ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡
ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ (Õ¿Õ¸Õ¶Õ£.Õ Tonga, Õ¡Õ¶Õ£Õ¬.Õ Tonga), ÕºÕ¡Õ·Õ¿Õ¸Õ¶Õ¡ÕºÕ¥Õ½ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ©Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ (Õ¿Õ¸Õ¶Õ£.Õ PuleÊ»anga FakatuÊ»i Ê»o Tonga, Õ¡Õ¶Õ£Õ¬.Õ Kingdom of Tonga), ÕÕ¡Õ²Õ¡Õ²Ö Õ¾Õ¯Õ«Õ¡Õ¶Õ¸Õ½ÕµÕ¡Õ¶ ÕºÕ¥Õ¿Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ ÕÕ¸Õ¬Õ«Õ¶Õ¥Õ¦Õ«Õ¡ÕµÕ¸ÖÕ´Ö Ô±ÕµÕ¶ Õ¡Õ·ÕÕ¡ÖÕ°Õ« 190-ÖÕ¤ Õ¥ÖÕ¯Õ«ÖÕ¶ Õ§ Õ«Ö Õ¦Õ¢Õ¡Õ²Õ¥ÖÖÕ¡Õ® Õ¿Õ¡ÖÕ¡Õ®ÖÕ¸Õ¾Ö ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¶ Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ¾Õ¡Õ® Õ§ Õ¶Õ¸ÖÕµÕ¶Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ¶ Õ¯Õ²Õ¦Õ¥ÕÕ´Õ¢Õ¸ÖÕ´ Õ£Õ¿Õ¶Õ¾Õ¸Õ² 172 Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ«ÖÖ ÕÕµÕ¸ÖÕ½Õ«Õ½Õ¸ÖÕ´ Õ½Õ¡Õ°Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯ÖÕ¸ÖÕ´ Õ§ ÕÕ¡Õ´Õ¸Õ¡ÕµÕ«, Õ¡ÖÖÕ¥Õ¬ÖÕ¸ÖÕ´Õ ÕÕ«Õ¸ÖÕ¥Õ« Õ¿Õ¡ÖÕ¡Õ®ÖÕ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ»ÖÕ¥ÖÕ«Õ¶, Õ«Õ½Õ¯ Õ¡ÖÖÕ´Õ¸ÖÕ¿ÖÕ¸ÖÕ´Õ ÕÕ«Õ»Õ«Õ« Õ»ÖÕ¥ÖÕ«Õ¶Ö Ô±ÖÕ« Õ£Õ®Õ« Õ¥ÖÕ¯Õ¡ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ 419 Õ¯Õ´ Õ§Ö Ô¸Õ¶Õ¤Õ°Õ¡Õ¶Õ¸ÖÖ Õ¿Õ¡ÖÕ¡Õ®ÖÕ¨ 748 Õ¯Õ´2 Õ§Ö ÔµÖÕ¯ÖÕ« Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¹Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ¸ÖÕ´ Õ§ â¼105 697 մաÖÕ¤ (2020)[1]Ö ÕÕ¡ÕµÖÕ¡ÖÕ¡Õ²Õ¡ÖÕ¨ ÕÕ¸ÖÕ¯Õ¸ÖÕ¡Õ¬Õ¸ÖÕ¡Õ¶ Õ§Ö
ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ Tonga ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ©Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ PuleÊ»anga FakatuÊ»i Ê»o Tonga Kingdom of Tonga |
||||
---|---|---|---|---|
|
||||
Ô±Õ¦Õ£Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Ö ÖÕ°Õ¶Õ¥ÖÕ£Õ «Ko e fasi Ê»o e tuÊ»i Ê»o e Ê»Otu Tonga» | ||||
|
||||
ÕÕ¡ÕµÖÕ¡ÖÕ¡Õ²Õ¡Ö Ö Õ¡Õ´Õ¥Õ¶Õ¡Õ´Õ¥Õ® ÖÕ¡Õ²Õ¡Ö | ÕÕ¸ÖÕ¯Õ¸ÖÕ¡Õ¬Õ¸ÖÕ¡ | |||
ÕÕ¥Õ¿Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¬Õ¥Õ¦Õ¸ÖÕ¶Õ¥Ö | ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¥ÖÕ¥Õ¶, Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶ | |||
Ô¿Õ¡Õ¼Õ¡Õ¾Õ¡ÖÕ¸ÖÕ´ | ÕÕ¡Õ°Õ´Õ¡Õ¶Õ¡ÖÕ¡Õ¯ Õ´Õ«Õ¡ÕºÕ¥Õ¿Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ | |||
 - | Ô¹Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸Ö | ÕÕ¸ÖÕºÕ¸Õ¸Ö VI | ||
 - | ÕÕ¡ÖÕ¹Õ¡ÕºÕ¥Õ¿ | ÕÕ¸ÖÕ«Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¸ ÕÕ«Õ¡Õ¬Õ¥Õ¡Õ¿Õ¡Õ¸Õ¶Õ£Õ¡ | ||
Ô±Õ¶Õ¯Õ¡ÕÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ | ÕÕ¥Õ® Ô²ÖÕ«Õ¿Õ¡Õ¶Õ«Õ¡ÕµÕ«ÖÂ | |||
 - | ÕÕ¡Õ°Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¤ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ |  | ||
ÕÕ¡ÖÕ¡Õ®Ö | ||||
 - | Ô¸Õ¶Õ¤Õ°Õ¡Õ¶Õ¸ÖÖ | 748 կմ² (189-ÖÕ¤) | ||
 - | ÕÖային (%) | 4 | ||
Ô²Õ¶Õ¡Õ¯Õ¹Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ | ||||
 - | 2009 մաÖÕ¤Õ¡Õ°Õ¡Õ´Õ¡ÖÕ¨ | 120,898 | ||
 - | Ô½Õ¿Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ | 162 /կմ²  /մղոն² |
||
ÕÕԱ (Ô³Õ) | 2008 գնահատոÖÕ´ | |||
 - | Ô¸Õ¶Õ¤Õ°Õ¡Õ¶Õ¸ÖÖ | US$548.1 Õ´Õ«Õ¬Õ«Õ¸Õ¶ (IMF) (212-ÖÕ¤) | ||
 - | ÕÕ¥Õ¯ Õ·Õ¶Õ¹Õ« Õ°Õ¡Õ·Õ¾Õ¸Õ¾ | US$4600 (IMF) | ||
ÕÕԶԻ (2013) | 0.710 (Õ´Õ«Õ»Õ«Õ¶ | ) (95-ÖÕ¤)|||
Ô±ÖÕªÕ¸ÖÕµÕ© | ÕÕ¡Õ¡Õ¶Õ£Õ¡ (TOP) | |||
ÔºÕ¡Õ´Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ£Õ¸Õ¿Õ« | +13 | |||
Ô±Õ¦Õ£Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¤Õ¸Õ´Õ¥Õ¶ | .to | |||
ÕÕ¥Õ¼Õ¡ÕÕ¸Õ½Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¯Õ¸Õ¤ | +676 |
ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ¨ Õ°Õ¡ÕµÕ¿Õ¶Õ¡Õ¢Õ¥ÖÕ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ Õ°Õ¸Õ¬Õ¡Õ¶Õ¤Õ¡ÖÕ« Õ¶Õ¡Õ¾Õ¡Õ¾Õ¡ÖÕ¶Õ¥Ö ÕÕ«Õ¬Õ¥Õ¶ ÕÕ°Õ¡Õ¸ÖÕ¿Õ¥Õ¶Õ¶ Õ¸Ö Õ Õ¡Õ¯Õ¸Õ¢ Ô¼Õ¥Õ´Õ¥ÖÕ¨ 1616 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶Ö 1900 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶ Õ¯Õ²Õ¦Õ¥ÕÕ¸ÖÕ´Õ¢Õ¨ Õ¤Õ¡Õ¼Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ¢ÖÕ«Õ¿Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ ÕºÕ¡Õ°ÕºÕ¡Õ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¿Õ¡ÖÕ¡Õ®Ö, Õ¢Õ¡ÕµÖ ÕºÕ¡Õ°ÕºÕ¡Õ¶Õ¥Õ¬ Õ§ Õ«Õ¶ÖÕ¶Õ¡Õ¾Õ¡ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ«ÖÕ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¶ÖÕ¨Ö Ô¿Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ¶ Õ¡Õ¶Õ¯Õ¡ÕÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ Õ¥Õ¶ Õ±Õ¥Õ¼Ö Õ¢Õ¥ÖÕ¥Õ¬ 1970 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶Ö ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¶ Õ¡Õ¶Õ¤Õ¡Õ´Õ¡Õ¯ÖÕ¸ÖÕ´ Õ§ ÕÕ«Õ¡ÖÕµÕ¡Õ¬ Ô±Õ¦Õ£Õ¥ÖÕ« Ô¿Õ¡Õ¦Õ´Õ¡Õ¯Õ¥ÖÕºÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶Õ¨, ÕÕ¡ÖÕ¡Õ¾ÕÕ¡Õ²Õ¡Õ²Ö Õ¾Õ¯Õ«Õ¡Õ¶Õ¸Õ½ÕµÕ¡Õ¶ Õ¯Õ¸Õ´Õ«Õ½Õ«Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Ö Ô½Õ¡Õ²Õ¡Õ²Ö Õ¾Õ¯Õ«Õ¡Õ¶Õ¸Õ½ÕµÕ¡Õ¶ Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ« ÖÕ¸ÖÕ¸ÖÕ´Õ«Õ¶Ö
Ô¿Õ¡Õ¦Õ´Õ¾Õ¡Õ® Õ§ ÕÕ¡Õ¡ÕºÕ¡Õµ, ÕÕ¡Õ¾Õ¡Õ¸Ö, ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¿Õ¡ÕºÕ¸Ö Õ¯Õ²Õ¦Õ¥ÕÕ´Õ¢Õ¥ÖÕ«Ö Ö 169 Õ¡Õ¼Õ¡Õ¶Õ±Õ«Õ¶ Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ«ÖÖ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¿Õ¡ÕºÕ¸Ö Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶ 1643 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶ Õ°Õ¡ÕµÕ¿Õ¶Õ¡Õ¢Õ¥ÖÕ¥Õ¬ Õ§ Ô±Õ¢Õ¥Õ¬ Ô¹Õ¡Õ½Õ´Õ¡Õ¶Õ¨, Õ«Õ½Õ¯ 1773 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶ Õ¡ÕµÕ½Õ¿Õ¥Õ² Õ¡Ö Õ§ Õ«Õ»Õ¥Õ¬ ÕÕ¥ÕµÕ´Õ½ Ô¿Õ¸ÖÕ¯Õ¨ Ö Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ¶ Õ¡Õ¶Õ¾Õ¡Õ¶Õ¥Õ¬ Ô²Õ¡ÖÕ¥Õ¯Õ¡Õ´Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÖ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ Õ¯Õ²Õ¦Õ¥ÕÕ¸ÖÕ´Õ¢Õ¨ Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ¾Õ¡Õ® Õ§ 2 Õ¦Õ¸ÖÕ£Õ¡Õ°Õ¥Õ¼ Õ·Õ²Õ©Õ¡Õ¶Õ¥ÖÕ«Ö, Õ¸ÖÕ¸Õ¶Ö Õ¿Õ¥Õ²Õ¡Õ¤ÖÕ¾Õ¡Õ® Õ¥Õ¶ Õ´Õ«Õ»Ö ÖÕ¥Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ« Õ¸ÖÕ²Õ²Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ´Õ¢ Õ±Õ£Õ¾Õ¸Õ² Õ½Õ¿Õ¸ÖÕ»ÖÕµÕ¡ Õ¬Õ¥Õ¼Õ¶Õ¡Õ·Õ²Õ©Õ¡ÕµÕ« Õ¾ÖÕ¡Ö Ô±ÕµÕ½Õ¿Õ¥Õ² Õ§ Õ£Õ¿Õ¶Õ¾Õ¸ÖÕ´ ÕÕ¸ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ´Õ¢ Õ¡Õ·ÕÕ¡ÖÕ°Õ¸ÖÕ´ Õ¥ÖÕ¯ÖÕ¸ÖÕ¤ Õ«Õ»Õ¾Õ¡Õ®ÖÕ¨Õ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¶ (-10882 Õ´)Ö Ô¿Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ¶ Õ¸ÖÕ¶Õ¥Õ¶ Õ°ÖÕ¡Õ¢ÕÕ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ®Õ¡Õ£Õ¸ÖÕ´, Õ¬Õ¥Õ¼Õ¶Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¼Õ¥Õ¬Õ«Õ¥Ö, Õ¡Õ¼Õ¡Õ¶Õ±Õ«Õ¶ Õ½ÖÕ¡Õ®Õ¡ÕµÖ Õ£Õ¡Õ£Õ¡Õ©Õ¶Õ¥Ö Õ°Õ¡Õ½Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ´Õ«Õ¶Õ¹Ö 1000 Õ´ Õ¢Õ¡ÖÕ±ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶Ö Ô¿Õ¡Õ¶ Õ£Õ¸ÖÕ®Õ¸Õ², Õ¡ÕµÕ¤ Õ©Õ¾Õ¸ÖÕ´Õ Õ½Õ¿Õ¸ÖÕ»ÖÕµÕ¡ (ÕÕ¡Õ¬Õ¯Õ¸Õ¶) Õ°ÖÕ¡Õ¢Õ¸ÖÕÕ¶Õ¥ÖÖ Ô¿Õ¬Õ«Õ´Õ¡Õ¶ Õ´Õ¥ÖÕ±Õ°Õ¡Õ½Õ¡ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ®Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Ö ÕÕ¸Õ¶Õ¡Õ¾ Õ¡ÖÖÕ¡Õ¤Õ¡ÖÕ±Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ§Ö Ô³Õ¥Õ¿Õ¥Ö Õ¯Õ¡Õ¶ Õ´Õ«Õ¡ÕµÕ¶ Ô·Õ¸ÖÕ¡ Ö ÕÕ«Õ¸ÖÕ¡Õ¿Õ¸ÕºÕ¸ÖÕ¿Õ¡ÕºÕ¸Ö Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ¸ÖÕ´Ö Ô¿Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ¨ Õ®Õ¡Õ®Õ¯Õ¾Õ¡Õ® Õ¥Õ¶ Õ°Õ¡Õ½Õ¡ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ®Õ¡ÕµÕ«Õ¶ ÕÕ«Õ¿ Õ¡Õ¶Õ¿Õ¡Õ¼Õ¶Õ¥ÖÕ¸Õ¾Ö Ô¿Õ¥Õ¶Õ¤Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¡Õ·ÕÕ¡ÖÕ°Õ¶ Õ¡Õ²ÖÕ¡Õ¿ Õ§Ö ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¶ Õ¥Õ²Õ¥Õ¬ Õ§ ÕÕ¥Õ® Ô²ÖÕ«Õ¿Õ¡Õ¶Õ«Õ¡ÕµÕ« Õ£Õ¡Õ²Õ¸ÖÕ©Õ¨. Õ¡Õ¶Õ¯Õ¡ÕÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ Õ§ Õ±Õ¥Õ¼Ö Õ¢Õ¥ÖÕ¥Õ¬ 1970 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶Ö ÔµÖÕ¯ÖÕ« Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¹Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ 98Â %-Õ¨ ÕºÕ¸Õ¬Õ«Õ¶Õ¥Õ¦Õ¡ÖÕ«Õ¶Õ¥Ö (Õ¿Õ¸Õ¶Õ£Õ¡ÖÕ«Õ¶Õ¥Ö) Õ¥Õ¶, Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¥Õ¾ÖÕ¸ÕºÕ¸Õ¬Õ«Õ¶Õ¥Õ¦Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ ÕÕ¡Õ¼Õ¶Õ¡Õ®Õ«Õ¶Õ¶Õ¥ÖÖ ÔµÖÕ¯ÖÕ« Õ¿Õ¡ÖÕ¡Õ®ÖÕ« 20Â %-Õ¨ (36 Õ¯Õ²Õ¦Õ«) Õ¡Õ¶Õ´Õ¡ÖÕ¤Õ¡Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯ Õ§Ö
Ô±Õ¶Õ¾Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ ÕÕ´Õ¢Õ¡Õ£ÖÕ¥Õ¬
ÕÕ¸Õ¬Õ«Õ¶Õ¥Õ¦Õ«Õ¡ÕµÕ« Õ·Õ¡Õ¿ Õ¬Õ¥Õ¦Õ¸ÖÕ¶Õ¥ÖÕ¸Õ¾ Tonga Õ¢Õ¡Õ¼Õ¨ Õ¶Õ·Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¸ÖÕ´ Õ§ «հաÖավ»[2]Ö ÕÕ¡Õ¾Õ¡Õ¶Õ¡Õ¢Õ¡Ö Õ¯Õ²Õ¦Õ¥ÕÕ¸ÖÕ´Õ¢Õ¶ Õ¡ÕµÕ¤ Õ¡Õ¶Õ¾Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´Õ¶ Õ½Õ¿Õ¡ÖÕ¥Õ¬ Õ§ Õ¡ÕµÕ¶ ÕºÕ¡Õ¿Õ³Õ¡Õ¼Õ¸Õ¾, Õ¸Ö Õ¿Õ¥Õ²Õ¡Õ¯Õ¡ÕµÕ¾Õ¡Õ® Õ§ ÕÕ¡Õ´Õ¸Õ¡ Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ«Ö Õ¤Õ¥ÕºÕ« Õ°Õ¡ÖÕ¡Õ¾, Õ¸ÖÕ¨ Õ£Õ¡Õ²Õ¸ÖÕ©Õ¡ÖÖÕ¥Õ¬ Õ§Ö ÕÕ¸Õ¬Õ«Õ¶Õ¥Õ¦Õ«Õ¡Õ¶, Õ¡ÕµÕ¤ Õ©Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ¶Õ¡Ö ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ¨Ö ÕÕ¡Õ¯Õ¡ÕµÕ¶ Õ¿Õ¸Õ¶Õ£Õ¡ÖÕ«Õ¶Õ¥ÖÕ¶ Õ«ÖÕ¥Õ¶Ö Õ¥ÖÕ¯ÖÕ« Õ¡Õ¶Õ¾Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´Õ¨ Õ©Õ¡ÖÕ£Õ´Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ¸ÖÕºÕ¥Õ½ «այգի»[3][4]Ö
Ô±Õ¶Õ£Õ¬Õ«Õ¡ÖÕ« Õ³Õ¡Õ¶Õ¡ÕºÕ¡ÖÕ°Õ¸ÖÕ¤ ÕÕ¥ÕµÕ´Õ½ Ô¿Õ¸ÖÕ¯Õ¨ 1773 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶ Õ¯Õ²Õ¦Õ¥ÕÕ¸ÖÕ´Õ¢Õ¶ Õ¡Õ¶Õ¾Õ¡Õ¶Õ¥Õ¬ Õ§ «ԲաÖÕ¥Õ¯Õ¡Õ´Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥Ö» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬.Õ Friendly Islands)[2]:
ÕÕ«Õ¦Õ«Õ¯Õ¡Õ¡Õ·ÕÕ¡ÖÕ°Õ¡Õ£ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¢Õ¶Õ¸ÖÕ©Õ¡Õ£Õ«Ö ÕÕ´Õ¢Õ¡Õ£ÖÕ¥Õ¬
Ô±Õ·ÕÕ¡ÖÕ°Õ¡Õ£ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¤Õ«ÖÖ ÕÕ´Õ¢Õ¡Õ£ÖÕ¥Õ¬
ÕÕ¸Õ¬Õ«Õ¶Õ¥Õ¦ÕµÕ¡Õ¶ ÕºÕ¥Õ¿Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¶ Õ¿Õ¥Õ²Õ¡Õ¯Õ¡ÕµÕ¾Õ¡Õ® Õ§ Ô½Õ¡Õ²Õ¡Õ² Ö Õ¾Õ¯Õ«Õ¡Õ¶Õ¸Õ½Õ« Õ°Õ¡ÖÕ¡Õ¾Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ´Õ¡Õ½Õ¸ÖÕ´ Õ£Õ¿Õ¶Õ¾Õ¸Õ² Õ°ÖÕ¡Õ¢ÕÕ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¸Ö Õ´Õ¡ÖÕ»Õ¡Õ¶Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ«ÖÖ ÕÕ¥Õ¿Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ´Õ¡ÕµÖÕ¡ÖÕ¡Õ²Õ¡ÖÕ¨Õ ÕÕ¸ÖÕ¯Õ¸ÖÕ¡Õ¬Õ¸ÖÕ¡Õ¶, Õ£Õ¿Õ¶Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ ÕÖÕ¬Õ¥Õ¶Õ¤Õ«Ö` ÕÕ¸Ö Ô¶Õ¥Õ¬Õ¡Õ¶Õ¤Õ«Õ¡ÕµÕ« ÕÕ¸Õ·Õ¸ÖÕ¡Õ£Õ¸ÖÕµÕ¶ ÖÕ¡Õ²Õ¡ÖÕ«Ö, 1770 Õ¯Õ´ Õ¤Õ¥ÕºÕ« Õ°ÕµÕ¸ÖÕ½Õ«Õ½-Õ¡ÖÖÕ¥Õ¬Ö Ö Õ´Õ¸Õ¿Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¡ÕºÕ¥Õ½ 690 Õ¯Õ´ Õ°Õ¡ÖÕ¡Õ¾-Õ¡ÖÖÕ¥Õ¬Ö ÕÕ¸ÖÕ¾Õ¡ÕµÕ«Ö` ÕÕ«Õ»Õ«Õ« Õ´Õ¡ÕµÖÕ¡ÖÕ¡Õ²Õ¡ÖÕ«Ö[5]Ö Ô±Õ´Õ¥Õ¶Õ¡Õ´Õ¸Õ¿ Õ¯Õ²Õ¦Õ¥ÕÕ´Õ¢Õ¥ÖÕ¶ Õ¥Õ¶ ÕÕ«Õ»Õ«Õ« Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥Ö, Õ¸Ö ÕºÕ¡Õ¿Õ¯Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ°Õ¡Õ´Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ¶ ÕºÕ¥Õ¿Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶Õ¶ Õ¸Ö Õ¿Õ¥Õ²Õ¡Õ¯Õ¡ÕµÕ¾Õ¡Õ® Õ¥Õ¶ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ Õ¯Õ²Õ¦Õ¸ÖÖ Õ¤Õ¥ÕºÕ« Õ°ÕµÕ¸ÖÕ½Õ«Õ½-Õ¡ÖÖÕ´Õ¸ÖÕ¿Ö, Ö ÕÕ¡Õ´Õ¸Õ¡ Õ¯Õ²Õ¦Õ¥ÕÕ¸ÖÕ´Õ¢Õ¨, Õ¸Ö Õ¨Õ¶Õ¯Õ¡Õ® Õ§ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ°ÕµÕ¸ÖÕ½Õ«Õ½Õ¡ÖÖÕ¥Õ¬ÕµÕ¡Õ¶ Õ¯Õ¸Õ²Õ´Õ¸ÖÕ´ Õ§ ÕºÕ¡Õ¿Õ¯Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ§ ÕÕ¡Õ´Õ¸Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¸Ö Ô±Õ´Õ¥ÖÕ«Õ¯ÕµÕ¡Õ¶ (Ô±ÖÖÕ¥Õ¬ÕµÕ¡Õ¶) ÕÕ¡Õ´Õ¸Õ¡ÕµÕ«Õ¶Ö
ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ¨Õ¶Õ¤Õ°Õ¡Õ¶Õ¸ÖÖ Õ´Õ¡Õ¯Õ¥ÖÕ¥Õ½Õ¨ Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ·Õ¸ÖÖÕ» 748 Õ¯Õ´2Ö Ô´ÖÕ¡Õ¶Õ«Ö ÖÕ¡Õ´Õ¡ÖÕ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ§ 718 Õ¯Õ´2, Õ»ÖÕ¡ÕµÕ«Õ¶Õ 30 Õ¯Õ´2[6]: ÕÕ¥Õ¿Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ Õ£Õ¿Õ¶Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ 172 Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ¾ÖÕ¡, Õ¸ÖÕ¸Õ¶ÖÕ«Ö Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¥Õ¬Õ« Õ¥Õ¶ Õ´Õ«Õ¡ÕµÕ¶ 36-Õ¨ (Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¥Õ¬Õ« Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ¨Õ¶Õ¤Õ°Õ¡Õ¶Õ¸ÖÖ Õ´Õ¡Õ¯Õ¥ÖÕ¥Õ½Õ¨ Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ·Õ¸ÖÖÕ» 650 Õ¯Õ´2)[7]: Ô¹Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ« Õ´Õ¥Õ» Õ´Õ¿Õ¶Õ¸Õ² Õ¡Õ¼Õ¡Õ¾Õ¥Õ¬ ÕÕ¸Õ·Õ¸Ö Õ¯Õ²Õ¦Õ¡ÕÕ´Õ¢Õ¥ÖÕ«Ö Õ¥Õ¶ ÕÕ¡Õ¾Õ¡Õ¸ÖÕ¶, ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¿Õ¡ÕºÕ¸ÖÕ¶ Õ¸Ö ÕÕ¡Õ¡ÕºÕ¡ÕµÕ¨Ö Ô±Õ¾Õ¥Õ¬Õ« ÖÕ¸ÖÖ Õ§ ÕÕ«Õ¸ÖÕ¡Õ½Õ« Õ¯Õ²Õ¦Õ¡ÕÕ¸ÖÕ´Õ¢Õ¨, Õ¸Ö Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ¾Õ¡Õ® Õ§ Õ¥ÖÕ¥Ö Õ¸Õ¹ Õ´Õ¥Õ¦ Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ«ÖÕ ÕÕ«Õ¸ÖÕ¡ÖÕ¸Õ¸Ö, ÕÕ¡ÖÕ¡Õ°Õ« Ö ÕÕ«Õ¸ÖÕ¡Õ¿Õ¸ÕºÕ¸ÖÕ¿Õ¡ÕºÕ¸Ö, Õ¸ÖÕ¸Õ¶Ö ÕºÕ¥Õ¿Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¡Õ´Õ¥Õ¶Õ¡Õ°ÕµÕ¸ÖÕ½Õ«Õ½Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ¶ Õ¥Õ¶Ö Ô±ÕµÕ½ Õ¯Õ²Õ¦Õ¡ÕÕ¸ÖÕ´Õ¢Õ¨ Õ´ÕµÕ¸ÖÕ½Õ¶Õ¥ÖÕ«Ö Õ¢Õ¡Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ°Õ¥Õ¼Õ¸Ö Õ§. ÕÕ«Õ¸ÖÕ¡Õ¿Õ¸ÕºÕ¸ÖÕ¿Õ¡ÕºÕ¸ÖÕ¶ Õ¿Õ¥Õ²Õ¡Õ¯Õ¡ÕµÕ¾Õ¡Õ® Õ§ Õ¡Õ´Õ¥Õ¶Õ¡Õ´Õ¸Õ¿ Õ¯Õ²Õ¦Õ¡ÕÕ´Õ¢Õ«ÖÕ ÕÕ¡Õ¾Õ¡Õ¸ÖÕ«Ö, Õ·Õ¸ÖÖÕ» 300 Õ¯Õ´ Õ¤Õ¥ÕºÕ« Õ°ÕµÕ¸ÖÕ½Õ«Õ½Ö ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ Õ¯Õ²Õ¦Õ¥ÕÕ¸ÖÕ´Õ¢Õ¨ Õ±Õ£Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ°ÕµÕ¸ÖÕ½Õ«Õ½-Õ°ÕµÕ¸ÖÕ½Õ«Õ½-Õ¡ÖÖÕ¥Õ¬ÖÕ«Ö Õ¤Õ¥ÕºÕ« Õ°Õ¡ÖÕ¡Õ¾ - Õ°Õ¡ÖÕ¡Õ¾-Õ¡ÖÖÕ¥Õ¬Ö Õ´Õ¸Õ¿ 631 Õ¯Õ´, Õ«Õ½Õ¯ Õ¡ÖÖÕ¥Õ¬Ö - Õ°Õ¡ÖÕ¡Õ¾-Õ¡ÖÖÕ¥Õ¬ÖÕ«Ö Õ¤Õ¥ÕºÕ« Õ¡ÖÖÕ´Õ¸ÖÕ¿Ö - Õ°ÕµÕ¸ÖÕ½Õ«Õ½-Õ¡ÖÖÕ´Õ¸ÖÕ¿ÖÕ Õ·Õ¸ÖÖÕ» 209 Õ¯Õ´[5]Ö Ô¿Õ¡ÖÖÕ¸ÖÕ¡Õ£Õ¸ÖÕµÕ¶ Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ«Ö Õ¥Õ¶ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¿Õ¡ÕºÕ¸ÖÕ¶ (Õ¡ÕµÕ¶Õ¿Õ¥Õ² Õ§ Õ£Õ¿Õ¶Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ¥ÖÕ¯ÖÕ« Õ´Õ¡ÕµÖÕ¡ÖÕ¡Õ²Õ¡ÖÕ¨), ÕÕ¡Õ¾Õ¡Õ¸ÖÕ¶, ÕÕ«Õ¸ÖÕ¡Õ¿Õ¸ÕºÕ¸ÖÕ¿Õ¡ÕºÕ¸ÖÕ¶, ÕÕ«ÖÕ¸ÖÕ¡ÖÕ¸Õ¸ÖÕ¶, ÕÕ¡ÖÕ¡Õ°Õ«Õ¶, ÕÕ¡Õ¡ÕºÕ¡ÕµÕ¨ Ö Ô·Õ¸ÖÕ¡Õ¶Ö ÕÕ¥Õ¿Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¡Õ´Õ¥Õ¶Õ¡Õ¢Õ¡ÖÕ±Ö Õ¯Õ¥Õ¿Õ¨, Õ¸Ö Õ°Õ¡Õ½Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ§ 1033 Õ´Õ¥Õ¿ÖÕ«, Õ£Õ¿Õ¶Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ Ô¿Õ¡Õ¸ Õ¯Õ²Õ¦Õ¸ÖÕ¶[6]Ö
ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ©Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¡Õ´Õ¥Õ¶Õ¡Õ°ÕµÕ¸ÖÕ½Õ«Õ½Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¯Õ¥Õ¿Õ¨ ÕÕ«Õ¸ÖÕ¡ÖÕ¸Õ¸Ö Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶ Õ§, Õ¡Õ´Õ¥Õ¶Õ¡Õ¡ÖÖÕ¥Õ¬ÕµÕ¡Õ¶Õ¨Õ ÕÕ¡ÖÕ¡Õ°Õ«Õ¶Ö ÕÕ¥Õ¿Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¡Õ´Õ¥Õ¶Õ¡Õ°Õ¡ÖÕ¡Õ¾Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¸Ö Õ´Õ«Õ¡ÕªÕ¡Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯ Õ¶Õ¡Ö Õ¡Õ´Õ¥Õ¶Õ¡Õ¡ÖÖÕ´Õ¿ÕµÕ¡Õ¶ Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ Ô±Õ¿Õ¡Õ¶ Õ§Ö
1972 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ« Õ°Õ¸ÖÕ¶Õ¾Õ¡ÖÕ« 24-Õ«Õ¶ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¶ ÕºÕ¡Õ°Õ¡Õ¶Õ»Õ¶Õ¥Ö Õ¶Õ¥ÖÕ¯Õ¡ÕµÕ¡ÖÖÕ¥Ö ÕÕ«Õ¶Õ¥ÖÕ¾Õ¡ÕµÕ« ÕÕ¸ÖÕ©Õ¥ÖÕ« Õ¾Õ¥ÖÕ¡Õ¢Õ¥ÖÕµÕ¡Õ¬, Õ¸Ö Õ¿Õ¥Õ²Õ¡Õ¯Õ¡ÕµÕ¾Õ¡Õ® Õ¥Õ¶ Õ©Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ°Õ¡ÖÕ¡Õ¾Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¯Õ¸Õ²Õ´Õ¸ÖÕ´, Õ«Õ½Õ¯ Õ°Õ¸ÖÕ¶Õ«Õ½Õ« 15-Õ«Õ¶ Õ¡ÖÕ¤Õ¥Õ¶ Õ£ÖÕ¡Õ¾Õ¥Ö Õ¤ÖÕ¡Õ¶ÖÖ Ô±ÖÕ¤ÕµÕ¸ÖÕ¶ÖÕ¸ÖÕ´ Õ¥ÖÕ¯ÖÕ« Õ»ÖÕ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¿Õ¡ÖÕ¡Õ®ÖÕ¶Õ¥ÖÕ¨ Õ¶Õ·Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¬Õ«Õ¸ÖÕ¥Õ¶ Õ¡Õ¾Õ¥Õ¬Õ¡ÖÕ¡Õ¶Ö Ô±ÕµÕ½ ÖÕ¡ÕµÕ¬Õ¨ Õ°Õ¥Õ¿Õ¡Õ£Õ¡ÕµÕ¸ÖÕ´ Õ¨Õ¶Õ¤Õ¸ÖÕ¶Õ¾Õ¥Ö ÕÕ¡ÖÕ¡Õ¾ÕÕ¡Õ²Õ¡Õ²Ö Õ¾Õ¯Õ«Õ¡Õ¶Õ¸Õ½ÕµÕ¡Õ¶ ÖÕ¸ÖÕ¸ÖÕ´Õ« Õ¯Õ¸Õ²Õ´Õ«Ö, Õ½Õ¡Õ¯Õ¡ÕµÕ¶ ÕÕ¸ÖÕ©Õ¥ÖÕ« ÕºÕ¡Õ¿Õ¯Õ¡Õ¶Õ¥Õ¬Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ°Õ¡ÖÖÕ¨ Õ´Õ«Õ¶Õ¹ Ö ÖÕ½ Õ¾Õ«Õ³Õ¡ÖÕ¯Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ ÕÕ«Õ»Õ«Õ« Õ¯Õ¸Õ²Õ´Õ«ÖÖ
ÔµÖÕ¯ÖÕ¡Õ¢Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ ÕÕ´Õ¢Õ¡Õ£ÖÕ¥Õ¬
ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ Õ¯Õ²Õ¦Õ¥ÕÕ¸ÖÕ´Õ¢Õ¨ Õ£Õ¿Õ¶Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ Ô½Õ¡Õ²Õ¡Õ²Ö Õ¾Õ¯Õ«Õ¡Õ¶Õ¸Õ½ÕµÕ¡Õ¶ Ö Ô±Õ¾Õ½Õ¿ÖÕ¡Õ¬Õ«Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ½Õ¡Õ¬Õ¥ÖÕ« Õ½Õ¡Õ°Õ´Õ¡Õ¶Õ«Õ¶Õ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ ÕÕ¸ÖÕ»ÖÕµÕ¡ ÖÕ¸Õ²ÖÕ¡Õ¯Õ«Ö Õ¡ÖÖÕ´Õ¸ÖÕ¿ÖÖ Ô±ÕµÕ¶ Õ«ÖÕ¥Õ¶Õ«Ö Õ¶Õ¥ÖÕ¯Õ¡ÕµÕ¡ÖÕ¶Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ°ÖÕ¡Õ¢ÕÕ¡ÕµÕ«Õ¶ Ö Õ¯Õ¸ÖÕ¡Õ¬Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ« Ö Õ½Õ¿Õ¸ÖÕ»ÖÕµÕ¡ ÕªÕ¡ÕµÕ¼Õ¥ÖÕ« Õ¯Õ¸ÖÕ¿Õ¡Õ¯Õ¸ÖÕ´Ö ÕÖÕ¡Õ¶Ö Õ£Õ¿Õ¶Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ¥ÖÕ¯Õ¸Ö Õ«ÖÕ¡Ö Õ¦Õ¸ÖÕ£Õ¡Õ°Õ¥Õ¼ Õ±Õ£Õ¾Õ¸Õ² Õ½Õ¿Õ¸ÖÕ»ÖÕµÕ¡ Õ¬Õ¥Õ¼Õ¶Õ¡Õ·Õ²Õ©Õ¡Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ´Õ«Õ»Ö[8]Ö Ô·Õ¸ÖÕ¡ Õ¯Õ²Õ¦Õ¸ÖÕ´ Õ°Õ¡ÕµÕ¿Õ¶Õ¡Õ¢Õ¥ÖÕ¾Õ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ Õ¬Õ¥Õ¼Õ¶Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¡ÕºÕ¡ÖÕ¶Õ¥ÖÕ« Õ°Õ¶Õ¡Õ£Õ¸ÖÕµÕ¶ Õ¶Õ´Õ¸ÖÕ·Õ¶Õ¥Ö, Õ¸ÖÕ¸Õ¶Ö Õ¡Õ¼Õ¡Õ»Õ¡ÖÕ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ Õ§Õ¸ÖÕ¥Õ¶Õ¸ÖÕ´Ö ÕÕ¡Õ¯Õ¡ÕµÕ¶ Õ¡ÕµÕ¶ Õ¹Õ« Õ¶Õ·Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¸ÖÕ´, Õ¸Ö Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶ Õ´Õ·Õ¿Õ¡ÕºÕ¥Õ½ Õ¥Õ²Õ¥Õ¬ Õ§ Ö Õ¾Õ¯Õ«Õ¡Õ¶Õ¸Õ½Õ« Õ´Õ¡Õ¯Õ¥ÖÖÕ¸ÖÕµÕ©Õ«Ö Õ¢Õ¡ÖÕ±Ö Õ¤Õ«ÖÖÕ¸ÖÕ´Ö ÕÕ¡Õ¯Õ¡Õ¼Õ¡Õ¯Õ¨, Õ¥ÖÕ¯Õ¡Ö Õ¿Õ¡ÖÕ«Õ¶Õ¥Ö Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶ Õ®Õ¡Õ®Õ¯Õ¾Õ¡Õ® Õ§ Õ¥Õ²Õ¥Õ¬ Ö Õ¾Õ¯Õ«Õ¡Õ¶Õ¸Õ½Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ»ÖÕ¥ÖÕ¸Õ¾Ö ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ Õ¯Õ²Õ¦Õ¸Ö Õ¡Õ¼Õ¡Õ»Õ¡ÖÕ´Õ¡Õ¶ Õ°Õ½Õ¿Õ¡Õ¯ Õ¿Õ¡ÖÕ«ÖÕ¶ Õ¡Õ¶Õ°Õ¡ÕµÕ¿ Õ§Ö ÕÕ¡Õ¯Õ¡ÕµÕ¶, Õ·Õ¡Õ¿ Õ°Õ¡Õ¾Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ§, Õ¸Ö Ô·Õ¸ÖÕ¡ Õ¯Õ²Õ¦Õ¸Ö ÕºÕ¥Õ½ Õ°Õ«Õ¶ Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ¨ Õ°Õ¡ÕµÕ¿Õ¶Õ¾Õ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ Õ´Õ¸Õ¿Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¡ÕºÕ¥Õ½ 5 Õ´Õ«Õ¬Õ«Õ¸Õ¶ Õ¿Õ¡ÖÕ« Õ¡Õ¼Õ¡Õ»Õ ÕºÕ¬Õ«Õ¸ÖÕ¥Õ¶-ÕºÕ¬Õ¥ÕµÕ½Õ¿Õ¸ÖÕ¥Õ¶ ÕªÕ¡Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ·ÖÕ»Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´Ö Ô¿Õ¡ÖÕ¥Õ¬Õ« Õ§ Õ¶Õ¡Ö Õ¥Õ¶Õ©Õ¡Õ¤ÖÕ¥Õ¬, Õ¸Ö Õ¸ÖÕ¸Õ· Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥Ö Õ¡Õ¼Õ¡Õ»Õ¡ÖÕ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ Õ´Õ«Õ¸ÖÕ¥Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ¯Õ¡Õ´ Õ¶Õ¥Õ¸Õ£Õ¥Õ¶Õ¸ÖÕ´[9]Ö
ÕÖÕ¡Õ¢ÕÕ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ®Õ¡Õ£Õ´Õ¡Õ¶ Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ«Ö Õ¥Õ¶Õ Ô±Õ¿Õ¡, ÕÕ¸ÖÕ¶Õ£Õ¡-ÕÕ¡Õ¡ÕºÕ¡Õµ, ÕÕ¸ÖÕ¶Õ£Õ¡-ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡, Ô¿Õ¡Õ¸ Ö ÕÕ¸ÖÕ¸Öա⤠սÖÕ¡Õ¶Ö ÕÕ¡Õ¡ÕºÕ¡Õµ ÕÕ´Õ¢Õ«Õ¶ Õ¥Õ¶ ÕºÕ¡Õ¿Õ¯Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´, Õ«Õ½Õ¯ Ô¼Õ¡Õ¿Õ¥ Ö ÕÕ¸Õ¶Õ¸ÖÕ¡Õ¬Õ¥Õ« Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ¨Õ ÕÕ¡Õ¾Õ¡Õ¸Ö ÕÕ´Õ¢Õ«Õ¶, Õ«Õ¶Õ¹ÕºÕ¥Õ½ Õ¶Õ¡Ö Õ°ÖÕ¡Õ¢ÕÕ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¥Õ¶ ÕÕ«Õ¸ÖÕ¡Õ½ Õ¯Õ²Õ¦Õ¸Ö Õ¥ÖÕ¯Õ¸Ö Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÖ ÕÖÕ¡Õ¶Ö Õ¡Õ¼Õ¡Õ»Õ¡ÖÕ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ Õ°ÖÕ¡Õ¢ÕÕ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¡Õ²Õ¥Õ²Õ« Õ¾ÖÕ¡, Õ¸ÖÕ¨ Õ°Õ¡ÖÕ¡Õ¾Õ«Ö (Ô±Õ¿Õ¡ Õ¯Õ²Õ¦Õ«) Õ±Õ£Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ¤Õ¥ÕºÕ« Õ°Õ¡ÖÕ¡Õ¾-Õ¡ÖÖÕ¥Õ¬Ö Ö Õ°ÕµÕ¸ÖÕ½Õ«Õ½ Õ¸Ö Õ°ÕµÕ¸ÖÕ½Õ«Õ½-Õ¡ÖÖÕ´Õ¸ÖÕ¿ÖÖ Ô±ÕµÕ¤ Õ°ÖÕ¡Õ¢ÕÕ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¡Õ²Õ¥Õ²Õ« Õ·Õ¸ÖÖÕ» Õ¾Õ¥ÖÕ»Õ«Õ¶ Õ¿Õ¡ÖÕ«Õ¶Õ¥ÖÕ«Õ¶ Õ¶Õ¯Õ¡Õ¿Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ¥ÖÕ¯ÖÕ¡Õ¢Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¡Õ¯Õ¿Õ«Õ¯ Õ£Õ¸ÖÕ®Õ¨Õ¶Õ©Õ¡Ö, Õ¸ÖÕ¶ Õ¸ÖÕ²Õ¥Õ¯ÖÕ¸ÖÕ´ Õ§ Õ¯Õ¡Õ´ Õ¶Õ¸Ö Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ¡Õ¼Õ¡Õ»Õ¡ÖÕ´Õ¡Õ´Õ¢ (Õ°ÖÕ¡Õ¢ÕÕ¡ÕµÕ«Õ¶ ÕªÕ¡ÕµÕ©ÖÕ´Õ¡Õ¶ Õ°Õ¥Õ¿ÖÕ¡Õ¶ÖÕ¸Õ¾), Õ¯Õ¡Õ´ Õ¡Õ¼Õ¡Õ¶Õ±Õ«Õ¶ Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ«Õ Õ»ÖÕ¥ÖÕ« Õ´Õ¥Õ» Õ¨Õ¶Õ¯Õ²Õ´Õ¾Õ¥Õ¬Õ¸Õ¾[8]Ö 2015 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶ ÕÕ¸ÖÕ¶Õ£Õ¡-ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡-ÕÕ¸ÖÕ¶Õ£Õ¡-ÕÕ¡Õ¡ÕºÕ¡Õµ Õ°ÖÕ¡Õ¢Õ¸ÖÕÕ« ÕªÕ¡ÕµÕ©ÖÕ´Õ¡Õ¶ Õ°Õ¥Õ¿ÖÕ¡Õ¶ÖÕ¸Õ¾[10] Õ±ÖÕ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¾Õ¥Õ¬ Õ§ Õ¶Õ¸Ö Õ°ÖÕ¡Õ¢ÕÕ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¯Õ²Õ¦Õ«Ö Ô¸Õ½Õ¿ 2015 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ« Õ´Õ¡ÖÕ¿ Õ¡Õ½Õ¾Õ¡ Õ¿Õ¾ÕµÕ¡Õ¬Õ¶Õ¥ÖÕ¸Õ¾ Õ¯Õ²Õ¦Õ¸Ö Õ¥ÖÕ¯Õ¡ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ¥Õ¬ Õ§ 1,8 Õ¯Õ´, Õ¬Õ¡ÕµÕ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨Õ 1,2 Õ¯Õ´Ö ÕÕ¸Ö Õ¯Õ²Õ¦Õ¸Ö Õ±ÖÕ¡Õ¾Õ¸ÖÕ´Õ¡Õ¶ Õ¨Õ¶Õ©Õ¡ÖÖÕ«Õ¶ Õ°Õ¥Õ¿ÖÕ¸ÖÕ´ Õ§Õ«Õ¶ Õ¥ÖÕ¯ÖÕ¡Õ¢Õ¡Õ¶Õ¶Õ¥ÖÕ¨, Õ®Õ¸Õ¾Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ®Õ¡Õ¼Õ¡ÕµÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ¡Õ·ÕÕ¡Õ¿Õ¡Õ¯Õ«ÖÕ¶Õ¥ÖÕ¶ Õ¸Ö Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ«Õ¹Õ¶Õ¥ÖÕ¨ Õ¶Õ¡Õ¾Õ¥ÖÕ«Ö, Õ¿Õ«Õ¥Õ¦Õ¥ÖÖÕ«Ö[11]Ö ÕÕ¸Ö Õ±ÖÕ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¾Õ¡Õ® Õ¯Õ²Õ¦Õ¸Ö Õ¡Õ¼Õ¡Õ»Õ«Õ¶ Õ¶Õ¯Õ¡ÖÕ¶Õ¥ÖÕ¨ Õ¯Õ¡Õ¿Õ¡ÖÕ¾Õ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ Õ¿Õ«Õ¥Õ¦Õ¥ÖÖÕ«Ö Ö Õ¡ÖÕ¡Õ£ Õ°Õ¡ÕµÕ¿Õ¶Õ¾Õ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ Õ°Õ¡Õ´Õ¡ÖÕ¡Õ¶ÖÕ¸ÖÕ´[12][13]Ö ÕÕ¸Ö Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶ Õ´Õ«Õ¡ÖÕ¥Õ¬ Õ§ ÕÕ¸ÖÕ¶Õ£Õ¡-ÕÕ¡Õ¡ÕºÕ¡ÕµÕ«Õ¶Ö
ÕÖÕ¸Õ· Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥Ö Õ·ÖÕ»Õ¡ÕºÕ¡Õ¿Õ¾Õ¡Õ® Õ¥Õ¶ ÖÕ¡ÖÕ¡ÖÕ¡Õ® Õ¡ÖÕ£Õ¥Õ¬Õ¡ÕÕ¸ÖÕ©Õ¥Öով⤠դÖÕ¡Õ¶ÖÕ«Ö Õ§Õ ÕÕ«Õ¸ÖÕ¡Õ½Õ¨Ö ÕÕ¡Õ¾Õ¡Õ¸Ö ÕÕ´Õ¢Õ« Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ¨ Õ°Õ«Õ´Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ¯Õ¡Õ´ Õ°ÖÕ¡Õ¢ÕÕ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ®Õ¡Õ£Õ´Õ¡Õ¶ Õ¥Õ¶, Õ¯Õ¡Õ´ Õ¯ÖÕ¡ÕµÕ«Õ¶, Õ¸ÖÕ¸Õ¶Ö Õ·ÖÕ»Õ¡ÕºÕ¡Õ¿Õ¾Õ¡Õ® Õ¥Õ¶ ÕÕ¸ÖÕ©Õ¥ÖÕ¸Õ¾Ö ÕÕ¡Õ¡ÕºÕ¡Õµ ÕÕ´Õ¢Õ« Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ¨ Õ¶Õ¸ÖÕµÕ¶ÕºÕ¥Õ½ Õ°ÖÕ¡Õ¢ÕÕ¡ÕµÕ«Õ¶ Ö Õ¯Õ¸ÖÕ¡Õ¬Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ®Õ¡Õ£Õ´Õ¡Õ¶ Õ¥Õ¶Ö ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¿Õ¡ÕºÕ¸Ö Ö Ô·Õ¸ÖÕ¡ Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ¶ Õ¸ÖÕ¶Õ¥Õ¶ Õ¯ÖÕ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ®Õ¡Õ£Õ¸ÖÕ´[8]Ö ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¿Õ¡ÕºÕ¸Ö Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶ Õ¢Õ¶Õ¸ÖÕ©Õ¡Õ£ÖÕ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ°Õ¡ÖÕ©Õ¡Õ¾Õ¡ÕµÖÕ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¼Õ¥Õ¬Õ«Õ¥ÖÕ¸Õ¾Õ Õ½Õ¡Õ¯Õ¡Õ¾Õ¡Õ©Õ«Õ¾ Õ¢Õ¬Õ¸ÖÖÕ¶Õ¥ÖÕ« Õ¢Õ¡ÖÕ±ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ Õ¹Õ« Õ£Õ¥ÖÕ¡Õ¦Õ¡Õ¶ÖÕ¸ÖÕ´ 30 Õ´Õ¥Õ¿ÖÕ¨Ö Ô¿Õ²Õ¦Õ¸Ö Õ¯Õ¸ÖÕ¡Õ¬Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ°Õ«Õ´ÖÕ¨ ÕºÕ¡Õ¿Õ¾Õ¡Õ® Õ§ Õ°ÖÕ¡Õ¢ÕÕ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ´Õ¸ÕÖÕ¸Õ¾, Õ¸ÖÕ« Õ°Õ¡Õ½Õ¿Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ Õ°Õ¡Õ½Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ´Õ«Õ¶Õ¹Ö Õ¥ÖÕ¥Ö Õ´Õ¥Õ¿ÖÕ«[14]Ö
ÕÕ¥ÖÕ»Õ«Õ¶ Õ¥ÖÕ¯Õ¸Ö Õ°Õ¡ÖÕµÕ¸ÖÖ Õ¿Õ¡ÖÕ«Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ¨Õ¶Õ©Õ¡ÖÖÕ¸ÖÕ´ Õ¯Õ²Õ¦Õ¸ÖÕ´ Õ£ÖÕ¡Õ¶ÖÕ¾Õ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ 35 Õ°ÖÕ¡Õ¢ÕÕ¡ÕµÕ«Õ¶ ÕªÕ¡ÕµÕ©ÖÕ¸ÖÕ´[15]Ö Ô±Õ´Õ¥Õ¶Õ¡Õ´Õ¥Õ® Õ°ÖÕ¡Õ¢Õ¸ÖÕÕ« Õ¢Õ¡ÖÕ±ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ¸ÖÕ´ Õ°Õ¡Õ½Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ§ 515 Õ´Õ¥Õ¿ÖÕ« Ö Õ£Õ¿Õ¶Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ ÕÕ¸ÖÕ¸ÖÕ¡ Õ¯Õ²Õ¦Õ¸ÖÕ´, Õ¸ÖÕ¶ Õ«ÖÕ¥Õ¶Õ«Ö Õ¶Õ¥ÖÕ¯Õ¡ÕµÕ¡ÖÕ¶Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ½Õ¿ÖÕ¡Õ¿Õ¸Õ°ÖÕ¡Õ¢Õ¸ÖÕÖ ÕÖÕ¡Õ¢Õ¸ÖÕÕ« Õ¯Õ¡Õ¬Õ¤Õ¥ÖÕ¡ÕµÕ« Õ¬Õ¡ÕµÕ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ¸ÖÕ´ Õ§ 5 կմ⤠սÖÕ¡ Õ¾ÖÕ¡ Õ£Õ¿Õ¶Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ ÖÕ¡Õ²ÖÖÕ¡Õ°Õ¡Õ´ Õ¬Õ«Õ³[16]Ö ÕÕ¥ÖÕ»Õ«Õ¶ Õ£ÖÕ¡Õ¶ÖÕ¾Õ¡Õ® Õ°ÖÕ¡Õ¢ÕÕ¡ÕµÕ«Õ¶ ÕªÕ¡ÕµÕ©ÖÕ¸ÖÕ´Õ¨ Õ¿Õ¥Õ²Õ« Õ§ Õ¸ÖÕ¶Õ¥ÖÕ¥Õ¬ 1960 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶Ö ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ¡Õ´Õ¥Õ¶Õ¡Õ¢Õ¡ÖÕ±Ö Õ°ÖÕ¡Õ¢Õ¸ÖÕÕ¨ Õ£Õ¿Õ¶Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ Ô¿Õ¡Õ¸ Õ¯Õ²Õ¦Õ¸ÖÕ´, Õ¸ÖÕ« Õ¢Õ¡ÖÕ±ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ 1030 Õ´Õ¥Õ¿Ö Õ§[17]Ö Ô±ÕµÕ¬ ÕÕ¸Õ·Õ¸Ö Õ°ÖÕ¡Õ¢Õ¸ÖÕÕ¶Õ¥Ö Õ£Õ¿Õ¶Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ ÕÕ¸Õ¶Õ¸ÖÕ¡Õ¬Õ¥Õ«, Ô¼Õ¡Õ¿Õ¥ Ö ÕÕ«Õ¸ÖÕ¡ÖÕ¸Õ¸Õ¸Ö Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ¸ÖÕ´Ö Ô±ÕµÕ½Ö Ö Õ§Õ¬ Õ¡Õ¯Õ¿Õ«Õ¾ Õ°ÖÕ¡Õ¢ÕÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ Õ·Õ¡ÖÕ¸ÖÕ¶Õ¡Õ¯Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§, Õ¸ÖÕ« Õ°Õ¥Õ¿ÖÕ¡Õ¶ÖÕ¸Õ¾ Õ¶Õ¸ÖÕ¡Õ¶Õ¸Ö Õ£Õ¸ÕµÕ¡ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¶Õ¥Ö Õ¥Õ¶ Õ¡Õ¼Õ¡Õ»Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´[18][19]Ö
ÕÕ¡Õ¿Õ¸ÖÕ¯ Õ°Õ¥Õ¿Õ¡ÖÖÖÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ Õ¥Õ¶ Õ¶Õ¥ÖÕ¯Õ¡ÕµÕ¡ÖÕ¶Õ¸ÖÕ´ Õ°Õ½Õ¯Õ¡ÕµÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ§ÖÕ¡Õ¿Õ«Õ¯ Õ£Õ¬Õ¡ÖÕ¡ÖÕ¥ÖÕ¨, Õ¸ÖÕ¸Õ¶Ö Õ£Õ¿Õ¶Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¿Õ¡ÕºÕ¸Ö Õ¯Õ²Õ¦Õ¸Ö Õ¡ÖÖÕ´Õ¿ÕµÕ¡Õ¶ Õ®Õ¸Õ¾Õ¡ÖÕ«Õ¶ Õ¸Ö Õ°Õ¶Õ¡ÖÕ¡Õ¾Õ¸Ö Õ§, Õ¸Ö Õ¡Õ¼Õ¡Õ»Õ¡ÖÕ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ ÖÕ¸ÖÕ¶Õ¡Õ´Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ°Õ¥Õ¿ÖÕ¡Õ¶ÖÕ¸Õ¾, Õ¸ÖÕ¸Õ¶Ö Õ«ÖÕ¥Õ¶Ö Õ°Õ¥ÖÕ©Õ«Õ¶ Õ¡Õ¼Õ¡Õ»Õ¡ÖÕ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ Õ°ÖÕ¡Õ¢ÕÕ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¡Õ¯Õ¿Õ«Õ¾Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ°Õ¥Õ¿ÖÕ¡Õ¶ÖÕ¸Õ¾Ö ÕÕ¡Õ´Õ¡Õ±Õ¡ÕµÕ¶ Õ¿Õ¥Õ²Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¬Õ¥Õ£Õ¥Õ¶Õ¤Õ«, Õ¡ÕµÕ¤ Õ°Õ½Õ¯Õ¡ÕµÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ£Õ¬Õ¡ÖÕ¡ÖÕ¥ÖÕ¨ Õ¯Õ²Õ¦Õ¸Ö Õ¾ÖÕ¡ Õ¶Õ¥Õ¿Õ¥Õ¬ Õ§ ÕÕ¡Õ¸ÖÕ« Õ¡Õ½Õ¿Õ¾Õ¡Õ®Õ¨, Õ¸ÖÕ¨ ÖÕ¸ÖÕ±Õ¸ÖÕ´ Õ§Ö Õ½ÕºÕ¡Õ¶Õ¥Õ¬ Õ°Õ½Õ¯Õ¡ÕµÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ©Õ¼Õ¹Õ¸ÖÕ¶Õ«Õ¶, Õ¸ÖÕ¨ Õ½Õ¶Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§Ö Õ¯Õ²Õ¦Õ¸Ö Õ´Õ¡ÖÕ¤Õ¯Õ¡Õ¶ÖÕ«ÖÖ Ô±ÕµÕ¤ÕºÕ«Õ½Õ« Õ¯Õ¸ÖÕ¡Õ¬Õ¡ÕµÕ«Õ¶ ÕµÕ¸Õ© ÖÕ¡ÖÕ¥Ö Õ¥Õ¶ Õ£Õ¿Õ¶Õ¾Õ¥Õ¬, Õ¸ÖÕ¸Õ¶Ö Õ¢Õ¡ÖÕ±ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ Õ°Õ¡Õ½Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ§ 9 Õ´Õ¥Õ¿ÖÕ«, Õ«Õ½Õ¯ Õ¦Õ¡Õ¶Õ£Õ¾Õ¡Õ®Õ¨Õ 1,6 Õ´Õ«Õ¬Õ«Õ¸Õ¶ Õ¯Õ£Ö ÕÖÕ¡Õ¶Ö Õ¡ÖÕ«Ö Õ£Õ¿Õ¶Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ 100-400 Õ´Õ¥Õ¿Ö Õ°Õ¥Õ¼Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¾ÖÕ¡[20][21]Ö
ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ¸ÖÕ´ Õ¢Õ¡ÖÕ¡Õ¯Õ¡ÕµÕ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ´Õ¥Õ® Õ°Õ¡Õ¶ÖÕ¡Õ¾Õ¡ÕµÖÕ¥ÖÕ¨Ö ÕÕ« Õ·Õ¡ÖÖ Õ¾Õ¡ÕµÖÕ¥ÖÕ¸ÖÕ´ ÖÕ«Õ¹ ÖÕ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ´Õ¢ Õ¾Õ¥ÖÕ¡Õ´Õ·Õ¡Õ¯Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ¡Õ¾Õ¡Õ¦ Ö Õ¯ÖÕ¡ÖÕ¡Ö (ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¿Õ¡ÕºÕ¸ Ö ÕÕ¡Õ¾Õ¡Õ¸Ö Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥Ö)[22]Ö ÕÕ¡Õ¯Õ¡ÕµÕ¶ 2008 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶ Õ¯Õ²Õ¦Õ¸Ö Õ¿Õ¡ÖÕ¡Õ®ÖÕ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ»ÖÕ¥ÖÕ¸ÖÕ´ Õ°Õ¡ÕµÕ¿Õ¶Õ¡Õ¢Õ¥ÖÕ¾Õ¥ÖÕ«Õ¶ ÖÕ«Õ¶Õ¯Õ«, ÕºÕ²Õ¶Õ±Õ«, Õ¡ÖÕ®Õ¡Õ©Õ« Ö Õ¸Õ½Õ¯Õ¸Ö Õ°Õ¡Õ¶ÖÕ¡Õ¾Õ¡ÕµÖÕ¥Ö[23][24]Ö
Ô¿Õ¬Õ«Õ´Õ¡ ÕÕ´Õ¢Õ¡Õ£ÖÕ¥Õ¬
ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ¯Õ¬Õ«Õ´Õ¡Õ¶ Õ·Õ¸Õ£ Õ§, Õ¡ÖÖÕ¡Õ¤Õ¡ÖÕ±Õ¡ÕµÕ«Õ¶, Õ°Õ¡ÖÕ¡Õ¾-Õ¡ÖÖÕ¥Õ¬ÖÕ«Ö Õ¥Õ¶Õ©Õ¡ÖÕ¯Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ ÕºÕ¡Õ½Õ½Õ¡Õ¿Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ¡Õ¦Õ¤Õ¥ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶Õ¨[25]Ö ÕÕ¥Õ²Õ¸ÖÕ´Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ¾Õ¡ÖÖÕ¨ Õ¦Õ£Õ¡Õ¬Õ«Õ¸ÖÕ¥Õ¶ Õ¯Õ¡ÕÕ¾Õ¡Õ® Õ§ ÕÕ¡ÖÕ¡Õ¾ÕÕ¡Õ²Õ¡Õ²Ö Õ¾Õ¯Õ«Õ¡Õ¶Õ¸Õ½ÕµÕ¡Õ¶ Õ¯Õ¸Õ¶Õ¾Õ¥ÖÕ£Õ¥Õ¶ÖÕ«Õ¡ÕµÕ« Õ¦Õ¸Õ¶Õ¡ÕµÕ«Ö[26]Ö ÕÕ½Õ¿Õ¡Õ¯Õ¸ÖÕ¥Õ¶ Õ¡Õ¼Õ¡Õ¶Õ±Õ¶Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ¥ÖÕ¯Õ¸Ö Õ½Õ¥Õ¦Õ¸Õ¶Õ Õ¡Õ¶Õ±ÖÖÕ¶Õ¥ÖÕ« Ö Õ¹Õ¸ÖÕ¡ÕµÕ«Õ¶Ö Ô½Õ¸Õ¶Õ¡Õ¾ Õ½Õ¥Õ¦Õ¸Õ¶Õ¨ Õ°Õ¡ÕµÕ¿Õ¶Õ« Õ§ Õ¶Õ¡Ö ÖÕ«Õ¯Õ¬Õ¸Õ¶Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ½Õ¥Õ¦Õ¸Õ¶ Õ¡Õ¶Õ¾Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´Õ¸Õ¾, Õ¸ÖÕ¨ Õ±Õ£Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ¶Õ¸ÕµÕ¥Õ´Õ¢Õ¥ÖÕ«Ö Õ¡ÕºÖÕ«Õ¬, Õ«Õ½Õ¯ Õ¹Õ¸ÖÕ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ½Õ¥Õ¦Õ¸Õ¶Õ¨Õ Õ´Õ¡ÕµÕ«Õ½Õ«Ö Õ°Õ¸Õ¯Õ¿Õ¥Õ´Õ¢Õ¥ÖÖ ÕÕ¡ÖÕ¾Õ¡ Õ¯Õ¿ÖÕ¾Õ¡Õ®ÖÕ¸Õ¾ Õ¡Õ´Õ¥Õ¶Õ¡Õ·Õ¡Õ¿ Õ¡Õ¶Õ±ÖÖÕ¶Õ¥ÖÕ¨ Õ£Õ¡Õ¬Õ«Õ½ Õ¥Õ¶ Õ°Õ¸ÖÕ¶Õ¾Õ¡Ö, ÖÕ¥Õ¿ÖÕ¾Õ¡Ö Ö Õ´Õ¡ÖÕ¿ Õ¡Õ´Õ«Õ½Õ¶Õ¥ÖÕ«Õ¶Ö Ô±ÕµÕ¤ Õ¡Õ´Õ«Õ½Õ¶Õ¥ÖÕ«Õ¶ Õ´Õ«Õ»Õ«Õ¶ Õ¡Õ´Õ½Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¿Õ¥Õ²Õ¸ÖÕ´Õ¶Õ¥ÖÕ« ÖÕ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¨ Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ´Õ«Õ¶Õ¹Ö 250 Õ´Õ´[25]Ö ÕÕ¡ÖÕ¾Õ¡ Õ¯Õ¿ÖÕ¾Õ¡Õ®ÖÕ¸Õ¾ Õ¿Õ¥Õ²Õ¸ÖÕ´Õ¶Õ¥ÖÕ« ÖÕ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¨ Õ¢Õ¡Õ·ÕÕ¾Õ¡Õ® Õ§ Õ¡Õ¶Õ°Õ¡Õ¾Õ¡Õ½Õ¡ÖÕ¡Õ¹Õ¡Ö⤠եÖÕ¢Õ¥Õ´Õ¶ Õ¬Õ«Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ¡Õ¶Õ¸Õ´Õ¡Õ¬ Õ¡Õ¶Õ±ÖÖÕ¡ÕµÕ«Õ¶ Ö Õ¹Õ¸ÖÕ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¡Õ´Õ«Õ½Õ¶Õ¥ÖÖ Ô±ÕµÕ½ Õ¥ÖÖÕ¸ÖÕµÕ©Õ« ÕºÕ¡Õ¿Õ³Õ¡Õ¼Õ¨ Ô·Õ¬ ÕÕ«Õ¶ÕµÕ¸Õ¶ Õ§ Ö Õ¡ÖÖÕ¡Õ¤Õ¡ÖÕ±Õ¡ÕµÕ«Õ¶ ÖÕ«Õ¯Õ¬Õ¸Õ¶Õ¶Õ¥ÖÕ¨[26]Ö Ô·Õ¬ ÕÕ«Õ¶ÕµÕ¸ÕµÕ« ÕªÕ¡Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯ Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ¸ÖÕ´ Õ¤Õ«Õ¿Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ¥ÖÕ¯Õ¡ÖÕ¡Õ¿Ö Õ¹Õ¸ÖÕ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¥Õ²Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¶Õ¥Ö, Õ½Õ«Õ¯ ÖÕ«Õ¯Õ¬Õ¸Õ¶Õ¶Õ¥ÖÕ« ÕªÕ¡Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ Õ°Õ¸ÖÕ¤ Õ¡Õ¶Õ±ÖÖÕ¶Õ¥ÖÖ ÔµÖÕ¯ÖÕ« Õ¿Õ¡ÖÕ¢Õ¥Ö Õ·ÖÕ»Õ¡Õ¶Õ¶Õ¥ÖÕ¸ÖÕ´ Õ´Õ«Õ»Õ«Õ¶ Õ¿Õ¡ÖÕ¥Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¿Õ¥Õ²Õ¸ÖÕ´Õ¶Õ¥ÖÕ¨ Õ¶Õ¸ÖÕµÕ¶ÕºÕ¥Õ½ Õ¿Õ¡ÖÕ¢Õ¥Ö Õ¥Õ¶Ö Ô±Õ´Õ¥Õ¶Õ¡Õ·Õ¡Õ¿ Õ¿Õ¥Õ²Õ¸ÖÕ´Õ¶Õ¥Ö Õ©Õ¡ÖÕ¾Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ°ÕµÕ¸ÖÕ½Õ«Õ½Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ¸ÖÕ´Õ Õ´Õ¸Õ¿Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¡ÕºÕ¥Õ½ 2500 Õ´Õ´, Õ«Õ½Õ¯ Õ¡Õ´Õ¥Õ¶Õ¡ÖÕ«Õ¹Õ¨ Õ°Õ¡ÖÕ¡Õ¾Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ¸ÖÕ´Õ 1700 Õ´Õ´[27]Ö ÔµÖÕ¯ÖÕ« Õ´Õ¡ÕµÖÕ¡ÖÕ¡Õ²Õ¡ÖÕ¸ÖÕ´Õ ÕÕ¸ÖÕ¯Õ¸ÖÕ¡Õ¬Õ¸ÖÕ¡ ÖÕ¡Õ²Õ¡ÖÕ¸ÖÕ´ Õ¿Õ¡ÖÕ¥Õ¯Õ¡Õ¶ Õ©Õ¡ÖÕ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ´Õ¸Õ¿Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¡ÕºÕ¥Õ½ 1733 Õ´Õ´ Õ¡Õ¶Õ±ÖÖ, Õ«Õ½Õ¯ Ô¼Õ«ÖÕ¸ÖÕ¯Õ¡ÕµÕ¸ÖÕ´Õ 1689 Õ´Õ´, ÕÕ¥Õ«Õ¡ÖÕ¸ÖÕ¸ÖÕ´Õ 2185 Õ´Õ´[28]Ö ÕÕ¯Õ½Õ¡Õ® 1970 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Ö Õ¶Õ¯Õ¡Õ¿Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ¯Õ¥Õ¶Õ¿ÖÕ¸Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Ö Õ°Õ¡ÖÕ¡Õ¾Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ¸ÖÕ´ Õ¶Õ¸Ö Õ¿Õ¥Õ¶Õ¤Õ¥Õ¶ÖÕ Õ¿Õ¥Õ²Õ¸ÖÕ´Õ¶Õ¥ÖÕ« ÖÕ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¨ Õ¿Õ¡ÖÕ¥ÖÕ¿Õ¡ÖÕ« Õ¶Õ¾Õ¡Õ¦Õ¸ÖÕ´[25]Ö
ÕÕ«Õ»Õ«Õ¶ Õ¿Õ¡ÖÕ¥Õ¯Õ¡Õ¶ Õ»Õ¥ÖÕ´Õ¡Õ½Õ¿Õ«Õ³Õ¡Õ¶Õ¨ Õ¿Õ¡Õ¿Õ¡Õ¶Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ ÕÕ«Õ¸ÖÕ¡ÖÕ¸Õ¸Õ¸ÖÕ¸ÖÕ´ 26 °C Ö ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¿Õ¡ÕºÕ¸ÖÕ¸ÖÕ´Õ Õ´Õ«Õ¶Õ¹Ö 23 °CÖ ÕÕ¸Õ£ Õ¡Õ¶Õ±ÖÖÕ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¡Õ´Õ«Õ½Õ¶Õ¥ÖÕ«Õ¶ (Õ¶Õ¸ÕµÕ¥Õ´Õ¢Õ¥Ö-Õ¡ÕºÖÕ«Õ¬) Õ½Õ¸Õ¾Õ¸ÖÕ¡Õ¢Õ¡Ö Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ¸ÖÕ´ Õ»Õ¥ÖÕ´Õ¡Õ½Õ¿Õ«Õ³Õ¡Õ¶Õ¨ Õ¿Õ¡Õ¿Õ¡Õ¶Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ 25-26 °C, Õ«Õ½Õ¯ Õ¹Õ¸Ö Õ½Õ¡Õ¼Õ¨ Õ½Õ¥Õ¦Õ¸Õ¶Õ«Õ¶ (Õ´Õ¡ÕµÕ«Õ½-Õ°Õ¸Õ¯Õ¿Õ¥Õ´Õ¢Õ¥Ö) 21-Õ«Ö 24 °C[25]Ö ÕÕ¸Õ¾Õ¸ÖÕ¡Õ¢Õ¡Ö Õ¥ÖÕ¯ÖÕ« Õ°ÕµÕ¸ÖÕ½Õ«Õ½Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ¸ÖÕ´ Õ»Õ¥ÖÕ´Õ¡Õ½Õ¿Õ«Õ³Õ¡Õ¶Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¿Õ¡ÖÕ¢Õ¥ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¶Õ¥ÖÕ¨ ÖÕ«Õ¹ Õ¥Õ¶, ÖÕ¡Õ¶ Õ°Õ¡ÖÕ¡Õ¾Õ¸ÖÕ´Ö Ô¿Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ¸ÖÕ´ Õ¥ÖÕ¢ÖÕ§ Õ£ÖÕ¡Õ¶ÖÕ¾Õ¡Õ® Õ¡Õ¼Õ¡Õ¾Õ¥Õ¬Õ¡Õ£Õ¸ÖÕµÕ¶ Õ»Õ¥ÖÕ´Õ¡Õ½Õ¿Õ«Õ³Õ¡Õ¶Õ¨ Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ¥Õ¬ Õ§ +35, Õ¸ÖÕ¨ Õ¥Õ²Õ¥Õ¬ Õ§ ÕÕ¡Õ¾Õ¡Õ¸Ö Õ¯Õ²Õ¦Õ¸ÖÕ´ 1979 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ« ÖÕ¥Õ¿ÖÕ¾Õ¡ÖÕ« 11-Õ«Õ¶, Õ«Õ½Õ¯ Õ¶Õ¾Õ¡Õ¦Õ¡Õ£Õ¸ÖÕµÕ¶ Õ»Õ¥ÖÕ´Õ¡Õ½Õ¿Õ«Õ³Õ¡Õ¶Õ¨ Õ£ÖÕ¡Õ¶ÖÕ¾Õ¥Õ¬ Õ§ ÕÕ¸ÖÕ¡Õ¡Õ´Õ¸Õ¿Õ¸ÖÕ¸ÖÕ´Õ 1994 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ« Õ½Õ¥ÕºÕ¿Õ¥Õ´Õ¢Õ¥ÖÕ« 8-Õ«Õ¶ Ö Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ¥Õ¬ Õ§ +8,7 °C[27]Ö ÕÕ«ÖÕ¡ÕºÕ¥Õ¿Õ¸Õ² ÖÕ¡Õ´Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ¨ ÖÕ¹Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ°Õ«Õ´Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ°Õ¡ÖÕ¡Õ¾-Õ¡ÖÖÕ¥Õ¬ÖÕ«Ö. Õ½ÖÕ¡Õ¶Ö ÖÕ¹Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ´Õ¡ÕµÕ«Õ½Õ«Ö Õ°Õ¸Õ¯Õ¿Õ¥Õ´Õ¢Õ¥Ö[28]Ö ÕÕ«Õ¯Õ¬Õ¸Õ¶Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ½Õ¥Õ¦Õ¸Õ¶Õ«Õ¶ (Õ¶Õ¸ÕµÕ¥Õ´Õ¢Õ¥Ö-Õ´Õ¡ÖÕ¿) Õ£Õ¥ÖÕ¡Õ¯Õ·Õ¼Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ ÕºÕ¡Õ½Õ½Õ¡Õ¿Õ¶Õ¥ÖÕ¨Ö
ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¶ Õ¥Õ¶Õ©Õ¡ÖÕ¯Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ¶Õ¡Ö Õ¡ÖÖÕ¡Õ¤Õ¡ÖÕ±Õ¡ÕµÕ«Õ¶ ÖÕ«Õ¯Õ¬Õ¸Õ¶Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ¡Õ¦Õ¤Õ¥ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶Õ¨, Õ¸ÖÕ¸Õ¶Ö Õ¥ÖÕ¢Õ¥Õ´Õ¶ Õ´Õ¥Õ® Õ¡Õ¾Õ¥ÖÕ¡Õ®Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¶Õ¥Ö Õ¥Õ¶ Õ£Õ¸ÖÕ®Õ¸ÖÕ´Ö ÕÕ«Õ»Õ«Õ¶ Õ¿Õ¾ÕµÕ¡Õ¬Õ¶Õ¥ÖÕ¸Õ¾ Õ¿Õ¡ÖÕ¥Õ¯Õ¡Õ¶ Õ£ÖÕ¡Õ¶ÖÕ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ£Õ¸Õ¶Õ¥ Õ´Õ¥Õ¯ ÖÕ«Õ¯Õ¬Õ¸Õ¶[25], Õ¸ÖÕ¸Õ¶Ö Õ°Õ«Õ´Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ¡Õ¶Õ±ÖÖÕ¶Õ¥ÖÕ« Õ½Õ¥Õ¦Õ¸Õ¶Õ«Õ¶ Õ¥Õ¶ Õ£ÖÕ¡Õ¶ÖÕ¾Õ¸ÖÕ´Ö ÕÕ¸Õ¾Õ¸ÖÕ¡Õ¢Õ¡Ö Õ¡Õ´Õ¥Õ¶Õ¡Õ·Õ¡Õ¿ ÖÕ«Õ¯Õ¬Õ¸Õ¶Õ¶Õ¥ÖÕ¨ Õ¬Õ«Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ ÖÕ¥Õ¿ÖÕ¾Õ¡ÖÕ«Õ¶[27]Ö
ÕÕ¸ÖÕ¯Õ¸ÖÕ¡Õ¬Õ¸ÖÕ¡Õ« Õ¯Õ¬Õ«Õ´Õ¡ÕµÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¿Õ¾ÕµÕ¡Õ¬Õ¶Õ¥ÖÕ¨ | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Ô±Õ´Õ«Õ½ | Õ°Õ¸ÖÕ¶Õ¾ | ÖÕ¥Õ¿ | Õ´Õ¡ÖÕ¿ | Õ¡ÕºÖ | Õ´Õ¡Õµ | Õ°Õ¸ÖÕ¶ | Õ°Õ¸ÖÕ¬ | Ö Õ£Õ¸Õ½ | Õ½Õ¥Õº | Õ°Õ¸Õ¯ | Õ¶Õ¸Õµ | Õ¤Õ¥Õ¯ | ÕÕ¡ÖÕ« |
ÕÕ¥Õ¯Õ¸ÖÕ¤Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¢Õ¡ÖÕ±Ö Â°C (°F) | 32 (90) |
32 (90) |
31 (88) |
30 (86) |
30 (86) |
28 (82) |
28 (82) |
28 (82) |
28 (82) |
29 (84) |
30 (86) |
31 (88) |
32 (90) |
ÕÕ«Õ»Õ«Õ¶ Õ¢Õ¡ÖÕ±Ö Â°C (°F) | 28 (82) |
29 (84) |
28 (82) |
27 (81) |
26 (79) |
25 (77) |
25 (77) |
24 (75) |
25 (77) |
25 (77) |
27 (81) |
27 (81) |
26 (79) |
ÕÕ«Õ»Õ«Õ¶ Ö ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ °C (°F) | 25 (77) |
25 (77) |
25 (77) |
24 (75) |
23 (73) |
21 (70) |
21 (70) |
21 (70) |
21 (70) |
22 (72) |
23 (73) |
23 (73) |
23 (73) |
ÕÕ«Õ»Õ«Õ¶ ÖÕ¡Õ®Ö Â°C (°F) | 22 (72) |
22 (72) |
22 (72) |
21 (70) |
20 (68) |
18 (64) |
17 (63) |
18 (64) |
17 (63) |
19 (66) |
20 (68) |
20 (68) |
20 (68) |
ÕÕ¥Õ¯Õ¸ÖÕ¤Õ¡ÕµÕ«Õ¶ ÖÕ¡Õ®Ö Â°C (°F) | 16 (61) |
17 (63) |
15 (59) |
15 (59) |
13 (55) |
11 (52) |
10 (50) |
11 (52) |
11 (52) |
12 (54) |
13 (55) |
16 (61) |
10 (50) |
Ô±Õ¶Õ±ÖÖÕ« Õ¿Õ¥Õ²Õ¸ÖÕ´Õ¶Õ¥Ö Õ´Õ´ (Õ¤ÕµÕ¸ÖÕµÕ´) | 130 (5.12) |
190 (7.48) |
210 (8.27) |
120 (4.72) |
130 (5.12) |
100 (3.94) |
100 (3.94) |
130 (5.12) |
110 (4.33) |
90 (3.54) |
100 (3.94) |
120 (4.72) |
1530 (60,24) |
ÕÕ«Õ». Õ¡Õ¶Õ±ÖÖÕ¸Õ¿ Ö ÖÕ¥Ö | 11 | 13 | 14 | 12 | 12 | 10 | 10 | 12 | 10 | 10 | 10 | 10 | 134 |
% ÕÕ¸Õ¶Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ | 77 | 78 | 79 | 76 | 78 | 77 | 75 | 75 | 74 | 74 | 73 | 75 | 75.9 |
Õ¡Õ²Õ¢ÕµÕ¸ÖÖ: Weatherbase[29] |
ÕÕ¸Õ²Õ¥Ö ÕÕ´Õ¢Õ¡Õ£ÖÕ¥Õ¬
Ô¿Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ´Õ¥Õ® Õ´Õ¡Õ½Õ¸ÖÕ´ (Õ¢Õ¡ÖÕ« Õ¥ÖÕ«Õ¿Õ¡Õ½Õ¡ÖÕ¤ Õ°ÖÕ¡Õ¢Õ¸ÖÕÕ¶Õ¥ÖÕ«Ö) Õ¿Õ¡ÖÕ¡Õ®Õ¾Õ¡Õ® Õ¥Õ¶ Õ¢Õ¥ÖÖÕ« Õ°Õ¸Õ²Õ¥ÖÕ¨Ö ÕÖÕ¡Õ¶Ö Õ±ÖÕ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¾Õ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ Õ¡Õ¶Õ¤Õ¥Õ¦Õ«Õ¿Õ¶Õ¥ÖÕ« Ö Õ°ÖÕ¡Õ¢ÕÕ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ´Õ¸ÕÖÕ« ÕÕ¡Õ¼Õ¶Õ¸ÖÖÕ¤Õ«Ö, Õ¸ÖÕ¶ Õ¨Õ¶Õ¯Õ¡Õ® Õ§ Õ¯ÖÕ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ·Õ¥ÖÕ¿Õ« Õ¾ÖÕ¡, Õ¸ÖÕ¶ Õ§Õ¬ Õ«Ö Õ°Õ¥ÖÕ©Õ«Õ¶ Õ¯Õ¸ÖÕ¡Õ¬Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ®Õ¡Õ£Õ´Õ¡Õ¶ Õ§[30]Ö Ô±ÕµÕ½ Õ°Õ¸Õ²Õ¥ÖÕ¨ Õ°Õ«Õ¡Õ¶Õ¡Õ¬Õ« Õ°Õ¡Õ¿Õ¯Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¶Õ¥Ö Õ¸ÖÕ¶Õ¥Õ¶Õ ÖÕÖÕ¸ÖÕ¶ Õ¥Õ¶, Õ¯Õ¡Õ¼Õ¸ÖÖÕ¾Õ¡Õ®ÖÕ¡ÕµÕ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ Õ¬Õ¡Õ¾Õ¶ Õ§, Õ¸ÖÕ¶Õ¥Õ¶ Õ¬Õ¡Õ¾ Õ¤ÖÕ¥Õ¶Õ¡Õª Ö Õ»ÖÕ¡Õ¯Õ¡ÕµÕ¸ÖÕ¶ Õ¥Õ¶Ö ÕÕ¸Õ²Õ¡Õ¿Õ«ÕºÕ¥ÖÕ¨ Õ¿Õ¡Õ¿Õ¡Õ¶Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ©Õ©Õ¸ÖÕ¶Õ¥ÖÕ«Ö Õ´Õ«Õ¶Õ¹Ö Õ°Õ«Õ´Õ¶Õ¡ÕµÕ«Õ¶Õ¶Õ¥ÖÕ«, Õ¸ÖÕ¸Õ¶Ö Õ´Õ¥Õ» Õ£Õ¥ÖÕ¡Õ¯Õ·Õ¼Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ¯Õ¡Õ¬ÖÕ«Õ¸ÖÕ´Õ¨ Ö Õ´Õ¡Õ£Õ¶Õ¥Õ¦Õ«Õ¸ÖÕ´Õ¨Ö
ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¿Õ¡ÕºÕ¸Ö Õ¯Õ²Õ¦Õ¸Ö Õ°Õ¸Õ²Õ¥ÖÕ¨ ÕÕ«Õ½Õ¿ Õ¢Õ¥ÖÖÕ« Õ¥Õ¶, Õ¡ÕµÕ¤ Õ«Õ½Õ¯ ÕºÕ¡Õ¿Õ³Õ¡Õ¼Õ¸Õ¾ Õ½ÖÕ¡Õ¶Ö ÖÕ Õ´Õ·Õ¡Õ¯Õ¡Õ¢Õ¸ÖÕµÕ½Õ¥ÖÕ« Õ´Õ·Õ¡Õ¯Õ´Õ¡Õ¶ Õ°Õ¡Õ´Õ¡Ö Õ¥Õ¶ Ö Õ£Õ¿Õ¡Õ£Õ¸ÖÕ®Õ¾Õ¸ÖÕ´, ÖÕ Õ¡ÖÕ¸Õ¿Õ¡Õ¾Õ¡ÕµÖÕ¥ÖÕ«Ö Ô±ÖÕ¡Õ´Õ¥ÖÕ± Õ¸ÖÕ¸Õ· Õ£Õ¸Õ¿Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ¸ÖÕ´ Õ°Õ¸Õ²Õ¥ÖÕ¨ Õ¥Õ¶Õ©Õ¡ÖÕ¯Õ¾Õ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ Õ¡Õ²Õ¡Õ¯Õ¡Õ¬Õ´Õ¡Õ¶Ö Ô·Õ¸ÖÕ¡ Õ¯Õ²Õ¦Õ¸Ö Õ°Õ¸Õ²Õ¥ÖÕ¨ Õ±ÖÕ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¾Õ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ Õ¡Õ¶Õ¤Õ¥Õ¦Õ«Õ¿Õ¶Õ¥ÖÕ«Ö, Õ¸ÖÕ¸Õ¶Ö Õ¨Õ¶Õ¯Õ¡Õ® Õ¥Õ¶ Õ¿Õ¸ÖÖÕ« Õ·Õ¥ÖÕ¿Õ« Õ¾ÖÕ¡Ö ÕÖÕ¡Õ¶Ö Õ°Õ«Õ´Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ¢Õ¥ÖÖÕ« Õ¥Õ¶, Õ¢Õ¡ÖÕ¡Õ¼Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ´Õ¢ Õ°Õ¡ÖÕ¡Õ¾Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ·ÖÕ»Õ¡Õ¶Õ¶Õ¥ÖÕ«, Õ¸ÖÕ¿Õ¥Õ² Õ¯Õ¸ÖÕ¡Õ¬Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ°Õ¸Õ²Õ¥Ö Õ¥Õ¶ Õ¿Õ¡ÖÕ¡Õ®Õ¾Õ¡Õ®Ö ÕÕ¡Õ¡ÕºÕ¡Õµ ÕÕ´Õ¢Õ« Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ°Õ¸Õ²Õ¥ÖÕ¨ Õ°Õ«Õ´Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ¯Õ¸ÖÕ¡Õ¬Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ®Õ¡Õ£Õ´Õ¡Õ¶ Õ§Ö ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ°Õ¸Õ²Õ¥ÖÕ« Õ°Õ«Õ´Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ°Õ«Õ´Õ¶Õ¡ÕÕ¶Õ¤Õ«ÖÕ¨ Õ°Õ¡Õ´Õ¡ÖÕ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ§ÖÕ¸Õ¦Õ«Õ¡Õ¶, Õ¸ÖÕ¨ Õ¶Õ¾Õ¡Õ¦Õ¥ÖÕ¶Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ¢Õ¥ÖÖÕ«Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨Ö ÕÕ¡Õ¾Õ¡Õ¸Ö ÕÕ´Õ¢Õ« Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ°Õ¸Õ²Õ¥ÖÕ¨ Õ±ÖÕ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¾Õ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ Õ°Õ«Õ´Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ°ÖÕ¡Õ¢ÕÕ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ´Õ¸ÕÖÕ«Ö, Õ¸ÖÕ« Õ°Õ¡Õ½Õ¿Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ Õ°Õ¡Õ½Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ´Õ«Õ¶Õ¹Ö 9 Õ´Õ¥Õ¿ÖÕ«, Õ«Õ½Õ¯ Õ¾Õ¥ÖÕ»Õ«Õ¶Õ½ Õ¨Õ¶Õ¯Õ¡Õ® Õ§ Õ¯Õ¸ÖÕ¡Õ¬Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¯ÖÕ¡ÖÕ¡ÖÕ« Õ·Õ¥ÖÕ¿Õ« Õ¾ÖÕ¡Ö
ÕÖÕ¡Õ¢Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ ÕÕ´Õ¢Õ¡Õ£ÖÕ¥Õ¬
Ô¿Õ²Õ¦Õ¥ÕÕ´Õ¢Õ¸ÖÕ´ Õ¯Õ¡Õ¶ Õ½Õ¡Õ°Õ´Õ¡Õ¶Õ¡ÖÕ¡Õ¯ ÖÕ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ´Õ·Õ¿Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¡Õ²Õ¢ÕµÕ¸ÖÖÕ¶Õ¥Ö, Õ¸ÖÕ¸Õ¶Ö ÖÕ¡Õ²ÖÖÕ¡Õ°Õ¡Õ´ Õ¥Õ¶Ö ÕÕ¡Õ¶Õ« Õ¸Ö Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ°Õ¸Õ²Õ¶ Õ¡Õ¹ÖÕ« Õ§ Õ¨Õ¶Õ¯Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ´Õ¥Õ® Õ®Õ¡Õ¯Õ¸Õ¿Õ¯Õ¥Õ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ´Õ¢, Õ¸ÖÕ½Õ¿Õ« Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ«Õ¹Õ¶Õ¥ÖÕ¨ Õ°Õ«Õ´Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ Ö Õ£Õ¿Õ¡Õ£Õ¸ÖÕ®Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ¡Õ¶Õ±ÖÖÕ¡Õ»ÖÕ¥ÖÕ¨Ö ÕÖÕ¡ÕºÕ¡ÖÕ¸ÖÕ¶Õ¡Õ¯ Õ·Õ¥ÖÕ¿Õ¥ÖÕ« Õ´Õ¥Õ® Õ´Õ¡Õ½Õ¨, Õ¸Õ¹ Õ´Õ¥Õ® Õ¬Õ³Õ¥ÖÕ¶ Õ¸Ö Õ°Õ¸Õ½Ö Õ¸ÖÕ¶Õ¥ÖÕ¸Õ² Õ»ÖÕ¥ÖÕ¨ Õ¿Õ¥Õ²Õ¡Õ¢Õ¡Õ·ÕÕ¾Õ¡Õ® Õ¥Õ¶ Õ°ÖÕ¡Õ¢ÕÕ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ®Õ¡Õ£Õ´Õ¡Õ¶ Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ¸ÖÕ´[31]Ö
Ô¼Õ³Õ¥Ö Õ¯Õ¡ÖÕ¥Õ¬Õ« Õ§ Õ£Õ¿Õ¶Õ¥Õ¬ ÕÕ¡Õ¾Õ¡Õ¸Ö, ÕÕ«Õ¸ÖÕ¡ÖÕ¸Õ¸Õ¸Ö, ÕÕ¸Õ´Õ¸ÖÕ¯Õ¡ Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ¸ÖÕ´Ö ÕÕ·Õ¡Õ¶Õ¡Õ¾Õ¸Ö Õ£Õ¥Õ¿Õ¥ÖÕ¶ Õ¥Õ¶Õ Ô·Õ¸ÖÕ¡ Ö ÕÕ«Õ¸ÖÕ¡Õ¿Õ¸ÕºÕ¸ÖÕ¿Õ¡ÕºÕ¸Ö[32]Ö
ÕÕ¡Õ¿Õ´Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ ÕÕ´Õ¢Õ¡Õ£ÖÕ¥Õ¬
ÕÕ¸Õ¬Õ«Õ¶Õ¥Õ¦Õ¡ÖÕ«Õ¶Õ¥ÖÕ¨ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ¨ Õ½Õ¯Õ½Õ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¥ÖÕ¶Õ¥Õ¬ Õ¤Õ¥Õ¼ÖÕ½ մ⤠թ⤠ա⤠13-ÖÕ¤ Õ¤Õ¡ÖÕ¸ÖÕ´Ö ÕÕ¸Õ¬Õ«Õ¶Õ¥Õ¦Õ¡ÖÕ«Õ¶Õ¥ÖÕ¨ Õ½Õ¯Õ½Õ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¾Õ¥Õ¬ Õ¯Õ²Õ¦Õ¸ÖÕ´ Õ¤Õ¥Õ¼ÖÕ½ Õ´â¤Õ©â¤Õ¡â¤ 13-ÖÕ¤ Õ¤Õ¡ÖÕ¸ÖÕ´Ö ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ¨ ÕÕ¡Õ²Õ¡ÖÕ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ Õ¯Õ¡ÕºÕ¸Õ² Õ¤Õ¥Ö, Õ®Õ¡Õ¼Õ¡ÕµÕ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ Õ¸ÖÕºÕ¥Õ½ Õ¥Õ¬Õ¡Õ¯Õ¥Õ¿, Õ¸ÖÕ¿Õ¥Õ²Õ«Ö Õ½Õ¯Õ½Õ¾Õ¥Õ¬ Õ§ ÕÕ¾Õ¯Õ«Õ¡Õ¶Õ«Õ¡ÕµÕ« Õ°Õ¥Õ¿Õ¡Õ£Õ¡ ÕµÕ¸ÖÖÕ¡ÖÕ¸ÖÕ´Õ¨Ö ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÖÕ«Õ¶Õ¥ÖÕ¶ Õ«ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¡ÖÖÕ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ Õ°Õ¥Õ¼Õ¡Õ¾Õ¸Ö Õ¶Õ¡Õ¾Õ¡ÖÕ¯Õ¸ÖÕ´Õ¶Õ¥ÖÕ Õ°Õ¡ÖÕ±Õ¡Õ¯Õ¾Õ¥Õ¬Õ¸Õ¾ ÕÕ¾Õ¯Õ«Õ¡Õ¶Õ«Õ¡ÕµÕ« Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ«Õ¹Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ¾ÖÕ¡Ö
10-ÖÕ¤ Õ¤Õ¡ÖÕ«Ö Õ½Õ¯Õ½Õ¡Õ® ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ«, ÕÕ¡Õ´Õ¸Õ¡ÕµÕ« Ö ÕÕ«Õ»Õ«Õ« Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ¾ÖÕ¡ Õ°Õ¡Õ½Õ¿Õ¡Õ¿Õ¾Õ¥Õ¬ Õ§ Õ¿Õ¸ÖÕ«-Õ¿Õ¸Õ¶Õ£Õ¡ «սոÖÖբ» Õ¡Õ¼Õ¡Õ»Õ¶Õ¸ÖÕ¤Õ¶Õ¥ÖÕ« ÕªÕ¡Õ¼Õ¡Õ¶Õ£Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ«Õ·ÕÕ¡Õ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨Ö ÕÕ¡ÖÕ½Õ¿Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ°Õ«Õ´Õ¶Õ¡Õ¤Õ«ÖÕ¨ Õ¤Õ¡ÖÕ±Õ¡Õ¾ Ô±Õ°Õ¥Õ«Õ©Õ¸ÖÕ¶Ö 15-ÖÕ¤ Õ¤Õ¡ÖÕ« Õ¯Õ¥Õ½Õ¥ÖÕ«Õ¶ Õ¿Õ¥Õ²Õ« Õ§ Õ¸ÖÕ¶Õ¥ÖÕ¥Õ¬ Õ«Õ·ÕÕ¡Õ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¢Õ¡ÖÕ¥ÖÕ¸ÕÕ¸ÖÕ´, Ö Õ¯Õ¡Õ¼Õ¡Õ¾Õ¡ÖÕ´Õ¡Õ¶ Õ£Õ¬ÕÕ¡Õ¾Õ¸Ö Õ¤Õ¥ÖÕ¨ Õ½Õ¿Õ¡Õ¶Õ±Õ¶Õ¥Ö Õ¿Õ¸ÖÕ«-Õ¿Õ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ¿Õ¥Õ²Õ¡Õ¯Õ¡Õ¬Õ¶Õ¥ÖÕ¨, Õ¸ÖÕ¸Õ¶Ö Õ¯ÖÕ¸ÖÕ´ Õ§Õ«Õ¶ Õ¿Õ¸ÖÕ«-Õ¿Õ¡Õ¡Õ©Õ¡Õ¯Õ¡Õ¬Õ¡Õ¸ÖÕ¡ Õ¿Õ«Õ¿Õ¸Õ²Õ¨Ö ÕÕ¸ÖÕ«-Õ¿Õ¡Õ¡Õ©Õ¡Õ¯Õ¡Õ¬Õ¡Õ¸ÖÕ¡Õ¶Õ¥ÖÕ¨ Õ«ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¡ÖÕ¶Õ¸ÖÕ´ Õ§Õ«Õ¶ ÖÕ¡Õ²Õ¡ÖÕ¡ÖÕ«Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¸ÖÕªÕ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ£Õ¸ÖÕ®Õ¡Õ¼Õ¸ÖÕµÕ©Õ¶Õ¥Ö Ö Õ¤Õ¡ÖÕ±Õ¡Õ¶ Õ«ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ«Õ·ÕÕ¡Õ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶, Õ«Õ½Õ¯ Õ¿Õ¸ÖÕ«-Õ¿Õ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¶Õ¥ÖÕ¨ Õ½Õ¿Õ¡ÖÕ¡Õ¶ Õ¡Õ¶Õ¾Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ (ÖÕ¡Õ½Õ¿Õ¡ÖÕ« Õ¶ÖÕ¡Õ¶Ö Õ´Õ«Õ¡ÕµÕ¶ Õ©Õ¸ÖÕµÕ¬Õ¡Õ¿ÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§Ö Õ¯Õ¡Õ¿Õ¡ÖÕ¥Õ¬ Õ®Õ«Õ½Õ¡Õ¯Õ¡ÖÕ£Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¡ÖÕ¡ÖÕ¸Õ²Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¶Õ¥Ö)Ö ÕÕ¡Õ»Õ¸ÖÕ¤ ÖÕ¸ÖÕ¬Õ¨Õ 17-ÖÕ¤ Õ¤Õ¡ÖÕ« Õ½Õ¯Õ«Õ¦Õ¢Õ¨, Õ¶Õ·Õ¡Õ¶Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¾Õ¥Ö Õ¿Õ¸ÖÕ«-Õ¿Õ¡Õ¡Õ©Õ¡Õ¯Õ¡Õ¬Õ¡Õ¸ÖÕ¡Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ«Õ·ÕÕ¡Õ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¯Õ¸ÖÕ½Õ¿Õ¸Õ¾Ö Ô»ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ«Õ·ÕÕ¡Õ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ Õ¡Õ¶ÖÕ¡Õ¾ Õ¼Õ¡Õ¦Õ´Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¶Õ¡ÕÕ¡ÖÕ¡ÖÕ«Õ¶, Õ¸ÖÕ¨ Õ¯ÖÕ¸ÖÕ´ Õ§Ö Õ¿Õ¸ÖÕ«-Õ¯Õ¡Õ¶Õ¸Õ¯Õ¸ÖÕºÕ¸Õ¬Õ¸Ö Õ¿Õ«Õ¿Õ¸Õ²Õ¨, Õ«Õ½Õ¯ 100 Õ¿Õ¡ÖÕ« Õ¡Õ¶Ö Õ¶Õ¡ÕÕ¯Õ«Õ¶ Õ´ÖÖÕ¡Õ¯Õ«ÖÕ¶Õ¥ÖÕ« Õ¿Õ¸ÖÕ«-Õ¿Õ¡Õ¡Õ©Õ¡Õ¯Õ¡Õ¬Õ¡Õ¸ÖÕ¡ Õ¿Õ«Õ¿Õ²Õ¸Õ½Õ¨ Õ¾Õ¥ÖÕ¡ÖÕ¡Õ¾Ö
1200 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Ö Õ´Õ«Õ¶Õ¹Ö 1851 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¨ Õ¯Õ²Õ¦Õ¥ÕÕ´Õ¢Õ« Õ´Õ¡ÕµÖÕ¡ÖÕ¡Õ²Õ¡ÖÕ¶ Õ§Ö ÕÕ¸ÖÕ¡Õ¶Ö ÕÕ¥Õ¶Ö Õ¡ÕµÕ½Õ¿Õ¥Õ² Õ¥Õ¶ Õ¡Ö Õ«Õ»Õ¥Õ¬ 1773, 1774, 1777 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¶Õ¥ÖÕ«Õ¶ Õ¢ÖÕ«Õ¿Õ¡Õ¶Õ¡ÖÕ« Õ³Õ¡Õ¶Õ¡ÕºÕ¡ÖÕ°Õ¸ÖÕ¤ ÕÕ¥ÕµÕ´Õ½ Ô¿Õ¸ÖÕ¯Õ« Õ¡ÖÕ·Õ¡Õ¾Õ¡ÕÕ´Õ¢Õ¥Öը⤠ÕÕ¥ÕµÕ´ Ô¿Õ¸ÖÕ¯Õ¨ Õ¯Õ²Õ¦Õ¸ÖÕ¶ Õ« Õ½Õ¯Õ¦Õ¢Õ¡Õ¶Õ¥ Õ¿Õ¾Õ¥Õ¬ Õ§Ö Â«Ô¸Õ¶Õ¯Õ¥ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ կղզի» Õ¡Õ¶Õ¾Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´Õ¨Ö 1797 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Ö ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ Õ½Õ¯Õ½Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ ÕªÕ¡Õ´Õ¡Õ¶Õ¥Õ¬ ÖÖÕ«Õ½Õ¿Õ¸Õ¶Õ¥Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ´Õ«Õ½Õ«Õ¸Õ¶Õ¥ÖÕ¶Õ¥ÖÕ¨, Õ½Õ¡Õ¯Õ¡ÕµÕ¶ Õ´Õ«Õ¡ÕµÕ¶ 1828 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶ Õ§ Õ¶ÖÕ¡Õ¶Ö Õ°Õ¡Õ»Õ¸Õ²Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ°Õ¡Õ½Õ¿Õ¡Õ¿Õ¾Õ¥Õ¬ Õ¯Õ²Õ¦Õ¥ÕÕ´Õ¢Õ¸ÖÕ´Ö
1845 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶, Õ¡ÕµÕ¤ÕºÕ¥Õ½ Õ§Õ¬ ÕªÕ¡Õ¼Õ¡Õ¶Õ£ Õ¹Õ©Õ¸Õ²Õ¶Õ¥Õ¬Õ¸Õ¾ Õ´Õ¡Õ°Õ¡ÖÕ¡Õ¾ Õ¾Õ¥ÖÕ»Õ«Õ¶ 39-ÖÕ¤ Õ¿Õ¸ÖÕ«-Õ¿Õ¸Õ¶Õ£Õ¡ Ô¼Õ¸ÖÕ¡ÖÕ«Õ¬Õ«Õ¿Õ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¶Ö ÕÕ£Õ¿Õ¾Õ¥Õ¬Õ¸Õ¾ Õ¤ÖÕ¡Õ¶Õ«Ö, Õ«Õ·ÕÕ¸Õ² ÕÕ¶Õ¥Õ¸Õ¸Ö ÕÕ¸ÖÕ» ÕÕ¸ÖÕºÕ¸Õ¸Ö I Õ¿Õ¸ÖÕ«-Õ¯Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¸ÖÕºÕ¸Õ¬Õ¸ÖÕ¶ Õ¯Õ¥Õ¶Õ¿ÖÕ¸Õ¶Õ¡ÖÖÕ¥Ö Õ«Õ·ÕÕ¡Õ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ Õ´Õ¥Õ¯ Õ±Õ¥Õ¼ÖÕ¸ÖÕ´ Ö Õ«ÖÕ¥Õ¶ Õ°Õ¼Õ¹Õ¡Õ¯Õ¥Ö ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ©Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸ÖÖ ÕÕ«Õ´Õ¶Õ¾Õ¥Õ¬Õ¸Õ¾ ÖÖÕ«Õ½Õ¿Õ¸Õ¶Õ¥Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ´Õ«Õ½Õ«Õ¸Õ¶Õ¥ÖÕ¶Õ¥ÖÕ« Õ¡Õ»Õ¡Õ¯ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¾ÖÕ¡Õ Õ¶Õ¡ Õ«ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¡ÖÖÕ¥Ö ÖÕ¥Õ¸Õ¤Õ¡Õ¬Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¯Õ¡ÖÕ£Õ¨ Ö Õ©Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ«Õ·ÕÕ¡Õ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ Õ¡Õ´ÖÕ¡ÕºÕ¶Õ¤Õ¸Õ² Õ¢Õ¡ÖÕ¥ÖÕ¸ÕÕ¸ÖÕ´Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ·Õ¡ÖÖ, Õ«Õ¶Õ¹ÕºÕ¥Õ½ Õ¶Õ¡Ö Õ¤ÖÕ¥Ö ÕºÕ¥Õ¿Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¯Õ¡Õ¼Õ¸ÖÖÕ¾Õ¡Õ®ÖÕ« Ö Õ°Õ¡Õ½Õ¡ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ°Õ¡ÖÕ¡Õ¢Õ¥ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ°Õ«Õ´ÖÕ¥ÖÕ¨, Õ¸ÖÕ¸Õ¶Ö ÕºÕ¡Õ°ÕºÕ¡Õ¶Õ¾Õ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ Õ´Õ«Õ¶Õ¹Ö Õ¡ÕµÕ½Ö ÖÖ 1870-1880-Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¶Õ¥ÖÕ«Õ¶ ÕÖÕ¡Õ¶Õ½Õ«Õ¡Õ¶, Ô³Õ¥ÖÕ´Õ¡Õ¶Õ«Õ¡Õ¶, ÕÕ«Õ¡ÖÕµÕ¡Õ¬ Ô¹Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ Ö Ô±ÕÕ-Õ¶ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ°Õ¥Õ¿ Õ¯Õ¶ÖÕ¥ÖÕ«Õ¶ Õ¾Õ¥ÖÕ»Õ«Õ¶Õ«Õ½ Õ©Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¡Õ¶Õ¯Õ¡ÕÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ Õ³Õ¡Õ¶Õ¡Õ¹Õ¸Õ² ÕºÕ¡ÕµÕ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ£ÖÕ¥ÖÖ
1900-1970 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¶Õ¥ÖÕ«Õ¶ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ©Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ Õ£Õ¿Õ¶Õ¾Õ¥Õ¬ Õ§ ÕÕ¥Õ® Ô²ÖÕ«Õ¿Õ¡Õ¶Õ«Õ¡ÕµÕ« ÕºÖÕ¸Õ¿Õ¥Õ¯Õ¿Õ¸ÖÕ¡Õ¿Õ« Õ«Õ·ÕÕ¡Õ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¿Õ¡Õ¯Ö Ô¸Õ¶Õ¤ Õ¸ÖÕ¸ÖÕ´, Õ¿Õ¥Õ²Õ« Õ©Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¶Õ¥ÖÕ¨ ÕºÕ¡Õ°ÕºÕ¡Õ¶Õ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ Õ«ÖÕ¡Õ¶Ö Õ«Õ·ÕÕ¡Õ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¶Õ¥ÖÕ¨Ö 1970 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¶ Õ«Õ¶ÖÕ¶Õ«Õ·ÕÕ¡Õ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ Õ±Õ¥Õ¼Ö Õ¢Õ¥ÖÕ¥ÖÖ
ÕÕ¡Õ²Õ¡ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¡ÕºÕ¡ÖÕ¡Õ¿ ÕÕ´Õ¢Õ¡Õ£ÖÕ¥Õ¬
ÕÕ¥Õ¿Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¯Õ¡Õ¼Õ¸ÖÖÕ¾Õ¡Õ®Ö ÕÕ´Õ¢Õ¡Õ£ÖÕ¥Õ¬
ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¶ ÕªÕ¡Õ¼Õ¡Õ¶Õ£Õ¡Õ¢Õ¡Ö ÖÕ¸ÕÕ¡Õ¶ÖÕ¾Õ¸Õ² Õ½Õ¡Õ°Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¤ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ´Õ«Õ¡ÕºÕ¥Õ¿Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ Õ§[33]Ö ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¶ ÕÕ¾Õ¯Õ«Õ¡Õ¶Õ«Õ¡ Õ´Õ«Õ¡Õ¯ Õ©Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¶ Õ§ (Õ¥Õ©Õ¥ Õ°Õ¡Õ·Õ¾Õ« Õ¹Õ¡Õ¼Õ¶Õ¥Õ¶Ö Õ¡ÕµÕ¶ ÕºÕ¥Õ¿Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¶Õ¥ÖÕ¨, Õ¸ÖÕ¿Õ¥Õ² Õ¥ÖÕ¯ÖÕ« Õ£Õ¬Õ¸ÖÕÕ¨ Õ±ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ¥Õ¶ Õ°Õ¡Õ´Õ¡ÖÕ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ ÕÕ¥Õ® Ô²ÖÕ«Õ¿Õ¡Õ¶Õ«Õ¡ÕµÕ« Õ´Õ«Õ¡ÕºÕ¥Õ¿Õ¨)Ö ÔµÖÕ¯ÖÕ¸ÖÕ´ Õ£Õ¸ÖÕ®Õ¸Õ² Õ½Õ¡Õ°Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¤ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ Õ¨Õ¶Õ®Õ¡ÕµÕ¾Õ¥Õ¬ Õ§ ÕÕ¸ÖÕ» ÕÕ¸ÖÕºÕ¸Õ¸Ö I-Õ«Õ¶ Õ©Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ« Õ¯Õ¸Õ²Õ´Õ«Ö 1875 Õ¶Õ¸ÕµÕ¥Õ´Õ¢Õ¥ÖÕ« 4-Õ«Õ¶Ö ÕÕ¡Õ°Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¤ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ« Õ°Õ¡ÕµÕ¿ Õ£Õ¡Õ¬Õ¨ Õ·ÖÕ»Õ¡Õ¤Õ¡ÖÕ±Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ§Ö Õ©Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ ÕºÕ¥Õ¿Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¦Õ¡ÖÕ£Õ¡ÖÕ´Õ¡Õ¶ Õ°Õ¡ÖÖÕ¸ÖÕ´Ö Ô»Õ¶Õ¹ÕºÕ¥Õ½ Õ¶Õ¡Ö Õ½Õ¡ Õ·Õ¡Õ¿ Õ¯Õ¡ÖÖÕ¸Ö Õ§Ö ÕÕ¸ÖÕºÕ¸Õ¸Ö I-Õ« Õ¿Õ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ°Õ¡Õ½Õ¡ÖÕ¡Õ¯Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¯Õ¡Õ¿Õ¡ÖÕ¥Õ¬Õ¡Õ£Õ¸ÖÕ®Õ´Õ¡Õ¶Õ¨, Õ¶Õ¥ÖÖÕ«Õ¶ Õ¯Õ¡ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶Õ¨ Ö Õ¥ÖÕ¯ÖÕ« Õ´Õ«Õ¡Õ¢Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶Õ¶ Õ¸ÖÕ²Õ²Õ¾Õ¡Õ® ÖÕ¡Õ²Õ¡ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ£Õ¸ÖÕ®Õ¸ÖÕ¶Õ¥Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ´Õ¥Õ»Ö ÕÕ¡Õ½Õ¡Õ´Õ¢ Õ¶Õ¡Ö Õ°Õ¥Õ¶Ö Õ½Õ¡Õ°Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¤ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ·Õ¶Õ¸ÖÕ°Õ«Õ¾ Õ©Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ Õ¡Õ´Õ¢Õ¸Õ²Õ» XIX-ÖÕ¤ Õ¤Õ¡ÖÕ« Õ¨Õ¶Õ©Õ¡ÖÖÕ¸ÖÕ´ Õ´Õ¶Õ¡Ö ÕÕ¾Õ¯Õ«Õ¡Õ¶Õ«Õ¡ÕµÕ« Õ´Õ«Õ¡Õ¯ Õ¡Õ¶Õ¯Õ¡Õ Õ¯Õ²Õ¦Õ¡ÕµÕ«Õ¶ ÕºÕ¥Õ¿Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨[34]Ö
ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ½Õ¡Õ°Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¤ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ Õ¢Õ¡Õ²Õ¯Õ¡ÖÕ¡Õ® Õ§ 3 Õ¢Õ¡ÕªÕ¶Õ«Ö Ö 115 Õ°Õ¸Õ¤Õ¾Õ¡Õ®Õ«ÖÖ Ô±ÕµÕ¶ Õ¤Õ¡Õ½Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ «կոշտ» Õ½Õ¡Õ°Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¤ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ·Õ¡ÖÖÕ«Õ¶, Õ¡ÕµÕ½Õ«Õ¶ÖÕ¶ Õ¤ÖÕ¡ ÖÕ¸ÖÕ¸ÕÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ°Õ¡Õ´Õ¡Ö ÕºÕ¥Õ¿Ö Õ§ Õ°Õ¡Õ·Õ¾Õ« Õ¡Õ¼Õ¶Õ¥Õ¬ Õ´Õ« Õ·Õ¡ÖÖ ÕºÕ¡ÕµÕ´Õ¡Õ¶Õ¶Õ¥ÖÖ ÕÕ¸ÖÕ¸ÕÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¶Õ¥Ö Õ´ÖÕ¶Õ¥Õ¬Õ¸Ö Õ«ÖÕ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¶ÖÕ¸Õ¾ Ö ÕªÕ¿Õ¾Õ¡Õ® Õ§ ÕÖÕ¥Õ¶Õ½Õ¤ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¡Õ½Õ¡Õ´Õ¢Õ¬Õ¥Õ¡Õ¶ (ÕªÕ¸Õ²Õ¸Õ¾)Ö ÕÕ¡Õ°Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¤ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ´Õ¥Õ» ÖÕ¸ÖÕ¸ÕÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ°Õ¡Õ´Õ¡Ö ÖÕ¸ÖÕ¸ÕÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¶Õ¡ÕÕ¡Õ£Õ«Õ®Õ¨ ÕºÕ¥Õ¿Ö Õ§ Õ¡Õ½Õ¡Õ´Õ¢Õ¬Õ¥Õ¡ÕµÕ¸ÖÕ´ 3 Õ¡Õ¶Õ£Õ¡Õ´ Õ¬Õ½Õ¾Õ«, Õ¡ÕµÕ¶Õ¸ÖÕ°Õ¥Õ¿Ö Õ¿ÖÕ¾Õ« Õ©Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ«Õ¶ ÖÕ¶Õ¶Õ´Õ¡Õ¶ Õ°Õ¡Õ´Õ¡ÖÖ ÔµÕ©Õ¥ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ£Õ¡Õ²Õ¿Õ¶Õ« ÕÕ¸ÖÕ°Õ¸ÖÖÕ¤Õ¨ Ö Ô³ÖÕ¡Õ½Õ¥Õ¶ÕµÕ¡Õ¯Õ¨ Õ´Õ«Õ¡Õ±Õ¡ÕµÕ¶ Õ°Õ¡Õ¶Õ¤Õ¥Õ½ Õ¥Õ¶ Õ£Õ¡Õ¬Õ«Õ½ ÖÕ¸ÖÕ¸ÕÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Ö Õ£Õ¿Õ«Õ¶, Õ¡ÕµÕ¶ ÕºÕ¥Õ¿Ö Õ§ Õ°Õ¡Õ¾Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¡ÖÕªÕ¡Õ¶Õ¡Õ¶Õ¡ Õ©Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ« Õ¯Õ¸Õ²Õ´Õ«ÖÖ Ô¹Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ« Õ½Õ¿Õ¸ÖÕ¡Õ£ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ«Ö Õ°Õ¥Õ¿Õ¸ Õ¡ÕµÕ¶ Õ´Õ¿Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ¸ÖÕªÕ« Õ´Õ¥Õ»[35]Ö Ô±ÕµÕ¶Õ¸ÖÕ¡Õ´Õ¥Õ¶Õ¡ÕµÕ¶Õ«Õ¾ ÖÕ¸ÖÕ¸ÕÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¥Õ¶Õ©Õ¡Õ¯Õ¡ Õ¹Õ¥Õ¶ Õ¡ÕµÕ¶ Õ°Õ¸Õ¤Õ¾Õ¡Õ®Õ¶Õ¥ÖÕ¨, Õ¸ÖÕ¸Õ¶Ö Õ¶Õ¾Õ«ÖÕ¾Õ¡Õ® Õ¥Õ¶ «ազատոÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Ö ÖÕ¥Õ¶Öին» (Õ¶Õ¯Õ¡Õ¿Õ« Õ¸ÖÕ¶Õ¥Õ¶Õ¡Õ¬Õ¸Õ¾ «ԻÖÕ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¶ÖÕ¶Õ¥ÖÕ« Õ¤Õ¥Õ¯Õ¬Õ¡ÖÕ¡Öիան», Õ¸ÖÕ¸Õ¾ Õ½Õ¯Õ½Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ½Õ¡Õ°Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¤ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨), Õ©Õ¡Õ£Õ¡ÕªÕ¡Õ¼Õ¡Õ¶Õ£Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ½Õ¯Õ¦Õ¢Õ¸ÖÕ¶ÖÕ«Õ¶ Ö Õ¿Õ«Õ¿Õ²Õ¸Õ½Õ¶Õ¥ÖÕ« ÕªÕ¡Õ¼Õ¡Õ¶Õ£Õ¡Õ¢Õ¡Ö ÖÕ¸ÕÕ¡Õ¶ÖÕ´Õ¡Õ¶Õ¨ Õ¿Õ¥Õ²Õ¡ÖÕ« ÕºÕ¥ÖÕ¥ÖÕ«Õ¶ (Õ¢Õ¡ÖÕ±Ö Õ¡Õ¦Õ¶Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶)Ö
Ô±ÕµÕªÕ´ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ¸ÖÕ´ Õ¨Õ¶Õ©Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ§Õ¿Õ¡ÕºÕ¡ÕµÕ«Õ¶ ÖÕ¡Õ²Õ¡ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¢Õ¡ÖÕ¥ÖÕ¸ÕÕ¸ÖÕ´Õ¶Õ¥ÖÖ ÕÕ¡Õ¿Õ¸ÖÕ¯ Õ¡ÕµÕ½ Õ¶ÕºÕ¡Õ¿Õ¡Õ¯Õ¸Õ¾ 2008 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶ Õ½Õ¿Õ¥Õ²Õ®Õ¾Õ¥Õ¬ Õ§ 5 Õ°Õ¸Õ£Õ¸ÖÖ Õ¢Õ¡Õ²Õ¯Õ¡ÖÕ¡Õ® Õ½Õ¡Õ°Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¤ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Ö Õ¨Õ¶Õ¿ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ°Õ¡Õ¶Õ±Õ¶Õ¡ÕªÕ¸Õ²Õ¸Õ¾Õ¶Õ¥Ö[36], Õ¸ÖÕ« Õ°Õ«Õ´Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¶ÕºÕ¡Õ¿Õ¡Õ¯Õ¶ Õ§ Õ½Õ¡Õ°Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¤ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¢Õ¡ÖÕ¥ÖÕ¸ÕÕ¸ÖÕ´Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ¶Õ¡ÕÕ¡Õ£Õ®Õ¥ÖÕ« Õ´Õ·Õ¡Õ¯Õ¸ÖÕ´Õ¶ Õ¸Ö Õ«ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¡ÖÕ¸ÖÕ´Õ¨, Õ¸ÖÕ¸Õ¶Ö Õ¾Õ¥ÖÕ¡Õ¢Õ¥ÖÕ¾Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ¯Õ¡Õ¿Õ¡ÖÕ¸Õ²Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶, Õ¨Õ¶Õ¿ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ«Õ·ÕÕ¡Õ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶, Õ¤ÖÕ¡Õ¶Ö ÖÕ¸ÕÕ°Õ¡ÖÕ¡Õ¢Õ¥ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¶Õ¥ÖÕ«Õ¶, Õ«Õ¶Õ¹ÕºÕ¥Õ½ Õ¶Õ¡Ö ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ¨Õ¶Õ¿ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Ö ÖÕ¥Õ¶ÖÕ«Õ¶ Õ¾Õ¥ÖÕ¡Õ¢Õ¥ÖÕ¾Õ¸Õ² ÖÕ¸ÖÕ¸ÕÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¶Õ¥ÖÕ«Õ¶[37]Ö 2010 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ« Õ¡ÕºÖÕ«Õ¬Õ«Õ¶ Õ°Õ¡Õ¶Õ±Õ¶Õ¡ÕªÕ¸Õ²Õ¸Õ¾Õ« Õ¡Õ¼Õ¡Õ»Õ¡ÖÕ¯Õ«Ö Õ¥Õ¬Õ¶Õ¥Õ¬Õ¸Õ¾, Õ¥ÖÕ¯ÖÕ« ÕÕ¸ÖÕ°ÖÕ¤Õ¡ÖÕ¡Õ¶Õ¨ ÖÕ¸ÖÕ¸ÕÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¶Õ¥Ö Õ´ÖÖÕ¥Ö Õ£Õ¸ÖÕ®Õ¸Õ² Õ¨Õ¶Õ¿ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ°Õ¡Õ´Õ¡Õ¯Õ¡ÖÕ£Õ¸ÖÕ´Ö ÕÖÕ¥Õ¶Õ½Õ¤ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ´Õ¡ÖÕ´Õ«Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ¡Õ¾Õ¥Õ¬Õ¡ÖÕ¾Õ¥Ö ÕªÕ¸Õ²Õ¸Õ¾ÖÕ¤Õ« Õ¯Õ¸Õ²Õ´Õ«Ö Õ¨Õ¶Õ¿ÖÕ¾Õ¸Õ² Õ¶Õ¥ÖÕ¯Õ¡ÕµÕ¡ÖÕ¸ÖÖÕ«Õ¹Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ©Õ«Õ¾Õ¨ (9 Õ°Õ¸Õ£Õ¸ÖÖ Õ¤Õ¡ÖÕ±Õ¡Õ¾ 17 Õ´Õ¡ÖÕ¤)Ö ÕÖÕ¡ Õ¡ÖÕ¤ÕµÕ¸ÖÕ¶ÖÕ¸ÖÕ´ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ¸ÖÕ´ Õ¡Õ¼Õ¡Õ»Õ«Õ¶ Õ¡Õ¶Õ£Õ¡Õ´ ÕªÕ¸Õ²Õ¸Õ¾ÖÕ¤Õ« Õ¯Õ¸Õ²Õ´Õ«Ö Õ¨Õ¶Õ¿ÖÕ¾Õ¡Õ® Õ¶Õ¥ÖÕ¯Õ¡ÕµÕ¡ÖÕ¸ÖÖÕ«Õ¹Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ©Õ«Õ¾Õ¨ Õ£Õ¥ÖÕ¡Õ¦Õ¡Õ¶ÖÕ¥Ö ÕºÕ¥ÖÕ¥ÖÕ« (Õ¢Õ¡ÖÕ±Ö Õ¡Õ¦Õ¶Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶) Õ©Õ¾Õ«Õ¶[38]Ö Ô²Õ¡ÖÕ« Õ½ÖÕ¡Õ¶Õ«Ö Õ¡Õ¾Õ¥Õ¬Õ¡ÖÕ¾Õ¥Ö Õ¸ÖÕ¸Õ· Õ¨Õ¶Õ¿ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ·ÖÕ»Õ¡Õ¶Õ¶Õ¥ÖÕ«Ö Õ¨Õ¶Õ¿ÖÕ¾Õ¸Õ² ÕºÕ¡Õ¿Õ£Õ¡Õ´Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¶Õ¥ÖÕ« Õ©Õ«Õ¾Õ¨. ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¿Õ¡ÕºÕ¸ÖÕ«Ö 10 Õ°Õ¸Õ£Õ« (3-Õ« ÖÕ¸ÕÕ¡ÖÕ¥Õ¶) Ö ÕÕ¡Õ¾Õ¡Õ¸ÖÕ«Ö 3 (2-ÖÕ¸ÕÕ¡ÖÕ¥Õ¶)[39]Ö ÕÕ¸Ö Õ¨Õ¶Õ¿ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ°Õ¡Õ´Õ¡Õ¯Õ¡ÖÕ£Õ¸Õ¾ Õ¡Õ¼Õ¡Õ»Õ«Õ¶ ÕÕ¸ÖÕ°ÖÕ¤Õ¡ÖÕ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¨Õ¶Õ¿ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¶Õ¥ÖÕ¨ Õ¿Õ¥Õ²Õ« Õ¸ÖÕ¶Õ¥ÖÕ¡Õ¶ 2010 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ« Õ¶Õ¸ÕµÕ¥Õ´Õ¢Õ¥ÖÕ«Õ¶Ö
Ô¹Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸Ö ÕÕ´Õ¢Õ¡Õ£ÖÕ¥Õ¬
ÔµÖÕ¯ÖÕ« Õ£Õ¬Õ¸ÖÕÕ¨ Õ°Õ¡Õ¶Õ¤Õ«Õ½Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ©Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¨Ö Ô³Õ¡Õ°Õ¡ÕªÕ¡Õ¼Õ¡Õ¶Õ£Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ½Õ¯Õ¦Õ¢Õ¸ÖÕ¶ÖÕ¨ Õ°Õ¡Õ½Õ¿Õ¡Õ¿Õ¡Õ£ÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ Õ£Õ¸ÖÕ®Õ¸Õ² Õ½Õ¡Õ°Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¤ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ´Õ¢Õ 32-ÖÕ¤ Õ°Õ¸Õ¤Õ¾Õ¡Õ®Õ¸Õ¾Ö Ô³Õ¡Õ°Õ¡ÕªÕ¡Õ¼Õ¡Õ¶Õ£Õ¨ ÕºÕ¥Õ¿Ö Õ§ Õ®Õ¶Õ¾Õ¡Õ® Õ¬Õ«Õ¶Õ« Õ¡Õ´Õ¸ÖÕ½Õ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¨Õ¶Õ©Õ¡ÖÖÕ¸ÖÕ´Ö Ô³Õ¡Õ°Õ¨ ÖÕ¸ÕÕ¡Õ¶ÖÕ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ´Õ¥Õ® Õ¸ÖÕ¤Õ¸ÖÕ¶, Õ«Õ½Õ¯ Õ´Õ¡Õ°Õ¾Õ¡Õ¶ Õ¤Õ¥ÕºÖÕ¸ÖÕ´Õ Õ¶ÖÕ¡ ÕªÕ¡Õ¼Õ¡Õ¶Õ£Õ«Õ¶Ö ÔµÕ©Õ¥ Õ´Õ¥Õ® Õ¸ÖÕ¤Õ«Õ¶ Õ¹Õ¸ÖÕ¶Õ« Õ¥ÖÕ¥ÕÕ¡Õ¶Õ¥Ö, Õ¡ÕµÕ¤ Õ¤Õ¥ÕºÖÕ¸ÖÕ´ Õ£Õ¡Õ°Õ¨ ÖÕ¸ÕÕ¡Õ¶ÖÕ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ´Õ¥Õ®Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ´Õ¢ Õ¥ÖÕ¯ÖÕ¸ÖÕ¤ Õ¸ÖÕ¤Õ¸ÖÕ¶ (Õ¡ÕµÕ½Õ«Õ¶ÖÕ¶ Õ¡Õ¾Õ¡Õ£ Õ¸ÖÕ¤Õ¸Ö ÖÕ¸ÖÖ Õ¥Õ²Õ¢Õ¸ÖÕ¨) Õ¯Õ¡Õ´ Õ«Ö ÕªÕ¡Õ¼Õ¡Õ¶Õ£Õ«Õ¶ Ö Õ¡ÕµÕ¤ÕºÕ¥Õ½ Õ·Õ¡ÖÕ¸ÖÕ¶Õ¡Õ¯ Õ¡ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ½Õ¥Õ¼Õ« Õ£Õ®Õ¸Õ¾Ö ÔµÕ©Õ¥ Õ©Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¿Õ¸Õ°Õ´Õ¸ÖÕ´ Õ¡ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ£Õ«Õ®Õ¨ Õ¨Õ¶Õ¤Õ°Õ¡Õ¿Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§, Õ£Õ¡Õ°Õ¨ ÕªÕ¡Õ¼Õ¡Õ¶Õ£Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ¡Õ¾Õ¡Õ£ Õ¤Õ¸ÖÕ½Õ¿ÖÕ¨ Ö Õ¶ÖÕ¡ ÕªÕ¡Õ¼Õ¡Õ¶Õ£Õ¶Õ¥ÖÕ¨ (Õ«Õ½Õ¯ Õ°Õ¥Õ¿Õ¸ Õ¶Õ¸ÖÕµÕ¶ Õ½Õ¯Õ¦Õ¢Õ¸ÖÕ¶ÖÕ¸Õ¾Õ Õ«Õ¶Õ¹ Õ¡ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ£Õ®Õ« Õ¤Õ¥ÕºÖÕ¸ÖÕ´)Ö Ô±ÕµÕ¶ Õ¤Õ¥ÕºÖÕ¸ÖÕ´, Õ¥ÖÕ¢ Õ«Õ£Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ£Õ®Õ¸Õ¾ Õ§Õ¬ Õ¹Õ¥Õ¶ Õ¬Õ«Õ¶Õ¸ÖÕ´ ÕªÕ¡Õ¼Õ¡Õ¶Õ£Õ¶Õ¥Ö, Õ£Õ¡Õ°Õ¨ ÖÕ¸ÕÕ¡Õ¶ÖÕ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ ÕÖÕ«Õ¬ÕµÕ¡Õ´ ÕÕ¸ÖÕ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« (ÕÕ¡Õ¾Õ¡Õ¸ÖÕ« Õ¶Õ¡ÕÕ¯Õ«Õ¶ Õ¶Õ¡Õ°Õ¡Õ¶Õ£Õ¡ÕºÕ¥Õ¿, Õ¯Õ¸Õ¶Õ½Õ¸ÖÕ¿ Õ¡ÖÖÕ¡ÕµÕ¡Õ¦Õ¶ Ö ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ¾Õ¡ÖÕ¹Õ¡ÕºÕ¥Õ¿) Õ½Õ¥ÖÕ¸ÖÕ¶Õ¤Õ¶Õ¥ÖÕ«Õ¶ Ö Ö ÖÕ«Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ ÕªÕ¡Õ¼Õ¡Õ¶Õ£Õ¶Õ¥ÖÕ«Õ¶Ö ÔµÕ©Õ¥ Õ¡ÕµÕ½ Õ£Õ®Õ¸Õ¾ Õ§Õ¬ Õ¥Õ¶ Õ¢Õ¡ÖÕ¡Õ¯Õ¡ÕµÕ¸ÖÕ´ Ö ÖÕ«Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ ÕªÕ¡Õ¼Õ¡Õ¶Õ£Õ¶Õ¥ÖÕ¨, Õ¡ÕºÕ¡ Õ©Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¨ Õ¯Õ¡ÖÕ¸Õ² Õ§ Õ«Õ¶ÖÕ¶Õ¸ÖÖÕ¸ÖÕµÕ¶ (ÕÕ¥ÖÕ¥ÖÕ« ÕÕ¸ÖÕ°ÖÕ¤Õ¡ÖÕ¡Õ¶Õ« Õ°Õ¡Õ´Õ¡Õ±Õ¡ÕµÕ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ´Õ¢) Õ¯Õ¥Õ¶Õ¤Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Ö ÖÕ¸Ö Õ¶Õ·Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¥Õ¬ Õ«Ö ÕªÕ¡Õ¼Õ¡Õ¶Õ£Õ«Õ¶Ö ÔµÕ©Õ¥ Õ¤Õ¡ Õ¹Õ« Õ¡ÖÕ¾Õ¸ÖÕ´ ÕªÕ¡Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ«Õ¶, Õ¡ÕºÕ¡ Õ¾Õ¡ÖÕ¹Õ¡ÕºÕ¥Õ¿Õ¨ Õ¯Õ¡Õ´ ÕÕ¡ÕÕ¡ÖÕ¡ÖÕ¶Õ¥ÖÕ« Õ£ÖÕ¡Õ½Õ¥Õ¶ÕµÕ¡Õ¯Õ¨ Õ©Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ« Õ¢Õ¡ÖÕ¡Õ¯Õ¡ÕµÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¤Õ¥ÕºÖÕ¸ÖÕ´ ÕºÕ¡ÖÕ¿Õ¡Õ¾Õ¸Ö Õ§ Õ¯Õ¡Õ¶Õ¹Õ¥Õ¬ ÕÖÕ¥Õ¶Õ½Õ¤Õ«Ö Õ¡Õ½Õ¡Õ´Õ¢Õ¬Õ¥Õ¡ÕµÕ« ÕºÕ¥ÖÕ¥ÖÕ«Õ¶, Õ¸ÖÕ¸Õ¶Ö ÖÕ¾Õ¥Õ¡ÖÕ¯Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¡ÖÕ¤ÕµÕ¸ÖÕ¶ÖÕ¸ÖÕ´ ÕºÕ¥Õ¿Ö Õ§ Õ¡Õ¼Õ¡Õ»Õ¶Õ¸ÖÕ¤Õ¶Õ¥ÖÕ«Ö Õ´Õ¥Õ¯Õ«Õ¶ Õ¨Õ¶Õ¿ÖÕ¥Õ¶ Õ¸ÖÕºÕ¥Õ½ Õ©Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸Ö, Õ¡ÕµÕ½ÕºÕ«Õ½Õ¸Õ¾ Õ½Õ¯Õ«Õ¦Õ¢ Õ¤Õ¶Õ¥Õ¬Õ¸Õ¾ Õ¶Õ¸Ö Õ©Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¿Õ¸Õ°Õ´Õ«Õ¶[40]Ö
Ô¹Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¨Õ¶Õ¿Õ¡Õ¶Õ«ÖÕ« ÕµÕ¸ÖÖÕ¡ÖÕ¡Õ¶Õ¹ÕµÕ¸ÖÖ Õ¡Õ¶Õ¤Õ¡Õ´ Ö ÕªÕ¿Õ¾Õ¡Õ® Õ§ Õ©Õ¡Õ£Õ¡ÕªÕ¡Õ¼Õ¡Õ¶Õ£Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ«ÖÕ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¶ÖÕ¸Õ¾, Õ¢Õ¡ÕµÖ Õ«ÖÕ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¶Ö Õ¹Õ¸ÖÕ¶Õ« Õ¡Õ´Õ¸ÖÕ½Õ¶Õ¡Õ¶Õ¡Õ¬ Õ¡Õ¼Õ¡Õ¶Ö Õ©Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ« Õ°Õ¡Õ´Õ¡Õ±Õ¡ÕµÕ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶, Õ°Õ¡Õ¯Õ¡Õ¼Õ¡Õ¯ Õ¤Õ¥ÕºÖÕ¸ÖÕ´, Õ°Õ¡Õ¾Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ ÕªÕ¡Õ¼Õ¡Õ¶Õ£Õ¸ÖÕ¤Õ¨, Õ¸Õ¾ Õ¡Õ¼Õ¡Õ¶Ö Õ¤Õ¥Õ´ Õ§ Õ£Õ¶Õ¡ÖÕ¥Õ¬ Õ©Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ« Õ¯Õ¡Õ´ÖÕ«Õ¶, Õ¦ÖÕ¯Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ©Õ¡Õ£Õ¡ÕªÕ¡Õ¼Õ¡Õ¶Õ£Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ«ÖÕ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¶ÖÕ«Ö[41]Ö Ô²Õ¡ÖÕ« Õ¡ÕµÕ¤ Õ£Õ¡Õ°Õ¨ Õ¹Õ« Õ¯Õ¡ÖÕ¸Õ² ÖÕ¡ÕÕ¡Õ¶ÖÕ¾Õ¥Õ¬ Õ¡ÕµÕ¶ÕºÕ«Õ½Õ« Õ´Õ¡ÖÕ¤Õ¸Ö, Õ¸Õ¾ ÖÖÕ¥Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ°Õ¡Õ¶ÖÕ¡Õ£Õ¸ÖÕ®Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ Õ§ Õ¯Õ¡Õ¿Õ¡ÖÕ¥Õ¬ Õ¯Õ¡Õ´ Õ°Õ¡Õ¶Õ¤Õ«Õ½Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ°Õ¸Õ£Õ¥Õ¯Õ¡Õ¶ Õ°Õ«Õ¾Õ¡Õ¶Õ¤, Õ´Õ¿Õ¡Õ¾Õ¸Ö Õ°Õ¥Õ¿Õ¡Õ´Õ¶Õ¡Ö[42]Ö
ÕÕ¡Õ°Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¤ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ°Õ¡Õ´Õ¡Õ±Õ¡ÕµÕ¶ Õ©Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ« Õ¡Õ¶Õ±Õ¨ Õ½Õ¸ÖÖÕ¢ Õ§, Õ«Õ½Õ¯ Õ°Õ¥Õ¶Ö Õ«Õ¶ÖÕ¨ Õ°Õ¡Õ¶Õ¤Õ«Õ½Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ¢Õ¸Õ¬Õ¸Ö Õ¡Õ¼Õ¡Õ»Õ¶Õ¸ÖÕ¤Õ¶Õ¥ÖÕ« Ö ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ¸Õ²Õ» ÕªÕ¸Õ²Õ¸Õ¾ÖÕ¤Õ« Õ¿Õ«ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¬Õ¨[43]Ö ÕÕ¡ Õ§ Õ²Õ¥Õ¯Õ¡Õ¾Õ¡ÖÕ¸ÖÕ´ Õ¥ÖÕ¯Õ«ÖÕ¨, Õ¢Õ¡ÕµÖ ÕºÕ¡Õ¿Õ¡Õ½ÕÕ¡Õ¶Õ¡Õ¿Õ¾Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ Õ¯ÖÕ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ¶Õ¡ÕÕ¡ÖÕ¡ÖÕ¶Õ¥ÖÕ¨Ö ÕÖÕ¥Õ¶ÖÕ« Õ¢Õ¸Õ¬Õ¸Ö Õ¶Õ¡ÕÕ¡Õ£Õ®Õ¥ÖÕ¨, Õ¸ÖÕ¸Õ¶Ö Õ¡Õ¶ÖÕ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ ÕÖÕ¥Õ¶Õ½Õ¤Õ«Ö Ô±Õ½Õ¡Õ´Õ¢Õ¬Õ¥Õ¡ÕµÕ¸Õ¾, Õ´Õ«Õ¶Õ¹Ö Õ¸ÖÕªÕ« Õ´Õ¥Õ» Õ´Õ¿Õ¶Õ¥Õ¬Õ¨ ÕºÕ¥Õ¿Ö Õ§ Õ½Õ¿Õ¸ÖÕ¡Õ£ÖÕ¾Õ¥Õ¶ Õ©Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ« Õ¯Õ¸Õ²Õ´Õ«Ö[43]Ö ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ©Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¨ Õ°Õ¡Õ¶Õ¤Õ«Õ½Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ¥ÖÕ¯ÖÕ« ÖÕ¡Õ´Õ¡ÖÕ¡ÕµÕ«Õ¶ Ö Õ®Õ¸Õ¾Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¸ÖÕªÕ¥ÖÕ« Õ£Õ¥ÖÕ¡Õ£Õ¸ÖÕµÕ¶ Õ£Õ¬ÕÕ¡Õ¾Õ¸Ö Õ°ÖÕ¡Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¿Õ¡ÖÕ¨Ö ÕÕ¡ Õ¶Õ·Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ¢Õ¸Õ¬Õ¸Ö Õ½ÕºÕ¡Õ¶Õ¥ÖÕ«Õ¶, Õ«ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¡ÖÕ¶Õ¸ÖÕ´ Õ§ ÕºÕ¡ÖÕ¢Õ¥ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¾Õ¥ÖÕ¡ÕºÕ¡Õ¿ÖÕ¡Õ½Õ¿Õ¸ÖÕ´Õ¶Õ¥Ö Õ°Õ½Õ¯Õ¸Õ²Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ Õ§ Õ«ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¡ÖÕ¶Õ¸ÖÕ´ Õ¦Õ«Õ¶Õ¾Õ¡Õ® Õ¸ÖÕªÕ¥ÖÕ« Õ¾ÖÕ¡, Ö ÕªÕ¿Õ¾Õ¡Õ® Õ§ ÕºÕ¡Õ¿Õ¥ÖÕ¡Õ¦Õ´ Õ°Õ¡ÕµÕ¿Õ¡ÖÕ¡ÖÕ¥Õ¬Õ¸Ö Õ«ÖÕ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¶ÖÕ¸Õ¾ (ÕÖÕ¥Õ¶Õ½Õ¤Õ«Ö Ô±Õ½Õ¡Õ´Õ¢Õ¬Õ¥Õ¡ÕµÕ« Õ©Õ¸ÖÕµÕ¬Õ¿Õ¾Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ´Õ¢)[44]Ö ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ©Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¨ Ö ÕªÕ¿Õ¾Õ¡Õ® Õ§ Õ¶Õ¥ÖÕ´Õ¡Õ¶ Õ·Õ¶Õ¸ÖÕ°Õ´Õ¡Õ¶ Õ«ÖÕ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¶ÖÕ¸Õ¾ (Ô³Õ¡Õ²Õ¿Õ¶Õ« ÕÕ¸ÖÕ°ÖÕ¤Õ« Õ©Õ¸ÖÕµÕ¬Õ¿Õ¾Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ´Õ¢), Õ½Õ¥ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ°Õ¡ÕµÕ¥ÖÕ¸Õ²Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ´Õ¢ ÕÖÕ¥Õ¶Õ½Õ¤Õ«Ö Ô±Õ½Õ¡Õ´Õ¢Õ¬Õ¥Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ°ÖÕ¡Õ¾Õ«ÖÕ¥Õ¬Õ¸Ö Ö ÖÖÕ¥Õ¬Õ¸Ö Õ«ÖÕ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¶ÖÕ¸Õ¾[45], Õ¡ÕµÕ¬ ÕºÕ¥Õ¿Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ°Õ¥Õ¿ ÕºÕ¡ÕµÕ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ£ÖÕ¥Ö Õ¯Õ¶ÖÕ¥Õ¬Õ¸Ö Õ«ÖÕ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¶ÖÕ¸Õ¾ (Õ¡ÕµÕ¶ ÕºÕ¡ÕµÕ´Õ¡Õ¶Õ¸Õ¾, Õ¸Ö Õ¡ÕµÕ¤ ÕºÕ¡ÕµÕ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ£ÖÕ¥ÖÕ¨ Õ°Õ¡Õ´Õ¡ÕºÕ¡Õ¿Õ¡Õ½ÕÕ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ©Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¶Õ¥ÖÖÕ«Õ¶ Ö ÖÕ¥Õ¶Õ½Õ¤ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶Õ¨), ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ¡ÕµÕ¬ Õ¥ÖÕ¯ÖÕ¶Õ¥ÖÕ¸ÖÕ´ Õ¤Õ«Õ¾Õ¡Õ¶Õ¡Õ£Õ«Õ¿Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¶Õ¥ÖÕ¯Õ¡ÕµÕ¡ÖÕ¸ÖÖÕ«Õ¹Õ¶Õ¥ÖÕ«Õ¶ Õ¶Õ·Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¥Õ¬Õ¸Ö Õ«ÖÕ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¶ÖÕ¸Õ¾[46], ÕºÕ¡Õ¿Õ¾Õ¡Õ¾Õ¸Ö Õ¿Õ«Õ¿Õ²Õ¸Õ½Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ·Õ¶Õ¸ÖÕ°Õ¥Õ¬Õ¸Ö Õ«ÖÕ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¶ÖÕ¸Õ¾[47]Ö Ô¹Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¨ Õ¹Õ« Õ¯Õ¡ÖÕ¸Õ¸Õ² Õ¡Õ¼Õ¡Õ¶Ö ÕÖÕ¥Õ¶Õ½Õ¤Õ«Ö Ô±Õ½Õ¡Õ´Õ¢Õ¬Õ¥Õ¡ÕµÕ« Õ°Õ¡Õ´Õ¡Õ±Õ¡ÕµÕ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ ÖÕ¸ÖÕ¸ÕÕ¥Õ¬ Õ´Õ¡ÖÕ½Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¿Õ¸ÖÖÖÕ¥ÖÕ¨[46]Ö
ÕÖÕ¥Õ¶Õ½Õ¤Õ«Ö Õ«Õ·ÕÕ¡Õ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ ÕÕ´Õ¢Õ¡Õ£ÖÕ¥Õ¬
ÕÕ¥ÖÕ¥ÖÕ« Õ¶Õ¥ÖÕ¯Õ¡ÕµÕ¡ÖÕ¸ÖÖÕ«Õ¹Õ¶Õ¥ÖÕ¨ Ö ÕªÕ¸Õ²Õ¸Õ¾ÖÕ¤Õ« Õ¶Õ¥ÖÕ¯Õ¡ÕµÕ¡ÖÕ¸ÖÖÕ«Õ¹Õ¶Õ¥ÖÕ¨ ÕºÕ¥Õ¿Ö Õ§ Õ´Õ«ÖÕ¶Õ¸ÖÕµÕ¶ ÕÕ¡Õ¬Õ¡Õ¿Õ¸ÖÕ´ Õ¶Õ«Õ½Õ¿ Õ£Õ¸ÖÕ´Õ¡ÖÕ¥Õ¶[48]Ö ÕÖÕ¥Õ¶Õ½Õ¤Õ«Ö Ô±Õ½Õ¡Õ´Õ¢Õ¬Õ¥Õ¡Õ¶ Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ¾Õ¡Õ® Õ§ Ô³Õ¡Õ²Õ¿Õ¶Õ« ÕÕ¸ÖÕ°ÖÕ¤Õ« Ö ÕÕ¡ÕÕ¡ÖÕ¡ÖÕ¶Õ¥ÖÕ« Õ£ÖÕ¡Õ½Õ¥Õ¶ÕµÕ¡Õ¯Õ« Õ¡Õ¶Õ¤Õ¡Õ´Õ¶Õ¥ÖÕ«Ö (Õ¸ÖÕºÕ¥Õ½ ÕºÕ¥ÖÕ¥Ö), ÕºÕ¥ÖÕ¥ÖÕ« Õ¶Õ¥ÖÕ¯Õ¡ÕµÕ¡ÖÕ¸ÖÖÕ«Õ¹Õ¶Õ¥ÖÕ«Ö Ö Õ¥ÖÕ¯ÖÕ« ÕªÕ¸Õ²Õ¸Õ¾ÖÕ¤Õ« Õ¶Õ¥ÖÕ¯Õ¡ÕµÕ¡ÖÕ¸ÖÖÕ«Õ¹Õ¶Õ¥ÖÕ«Ö[49]Ö ÕÕ¥ÖÕ¥ÖÕ« Õ¶Õ¥ÖÕ¯Õ¡ÕµÕ¡ÖÕ¸ÖÖÕ«Õ¹Õ¶Õ¥ÖÕ¶ (Õ¨Õ¶Õ¤Õ°Õ¡Õ¶Õ¸ÖÖ Õ©Õ«Õ¾Õ¨ Ô±Õ½Õ¡Õ´Õ¢Õ¬Õ¥Õ¡ÕµÕ¸ÖÕ´Õ 9 Õ´Õ¡ÖÕ¤) Õ¨Õ¶Õ¿ÖÕ¾Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ©Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ ÕºÕ¥ÖÕ¥ÖÕ« Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ«Ö, Õ¡Õ´Õ¥Õ¶ 3 Õ¿Õ¡ÖÕ«Õ¶ Õ´Õ¥Õ¯[50]Ö ÔºÕ¸Õ²Õ¸Õ¾ÖÕ¤Õ« Õ¶Õ¥ÖÕ¯Õ¡ÕµÕ¡ÖÕ¸ÖÖÕ«Õ¹Õ¶Õ¥ÖÕ¶ (Õ¨Õ¶Õ¤Õ°Õ¡Õ¶Õ¸ÖÖ Õ©Õ«Õ¾Õ¨ Ô±Õ½Õ¡Õ´Õ¢Õ¬Õ¥Õ¡ÕµÕ¸ÖÕ´Õ 17 Õ´Õ¡ÖÕ¤) Õ¨Õ¶Õ¿ÖÕ¾Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ¨Õ¶Õ¿ÖÕ¡Õ¦Õ¡Õ¶Õ£Õ¾Õ¡Õ®Õ« Õ¯Õ¸Õ²Õ´Õ«Ö[51], Õ¶Õ¸ÖÕµÕ¶ÕºÕ¥Õ½ 3 Õ¿Õ¡ÖÕ«Õ¶ Õ´Õ¥Õ¯[50]Ö Ô¸Õ¶Õ¿ÖÕ¥Õ¬Õ¸Ö Õ«ÖÕ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¶Ö Õ¸ÖÕ¶Õ¥Õ¶ Õ¡ÕµÕ¶ Õ¢Õ¸Õ¬Õ¸Ö ÖÕ¡Õ²Õ¡ÖÕ¡ÖÕ«Õ¶Õ¥ÖÕ¨, Õ¸ÖÕ¸Õ¶Ö Ö ÕªÕ¿Õ¾Õ¡Õ® Õ¥Õ¶ Õ¡Õ¯Õ¿Õ«Õ¾ Õ¨Õ¶Õ¿ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ«ÖÕ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¶ÖÕ¸Õ¾[52]Ö Ô±Õ½Õ¡Õ´Õ¢Õ¬Õ¥Õ¡ÕµÕ« ÕÕ¸Õ½Õ¶Õ¡Õ¯Õ¨ Õ¶Õ·Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ©Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ« Õ¯Õ¸Õ²Õ´Õ«Ö[53]Õ ÕºÕ¥ÖÕ¥ÖÕ« Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ«Ö, Õ¸ÖÕ¸Õ¶Ö Ö ÖÕ¥Õ¶Õ½Õ¤Õ«Ö Õ´Õ¡ÖÕ´Õ¶Õ« Õ´Õ¥Õ» Õ¥Õ¶[54]Ö
ÕÕ¡ÖÕ¹Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¢Õ¡ÕªÕ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ ÕÕ´Õ¢Õ¡Õ£ÖÕ¥Õ¬
ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ©Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ Õ¢Õ¡ÕªÕ¡Õ¶Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ 5 Õ¾Õ¡ÖÕ¹Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ´Õ¡ÖÕ¦Õ«Õ ÕÕ¡Õ¾Õ¡Õ¸Ö, ÕÕ«Õ¸ÖÕ¡Õ½, ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¿Õ¡ÕºÕ¸Ö, ÕÕ¡Õ¡ÕºÕ¡Õµ Ö Ô·Õ¸ÖÕ¡[55][56]Ö ÕÕ¡ÖÕ¦Õ¥ÖÕ¶ Õ§Õ¬, Õ«ÖÕ¥Õ¶Ö Õ°Õ¥ÖÕ©Õ«Õ¶, Õ¢Õ¡ÕªÕ¡Õ¶Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ·ÖÕ»Õ¡Õ¶Õ¶Õ¥ÖÕ« Ö Õ£ÕµÕ¸ÖÕ²Õ¥ÖÕ«[57]Ö
â | ÕÕ¡ÖÕ¦ | Ô±Õ¶Õ¾Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´Õ¶ Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶ | ÕÕ¡ÖÕ¹Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¯Õ¥Õ¶Õ¿ÖÕ¸Õ¶ | Ô¸Õ¶Õ¤Õ°Õ¡Õ¶Õ¸ÖÖ Õ´Õ¡Õ¯Õ¥ÖÕ¥Õ½, կմ² |
Ô²Õ¶Õ¡Õ¯Õ¥Õ¬Õ« Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ´Õ¡Õ¯Õ¥ÖÕ¥Õ½, կմ² |
Ô²Õ¶Õ¡Õ¯Õ¹Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶[58], Õ´Õ¡ÖÕ¤ (2011) |
Ô½Õ¿Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶, Õ´Õ¡ÖÕ¤/կմ² |
---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | ÕÕ¡Õ¾Õ¡Õ¸Ö | Vavaâu | ÕÕ¥Õ«Õ¡ÖÕ¸Ö | 194 | 119 | 14 922 | 76,92 |
2 | ÕÕ«Õ¸ÖÕ¡Õ½ | Niuas | ÕÕ«Õ°Õ«ÖÕ¸ | 75 | 72 | 1282 | 17,09 |
3 | ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¿Õ¡ÕºÕ¸Ö | Tongatapu | ÕÕ¸ÖÕ¯Õ¸ÖÕ¡Õ¬Õ¸ÖÕ¡ | 266 | 261 | 75 416 | 283,52 |
4 | ÕÕ¡Õ¡ÕºÕ¡Õµ | Haâapai | ÕÕ¡Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« | 126 | 110 | 6616 | 52,51 |
5 | Ô·Õ¸ÖÕ¡ | Eua | ÕÕ°Õ¸Õ¶Õ¸ÖÕ¡ | 87 | 87 | 5016 | 57,66 |
Ô¸Õ¶Õ¤Õ°Õ¡Õ¶Õ¸ÖÖ | 748 | 649 | 103 252 | 138,66 |
ÕÕ¡Õ¾Õ¡Õ¸Ö Õ´Õ¡ÖÕ¦Õ« Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ¸ÖÕ´ Õ¨Õ¶Õ¤Õ£ÖÕ¯Õ¾Õ¡Õ® Õ§ 6 Õ·ÖÕ»Õ¡Õ¶Õ ÕÕ¥Õ«Õ¡ÖÕ¸Ö, Ô¼Õ¥Õ«Õ´Õ¡Õ¿Õ¸ÖÕ¡, ÕÕ¡Õ°Õ¡Õ¯Õ¥, ÕÕ¡Õ¶Õ£Õ¡Õ«Õ´Õ¸Õ¿Õ¸Ö Ö ÕÕ¸Õ¿Õ¸Ö[59]Ö ÕÕ«Õ¸ÖÕ¡Õ½ Õ´Õ¡ÖÕ¦Õ« Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ¸ÖÕ´ Õ¨Õ¶Õ¤Õ£ÖÕ¯Õ¾Õ¡Õ® Õ§ Õ¥ÖÕ¯Õ¸Ö Õ·ÖÕ»Õ¡Õ¶Õ ÕÕ«Õ¸ÖÕ¡Õ¿Õ¸ÕºÕ¸ÖÕ¿Õ¡ÕºÕ¸Ö Ö ÕÕ«Õ¸ÖÕ¡ÖÕ¸Õ¸Õ¸Ö[60]Ö ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¿Õ¡ÕºÕ¸Ö Õ¾Õ¡ÖÕ¹Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ·ÖÕ»Õ¡Õ¶Õ¶ Õ¨Õ¶Õ¤Õ£ÖÕ¯Õ¸ÖÕ´ Õ§ 7 Õ·ÖÕ»Õ¡Õ¶Õ Ô¿Õ¸Õ¬Õ¸Õ´Õ¸Õ¿Õ¸ÖÕ¡, ÕÕ¡Õ«Õ¶Õ«, ÕÕ¡Õ¿Õ¡Õ¯Õ¡Õ´Õ¸Õ¿Õ¸Õ¶Õ£Õ¡, Ô¼Õ¡ÕºÕ¡Õ°Õ¡, ÕÕ¸ÖÕ¯Õ¸ÖÕ¶Õ¸ÖÕ¯Õ¸Ö Ö Ô¿Õ¸Õ¬Õ¸Õ¾Õ¡Õ«[61]Ö ÕÕ¡Õ¡ÕºÕ¡Õµ Õ·ÖÕ»Õ¡Õ¶Õ¶ Õ§Õ¬ Õ«Ö Õ°Õ¥ÖÕ©Õ«Õ¶ Õ¨Õ¶Õ¤Õ£ÖÕ¯Õ¸ÖÕ´ Õ§ 6 Õ·ÖÕ»Õ¡Õ¶Õ Ô¼Õ«ÖÕ¸ÖÕ¯Õ¡, ÕÕ¸Õ¡, ÕÖÕ«Õ°Õ¡, Ô¼Õ¸ÖÕ¬Õ¸ÖÕ¶Õ£Õ¡, Ô¿Õ¡Õ¸ÖÕ¾Õ¡Õ«-ÕÕ¡Õ¡Õ¶Õ¸ Ö ÕÕ¸ÖÕ¸Õ´Õ¸ÖÕ¡[62]Ö Ô·Õ¸ÖÕ¡ Õ·ÖÕ»Õ¡Õ¶Õ¶ Õ«Ö Õ´Õ¥Õ» Õ¨Õ¶Õ¤Õ£ÖÕ¯Õ¸ÖÕ´ Õ§ Ô·Õ¸ÖÕ¡-ÕÕ¸Õ¿Õ¸ÖÕ¡ Ö Ô·Õ¸ÖÕ¡-ÕÕ¸Õ¸Õ¸Ö Õ·ÖÕ»Õ¡Õ¶Õ¶Õ¥ÖÕ¨[63]Ö
Ô²Õ¶Õ¡Õ¯Õ¹Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ ÕÕ´Õ¢Õ¡Õ£ÖÕ¥Õ¬
Ô²Õ¶Õ¡Õ¯Õ¹Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ Ö Õ¿Õ¥Õ²Õ¡Õ¢Õ¡Õ·ÕÕ¸ÖÕ´ ÕÕ´Õ¢Õ¡Õ£ÖÕ¥Õ¬
ÐаÑеление Тонга[64]. | ||
---|---|---|
Ô²Õ¶Õ¡Õ¯Õ¹Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¯Õ¡Õ¼Õ¸ÖÖÕ¾Õ¡Õ®Ö | ||
Ô²Õ¶Õ¡Õ¯Õ¹Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ©Õ¾Õ¡ÖÕ¡Õ¶Õ¡Õ¯ | 103 252 (2011, Õ´Õ¡ÖÕ¤Õ¡Õ°Õ¡Õ´Õ¡Ö) | |
Ô²Õ¶Õ¡Õ¯Õ¹Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ ÕÕ¿Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ | 138,04 Õ´Õ¡ÖÕ¤/կմ² (2011, Õ´Õ¡ÖÕ¤Õ¡Õ°Õ¡Õ´Õ¡Ö) | |
ÕÕ«Õ»Õ«Õ¶ Õ¿Õ¡ÖÕ«Ö | Õ¨Õ¶Õ¤Õ°Õ¡Õ¶Õ¸ÖÖÕ 21 Õ¿Õ²Õ¡Õ´Õ¡ÖÕ¤Õ«Õ¯Õ 20 Õ¯Õ¡Õ¶Õ¡ÕµÖÕ 22 (2011, Õ´Õ¡ÖÕ¤Õ¡Õ°Õ¡Õ´Õ¡Ö) | |
ÕÕ¡ÖÕ«ÖÕ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¯Õ¡Õ¼Õ¸ÖÖÕ¾Õ¡Õ®Ö | 0-14: 37,3Â % 15-59: 54,4Â % 59 Õ¿Õ¡ÖÕ¥Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Ö Õ¢Õ¡ÖÕ±ÖÕ 8,3Â % (2011, Õ´Õ¡ÖÕ¤Õ¡Õ°Õ¡Õ´Õ¡Ö) | |
ÕÕ¡Õ²Õ¡ÖÕ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¹Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ | 23,47Â % (Õ¯Õ¡Õ´ 24 229 Õ´Õ¡ÖÕ¤) (2011, Õ´Õ¡ÖÕ¤Õ¡Õ°Õ¡Õ´Õ¡Ö) | |
Ô¾Õ¶Õ¥Õ¬Õ«Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ | ||
Ô¾Õ¶Õ¥Õ¬Õ«Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¨Õ¶Õ¤Õ°Õ¡Õ¶Õ¸ÖÖ Õ£Õ¸ÖÕ®Õ¡Õ¯Õ«Ö | 2,5Â â° (2008) | |
Ô²Õ¶Õ¡Õ¯Õ¹Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¡Õ³Õ« Õ¿Õ¥Õ´Õº | 1,236Â % (2011, Õ´Õ¡ÖÕ¤Õ¡Õ°Õ¡Õ´Õ¡Ö) | |
ÕÕ¡Õ°Õ¡ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ | ||
ÕÕ¡Õ¶Õ¯Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ´Õ¡Õ°Õ¡ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ ÖÕ¸ÖÖÕ¡Õ¶Õ«Õ· | Õ¨Õ¶Õ¤Õ°Õ¡Õ¶Õ¸ÖÖÕ 11,88Â â° Õ¿Õ²Õ¡Õ¶Õ¥ÖÕ 13,07Â â° Õ¡Õ²Õ»Õ«Õ¯Õ¶Õ¥ÖÕ 10,63Â â° (2008) | |
Ô¸Õ¶Õ¤Õ°Õ¡Õ¶Õ¸ÖÖ Õ´Õ¡Õ°Õ¡ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ | Õ¨Õ¶Õ¤Õ°Õ¡Õ¶Õ¸ÖÖÕ 5,12Â â° (2008) |
ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ¸ÖÕ´ Õ¡Õ¦Õ£Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ´Õ¡ÖÕ¤Õ¡Õ°Õ¡Õ´Õ¡ÖÕ¶ Õ«ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¡ÖÕ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ¯Õ¡Õ¶Õ¸Õ¶Õ¡Õ¾Õ¸Ö Õ¯Õ¥ÖÕºÕ¸Õ¾Õ Õ½Õ¯Õ½Õ¡Õ® 1921 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«ÖÖ ÕÕ¡Õ¯Õ¡ÕµÕ¶ Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¶Õ¡Ö Õ¾Õ«Õ³Õ¡Õ¯Õ¡Õ£ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¿Õ¾ÕµÕ¡Õ¬Õ¶Õ¥Ö, Õ¸ÖÕ¸Õ¶Ö Õ½Õ¿Õ¡ÖÕ¾Õ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ Õ¡Õ¾Õ¥Õ¬Õ« Õ¾Õ¡Õ² Õ¿Õ¡ÖÕ«Õ¶Õ¥ÖÕ«Ö (Ö ÖÕ«Õ¶Õ¡Õ¯Õ 1891 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶[65])Ö 1956 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Ö Õ´Õ¡ÖÕ¤Õ¡Õ°Õ¡Õ´Õ¡ÖÕ¶ Õ«ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¡ÖÕ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ ÕµÕ¸ÖÖÕ¡ÖÕ¡Õ¶Õ¹ÕµÕ¸ÖÖ Õ¿Õ¡Õ½ Õ¿Õ¡ÖÕ«Õ¶ (Õ¾Õ¥ÖÕ»Õ«Õ¶Õ¨ Õ¿Õ¥Õ²Õ« Õ§ Õ¸ÖÕ¶Õ¥ÖÕ¥Õ¬ 2006 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶)Ö
ÕÕ¡Õ´Õ¡Õ±Õ¡ÕµÕ¶ 2006 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ« Õ´Õ¡ÖÕ¤Õ¡Õ°Õ¡Õ´Õ¡Ö (ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ¾Õ«Õ³Õ¡Õ¯Õ¡Õ£ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Ô´Õ¥ÕºÕ¡ÖÕ¿Õ¡Õ´Õ¥Õ¶Õ¿Õ« Õ¿Õ¾ÕµÕ¡Õ¬Õ¶Õ¥Ö)Õ Õ¥ÖÕ¯ÖÕ« Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¹Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ©Õ¾Õ¡ÖÕ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¨ Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ¸ÖÕ´ Õ§ 101 991 Õ´Õ¡ÖÕ¤[66]Ö 2011 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶, Õ¨Õ½Õ¿ Õ´Õ¡ÖÕ¤Õ¡Õ°Õ¡Õ´Õ¡ÖÕ«, Õ¡ÕµÕ½ Õ©Õ«Õ¾Õ¶ Õ¡Õ³Õ¥Õ¬ Õ§ Õ´Õ«Õ¶Õ¹Ö 103 252 Õ´Õ¡ÖÕ¤[58]Ö ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¹Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¡Õ³Õ¨ Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ¸ÖÕ´ Õ§ 1,236Â %, Õ¸ÖÕ¨ Õ°Õ¡Õ´Õ¥Õ´Õ¡Õ¿Õ¡Õ¢Õ¡Ö ÖÕ¡Õ®Ö ÖÕ¸ÖÖÕ¡Õ¶Õ«Õ· Õ§Õ Õ°Õ¡Õ´Õ¥Õ´Õ¡Õ¿Õ¡Õ® ÕÕ¾Õ¯Õ«Õ¡Õ¶Õ«Õ¡ÕµÕ« Õ¡ÕµÕ¬ Õ¥ÖÕ¯ÖÕ¶Õ¥ÖÕ« ÖÕ¸ÖÖÕ¡Õ¶Õ«Õ·Õ¶Õ¥ÖÕ«[6]Ö 2006 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ« Õ´Õ¡ÖÕ¤Õ¡Õ°Õ¡Õ´Õ¡ÖÕ« Õ¿Õ¾ÕµÕ¡Õ¬Õ¶Õ¥ÖÕ¨ ÖÕ¸ÖÕµÖ Õ¿Õ¾Õ¥ÖÕ«Õ¶, Õ¸Ö Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¹Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ©Õ¾Õ¡ÖÕ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¨, Õ°Õ¡Õ´Õ¥Õ´Õ¡Õ¿Õ¡Õ¢Õ¡Ö 1996 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ« Õ´Õ¡ÖÕ¤Õ¡Õ°Õ¡Õ´Õ¡ÖÕ« Õ¿Õ¾ÕµÕ¡Õ¬Õ¶Õ¥ÖÕ«, Õ¡Õ³Õ¥Õ¬ Õ§ 4,3Â %-Õ¸Õ¾, Õ¡ÕµÕ½Õ«Õ¶ÖÕ¶Õ 4207 Õ´Õ¡ÖÕ¤Õ¸Õ¾ (Õ¡Õ´Õ¥Õ¶Õ¡Õ´ÕµÕ¡ Õ¡Õ³Õ 0.4%)[67]Ö
ÕÕ«Õ³Õ¡Õ¯Õ¡Õ£ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¶ÕºÕ¡Õ¿Õ¡Õ¯Õ¶Õ¥ÖÕ¸Õ¾Õ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¶ Õ¢Õ¡ÕªÕ¡Õ¶Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ 5 Õ·ÖÕ»Õ¡Õ¶Õ¶Õ¥ÖÕ«Õ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¿Õ¡ÕºÕ¸Ö, ÕÕ¡Õ¾Õ¡Õ¸Ö, ÕÕ¡Õ¡ÕºÕ¡Õµ Ö ÕÕ«Õ¸ÖÕ¡Õ½Ö 2011 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶ Õ¡Õ´Õ¥Õ¶Õ¡ÕÕ«Õ¿ Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¥ÖÕ¾Õ¡Õ® Õ·ÖÕ»Õ¡Õ¶Õ¨ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¿Õ¡ÕºÕ¸ÖÕ¶ Õ§Ö, Õ¸ÖÕ« Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¹Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ©Õ¾Õ¡ÖÕ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¨ Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ¸ÖÕ´ Õ§Ö 75 416 Õ´Õ¡ÖÕ¤ (73,0 %)Ö ÕÕ¡Õ¾Õ¡Õ¸ÖÕ¸ÖÕ´ Õ¡ÕºÖÕ¸ÖÕ´ Õ§Ö 14 922 Õ´Õ¡ÖÕ¤ (14,5 %), ÕÕ¡Õ¡ÕºÕ¡ÕµÕ¸ÖÕ´Õ 6616 Õ´Õ¡ÖÕ¤ (6,4 %), Ô·Õ¸ÖÕ¡ÕµÕ¸ÖÕ´Õ 5016 Õ´Õ¡ÖÕ¤ (4,9 %), ÕÕ«Õ¸ÖÕ¡Õ½Õ¸ÖÕ´Õ 1282 Õ´Õ¡ÖÕ¤ (1,2 %)[58]Ö Ô²Õ¶Õ¡Õ¯Õ¹Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¡Õ³ Õ£ÖÕ¡Õ¶ÖÕ¾Õ¥Õ¬ Õ§ Õ´Õ«Õ¡ÕµÕ¶ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¿Õ¡ÕºÕ¸ÖÕ¸ÖÕ´ (2006 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ« Õ°Õ¡Õ´Õ¥Õ´Õ¡Õ¿ 4,7 %-Õ¸Õ¾)Ö ÕÕµÕ¸ÖÕ½ Õ·ÖÕ»Õ¡Õ¶Õ¶Õ¥ÖÕ¸ÖÕ´ Õ¶Õ¯Õ¡Õ¿Õ¾Õ¥Õ¬ Õ§ Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¹Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¶Õ¾Õ¡Õ¦Õ¥ÖÕ¸Öմ⤠ÕÕ¡Õ¾Õ¡Õ¸ÖÕ¸ÖÕ´ Õ¡ÕµÕ¤ Õ©Õ«Õ¾Õ¨ Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ¥Õ¬ Õ§ 3,9%, ÕÕ¡Õ¡ÕºÕ¡ÕµÕ¸ÖÕ´Õ 11,4 %, Ô·Õ¸ÖÕ¡ÕµÕ¸ÖÕ´Õ 10,4 %, ÕÕ«Õ¸ÖÕ¡Õ½Õ¸ÖÕ´Õ 13,0 %[58]Ö ÕÕ¡Õ®Ö ÖÕ¸ÖÖÕ¡Õ¶Õ«Õ·Õ¶Õ¥ÖÕ« ÕºÕ¡Õ¿Õ³Õ¡Õ¼Õ¶Õ¥ÖÕ«Ö Õ´Õ¥Õ¯Õ¨ Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¹Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¡ÖÕ¿Õ¡Õ£Õ¡Õ²Õ©Õ¶ Õ¤Õ¥ÕºÕ« ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¿Õ¡ÕºÕ¸Ö Õ¯Õ²Õ¦Õ« Õ¯Õ¡Õ´ Õ¡ÖÕ¿Õ¡Õ½Õ¡Õ°Õ´Õ¡Õ¶Ö
ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ®Õ¡Õ£Õ¸ÖÕ´ Õ¸ÖÕ¶Õ¥ÖÕ¸Õ²Õ¶Õ¥ÖÕ« ÕÕ¸Õ·Õ¸Ö Õ°Õ¡Õ´Õ¡ÕµÕ¶ÖÕ¶Õ¥Ö Õ¯Õ¡Õ¶ ÕÕ¸Ö Ô¶Õ¥Õ¬Õ¡Õ¶Õ¤Õ«Õ¡ÕµÕ¸ÖÕ´, Ô±Õ¾Õ½Õ¿ÖÕ¡Õ¬Õ«Õ¡ÕµÕ¸ÖÕ´ Ö Ô±ÕÕ-Õ¸ÖÕ´Ö 2001 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶ ÕÕ¸Ö Ô¶Õ¥Õ¬Õ¡Õ¶Õ¤Õ«Õ¡ÕµÕ¸ÖÕ´ Õ£ÖÕ¡Õ¶ÖÕ¾Õ¥Õ¬ Õ§ 40 700 Õ¿Õ¸Õ¶Õ£Õ¡ÖÕ«Ö ÕÖÕ¡Õ¶ÖÕ«Ö Õ´Õ¥Õ®Õ¡Õ´Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¶ (78%) Õ¡ÕºÖÕ¸ÖÕ´ Õ§Ö ÕÖÕ¬Õ¥Õ¶Õ¤ ÖÕ¡Õ²Õ¡ÖÕ¸ÖÕ´, Õ«Õ½Õ¯ 5%-Õ¨Õ ÕÕ¥Õ¬Õ¬Õ«Õ¶Õ£Õ¿Õ¸Õ¶Õ¸ÖÕ´[68]Ö 2006 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶ Ô±Õ¾Õ½Õ¿ÖÕ¡Õ¬Õ«Õ¡ÕµÕ¸ÖÕ´ Õ£ÖÕ¡Õ¶ÖÕ¾Õ¥Õ¬ Õ§ 7580 Õ¿Õ¸Õ¶Õ£Õ¡ÖÕ« (2001 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶Õ 7720 Õ´Õ¡ÖÕ¤), Õ¸ÖÕ¸Õ¶Ö Õ´Õ¥Õ® Õ´Õ¡Õ½Õ¨ Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¾Õ¥Õ¬ Õ§ ÕÕ¸Ö ÕÕ¡ÖÕ¡Õ¾Õ¡ÕµÕ«Õ¶ ÕÖÕ¥Õ¬Õ½ (4920 Õ´Õ¡ÖÕ¤, Õ¯Õ¡Õ´ 65 %) Ö ÕÕ«Õ¯Õ¿Õ¸ÖÕ«Õ¡ (1190 Õ´Õ¡ÖÕ¤, Õ¯Õ¡Õ´ 15,7 %) Õ¶Õ¡Õ°Õ¡Õ¶Õ£Õ¶Õ¥ÖÕ¸ÖÕ´[69]Ö Ô²Õ¡ÖÕ« Õ¡ÕµÕ¤, Õ´Õ¥Õ® Õ½ÖÕµÕ¸ÖÕ¼Ö Õ¯Õ¡ Ô±ÕÕ-Õ¸Öմ⤠2000 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶Õ 27 686 Õ¿Õ¸Õ¶Õ£Õ¡ÖÕ« Õ¯Õ¡Õ´ Ô±ÕÕ-Õ¸ÖÕ´ Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¾Õ¸Õ² ÕÕ¾Õ¯Õ«Õ¡Õ¶Õ«Õ¡ÕµÕ« ÕªÕ¸Õ²Õ¸Õ¾Õ¸ÖÖÕ¤Õ¶Õ¥ÖÕ« 7,3%-Õ¨[70]Ö ÕÕ¡ÖÕ¡Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¥ÖÕ´Õ¡Õ¶ Õ°Õ«Õ´Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¾Õ¡ÕµÖÕ¥ÖÕ¶ Õ¥Õ¶ Õ Õ¸ÖÕ¿Õ¡, Ô¿Õ¡Õ¬Õ«ÖÕ¸ÖÕ¶Õ«Õ¡ Ö ÕÕ¡Õ¾Õ¡ÕµÕ« Õ¶Õ¡Õ°Õ¡Õ¶Õ£Õ¶Õ¥ÖÕ¨[2]Ö
ÕÕ¡ÖÕ¤Õ¡Õ°Õ¡Õ´Õ¡ÖÕ¨ ÖÕ¸ÖÕµÖ Õ¿Õ¾Õ¥Ö Õ¶Õ¡Ö, Õ¸Ö ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¿Õ¡ÕºÕ¸Ö Õ´Õ¡ÖÕ¦Õ¸ÖÕ´ Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¹Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ©Õ¾Õ¡ÖÕ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¶ Õ¡Õ³Õ¥Õ¬ Õ§ Õ¥ÖÕ¥Ö Õ·ÖÕ»Õ¡Õ¶Õ¶Õ¥ÖÕ¸ÖÕ´, Õ¢Õ¡ÖÕ¡Õ¼Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ´Õ¢ Ô¼Õ¡ÕºÕ¡Õ°Õ¡ÕµÕ¸ÖÕ´, Õ¸ÖÕ¿Õ¥Õ² Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¹Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ©Õ¾Õ¡ÖÕ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ« Õ¶Õ¾Õ¡Õ¦Õ¥ÖÕ¸ÖÕ´ Õ§ Õ¶Õ¯Õ¡Õ¿Õ¾Õ¥Õ¬ Õ¡Õ¾Õ¥Õ¬Õ« ÖÕ¡Õ¶ 2%-Õ¸Õ¾Ö Ô±Õ´Õ¥Õ¶Õ¡Õ¢Õ¡ÖÕ±Ö Õ¡Õ³ Õ¶Õ¯Õ¡Õ¿Õ¾Õ¥Õ¬ Õ§ ÕÕ¡Õ«Õ¶Õ«Õ¸ÖÕ´Õ Õ¡Õ¾Õ¥Õ¬Õ« ÖÕ¡Õ¶ 12%Ö ÕÕ¡Õ¾Õ¡Õ¸Ö Õ´Õ¡ÖÕ¦Õ¸ÖÕ´ Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¹Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ ÖÕ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¶ Õ¡Õ´Õ¥Õ¶Õ¡Õ·Õ¡Õ¿Õ¶ Õ¡Õ³Õ¥Õ¬ Õ§ ÕÕ¡Õ¶Õ£Õ¡Õ«Õ´Õ¸Õ¿Õ¸Ö Õ·ÖÕ»Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ (8%), Õ«Õ½Õ¯ Õ¶Õ¾Õ¡Õ¦Õ¥ÖÕ¸ÖÕ´ Õ£ÖÕ¡Õ¶ÖÕ¾Õ¥Õ¬ Õ§ ÕÕ¸Õ¿Õ¸Ö (43%) Ö ÕÕ«Õ°Õ«ÖÕ¸ (5%) Õ·ÖÕ»Õ¡Õ¶Õ¶Õ¥ÖÕ¸ÖÕ´Ö ÕÕ¡Õ¡ÕºÕ¡Õµ Õ´Õ¡ÖÕ¦Õ¸ÖÕ´ Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¹Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ©Õ¾Õ¡ÖÕ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¨ Õ¶Õ¾Õ¡Õ¦Õ¥Õ¬ Õ§ Õ¢Õ¸Õ¬Õ¸Ö Õ·ÖÕ»Õ¡Õ¶Õ¶Õ¥ÖÕ¸ÖÕ´, Õ¢Õ¡ÖÕ¡Õ¼Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ´Õ¢ ÕÕ¸Õ¡ÕµÕ« (Õ¡Õ³Õ¨ Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ¸ÖÕ´ Õ§ 3%)Ö Ô·Õ¸ÖÕ¡ Õ´Õ¡ÖÕ¦Õ« Õ¥ÖÕ¯Õ¸Ö Õ·ÖÕ»Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ£ÖÕ¡Õ¶ÖÕ¾Õ¥Õ¬ Õ§ Õ©Õ¾Õ¡ÖÕ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ« Õ¡Õ³, Õ«Õ½Õ¯ ÕÕ«Õ¸ÖÕ¡Õ½ Õ´Õ¡ÖÕ¦Õ¸ÖÕ´, Õ°Õ¡Õ¯Õ¡Õ¼Õ¡Õ¯Õ¨, Õ¶Õ¾Õ¡Õ¦Õ¥ÖÕ¸ÖÕ´[67]Ö
Ô²Õ¶Õ¡Õ¯Õ¹Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¡Õ´Õ¥Õ¶Õ¡Õ¢Õ¡ÖÕ±Ö ÕÕ¿Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ 2001 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶ Õ£ÖÕ¡Õ¶ÖÕ¾Õ¥Õ¬ Õ§ ÕÕ¡Õ¶Õ£Õ¡Õ¿Õ¡ÕºÕ¸Ö Õ´Õ¡ÖÕ¦Õ¸ÖÕ´Õ 283,52 Õ´Õ¡ÖÕ¤ ÕµÕ¸ÖÖÕ¡ÖÕ¡Õ¶Õ¹ÕµÕ¸ÖÖ 1 կմ²-Õ¸ÖÕ´, Õ¡ÕµÕ¶ ÕªÕ¡Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯, Õ¥ÖÕ¢ Õ¥ÖÕ¯ÖÕ¸ÖÕ´ Õ¡ÕµÕ¤ Õ©Õ«Õ¾Õ¨ Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ¥Õ¬ Õ§ 138,04 Õ´Õ¡ÖÕ¤ ÕµÕ¸ÖÖÕ¡ÖÕ¡Õ¶Õ¹ÕµÕ¸ÖÖ 1 կմ²-Õ¸ÖÕ´ (Õ¡Õ´Õ¥Õ¶Õ¡ÖÕ¡Õ®Ö ÕÕ¿Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ ÕÕ«Õ¸ÖÕ¡Õ½ Õ´Õ¡ÖÕ¦Õ¸ÖÕ´ Õ§Õ 17,09 Õ´Õ¡ÖÕ¤/կմ²)[58]Ö 2006 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ« Õ´Õ¡ÖÕ¤Õ¡Õ°Õ¡Õ´Õ¡ÖÕ« Õ¿Õ¾ÕµÕ¡Õ¬Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ°Õ¡Õ´Õ¥Õ´Õ¡Õ¿ Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¹Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ ÕÕ¿Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ Õ¶Õ¾Õ¡Õ¦Õ¥Õ¬ Õ§ ÕÕ¡Õ¾Õ¡Õ¸Ö Ö ÕÕ¡Õ¡ÕºÕ¡Õµ, Ô·Õ¸ÖÕ¡ Ö ÕÕ«Õ¸ÖÕ¡Õ½ Õ´Õ¡ÖÕ¦Õ¥ÖÕ¸ÖÕ´, Õ«Õ½Õ¯ Õ¡Õ³Õ¥Õ¬ Õ§ Õ´Õ«Õ¡ÕµÕ¶ ÕÕ¸Õ¶Õ¡Õ¿Õ¡ÕºÕ¸Ö Õ´Õ¡ÖÕ¦Õ¸ÖÕ´Ö
2011 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ©Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ ÖÕ¡Õ²Õ¡ÖÕ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¹Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ©Õ¾Õ¡ÖÕ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¨ Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ¸ÖÕ´ Õ§Ö 23,47Â % (Õ¯Õ¡Õ´ 24 229 Õ´Õ¡ÖÕ¤)Ö ÕÖÕ¡Õ¶Ö Õ¢Õ¸Õ¬Õ¸ÖÕ¨ Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§Õ«Õ¶ Ô¿Õ¸Õ¬Õ¸ÖÕ¸Õ¸Õ¸Ö, Ô¿Õ¸Õ¬Õ¸Õ´Õ¸Õ¿Õ¸ÖÕ¡, ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¿Õ¡ÕºÕ¸Ö Õ¯Õ²Õ¦Õ¸Ö ÕÕ¡Õ¸ÖÖÕ¡Õ¶Õ£Õ¡ ÖÕ¡Õ²Õ¡ÖÕ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¾Õ¡ÕµÖÕ¥ÖÕ¸ÖÕ´Ö 2006 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶ ÖÕ¡Õ²Õ¡ÖÕ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¹Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ©Õ¾Õ¡ÖÕ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¨ Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ¥Õ¬ Õ§ 23 658 Õ´Õ¡ÖÕ¤[71]Ö Ô±ÕµÕ½ÕºÕ«Õ½Õ¸Õ¾, Õ¿Õ¡Õ½Õ¨ Õ¿Õ¡ÖÕ¾Õ¡ Õ¨Õ¶Õ©Õ¡ÖÖÕ¸ÖÕ´ Õ¡ÕµÕ½ ÖÕ¸ÖÖÕ¡Õ¶Õ«Õ·Õ¶ Õ¡Õ³Õ¥Õ¬ Õ§ 2,41%-Õ¸Õ¾Ö
2011 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶ Õ¿Õ²Õ¡Õ´Õ¡ÖÕ¤Õ«Õ¯ Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¹Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ 50,34Â %-Õ¨ (51 979 Õ´Õ¡ÖÕ¤), Õ¯Õ¡Õ¶Õ¡ÕµÖÕ 49,66Â % (51 273 Õ´Õ¡ÖÕ¤)Ö ÕÕ«Õ¶Õ¹Ö 15 Õ¿Õ¡ÖÕ¥Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¥ÖÕ¥ÕÕ¡Õ¶Õ¥ÖÕ¨ 2011 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶ Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¹Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ 37,3%-Õ¨, 15-59 Õ¿Õ¡ÖÕ«ÖÕ¡ÕµÕ«Õ¶ ÕÕ´Õ¢Õ« Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¹Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ©Õ«Õ¾Õ¨ Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ¥Õ¬ Õ§ 54,4%, Õ«Õ½Õ¯ 60 Õ¿Õ¡ÖÕ¥Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Ö Õ¢Õ¡ÖÕ±ÖÕ¶Õ¥ÖÕ« Õ©Õ«Õ¾Õ¨Õ 8,3%, Õ¡ÕµÕ½ÕºÕ«Õ½Õ¸Õ¾ Õ´Õ«Õ»Õ«Õ¶ Õ¿Õ¡ÖÕ«ÖÕ¨ Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ¸ÖÕ´ Õ§ 21,0 Õ¿Õ¡ÖÕ¥Õ¯Õ¡Õ¶[58]Ö ÕÕ¡Õ´Õ¡Õ±Õ¡ÕµÕ¶ 2008 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ« Õ£Õ¶Õ¡Õ°Õ¡Õ¿Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ Õ¿Õ²Õ¡Õ´Õ¡ÖÕ¤Õ¯Õ¡Õ¶Ö Õ¯ÕµÕ¡Õ¶ÖÕ« Õ´Õ«Õ»Õ«Õ¶ Õ¿ÖÕ¸Õ²Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ¸ÖÕ´ Õ§ 67,9, Õ«Õ½Õ¯ Õ¯Õ¡Õ¶Õ¡Õ¶ÖÕ¨Õ 73,1 Õ¿Õ¡ÖÕ¥Õ¯Õ¡Õ¶[6]Ö
Ô·Õ©Õ¶Õ«Õ¯ Õ¯Õ¡Õ¦Õ´ ÕÕ´Õ¢Õ¡Õ£ÖÕ¥Õ¬
ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¹Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ Õ°Õ¡Õ´Õ¡Õ®Õ«Õ¶ է⤠2011 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ« Õ´Õ¡ÖÕ¤Õ¡Õ°Õ¡Õ´Õ¡ÖÕ« Õ¿Õ¾ÕµÕ¡Õ¬Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ°Õ¡Õ´Õ¡Õ±Õ¡ÕµÕ¶Õ Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ«Õ¹Õ¶Õ¥ÖÕ« 96,5 % Õ¿Õ¸Õ¶Õ£Õ¡ÖÕ«Õ¶Õ¥Ö Õ¥Õ¶ (ÕºÕ¸Õ¬Õ«Õ¶Õ¥Õ¦Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ ÕªÕ¸Õ²Õ¸Õ¾ÖÕ¤Õ« Õ¢Õ¶Õ«Õ¯ Õ¶Õ¥ÖÕ¯Õ¡ÕµÕ¡ÖÕ¸ÖÖÕ«Õ¹Õ¶Õ¥Ö), 1,4 %-Õ¨ Õ¿Õ¸Õ¶Õ£Õ¡ÖÕ«Õ¶Õ¥ÖÕ« Ö Õ¡ÕµÕ¬ ÕªÕ¸Õ²Õ¸Õ¾Õ¸ÖÖÕ¤Õ¶Õ¥ÖÕ« ÕÕ¡Õ¼Õ¶ Õ¡Õ´Õ¸ÖÕ½Õ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ¶Õ¥ÖÕ¯Õ¡ÕµÕ¡ÖÕ¸ÖÖÕ«Õ¹Õ¶Õ¥ÖÖ Ô±ÖÕ¿Õ¡Õ½Õ¡Õ°Õ´Õ¡Õ¶ÖÕ«Õ¶Õ¥ÖÕ« (Õ¥Õ¾ÖÕ¸ÕºÕ¡ÖÕ«Õ¶Õ¥Ö, Ô½Õ¡Õ²Õ¡Õ² Ö Õ¾Õ¯Õ«Õ¡Õ¶Õ¸Õ½Õ« Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ« ÕªÕ¸Õ²Õ¸Õ¾Õ¸ÖÖÕ¤Õ¶Õ¥Ö Ö Õ¡Õ½Õ«Õ¡ÖÕ«Õ¶Õ¥Ö) Õ©Õ¾Õ¡ÖÕ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¨ ÖÕ«Õ¹ Õ§Ö 1996 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ« Õ°Õ¡Õ´Õ¥Õ´Õ¡Õ¿ Õ¡ÖÕ±Õ¡Õ¶Õ¡Õ£ÖÕ¾Õ¥Õ¬ Õ§ Õ¹Õ«Õ¶Õ¡ÖÕ«Õ¶Õ¥ÖÕ«, Õ°Õ¶Õ¤Õ«Õ¯Õ¶Õ¥ÖÕ«, Õ«Õ¶Õ¹ÕºÕ¥Õ½ Õ¶Õ¡Ö ÖÕ«Õ»Õ«ÖÕ«Õ¶Õ¥ÖÕ¨ Õ©Õ¾Õ¡ÖÕ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ« Õ¡Õ³[58]Ö
2006 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ¸ÖÕ´ Õ¹Õ«Õ¶Õ¡ÖÕ«Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ©Õ¾Õ¡ÖÕ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¨ Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ¥Õ¬ Õ§ 395 Õ´Õ¡ÖÕ¤, Õ¡ÕµÕ¶ ÕªÕ¡Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯, Õ¥ÖÕ¢ 1996 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶ Õ¥ÖÕ¯ÖÕ¸ÖÕ´ Õ¶ÖÕ¡Õ¶Ö Õ©Õ«Õ¾Õ¨ Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ¥Õ¬ Õ§ 55 Õ´Õ¡ÖÕ¤[72]Ö 2011 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ« Õ´Õ¡ÖÕ¤Õ¡Õ°Õ¡Õ´Õ¡ÖÕ« Õ¿Õ¾ÕµÕ¡Õ¬Õ¶Õ¥ÖÕ¸Õ¾Õ Õ¶ÖÕ¡Õ¶Ö Õ©Õ¾Õ¡ÖÕ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¶ Õ¡Õ³Õ¥Õ¬ Õ§ Õ´Õ«Õ¶Õ¹Ö 843 Õ´Õ¡ÖÕ¤[58]Ö Ô·Õ©Õ¶Õ«Õ¯ Õ¡Õ¼Õ¡Õ»Õ«Õ¶ Õ¹Õ«Õ¶Õ¡ÖÕ«Õ¶Õ¥ÖÕ¶ Õ¯Õ²Õ¦Õ¥ÕÕ´Õ¢Õ¸ÖÕ´ Õ°Õ¡ÕµÕ¿Õ¶Õ¾Õ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ Õ¤Õ¥Õ¼ÖÕ½ 1920-Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¶Õ¥ÖÕ«Õ¶Õ Õ¸ÖÕºÕ¥Õ½ Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ«Õ¯Õ¡Õ¶ ÖÕ¡Õ°Õ¡Õ¶Õ¡Õ¶Õ¥Ö, Õ«Õ½Õ¯ 1974 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ¸ÖÕ´ Õ°Õ¡ÕµÕ¿Õ¶Õ¾Õ¥Ö Õ©Õ¡ÕµÕ¾Õ¡Õ¶ÖÕ« Õ¡Õ¼Õ¡Õ»Õ«Õ¶ Õ£Õ¸ÖÕ®Õ¡ÖÕ¡ÖÕ¨[73]Ö Ô¹Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¸ÖÕ´ Õ¹Õ«Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¹Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¦Õ£Õ¡Õ¬Õ¨ Õ¡Õ³Õ¨ 20-ÖÕ¤ Õ¤Õ¡ÖÕ« Õ¾Õ¥ÖÕ»Õ«Õ¶ Õ¿Õ¡Õ½Õ¶Õ¡Õ´ÕµÕ¡Õ¯Õ¸ÖÕ´, Õ´Õ¥Õ® Õ´Õ¡Õ½Õ¡Õ´Õ¢, ÕºÕ¡ÕµÕ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§Ö Õ¶ÖÕ¡Õ¶Õ¸Õ¾, Õ¸Ö 1990-Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¶Õ¥ÖÕ«Õ¶ Õ¿Õ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¯Õ¡Õ¼Õ¡Õ¾Õ¡ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ Õ«Ö Õ¥ÖÕ¯ÖÕ« Õ¡Õ¶Õ±Õ¶Õ¡Õ£Õ«Ö Õ§Ö Õ¿ÖÕ¡Õ´Õ¡Õ¤ÖÕ¸ÖÕ´ Õ¹Õ«Õ¶Õ¡ÖÕ«Õ¶Õ¥ÖÕ«Õ¶ Ö ÕÕ¸Õ¶Õ¯Õ¸Õ¶Õ£Õ« Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ«Õ¹Õ¶Õ¥ÖÕ«Õ¶Õ Õ¡ÕµÕ¤ÕºÕ«Õ½Õ¸Õ¾ Õ¾Õ¡Õ½Õ¿Õ¡Õ¯Õ¥Õ¬Õ¸Õ¾ ÕÕ¸Õ·Õ¸Ö Õ£Õ¸ÖÕ´Õ¡ÖÕ¶Õ¥Ö[74]Ö Ô±Õ¶Õ±Õ¶Õ¡Õ£ÖÕ¥ÖÕ¨ Õ°Õ«Õ´Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ£Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ§Õ«Õ¶ Õ¹Õ«Õ¶Õ¡ÖÕ«Õ¶Õ¥ÖÕ¨[73]Ö Ô±ÖÕ¤ÕµÕ¸ÖÕ¶ÖÕ¸ÖÕ´, 2001 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶ Õ´Õ¡ÕµÖÕ¡ÖÕ¡Õ²Õ¡ÖÕ¸ÖÕ´Õ ÕÕ¸ÖÕ¯Õ¸ÖÕ¡Õ¬Õ¸ÖÕ¡ÕµÕ¸ÖÕ´ Õ¡Õ·ÕÕ¡Õ¿Õ¸ÖÕ´ Õ§Ö Õ´Õ¸Õ¿Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¡ÕºÕ¥Õ½ 120 ÕÕ¡Õ¶Õ¸ÖÕ©, Õ¸ÖÕ« Õ½Õ¥ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¡Õ¿Õ¥ÖÕ¥ÖÕ¨ Õ¹Õ«Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ®Õ¡Õ£Õ¸ÖÕ´ Õ¸ÖÕ¶Õ¥Õ«Õ¶[73]Ö Ô²Õ¡ÖÕ« Õ¡ÕµÕ¤ Õ¿Õ¸Õ¶Õ£Õ¡ÖÕ«Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ·ÖÕ»Õ¡Õ¶Õ¥ÖÕ¸ÖÕ´ Õ¡Õ³Õ¸ÖÕ´ Õ§Ö Õ£Õ¸ÖÕ®Õ¡Õ¦ÖÕ¯Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ´Õ¡Õ¯Õ¡ÖÕ¤Õ¡Õ¯Õ¨[75]Ö 1999 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ¹Õ«Õ¶Õ¡ÖÕ«Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ¡Õ½Õ¸ÖÕ¡ÖÕ«Õ¡Õ¶ Õ£ÖÕ¡Õ¶ÖÕ¥Õ¬ Õ§ Õ¹Õ«Õ¶Õ¡ÖÕ« Õ£Õ¸ÖÕ®Õ¡ÖÕ¡ÖÕ¶Õ¥ÖÕ« Õ°Õ¥Õ¿Õ¡ÕºÕ¶Õ¤Õ´Õ¡Õ¶, Õ¡ÕµÕ¤ Õ©Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ°Õ¡ÖÕ±Õ¡Õ¯Õ´Õ¡Õ¶ 40 Õ¤Õ¥ÕºÖ[76]Ö 2000 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶ ÕÕ¸ÖÕ¯Õ¸ÖÕ¶Õ¸ÖÕ¯Õ¸Ö Õ´Õ¡ÖÕ¦Õ« Õ«Õ·ÕÕ¡Õ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¶Õ¥ÖÕ¨ Õ¡ÖÕ£Õ¥Õ¬Õ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ Õ¹Õ«Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¢Õ¸Õ¬Õ¸Ö ÕÕ¡Õ¶Õ¸ÖÕ©Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ£Õ¸ÖÕ®Õ¸ÖÕ¶Õ¥Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨[77]Ö 2001 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶ Õ¥ÖÕ¯ÖÕ¸ÖÕ´ Õ£ÖÕ¡Õ¶ÖÕ¾Õ¥Õ¬ Õ§ Õ¼Õ¡Õ½Õ¡ÕµÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ°Õ¸Õ²Õ« Õ¾ÖÕ¡ Õ°Õ«Õ´Õ¶Õ¾Õ¡Õ® 100 Õ°Õ¡ÖÕ±Õ¡Õ¯Õ¸ÖÕ´, Õ¸ÖÕ« Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ¡Õ¯Õ¥ÖÕºÕ«Õ¹Õ¶Õ¥ÖÕ¨ Õ¿Õ¸Õ¶Õ£Õ¡ÖÕ«Õ¶Õ¥ÖÕ¶ Õ§Õ«Õ¶Ö ÕÕ¡Õ½Õ¡ÖÕ¡Õ¯Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ·ÖÕ»Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ¬Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ®Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¡Õ³Õ¨ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ¾Õ¡ÖÕ¹Õ¡ÕºÕ¥Õ¿Õ«Õ¶Õ Õ¡ÖÖÕ¡ÕµÕ¡Õ¦Õ¶ ÕÖÕ¬Õ¡Õ¯Õ¡Õ¬Õ¡Õ¬Õ¡ Ô¼Õ¡Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡ Ô±Õ¿Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¶Õ¸ÖÕµÕ¶Õ«Õ½Õ¯ Õ½Õ¿Õ«ÕºÕ¥Ö Õ´Õ¥ÖÕªÕ¥Õ¬ Õ·Õ¸ÖÖÕ» 600 Õ¹Õ«Õ¶Õ¡ÖÕ«Õ¶Õ¥ÖÕ«Õ Õ¡Õ·ÕÕ¡Õ¿Õ¡Õ¶ÖÕ« Õ¥ÖÕ¯Õ¡ÖÕ¡Õ±Õ£Õ´Õ¡Õ¶ Õ©Õ¸ÖÕµÕ¬Õ¿Õ¾Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ ÕÕ¶Õ¤ÖÕ¡Õ¶ÖÕ¨Ö ÕÖÕ¡Õ¶Ö, Õ¨Õ¶Õ¤Õ°Õ¡Õ¯Õ¡Õ¼Õ¡Õ¯Õ¨, Õ°ÖÕ¡Õ´Õ¡ÕµÕ¾Õ¥Õ¬ Õ§ Õ¥ÖÕ¯Õ«ÖÕ¨ Õ¬ÖÕ¥Õ¬ 12 Õ¡Õ´Õ½Õ¾Õ¡ Õ¨Õ¶Õ©Õ¡ÖÖÕ¸ÖÕ´[75]Ö 2006 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶ ÕÕ¸ÖÕ¯Õ¸ÖÕ¡Õ¬Õ¸ÖÕ¸ÖÕ´ Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ¡Õ¯Õ¥ÖÕºÕ¾Õ¥ÖÕ«Õ¶ Õ¨Õ¶Õ¤Õ¤Õ¥Õ´ Õ¹Õ«Õ¶Õ¡ÖÕ« Õ£Õ¸ÖÕ®Õ¡ÖÕ¡ÖÕ¶Õ¥ÖÕ« Õ°Õ¥ÖÕ©Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ ÕÕ¼Õ¸Õ¾Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¶Õ¥ÖÕ¨[78]Ö Ô´Õ¡ Õ°Õ¡Õ¶Õ£Õ¥ÖÖÕ¥Ö ÖÕ½ Õ´Õ« ÖÕ¡Õ¶Õ« Õ°Õ¡ÖÕµÕ¸ÖÖ Õ¹Õ«Õ¶Õ¡ÖÕ«Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ¡ÖÕ¿Õ¡Õ£Õ¡Õ²Õ©Õ«Ö ÕÕ¶Õ¡ÕµÕ¡Õ® Õ¿Õ¥Õ²Õ« Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¹Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¾Õ¡Õ¿ Õ¾Õ¥ÖÕ¡Õ¢Õ¥ÖÕ´Õ¸ÖÕ¶ÖÕ«Õ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ¸ÖÕ´ Õ´Õ«Õ¶Õ¹Ö Õ¡ÕµÕ½Ö Ö Õ¡ÕºÖÕ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ¦Õ£Õ¡Õ¬Õ« ÖÕ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ´Õ¢ Õ¹Õ«Õ¶Õ¡ÖÕ«Õ¶Õ¥Ö, Õ¸ÖÕ¸Õ¶Õ¶Ö Õ´Õ¥Õ®Õ¡Õ´Õ¡Õ½Õ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ Õ¹Õ« ÕºÕ¡Õ¿ÖÕ¡Õ½Õ¿Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ½Õ¥ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¢Õ«Õ¦Õ¶Õ¥Õ½Õ¨ Õ©Õ¸Õ²Õ¶Õ¥Õ¬ Õ¯Õ²Õ¦Õ¥ÕÕ´Õ¢Õ¸ÖÕ´[73]Ö
Ô¼Õ¥Õ¦Õ¸ÖÕ¶Õ¥Ö ÕÕ´Õ¢Õ¡Õ£ÖÕ¥Õ¬
Ô½Õ¸Õ½Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶Ö Õ¿Õ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¥ÖÕ¥Õ¶Õ¸Õ¾â¤â¤â¤ | |
---|---|
ÕÕ¡ÕµÕ¥ÖÕ¥Õ¶ | ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¥ÖÕ¥Õ¶ |
ÕÕ²Õ»Õ¸ÖÕµÕ¶ | Malo e lelei |
ÔºÕ¡Õ´Õ¨ ÖÕ¡Õ¶Õ«ÕÕ½Õ¶ Õ§ | Koe ha e taimi? |
Ô»Õ¶Õ¹ÕºÕ¥ÕÕ½ Õ§ Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ¶Õ¤ | Ko hai ho hingoa? |
Ô»Õ¶Õ¹ÕºÕ¥ÕÕ½ Õ¥Õ¶ Õ£Õ¸ÖÕ®Õ¥ÖÕ¤ | Fefe hake |
Այո | ʻIo |
ÕÕ¹ | Ê»Ikai |
ÕÕ¡Õ¿ Õ·Õ¶Õ¸ÖÕ°Õ¡Õ¯Õ¡Õ¬Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ | Malo Ê»aupito |
Ô±Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶Õ«Ö Õ¢Õ¡ÖÕ«Õ Õ¥ÖÕ¯ÖÕ« ÕºÕ¡Õ·Õ¿Õ¸Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¬Õ¥Õ¦Õ¸ÖÕ¶ Õ§ Õ¿Õ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¥ÖÕ¥Õ¶Õ¨, Õ¸ÖÕ¨ Õ¡Õ¾Õ½Õ¿ÖÕ¡Õ¶Õ¥Õ¦Õ«Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¬Õ¥Õ¦Õ¾Õ¡Õ¨Õ¶Õ¿Õ¡Õ¶Õ«ÖÕ« ÕºÕ¸Õ¬Õ«Õ¶Õ¥Õ¦Õ¥ÕµÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ ÕÕ´Õ¢Õ« Õ¢Õ¡Õ¦Õ´Õ¡Õ©Õ«Õ¾ Õ¬Õ¥Õ¦Õ¸ÖÕ¶Õ¥ÖÕ«Ö Õ´Õ¥Õ¯Õ¶ Õ§Õ Õ½Õ¡Õ´Õ¸Õ¡Õ¥ÖÕ¥Õ¶Õ«, Õ°Õ¡Õ¾Õ¡ÕµÕ¥ÖÕ¥Õ¶Õ«, Õ´Õ¡Õ¸ÖÕ«Õ« Ö Õ¡ÕµÕ¬ Õ¬Õ¥Õ¦Õ¸ÖÕ¶Õ¥ÖÕ« Õ°Õ¥Õ¿Ö ÕÕ«Õ¸ÖÕ¥ Õ¬Õ¥Õ¦Õ¾Õ« Õ°Õ¥Õ¿ Õ¿Õ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¥ÖÕ¥Õ¶Õ¨ Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ¸ÖÕ´ Õ§ ÕºÕ¸Õ¬Õ«Õ¶Õ¥Õ¦Õ¥ÕµÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¬Õ¥Õ¦Õ¾Õ¡ÕÕ´Õ¢Õ« Õ¿Õ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¥Õ¶Õ©Õ¡ÕÕ¸ÖÕ´Õ¢Õ¨Ö Ô¼Õ¥Õ¦Õ¾Õ« Õ£ÖÕ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ°Õ¡Õ´Õ¡Õ¯Õ¡ÖÕ£Õ¨ Õ½Õ¿Õ¥Õ²Õ®Õ¾Õ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ Õ¥Õ¾ÖÕ¸ÕºÕ¡ÖÕ« Õ´Õ«Õ½Õ«Õ¸Õ¶Õ¥ÖÕ¶Õ¥ÖÕ¨ 19-ÖÕ¤ Õ¤Õ¡ÖÕ« Õ¡Õ¼Õ¡Õ»Õ«Õ¶ Õ¯Õ¥Õ½Õ«Õ¶Ö ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ¥ÖÕ¥Õ¶Õ« Õ¬Õ¥Õ¦Õ¾Õ¡Õ¯Õ«ÖÕ¶Õ¥ÖÕ« Õ¨Õ¶Õ¤Õ°Õ¡Õ¶Õ¸ÖÖ Õ©Õ¾Õ¡ÖÕ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¨ 1998 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶ Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ¸ÖÕ´ Õ§Ö 96 334 Õ´Õ¡ÖÕ¤[79]Ö
Ô¼Õ¥Õ¦Õ¾Õ¸ÖÕ´ Ö Õ£Õ¿Õ¡Õ£Õ¸ÖÕ®Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ¬Õ¡Õ¿Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ¥Õ¶Õ« Õ¡ÕµÕ¢Õ¸ÖÕ¢Õ¥Õ¶Õ¨Ö Ô±ÕµÕ¶ Õ¢Õ¡Õ²Õ¯Õ¡ÖÕ¡Õ® Õ§ Õ¨Õ¶Õ¤Õ¡Õ´Õ¥Õ¶Õ¨ 16 Õ¿Õ¡Õ¼Õ«ÖÕ 5 Õ±Õ¡ÕµÕ¶Õ¡Õ¾Õ¸Ö Ö 11 Õ¢Õ¡Õ²Õ¡Õ±Õ¡ÕµÕ¶Ö Ô²Õ¡Õ¶Õ¡Õ¾Õ¸Ö ÕÕ¸Õ½ÖÕ« Õ´Õ¥Õ» Õ´Õ¥Õ® Õ¤Õ¥Ö Õ§ ÕÕ¡Õ²Õ¸ÖÕ´ Õ±Õ¡ÕµÕ¶Õ¡Õ¾Õ¸Ö Õ°Õ¶Õ¹ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ¿ÖÕ¸Õ²Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨, Õ«Õ¶Õ¹Õ« ÕºÕ¡Õ¿Õ³Õ¡Õ¼Õ¸Õ¾ Õ¯Õ¡ÖÕ¸Õ² Õ§ ÖÕ¸ÖÕ¸ÕÕ¾Õ¥Õ¬ ÕÕ¸Õ½ÖÕ« Õ«Õ´Õ¡Õ½Õ¿Õ¨Ö Ô³ÖÕ¡Õ¾Õ¸Ö ÕÕ¸Õ½ÖÕ¸ÖÕ´ Õ°Õ¶Õ¹ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ« Õ¥ÖÕ¯Õ¡ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ Õ¶Õ·Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ£Õ®Õ«Õ¯Õ¸Õ¾ (Ö ÖÕ«Õ¶Õ¡Õ¯Õ Â«Ä»), Õ«Õ½Õ¯ Õ¯Õ¸Õ¯Õ¸ÖÕ¤Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ°ÕºÕ¾Õ¡Õ®ÖÕ¨ Õ¯Õ¡Õ´ ÕÕ¸ÖÕ¬ Õ¯Õ¸Õ¯Õ¸ÖÕ¤Õ¡ÕµÕ«Õ¶ ÕºÕ¡ÕµÕ©Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¢Õ¡Õ²Õ¡Õ±Õ¡ÕµÕ¶ Õ°Õ¶Õ¹ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨Õ Õ¡ÕºÕ¡Õ©Õ¡ÖÖÕ¸Õ¾ («ʻ»)Ö
ÔµÖÕ¯ÖÕ¸ÖÕ´ Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¡ÕµÕ¬ ÕÕ¡Õ²Õ¡Õ²Ö Õ¾Õ¯Õ«Õ¡Õ¶Õ¸Õ½ÕµÕ¡Õ¶ Õ¬Õ¥Õ¦Õ¸ÖÕ¶Õ¥ÖÕ«Ö Õ´Õ¥Õ¯Õ«Õ Õ¶Õ«Õ¸ÖÖÕ¸Õ¸Õ¸ÖÕ« Õ¯ÖÕ¸Õ²Õ¶Õ¥Ö, Õ¸ÖÕ¸Õ¾ 1981 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶ ÕÕ¸Õ½Õ¸ÖÕ´ Õ§Ö 690 Õ´Õ¡ÖÕ¤ (Ö Õ£Õ¿Õ¡Õ£Õ¸ÖÕ®Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§Ö ÕÕ«Õ¸ÖÕ¡ÖÕ¸Õ¸Õ¸Ö Ö Ô·Õ¸ÖÕ¡ Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ¸ÖÕ´)[80]Ö ÕÕ«Õ¶Õ¹ 19-ÖÕ¤ Õ¤Õ¡ÖÕ¨ ÕÕ«Õ¸ÖÕ¡Õ¿Õ¸ÕºÕ¸ÖÕ¿Õ¡ÕºÕ¸Ö Õ¯Õ²Õ¦Õ¸Ö Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ«Õ¹Õ¶Õ¥ÖÕ¶ Õ¸ÖÕ¶Õ¥Õ«Õ¶ Õ½Õ¥ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¬Õ¥Õ¦Õ¸ÖÕ¶â¤ Õ¢Õ¡ÕµÖ ÕÕ¸ÖÕ» ÕÕ¸ÖÕºÕ¸Õ¸ÖÕ« Õ¯Õ¸Õ²Õ´Õ«Ö 1986 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶ Õ¯Õ²Õ¦Õ¸Ö Õ¡Õ¶Õ¥ÖÕ½Õ«Õ¡ÕµÕ«Ö Õ°Õ¥Õ¿Õ¸ Õ¬Õ¥Õ¦Õ¸ÖÕ¶ Õ¡Õ´Õ¢Õ¸Õ²Õ»Õ¸Õ¾Õ«Õ¶ Õ¤Õ¸ÖÖÕ½ Õ§ Õ´Õ²Õ¾Õ¥Õ¬ Õ¿Õ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¥ÖÕ¥Õ¶Õ« ÕºÕ¡Õ¿Õ³Õ¡Õ¼Õ¸Õ¾[81][82]Ö
ÕÕ¡Õ´Õ¡Õ±Õ¡ÕµÕ¶ 1968 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ« Õ£Õ¶Õ¡Õ°Õ¡Õ¿Õ´Õ¡Õ¶Õ Õ¥ÖÕ¯ÖÕ« Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¹Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ 98,9Â %-Õ¨ Õ¯Õ¡ÖÕ¸Õ²Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ°Õ´Õ¿Õ¸ÖÕ¥Õ¶ Õ£ÖÕ¥Õ¬ Ö Õ¯Õ¡ÖÕ¤Õ¡Õ¬ Õ¿Õ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¥ÖÕ¥Õ¶ Ö Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶ Õ¬Õ¥Õ¦Õ¸ÖÕ¶Õ¥ÖÕ¸Õ¾[6]Ö
Ô¿ÖÕ¸Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¯Õ¡Õ¦Õ´ ÕÕ´Õ¢Õ¡Õ£ÖÕ¥Õ¬
ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ¸ÖÕ´ Õ£Õ¥ÖÕ«Õ·ÕÕ¸Õ² Õ¯ÖÕ¸Õ¶Õ¨ ÖÖÕ«Õ½Õ¿Õ¸Õ¶Õ¥Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¶ Õ§Ö ÕÖÕ«Õ½Õ¿Õ¸Õ¶ÕµÕ¡ Õ´Õ«Õ½Õ«Õ¸Õ¶Õ¥ÖÕ¶Õ¥ÖÕ«Õ Õ¯Õ²Õ¦Õ¥ÕÕ´Õ¢Õ¸ÖÕ´ Õ°Õ¡Õ½Õ¿Õ¡Õ¿Õ¾Õ¥Õ¬Õ¸Ö Õ¡Õ¼Õ¡Õ»Õ«Õ¶ ÖÕ¸ÖÕ±Õ¥ÖÕ¨ Õ¯Õ¡Õ¿Õ¡ÖÕ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ 1797 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶ Ô¼Õ¸Õ¶Õ¤Õ¸Õ¶Õ« Õ´Õ«Õ½Õ«Õ¸Õ¶Õ¥ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¨Õ¶Õ¯Õ¥ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ´Õ«Õ½Õ«Õ¸Õ¶Õ¥ÖÕ¶Õ¥ÖÕ¨Ö ÕÕ¡Õ¯Õ¡ÕµÕ¶ Õ¤ÖÕ¡Õ¶Ö Õ¡ÕºÕ¡ÖÕ¤ÕµÕ¸ÖÕ¶ Õ§Õ«Õ¶Ö ÕÖÕ½Õ«Õ¿Õ¸Õ¶Õ¥Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¡Õ¼Õ¡Õ»Õ«Õ¶ Õ´Õ·Õ¿Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¡Õ¼Õ¡ÖÕ¥Õ¬Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ¸ÖÕ´ Õ°Õ«Õ´Õ¶Õ¾Õ¥Õ¬ Õ§ 1826 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶[83]Ö
ÕÕ¡Õ´Õ¡Õ±Õ¡ÕµÕ¶ 2011 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ« Õ´Õ¡ÖÕ¤Õ¡Õ°Õ¡Õ´Õ¡ÖÕ«Õ Õ¿Õ¸Õ¶Õ£Õ¡ÖÕ«Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ´Õ¥Õ® Õ´Õ¡Õ½Õ¨ (36 592 Õ´Õ¡ÖÕ¤ Õ¯Õ¡Õ´ 35,4Â %) Ô±Õ¦Õ¡Õ¿ ÕÖÕ¥Õ½Õ¬Õ«Õ¶Õ« Õ¥Õ¯Õ¥Õ²Õ¥ÖÕ¸Ö (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬.Õ Free Wesleyan Church) Õ¡Õ¶Õ¤Õ¡Õ´ Õ§Ö 18,0Â %-Õ¶ (18 554 Õ´Õ¡ÖÕ¤) Õ«ÖÕ¥Õ¶ Õ°Õ¡Õ´Õ¡ÖÕ¸ÖÕ´ Õ§ ÕÕ«Õ½Õ¸ÖÕ½ ÕÖÕ«Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« Õ¾Õ¥ÖÕ»Õ«Õ¶ Ö ÖÕ¥ÖÕ« ÕÖÕ¢Õ¥ÖÕ« Õ¥Õ¯Õ¥Õ²Õ¥ÖÕ¸Ö, 15,0Â %-Õ¨ (15 441 Õ´Õ¡ÖÕ¤)Õ ÕÕ¼Õ¸Õ´Õ« Õ¯Õ¡Õ©Õ¸Õ¬Õ«Õ¯ Õ¥Õ¯Õ¥Õ²Õ¥ÖÕ¸Ö, 11,5Â %-Õ¨ (11 863 Õ´Õ¡ÖÕ¤)Õ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Ô±Õ¦Õ¡Õ¿ Õ¥Õ¯Õ¥Õ²Õ¥ÖÕ¸Ö (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬.Õ Free church of Tonga), 6,7Â %-Õ¨ (6935 Õ´Õ¡ÖÕ¤)Õ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ¥Õ¯Õ¥Õ²Õ¥ÖÕ¸Ö (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬.Õ Church of Tonga), 2,5Â %-Õ¨ (2602 Õ´Õ¡ÖÕ¤)Õ Ô±Õ½Õ¿Õ®Õ¸ Ô±Õ½Õ¡Õ´Õ¢Õ¬Õ¥Õ¡ÕµÕ«, 2,45Â %-Õ¨ (2533 Õ´Õ¡ÖÕ¤)Õ ÕÕ¸Õ¯Õ¡Õ«Õ¯Õ¸Õ¬Õ¸ ÖÖÕ«Õ½Õ¿Õ¸Õ¶Õ¥Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¥Õ¯Õ¥Õ²Õ¥ÖÕ¸Ö (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬.Õ Tokaikolo Christian Church), 2,26Â %-Õ¨Õ (2331 Õ´Õ¡ÖÕ¤) Õ Õ¸Õ©Õ¥ÖÕ¸ÖÕ¤ Ö ÖÕ¾Õ¡ Õ¡Õ¤Õ¾Õ¥Õ¶Õ¿Õ«Õ½Õ¿Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ¥Õ¯Õ¥Õ²Õ¥ÖÕ¸Ö, 0,93Â %-Õ¨ (961 Õ´Õ¡ÖÕ¤)Õ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ½Õ¡Õ°Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¤ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¥Õ¯Õ¥Õ²Õ¥ÖÕ¸Ö (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬.Õ Constitutional Church of Tonga), 0,71Â %-Õ¨ (728 Õ´Õ¡ÖÕ¤)Õ Ô±Õ¶Õ£Õ¬Õ«Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¥Õ¯Õ¥Õ²Õ¥ÖÕ¸Ö, Õ«Õ½Õ¯ 1,97Â %-Õ¨ (2029 Õ´Õ¡ÖÕ¤)Õ Õ¡ÕµÕ¬ ÖÖÕ«Õ½Õ¿Õ¸Õ¶Õ¥Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¸ÖÕ½Õ´Õ¸ÖÕ¶ÖÕ¶Õ¥ÖÕ« Ö Õ¯ÖÕ¸Õ¶Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ°Õ¥Õ¿ÖÕ¸ÖÕ¤Õ¶Õ¥ÖÖ Ô¸Õ¶Õ¤ Õ¸ÖÕ¸ÖÕ´, Õ´Õ«Õ¡ÕµÕ¶ 288 Õ´Õ¡ÖÕ¤ Õ§ Õ¶Õ·Õ¥Õ¬ Õ¡ÕµÕ¶ Õ´Õ¡Õ½Õ«Õ¶, Õ¸Ö Õ¡Õ©Õ¥Õ«Õ½Õ¿ Õ§, Õ«Õ½Õ¯ 1034 Õ´Õ¡ÖÕ¤ Õ°ÖÕ¡ÕªÕ¡ÖÕ¾Õ¥Õ¬ Õ§ Õ¿Õ¥Õ²Õ¥Õ¯Õ¡ÖÕ¶Õ¥Õ¬ Õ¯ÖÕ¸Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ ÕºÕ¡Õ¿Õ¯Õ¡Õ¶Õ¥Õ¬Õ«Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ´Õ¡Õ½Õ«Õ¶[58]Ö ÕÕ¶Õ¡ÕµÕ¡Õ® ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ¸ÖÕ´ Õ£Õ¥ÖÕ«Õ·ÕÕ¸Õ² Õ¥Õ¯Õ¥Õ²Õ¥ÖÕ«Õ¶ Õ·Õ¡ÖÕ¸ÖÕ¶Õ¡Õ¯Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ´Õ¶Õ¡Õ¬ Ô±Õ¦Õ¡Õ¿ ÕÖÕ¥Õ½Õ¬Õ«Õ¶Õ« Õ¥Õ¯Õ¥Õ²Õ¥ÖÕ«Õ¶, Õ½Õ¡Õ¯Õ¡ÕµÕ¶ Õ¾Õ¥ÖÕ»Õ«Õ¶ Õ´Õ¡ÖÕ¤Õ¡Õ°Õ¡Õ´Õ¡ÖÕ« Õ¿Õ¾ÕµÕ¡Õ¬Õ¶Õ¥ÖÕ«Ö Õ¥ÖÖÕ¸ÖÕ´ Õ§, Õ¸Ö Õ£Õ¥ÖÕ«Õ·ÕÕ¸Õ² Õ¥Õ¯Õ¥Õ²Õ¥ÖÕ¸Ö Õ°Õ¥Õ¿ÖÕ¸ÖÕ¤Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ©Õ¾Õ¡ÖÕ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¨ Õ¯ÖÕ³Õ¡Õ¿Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ (Õ¶Õ¸ÖÕµÕ¶ Õ¿Õ¥Õ¶Õ¤Õ¥Õ¶ÖÕ¨ Õ¶Õ¯Õ¡Õ¿Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ¶Õ¡Ö ÕÕ¼Õ¸Õ´Õ« Ô¿Õ¡Õ©Õ¸Õ¬Õ«Õ¯ Õ¥Õ¯Õ¥Õ²Õ¥ÖÕ¸Ö, ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ¡Õ¦Õ¡Õ¿ Õ¥Õ¯Õ¥Õ²Õ¥ÖÕ¸Ö, ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ¥Õ¯Õ¥Õ²Õ¥ÖÕ¸Ö, ÕÕ¸Õ¯Õ¡Õ«Õ¯Õ¸Õ¬Õ¸ ÖÖÕ«Õ½Õ¿Õ¸Õ¶Õ¥Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¥Õ¯Õ¥Õ²Õ¥ÖÕ¸Ö, Õ Õ¸Õ©Õ¥ÖÕ¸ÖÕ¤ Ö ÖÕ¾Õ¡ Õ¡Õ¤Õ¾Õ¥Õ¶Õ¿Õ«Õ½Õ¿Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ¥Õ¯Õ¥Õ²Õ¥ÖÕ¸Ö Õ°Õ¥Õ¿ÖÕ¸ÖÕ¤Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ·ÖÕ»Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´)Ö Ô±ÕµÕ¬ Õ¸ÖÕ½Õ´Õ¸ÖÕ¶ÖÕ¶Õ¥ÖÕ« Ö Õ¯ÖÕ¸Õ¶Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ°Õ¥Õ¿ÖÕ¸ÖÕ¤Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ´Õ¡Õ½Õ¶Õ¡Õ¢Õ¡ÕªÕ«Õ¶Õ¨, Õ¨Õ¶Õ¤Õ°Õ¡Õ¯Õ¡Õ¼Õ¡Õ¯Õ¨, Õ¡Õ³Õ¥Õ¬ Õ§ (Õ¡Õ¼Õ¡Õ¾Õ¥Õ¬ Õ¦Õ£Õ¡Õ¬Õ« Õ¡Õ³ Õ§ Õ¶Õ¯Õ¡Õ¿Õ¾Õ¥Õ¬ ÕÕ«Õ½Õ¸ÖÕ½ ÕÖÕ«Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« Õ¾Õ¥ÖÕ»Õ«Õ¶ Ö ÖÕ¥ÖÕ« ÕÖÕ¢Õ¥ÖÕ« Õ¥Õ¯Õ¥Õ²Õ¥ÖÕ¸Ö Õ°Õ¥Õ¿ÖÕ¸ÖÕ¤Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ·ÖÕ»Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´)[58]Ö
Ô±Õ¦Õ¡Õ¿ ÕÖÕ¥Õ½Õ¬Õ«Õ¶Õ« Õ¥Õ¯Õ¥Õ²Õ¥ÖÕ«Õ¶ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ©Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ ÕÕ¸Õ·Õ¸ÖÕ¡Õ£Õ¸ÖÕµÕ¶ ÖÖÕ«Õ½Õ¿Õ¸Õ¶Õ¥Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¥Õ¯Õ¥Õ²Õ¥ÖÕ«Õ¶, Õ¸ÖÕ« Õ´Õ·Õ¿Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¡Õ¶Õ¤Õ¡Õ´Õ¶Õ¥ÖÕ¶ Õ¥Õ¶ Õ©Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¨Õ¶Õ¿Õ¡Õ¶Õ«ÖÕ« Õ¶Õ¥ÖÕ¯Õ¡ÕµÕ¡ÖÕ¸ÖÖÕ«Õ¹Õ¶Õ¥ÖÕ¶ Õ¥Õ¶Ö ÔµÕ¯Õ¥Õ²Õ¥ÖÕ«Õ¶ Õ°Õ«Õ´Õ¶Õ¾Õ¥Õ¬ Õ§ 1924 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶Õ Õ¥ÖÕ¯Õ¸Ö Õ´Õ¥Õ©Õ¸Õ¤Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ·Õ¡ÖÕªÕ¸ÖÕ´Õ¶Õ¥ÖÕ«Õ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Ô±Õ¦Õ¡Õ¿ Õ¥Õ¯Õ¥Õ²Õ¥ÖÕ¸Ö (Õ°Õ«Õ´Õ¶Õ¾Õ¥Õ¬ Õ§ 1885 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶ Õ©Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸Ö ÕÕ¸ÖÕ» ÕÕ¸ÖÕºÕ¸Õ¸ÖÕ« Õ°ÖÕ¡Õ´Õ¡Õ¶Õ¸Õ¾) Ö Õ¸ÖÕ¥Õ½Õ¬Õ«Õ¶ÖÕ«Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ´Õ«Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ´Õ¡Õ¶ Õ¡ÖÕ¤ÕµÕ¸ÖÕ¶ÖÕ¸ÖÕ´[83]Ö
Ô±Õ¼Õ¡Õ»Õ«Õ¶ Õ¯Õ¡Õ©Õ¸Õ¬Õ«Õ¯ Õ´Õ«Õ½Õ«Õ¸Õ¶Õ¥ÖÕ¶Õ¥ÖÕ¨ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ Õ¥Õ¶ Õ¥Õ¯Õ¥Õ¬ 1837 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶, Õ½Õ¡Õ¯Õ¡ÕµÕ¶ Õ´Õ·Õ¿Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¡Õ¼Õ¡ÖÕ¥Õ¬Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ Õ°Õ«Õ´Õ¶Õ¥Õ¬Õ¸Ö Õ©Õ¸ÖÕµÕ¬Õ¿Õ¾Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ Õ½Õ¿Õ¡ÖÕ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ Õ´Õ«Õ¡ÕµÕ¶ 1842 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶Ö Ô±ÕµÕ¤ ÕªÕ¡Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯ Õ£Õ¸ÕµÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ Õ¸ÖÕ¶Õ¥ÖÕ¸Õ² Õ¯Õ¡Õ©Õ¸Õ¬Õ«Õ¯ Õ°Õ¡Õ´Õ¡ÕµÕ¶ÖÕ¨ Õ£Õ¿Õ¶Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§Ö Ô¿Õ¥Õ¶Õ¿ÖÕ¸Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ ÕÕ¾Õ¯Õ«Õ¡Õ¶Õ«Õ¡ÕµÕ« Õ¡Õ¼Õ¡ÖÕ¥Õ¬Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¡Õ¼Õ¡Õ»Õ¶Õ¸ÖÕ¤Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ ÖÕ¸ÕÕ¡Õ¶Õ¸ÖÕ¤Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¥Õ¶Õ©Õ¡Õ¯Õ¡ÕµÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¶Õ¥ÖÖո⤠վեÖÕ»Õ«Õ¶Õ½ Õ°Õ«Õ´Õ¶Õ¾Õ¥Õ¬ Õ§Ö 1842 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ« Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 23-Õ«Õ¶Ö ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ¡Õ¼Õ¡ÖÕ¥Õ¬Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¡Õ¼Õ¡Õ»Õ¶Õ¸ÖÕ¤Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ ÖÕ¸ÕÕ¡Õ¶Õ¸ÖÕ¤Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ Õ°Õ¡Õ½Õ¿Õ¡Õ¿Õ¾Õ¥Õ¬ Õ§ 1937 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ« Õ¡ÕºÖÕ«Õ¬Õ« 13-Õ«Õ¶Ö 1966 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ« Õ°Õ¸ÖÕ¶Õ«Õ½Õ« 21-Õ«Õ¶ Õ¯Õ²Õ¦Õ¥ÕÕ´Õ¢Õ¸ÖÕ´ Õ½Õ¿Õ¥Õ²Õ®Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ«Õ¶ÖÕ¶Õ¸ÖÖÕ¸ÖÕµÕ¶ Õ©Õ¥Õ´[84]Ö
ÕÕ«Õ½Õ¸ÖÕ½ ÕÖÕ«Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« Õ¾Õ¥ÖÕ»Õ«Õ¶ Ö ÖÕ¥ÖÕ« ÕÖÕ¢Õ¥ÖÕ« Õ¥Õ¯Õ¥Õ²Õ¥ÖÕ¸ÖÕ´ Õ¡Õ¼Õ¡Õ»Õ«Õ¶ Õ°Õ¥Õ¿ÖÕ¸ÖÕ¤Õ¶Õ¥ÖÕ¨ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ Õ¥Õ¶ ÕªÕ¡Õ´Õ¡Õ¶Õ¥Õ¬ 1891 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶[85], Õ½Õ¡Õ¯Õ¡ÕµÕ¶ Õ¾Õ¥Ö Õ¿Õ¡ÖÕ« Õ¡Õ¶Ö Õ¡Õ¼Õ¡ÖÕ¥Õ¬Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ Õ¤Õ¡Õ¤Õ¡ÖÕ¸ÖÕ´ Õ§Ö ÕÕ¥ÖÕ¡Õ´Õ¥Õ¯Õ¶Õ¡ÖÕ¯Õ¥Õ¬ Õ°Õ¶Õ¡ÖÕ¡Õ¾Õ¸Ö Õ§ Õ¥Õ²Õ¥Õ¬ Õ´Õ«Õ¡ÕµÕ¶ 1916 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶[86]Ö ÕÕ¥ÖÕ¯Õ¡ÕµÕ¸ÖÕ´Õ½ Õ¡ÕµÕ¶ Õ¡Õ´Õ¥Õ¶Õ¡Õ¤Õ«Õ¶Õ¡Õ´Õ«Õ¯ Õ¦Õ¡ÖÕ£Õ¡ÖÕ¸Õ² Õ¯ÖÕ¸Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ°Õ¸Õ½Õ¡Õ¶ÖÕ¶ Õ§ Õ©Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¸ÖÕ´Ö ÕÕ¡Õ´Õ¡Õ±Õ¡ÕµÕ¶ Õ¥Õ¯Õ¥Õ²Õ¥ÖÕ¸Ö Õ¿Õ¾ÕµÕ¡Õ¬Õ¶Õ¥ÖÕ«Õ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ¸ÖÕ´ Õ°Õ¥Õ¿ÖÕ¸ÖÕ¤Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ¡Õ´Õ¥Õ¶Õ¡Õ¢Õ¡ÖÕ±Ö Õ°Õ¡Õ´Õ¡Õ´Õ¡Õ½Õ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ Õ¸ÖÕ¶Õ¥ÖÕ¸Õ² Õ¯ÖÕ¸Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ¡Õ¯Õ¥ÖÕºÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¶ Õ§ Õ¡Õ·ÕÕ¡ÖÕ°Õ¸ÖÕ´ Õ¨Õ½Õ¿ Õ¥ÖÕ¯ÖÕ« Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¹Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ©Õ¾Õ¡ÖÕ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ« (54 281 Õ´Õ¡ÖÕ¤)[87]Ö ÕÕ¡Õ¯Õ¡ÕµÕ¶ 2006 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ« Õ´Õ¡ÖÕ¤Õ¡Õ°Õ¡Õ´Õ¡ÖÕ« ÕºÕ¡Õ·Õ¿Õ¸Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¿Õ¾ÕµÕ¡Õ¬Õ¶Õ¥ÖÕ«Õ Õ©Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¸ÖÕ´ Õ¡ÕºÖÕ¸ÖÕ´ Õ§ Õ¡ÕµÕ¤ Õ¯ÖÕ¸Õ¶Õ« 17 109 Õ°Õ¥Õ¿ÖÕ¸ÖÕ¤[88]Ö ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ£Õ¬ÕÕ¡Õ¾Õ¸Ö Õ¯Õ²Õ¦Õ¸ÖÕ´Õ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¿Õ¡ÕºÕ¸ÖÕ¸ÖÕ´ Õ¿Õ¥Õ²Õ¡Õ¯Õ¡ÕµÕ¾Õ¡Õ® Õ§ Õ¥ÖÕ¯ÖÕ¸ÖÕ´ Õ¯ÖÕ¸Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ¡Õ¯Õ¥ÖÕºÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ´Õ«Õ¡Õ¯ Õ¥Õ¯Õ¥Õ²Õ¥ÖÕ«Õ¶[88]Ö
Ô¹Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ½Õ¡Õ°Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¤ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ Õ¥ÖÕ¡Õ·ÕÕ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¸ÖÕ´ Õ§ Õ¯ÖÕ¸Õ¶Õ« Õ¡Õ¦Õ¡Õ¿Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨[89]Ö
ÕÕ¶Õ¿Õ¥Õ½Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ ÕÕ´Õ¢Õ¡Õ£ÖÕ¥Õ¬
ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ¿Õ¶Õ¿Õ¥Õ½Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶[90] | ||
---|---|---|
Ô±ÖÕªÕ¸ÖÕµÕ© | 1 ÕÕ¡Õ¡Õ¶Õ£Õ¡ (TOP) = 100 Õ½Õ¥Õ¶Õ«Õ©Õ« | |
Ô±Õ¼ÖÕ¿ÖÕ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ¡Õ¯Õ¥ÖÕºÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¶Õ¥Ö | SPARTECA, ÕÔ±Ô¿-Õ« Õ¡Õ¼ÖÕ¿ÖÕ« Ö Õ¦Õ¡ÖÕ£Õ¡ÖÕ´Õ¡Õ¶ ÕÕ¸ÖÕ°ÖÕ¤Õ¡ÕªÕ¸Õ²Õ¸Õ¾ | |
ÕÕ«Õ³Õ¡Õ¯Õ¡Õ£ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ | ||
Ô¿Õ¡ÖÕ£Õ¡Õ¾Õ«Õ³Õ¡Õ¯Õ¶ Õ¡Õ·ÕÕ¡ÖÕ°Õ¸ÖÕ´ (Õ¨Õ½Õ¿ Ô³Õ) | 186âÖÕ¤ (2007) | |
ÕÕÔ± (Ô³Õ) | $526 Õ´Õ¬Õ¶ (2007, Õ£Õ¶Õ¡Õ°Õ¡Õ¿Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶) | |
ÕÕÔ±-Õ« Õ¡Õ³ | â3,5Â % (2007, Õ£Õ¶Õ¡Õ°Õ¡Õ¿Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶) | |
ÕÕ¥Õ¯ Õ·Õ¶Õ¹Õ«Õ¶ Õ¨Õ¶Õ¯Õ¶Õ¸Õ² ÕÕÔ± (Ô³Õ) | $5100 (2007, Õ£Õ¶Õ¡Õ°Õ¡Õ¿Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶) | |
Ô³Õ¶Õ¡Õ³ | 5,9Â % (2007, Õ£Õ¶Õ¡Õ°Õ¡Õ¿Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶) | |
Ô±Õ·ÕÕ¡Õ¿Õ¡Õ¶ÖÕ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¸ÖÕª | 33 910 (2003) | |
Ô³Õ¸ÖÕ®Õ¡Õ¦ÖÕ¯Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ | 13Â % (2003/04, Õ£Õ¶Õ¡Õ°Õ¡Õ¿Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶) | |
ÔºÕ¸Õ²Õ¸Õ¾ÖÕ¤Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¿Õ¶Õ¿Õ¥Õ½Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ£Õ¬ÕÕ¡Õ¾Õ¸Ö Õ³ÕµÕ¸ÖÕ²Õ¥Ö | Õ®Õ¡Õ¼Õ¡ÕµÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ¸Õ¬Õ¸ÖÕ¿, Õ£ÕµÕ¸ÖÕ²Õ¡Õ¿Õ¶Õ¿Õ¥Õ½Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ | |
Ô±Õ¼ÖÕ¿ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ£Õ¸ÖÕ®Õ¨Õ¶Õ¯Õ¥ÖÕ¶Õ¥Ö | ||
Ô±ÖÕ¿Õ¡Õ°Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ | $22 Õ´Õ¬Õ¶ (2006) | |
Ô³Õ¬ÕÕ¡Õ¾Õ¸Ö Õ£Õ¸ÖÕ®Õ¨Õ¶Õ¯Õ¥ÖÕ¶Õ¥Ö (Õ¡ÖÕ¿â¤) |  ԱÕÕ Â ÕÕ¡ÕºÕ¸Õ¶Õ«Õ¡  ÕÕ¸Ö Ô¶Õ¥Õ¬Õ¡Õ¶Õ¤Õ«Õ¡  ÕÕ«Õ»Õ«  ÕÕ¡Õ´Õ¸Õ¡ | |
ÕÕ¥ÖÕ´Õ¸ÖÕ®Õ¸ÖÕ´ | $139 млн (2006) | |
Ô³Õ¬ÕÕ¡Õ¾Õ¸Ö Õ£Õ¸ÖÕ®Õ¨Õ¶Õ¯Õ¥ÖÕ¶Õ¥Ö (Õ¶Õ¥Öâ¤) |  ÕÕ«Õ»Õ«  ÕÕ¸Ö Ô¶Õ¥Õ¬Õ¡Õ¶Õ¤Õ«Õ¡  ԱÕÕ Â Ô±Õ¾Õ½Õ¿ÖÕ¡Õ¬Õ«Õ¡  ÕÕ«Õ¶Õ¡Õ½Õ¿Õ¡Õ¶ | |
Õետ⤠ÖÕ«Õ¶Õ¡Õ¶Õ½Õ¶Õ¥Ö | ||
Ô²ÕµÕ¸ÖÕ»Õ¥Õ« Õ¥Õ¯Õ¡Õ´Õ¸ÖÕ¿Õ¶Õ¥Ö | $80,48 Õ´Õ¬Õ¶ (2007/08) | |
Ô²ÕµÕ¸ÖÕ»Õ¥Õ« Õ®Õ¡ÕÕ½Õ¥Ö | $109,8 Õ´Õ¬Õ¶ (2007/08) |
ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¸ÕµÕ« Õ¿Õ¶Õ¿Õ¥Õ½Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ Õ¢Õ¶Õ¸ÖÕ©Õ¡Õ£ÖÕ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ¸ÖÕºÕ¥Õ½ ÕÕ¸Õ·Õ¸Ö Õ¸Õ¹ Õ¤ÖÕ¡Õ´Õ¡Õ¾Õ¡ÖÕ¯Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Ö Õ¡ÖÕ¿Õ¥ÖÕ¯ÖÕ¸ÖÕ´ Õ¡ÕºÖÕ¸Õ² Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¹Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¯Õ¥Õ½Õ«Ö Õ¡Õ¾Õ¥Õ¬Õ« Õ°Õ¡Õ¿Õ¾Õ¡Õ®Õ« Õ´Õ¥Õ® Õ¤ÖÕ¡Õ´Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ ÖÕ¸ÕÕ¡Õ¶ÖÕ¸ÖÕ´Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ¯Õ¡ÕÕ¾Õ¡Õ®Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ (Õ°Õ«Õ´Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ¶ Ô±Õ¾Õ½Õ¿ÖÕ¡Õ«Õ¬Õ¡ÕµÕ¸ÖÕ´, ÕÕ¥Ö Ô¶Õ¥Õ¬Õ¡Õ¤Õ«Õ¡ÕµÕ¸ÖÕ´ Ö ÕÕ«Õ¡ÖÕµÕ¡Õ¬ Ô¹Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ´ Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¾Õ¸Õ²)Ö Ô¹Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¨Õ¶Õ¿Õ¡Õ¶Õ«ÖÕ¨ Ö Õ¡Õ¦Õ¶Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¶Õ¥ÖÕ¨ Õ°Õ«Õ´Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ£Õ¥ÖÕ¡Õ¤Õ¡Õ½Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ¸ÖÕ¶Õ¥Õ¶Õ¡Õ¬ Õ«ÖÕ¥Õ¶Ö Õ½Õ¥ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¤ÖÕ¡Õ´Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¥Õ¯Õ¡Õ´Õ¸ÖÕ¿Õ¨, Õ´Õ¡Õ½Õ¶Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¡ÕºÕ¥Õ½ Õ°Õ¥Õ¼Õ¡Õ°Õ¡Õ²Õ¸ÖÕ¤Õ¡Õ¯ÖÕ´Õ¡Õ¶ Ö Õ¡ÖÕ¢Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ®Õ¡Õ¼Õ¡ÕµÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¶Õ¥ÖÕ«ÖÖ 2008 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶ ÕÕ¸ÖÕ¢Õ¥Õ½Õ« Õ©Õ¥ÖÕ©Õ« Õ¯Õ¸Õ²Õ´Õ«Ö ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ¿Õ¶Õ¿Õ¥Õ½Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ Õ³Õ¡Õ¶Õ¡Õ¹Õ¾Õ¥Õ¬ Õ§ Õ¸ÖÕºÕ¥Õ½ Õ¡Õ·ÕÕ¡ÖÕ°Õ« Õ¾Õ¥ÖÕ¥ÖÕ¸ÖÕ¤ Õ¯Õ¸Õ¼Õ¸ÖÕ´ÕºÕ¡Õ½ÖÕ¾Õ¡Õ® Õ¥ÖÕ¯Õ«Ö[91]Ö
2011 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ« Õ´Õ¡ÖÕ¿Õ«Õ¶ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¶ Õ£ÖÕ¡Õ¾Õ¥Õ¬ Õ§ 165-ÖÕ¤ Õ¿Õ¥Õ²Õ¨Õ Õ¡Õ·ÕÕ¡ÖÕ°Õ¸ÖÕ´ Õ¡Õ¶Õ¾Õ¿Õ¡Õ¶Õ£ Õ¥Õ¾ÖÕ¸ÕºÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¡ÖÕªÕ¸ÖÕµÕ©Õ« (Õ¥Õ¾ÖÕ¸) Õ¼Õ«Õ½Õ¯Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¶Õ¥ÖÕ¤Õ¶Õ¸ÖÕ´Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ¾Õ¡ÖÕ¯Õ¡Õ¶Õ·Õ¡Õ¶Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¡Õ²ÕµÕ¸ÖÕ½Õ¡Õ¯Õ¸ÖÕ´[92]Ö Ô±ÖÕ¿Õ¡Õ¤ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ°Õ¡Õ¿Õ¾Õ¡Õ®Õ¨ Õ¢Õ¡Õ²Õ¯Õ¡ÖÕ¡Õ® Õ§ Õ±Õ¥Õ¼Õ¡Õ£Õ¸ÖÕ® Õ¡Õ·ÕÕ¡Õ¿Õ¡Õ¶ÖÕ¶Õ¥ÖÕ«Ö Ö Õ´Õ« ÖÕ¡Õ¶Õ« Õ¡ÕµÕ¬ ÖÕ¸ÖÖÕ¡Õ®Õ¡Õ¾Õ¡Õ¬ Õ¡ÖÕ¤Õ¶Õ¸ÖÕ¶Õ¡Õ¢Õ¥ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ«Ö, Õ¸ÖÕ¸Õ¶Ö Õ¶ÕºÕ¡Õ½Õ¿Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ´Õ«Õ¡ÕµÕ¶ ÕÕÔ±-Õ« Õ´Õ¸Õ¿ 3%-Õ¨Ö Ô±Õ¼ÖÕ¿ÖÕ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¢Õ«Õ¦Õ¶Õ¥Õ½Õ« Õ£Õ¸ÖÕ®Õ¸ÖÕ¶Õ¥Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ Õ¶Õ¸ÖÕµÕ¶ÕºÕ¥Õ½ Õ¶Õ¯Õ¡Õ¿Õ¥Õ¬Õ«Õ¸ÖÕ¥Õ¶ Õ¡Õ¯Õ¿Õ«Õ¾ Õ§ Ö Õ´Õ¥Õ® Õ´Õ¡Õ½Õ¡Õ´Õ¢ Õ£Õ¥ÖÕ¡Õ¯Õ·Õ¼Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ¶Õ¸ÖÕµÕ¶ Õ´Õ¥Õ® Õ¡Õ¼ÖÕ¿ÖÕ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¨Õ¶Õ¯Õ¥ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¶Õ¥ÖÕ¨, Õ¸ÖÕ¸Õ¶Ö Õ°Õ¡ÕµÕ¿Õ¶Õ¡Õ¢Õ¥ÖÕ¾Õ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ Ô½Õ¡Õ²Õ¡Õ² Ö Õ¾Õ¯Õ«Õ¡Õ¶Õ¸Õ½Õ« Õ°Õ¡ÖÕ¡Õ¯Õ«Ö Õ¿Õ¡ÖÕ¡Õ®ÖÕ¶Õ¥ÖÕ¸ÖÕ´Ö 1974 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ« Õ½Õ¥ÕºÕ¿Õ¥Õ´Õ¢Õ¥ÖÕ«Õ¶ Õ¢Õ¡ÖÕ¾Õ¥Ö Õ¥ÖÕ¯ÖÕ« Õ¡Õ¼Õ¡Õ»Õ«Õ¶ Õ¯Õ¸Õ´Õ¥ÖÖÕ«Õ¸Õ¶ Õ¢Õ¡Õ¶Õ¯Õ¨, Õ¸ÖÕ¨ Õ¯Õ¸Õ¹Õ¾Õ¥Ö ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ¢Õ¡Õ¶Õ¯Ö
ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¸ÕµÕ« Õ¦Õ¡ÖÕ£Õ¡ÖÕ´Õ¡Õ¶ Õ®ÖÕ¡Õ£Õ¥ÖÕ¥Õ¨ Õ¨Õ¶Õ¤Õ£Õ®Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ¡Õ³Õ¸Õ² Õ´Õ¡Õ½Õ¶Õ¡Õ¾Õ¸Ö Õ°Õ¡Õ¿Õ¾Õ¡Õ®Õ¨Õ Õ£ÕµÕ¸ÖÕ²Õ¡Õ¿Õ¶Õ¿Õ¥Õ½Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¡ÖÕ¿Õ¡Õ¤ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¢Õ¡ÖÕ±ÖÕ¡ÖÕ¸ÖÕ´, Õ¤Õ¤Õ´Õ« Õ¸Ö Õ¾Õ¡Õ¶Õ«Õ¬Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¬Õ¸Õ¢Õ¸Ö Õ¡ÖÕ¿Õ¡Õ¤ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ Õ¾Õ¥ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ£Õ¶Õ¸ÖÕ´, Õ¿Õ¸ÖÖÕ«Õ¦Õ´Õ« Õ¦Õ¡ÖÕ£Õ¡ÖÕ¸ÖÕ´ Ö Õ°Õ¡Õ²Õ¸ÖÕ¤Õ¡Õ¯ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ´Õ«Õ»Õ¸ÖÕ¶Õ¥ÖÕ« Ö Õ¿ÖÕ¡Õ½ÕºÕ¸ÖÕ¿Õ« Õ¡Õ·ÕÕ¡Õ¿Õ¡Õ¶ÖÕ¶Õ¥ÖÕ« Õ¢Õ¡ÖÕ¥Õ¬Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ´Ö Ô¶Õ£Õ¡Õ¬Õ« Õ¡Õ¼Õ¡Õ»Õ¨Õ¶Õ©Õ¡Ö Õ§ Õ£ÖÕ¡Õ¾Õ¥Õ¬, Õ½Õ¡Õ¯Õ¡ÕµÕ¶ Õ¤Õ¥Õ¼ Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¡Õ¶Õ¥Õ¬Õ«ÖÕ¶Õ¥ÖÖ ÕÕ¸ÖÖ, Õ¢Õ¡ÕµÖ Õ¡Õ³Õ¸Õ² Õ·Õ«Õ¶Õ¡ÖÕ¡ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¸Õ¬Õ¸ÖÕ¿Õ¨ Õ¡Õ³Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ¤ÖÕ¡Õ´Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ´Õ«Õ»Õ¸ÖÕ¶Õ¥ÖÕ« Õ¶Õ¥ÖÕ°Õ¸Õ½ÖÕ« Ö Õ¡ÖÕ¿Õ¥ÖÕ¯ÖÕ¸ÖÕ´ Õ£Õ¿Õ¶Õ¾Õ¸Õ² Õ¿Õ¸Õ¶Õ£Õ¡ÖÕ«Õ¶Õ¥ÖÕ« ÖÕ¸ÕÕ¡Õ¶ÖÕ¸ÖÕ´Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ·Õ¶Õ¸ÖÕ°Õ«Õ¾Ö Ô±ÕµÕ½ÕºÕ«Õ½Õ« Õ¯Õ¡ÖÖÕ¸Ö Õ¶Õ¥ÖÕ¤Õ¶Õ¸ÖÕ´Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ°Õ¡Õ´Õ¡Ö Õ¶Õ¥ÖÕ¯Õ¡ Õ¯Õ¡Õ¼Õ¡Õ¾Õ¡ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ Õ½Õ¿Õ¥Õ²Õ®Õ¥Ö Õ¶Õ¸Ö Õ¢Õ¡ÕªÕ«Õ¶Õ Õ¾Õ¡ÖÕ¹Õ¡ÕºÕ¥Õ¿Õ« Õ£ÖÕ¡Õ½Õ¥Õ¶ÕµÕ¡Õ¯Õ«Õ¶ Õ¯Õ«Ö Õ¡ÖÕ¿Õ¡Õ½Õ¡Õ°Õ´Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¾Õ¸Õ² Õ¿Õ¸Õ¶Õ£Õ¡ÖÕ«Õ¶Õ¥ÖÕ« ÕºÕ¡Õ°Õ¡Õ¶Õ»Õ´Õ¸ÖÕ¶ÖÕ¶Õ¥ÖÕ¨ Õ¢Õ¡Õ¾Õ¡ÖÕ¡ÖÕ¥Õ¬Õ¸Ö Õ°Õ¡Õ´Õ¡ÖÖ Ô²Õ¡ÖÕ« Õ¡ÕµÕ¤ 2007 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« ÕÕ¸ÖÕ°ÖÕ¤Õ¡ÖÕ¡Õ¶Õ¨ ÖÕ¸ÖÕ¸ÕÕ¥Ö ÖÕ¡Õ²Õ¡ÖÕ¡ÖÕ«Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ´Õ¡Õ½Õ«Õ¶ Ö ÖÕ¥Õ¶ÖÕ¨Õ Õ¿Õ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¶Õ¶Õ¥ÖÕ«Õ¶ Õ¿Õ¡Õ¬Õ¸Õ¾ Õ¥ÖÕ¯ÖÕ¡Õ²Õ¡ÖÕ¡ÖÕ«Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ«ÖÕ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¶Ö[93]Ö
Ô³ÕµÕ¸ÖÕ²Õ¡Õ¿Õ¶Õ¿Õ¥Õ½Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ ÕÕ´Õ¢Õ¡Õ£ÖÕ¥Õ¬
ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ¸ÖÕ´ Õ£ÕµÕ¸ÖÕ²Õ¡Õ¿Õ¶Õ¿Õ¥Õ½Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ Ö Õ¡Õ¶Õ¿Õ¡Õ¼Õ¡Õ¿Õ¶Õ¿Õ¥Õ½Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ (Õ±Õ¯Õ¶Õ¸ÖÕ½Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ°Õ¥Õ¿ Õ´Õ«Õ¡Õ½Õ«Õ¶ ) Õ¡ÕºÕ¡Õ°Õ¸Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ¦Õ¢Õ¡Õ²Õ¾Õ¡Õ®Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¡ÖÕ¿Õ¡ÖÕªÕ¸ÖÕµÕ©Õ« Ö Õ¥Õ¯Õ¡Õ´Õ¸ÖÕ¿Õ« Õ´Õ¥Õ® Õ´Õ¡Õ½Õ¨[94][95]Ö Ô³ÕµÕ¸ÖÕ²Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¿Õ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¶Õ¥ÖÕ¶ Õ¡ÕºÕ¡Õ¾Õ«Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ ÕºÕ¬Õ¡Õ¶Õ¿Õ¡ÖÕ«Õ¡Õ¶Õ¥ÖÕ«Õ¶ Ö Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ£ÕµÕ¸ÖÕ²Õ¡Õ¿Õ¶Õ¿Õ¥Õ½Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶Õ¨Ö Ô²Õ¸ÖÕµÕ½Õ¥ÖÕ¨ Õ¡Õ³Õ¥ÖÕ¶Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ«Õ¶Õ¹ÕºÕ¥Õ½ Õ·Õ¸ÖÕ¯Õ¡ÕµÕ«Õ¡ÕµÕ¶ÕºÕ¥Õ½ Õ§Õ¬ Õ¿Õ¶Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Ö Õ£Õ¿Õ¡Õ£Õ¸ÖÕ®Õ´Õ¡Õ¶ Õ°Õ¡Õ´Õ¡ÖÕ Õ¢Õ¡Õ¶Õ¡Õ¶, Õ¯Õ¸Õ¯Õ¸Õ½, Õ½Õ¸ÖÖÕ³Õ« Õ°Õ¡Õ¿Õ«Õ¯Õ¶Õ¥Ö, Õ¾Õ¡Õ¶Õ«Õ¬Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¬Õ¸Õ¢Õ« Ö Õ¡ÖÕ´Õ¡Õ¿Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ´Õ·Õ¡Õ¯Õ¡Õ¢Õ¸ÖÕµÕ½Õ¥Ö, Õ«Õ¶Õ¹ÕºÕ«Õ½Õ«Ö Õ¥Õ¶ Manihot esculenta -Õ¶, ÖÕ¡Õ²ÖÖ Õ¯Õ¡ÖÕ¿Õ¸ÖÕ«Õ¬Õ¨ Ö Õ©Õ¡ÖÕ¸Õ¶Õ¨Ö 2011 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ« Õ¤ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ´Õ¢ Õ£ÕµÕ¸ÖÕ²Õ¡Õ¿Õ¶Õ¿Õ¥Õ½Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ°Õ¸Õ²Õ¥ÖÕ« Õ¥ÖÕ¯Õ¸Ö Õ¥ÖÖÕ¸ÖÕ¤Õ¨ Õ¥Õ²Õ¥Õ¬ Õ§ Õ¡ÖÕ´Õ¡Õ¿Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ´Õ·Õ¡Õ¯Õ¡Õ¢Õ¸ÖÕµÕ½Õ¥ÖÕ« Õ°Õ¡Õ´Õ¡Ö[94]Ö
Ô¿Õ¸Õ¯Õ¸Õ½Õ« Õ¾Õ¥ÖÕ¡Õ´Õ·Õ¡Õ¯Õ¸ÖÕ´Õ¨ Ö Õ¹Õ¸ÖÕ¡ÖÕ¡Õ® Õ¯Õ¸Õ¯Õ¸Õ½Õ« Õ¾Õ¥ÖÕ¡Õ´Õ·Õ¡Õ¯Õ¸ÖÕ´Õ¨ Õ¸Õ¹ Õ´Õ«Õ¡Õ¶ Õ´Õ«Õ¡Õ¯Õ¡Õ¯ Õ¿Õ¥Õ²Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¡ÖÕ¤ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¡Õ¢Õ¥ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ Õ§Ö, Õ¡ÕµÕ¬Ö Õ¡Õ¼ÖÕ¿ÖÕ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¡ÖÕ¿Õ¡Õ°Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´Õ¨, Õ½Õ¡Õ¯Õ¡ÕµÕ¶ Õ°Õ¡Õ´Õ¡Õ·ÕÕ¡ÖÕ°Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ·Õ¸ÖÕ¯Õ¡ÕµÕ¸ÖÕ´ Õ£Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ¾Õ¡Õ¿Õ©Õ¡ÖÕ¡ÖÕ¸ÖÕ´Õ¨ Ö Õ¾Õ¥ÖÕ¡ÖÕ¿Õ¡Õ¤ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¢Õ¡ÖÕ¡Õ¯Õ¡ÕµÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ Õ¡ÕµÕ½ Õ¥ÖÕ¢Õ¥Õ´Õ¶Õ« Õ¯Õ¥Õ¶Õ½Õ¸ÖÕ¶Õ¡Õ¯ Õ¡ÖÕ¤ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¡Õ¢Õ¥ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨, Õ«Õ¶Õ¹ÕºÕ¥Õ½ Ô½Õ¡Õ²Õ¡Õ² Ö Õ¾Õ¯Õ«Õ¡Õ¶Õ¸Õ½Õ« Õ·Õ¡Õ¿ Õ¯Õ²Õ¦Õ«- ÕºÕ¥Õ¿Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ°Õ¡Õ´Õ¡Ö Õ¡Õ¼Õ¡Õ»Õ¡ÖÕ¶Õ¸ÖÕ´ Õ§ ÖÕ¡Õ¯Õ¸ÖÕ²Õ«Ö
Ô±Õ¶Õ¡Õ½Õ¶Õ¡Õ¿Õ¥Õ½Õ¡Õ¯Õ¶Õ¥ÖÕ«Ö Õ¦Õ¡ÖÕ£Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ§Ö Õ°Õ«Õ´Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ ÕÕ¸Õ¦Õ¡Õ¢Õ¸ÖÕ®Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ Ö Õ©Õ¼Õ¹Õ¶Õ¡Õ¢Õ¸ÖÕ®Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨Ö Ô»Õ½Õ¯ Õ±Õ«Õ¥ÖÕ¨ ÕºÕ¡Õ°Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§Õ«Õ¶ Õ°Õ¡Õ¿Õ¸ÖÕ¯ Õ¶ÕºÕ¡Õ¿Õ¡Õ¯Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ°Õ¡Õ´Õ¡Ö, Õ¡Õ¼Õ¡Õ»Õ«Õ¶ Õ°Õ¥ÖÕ©Õ«Õ¶ ÖÕ¥ÖÕ´Õ¥ÖÕ¶Õ¥ÖÕ¨ Õ¡Õ·ÕÕ¡Õ¿Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ«ÖÕ¥Õ¶Ö Ê»api Ê»uta-Õ¸Õ¾ (ÕÕ¸Õ¿Õ¡Õ®Õ¡Õ®Õ¯ Õ¿Õ¡ÖÕ¡Õ®ÖÕ¶Õ¥Ö) Ô±Õ³Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ¡Õ¶Õ¡Õ½Õ¶Õ¡Õ¿Õ¥Õ½Õ¡Õ¯Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ¢Õ¸ÖÕ®Õ¸ÖÕ´Õ¨ Ö Õ¿Õ¡Õ¾Õ¡ÖÕ« Õ¶Õ¥ÖÕ´Õ¸ÖÕ®Õ¸ÖÕ´Õ¨ Õ¶Õ¾Õ¡Õ¦Õ¸ÖÕ´ Õ§[96]Ö
Ô±Õ¾Õ¡Õ¶Õ¤Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ ÖÕ¥Õ¸Õ¤Õ¡Õ¬Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ°Õ¸Õ²Õ¥ÖÕ« Õ½Õ¥ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ°Õ¡Õ´Õ¡Õ¯Õ¡ÖÕ£Õ¨ Õ¶Õ·Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¸ÖÕ´ Õ§, Õ¸Ö ÖÕ¥ÖÕ´Õ¥ÖÕ¶Õ¥ÖÕ¨ Õ¶Õ¥ÖÕ¤Õ¶Õ¥Õ¬Õ¸Ö Õ°Õ¡Õ´Õ¡Ö ÕÕ©Õ¡Õ¶ Õ¹Õ¸ÖÕ¶Õ¥Õ¶ Ö Õ¹Õ¥Õ¶ Õ¯Õ¡ÖÕ¸Õ² Õ«ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¡ÖÕ¶Õ¥Õ¬ Õ¥ÖÕ¯Õ¡ÖÕ¡Õ¿Õ¡Ö Õ®Õ¡Õ¼Õ¡Õ¿Õ¸ÖÕ¶Õ¯Õ¥Ö, Õ¸ÖÕ¸Õ¾Õ°Õ¥Õ¿Ö Õ¶ÖÕ¡Õ¶Ö Õ¹Õ¸ÖÕ¶Õ¥Õ¶ Õ«ÖÕ¥Õ¶Ö Õ½Õ¥ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨, Õ½Õ¡Õ¯Õ¡ÕµÕ¶ 20-ÖÕ¤ Õ¤Õ¡ÖÕ« Õ¾Õ¥ÖÕ»Õ¸ÖÕ´ Õ¡Õ¾Õ¥Õ¬Õ« Õ´Õ¥Õ® ÕºÕ¬Õ¡Õ¶Õ¿Õ¡ÖÕ«Õ¶Õ¥ÖÕ¨ Õ¤Õ¡ÖÕ±Õ¡Õ¶ Õ£ÕµÕ¸ÖÕ²Õ¡Õ¿Õ¶Õ¿Õ¥Õ½Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¡ÖÕ¿Õ¡Õ¤ÖÕ¡Õ¶ÖÕ« Õ°Õ«Õ´Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¡ÖÕ¿Õ¡Õ°Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´Õ¨Õ Õ¤Õ¤Õ´Õ« Õ°Õ¥Õ¿ Õ´Õ«Õ¡Õ½Õ«Õ¶[94]Ö
1987 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Ö Õ½Õ¯Õ½Õ¡Õ¡Õ® Õ¤Õ¤Õ´Õ« ÕÕ¡ÕºÕ¸Õ¶Õ«Õ¡ Õ¡ÖÕ¿Õ¡Õ°Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´Õ¨ Õ¡Õ¶Õ´Õ«Õ»Õ¡ÕºÕ¥Õ½ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ¢Õ¥ÖÕ¥Ö Õ¿Õ¶Õ¿Õ¥Õ½Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¢Õ¡ÖÕ¥Õ¬Õ¡Õ¾Õ´Õ¡Õ¶Õ¨, Õ½Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ ÖÕ¥ÖÕ´Õ¥ÖÕ¶Õ¥ÖÕ¨ Õ¦Õ£Õ¸ÖÕ·Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ§Õ«Õ¶ Õ³Õ¡ÕºÕ¸Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ·Õ¸ÖÕ¯Õ¡ÕµÕ« Õ£Õ¶Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¿Õ¡Õ¿Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´Õ¶Õ¥ÖÕ«Ö, Õ«Õ¶Õ¹ÕºÕ¥Õ½ Õ¶Õ¡Ö Õ´Õ¥Õ® ÖÕ«Õ¶Õ¡Õ¶Õ¡Õ½Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¼Õ«Õ½Õ¯Õ¥ÖÕ«Ö[93][97]Ö
Ô³ÕµÕ¸ÖÕ²Õ¡Õ¿Õ¶Õ¿Õ¥Õ½Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ ÕÕ´Õ¢Õ¡Õ£ÖÕ¥Õ¬
ÕÕ¸ÖÕ¯Õ¨ ÕÕ¸Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ¡Õ¦Õ£Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ°Õ¡ÖÕ½Õ¿Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¶Õ¥ÖÕ«Ö Õ´Õ¥Õ¯Õ¶ Õ§, Õ¸ÖÕ¨ Õ·Õ¡Õ¿ Õ¯Õ¡ÖÖÕ¸Ö Õ¤Õ¥Ö Õ§ ÕÕ¡Õ²Õ¸ÖÕ´ Õ¥ÖÕ¯ÖÕ« Õ¯ÕµÕ¡Õ¶ÖÕ¸ÖÕ´ Ö Õ¿Õ¶Õ¿Õ¥Õ½Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ´Õ¥Õ»[98]Ö ÕÕ¥ÖÖÕ«Õ¶ Õ·Õ¸ÖÕ¯Õ¡ÕµÕ« Õ°Õ¡Õ´Õ¡Ö Õ±Õ¸ÖÕ¯Õ¨ Õ°Õ«Õ´Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ¸ÖÕ½Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ ÕÕ¸ÖÕ©Õ¥ÖÕ¸ÖÕ´Ö Ô±ÕµÕ¶ Õ¿Õ¥Õ²Õ« Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¹Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ°Õ¡Õ´Õ¡Ö Õ®Õ¡Õ¼Õ¡ÕµÕ¸ÖÕ´ Õ§ Õ¸ÖÕºÕ¥Õ½ Õ½ÕºÕ«Õ¿Õ¡Õ¯Õ¸ÖÖÕ¶Õ¥Ö Õ½Õ¿Õ¡Õ¶Õ¡Õ¬Õ¸Ö Õ¡Õ²Õ¢ÕµÕ¸ÖÖÖ
ÔµÖÕ¯Õ«ÖÕ¶ Õ¸ÖÕ¶Õ« ÕÕ¸Õ·Õ¸Ö Õ¢Õ¡ÖÕ¡Õ¼Õ«Õ¯ Õ¿Õ¶Õ¿Õ¥Õ½Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ£Õ¸Õ¿Õ«, Õ¸ÖÕ« Õ´Õ¡Õ¯Õ¥ÖÕ¥Õ½Õ¨ Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ´Õ¸Õ¿Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¡ÕºÕ¥Õ½ 700 Õ°Õ¡Õ¦Õ¡Ö Õ¯Õ´Â²[98]Ö ÕÕ¥Õ¿Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¢ÕµÕ¸ÖÕ»Õ¥Õ« Õ°Õ¡Õ´Õ¡Õ¬ÖÕ¸ÖÕ´Õ¶ Õ«ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¡ÖÕ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ¶Õ¡Ö Õ¡ÕµÕ½ Õ¿Õ¶Õ¿Õ¥Õ½Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ£Õ¸Õ¿Õ¸ÖÕ´ Ö Õ¿Õ¡ÖÕ¥ÖÕ¯ÖÕ¡ÖÕ« Õ¶Õ¡Õ¾Õ¥ÖÕ«Õ¶ Õ±Õ¯Õ¶Õ¸ÖÕ½Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ«ÖÕ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¶ÖÕ« Õ¿ÖÕ¡Õ´Õ¡Õ¤ÖÕ´Õ¡Õ¶ Õ°Õ¡Õ·Õ¾Õ«Õ¶, Õ¨Õ¶Õ¤ Õ¸ÖÕ¸ÖÕ´, Õ¬Õ«ÖÕ¥Õ¶Õ¦Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ´Õ¡Õ¶ Õ¥Õ¯Õ¡Õ´Õ¸ÖÕ¿Õ¨ Õ´Õ¥Õ®Õ¡ÕºÕ¥Õ½ Õ¯Õ¡ÕÕ¾Õ¡Õ® Õ§ Õ¥Õ²Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡ÕµÕ«Õ¶ ÕºÕ¡ÕµÕ´Õ¡Õ¶Õ¶Õ¥ÖÕ«ÖÖ ÕÕ¿Õ¡ÖÕ¥ÖÕ¯ÖÕµÕ¡ Õ¶Õ¡Õ¾Õ¥ÖÕ« Õ°Õ¡Õ´Õ¡Ö Õ°Õ¥Õ¿Õ¡ÖÖÖÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ Õ°Õ«Õ´Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ©Õ¸ÖÕ¶Õ¡ Õ±Õ¸ÖÕ¯Õ¶ Õ§Ö
1960-Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ¾Õ¥ÖÕ»Õ«Õ¶ Õ½Õ¯Õ½Õ¾Õ¥Ö Ö Õ´Õ¡ÖÕ¶Õ¥ÖÕ« Õ¡Õ¼ÖÕ¿ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¶ÕºÕ¡Õ¿Õ¡Õ¯Õ¶Õ¥ÖÕ¸Õ¾ Õ¸ÖÕ½Õ¨, Õ¸ÖÕ¨ Õ¿Õ¡ÖÕ¥Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ¸ÖÕ´ Õ§ 36 Õ¿Õ¸Õ¶Õ¶Õ¡[98]Ö ÕÕ¡Õ¯Õ¡ÕµÕ¶ Õ¾Õ¥ÖÕ»Õ«Õ¶ Õ¿Õ¡ÖÕ«Õ¶Õ¥ÖÕ«Õ¶ Õ¶Õ¯Õ¡Õ¿Õ¾Õ¥Õ¬ Õ§ Õ¡ÕµÕ½ ÖÕ¸ÖÖÕ¡Õ¶Õ«Õ·Õ« Õ¶Õ¾Õ¡Õ¦Õ¸ÖÕ´Ö Ô²Õ¡ÖÕ« Õ¡ÕµÕ¤, Õ¡Õ³Õ¥ÖÕ¾Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ®Õ¸Õ¾Õ¡ÕµÕ«Õ¶ ÖÕ¡ÖÕ¯Õ¡Õ´Õ¡ÖÕ´Õ«Õ¶Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ¦Õ¡Õ¶Õ¡Õ¦Õ¡Õ¶ Õ¿Õ¥Õ½Õ¡Õ¯Õ¶Õ¥Ö⤠նÖÕ¡Õ¶Ö Õ´Õ« Õ´Õ¡Õ½Õ¨ Ö Õ£Õ¿Õ¡Õ£Õ¸ÖÕ®Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ¶Õ¥ÖÖÕ«Õ¶ Õ½ÕºÕ¡Õ¼Õ´Õ¡Õ¶ Õ°Õ¡Õ´Õ¡Ö, Õ´ÕµÕ¸ÖÕ½ Õ´Õ¡Õ½Õ¨Õ Õ°Õ¸ÖÕ·Õ¡Õ¶Õ¾Õ¥ÖÕ¶Õ¥ÖÕ« ÕºÕ¡Õ¿ÖÕ¡Õ½Õ¿Õ´Õ¡Õ¶ Ö Õ¦Õ¢Õ¸Õ½Õ¡Õ·ÖÕ»Õ«Õ¯Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ°Õ¡Õ´Õ¡ÖÖ ÔµÖÕ¯ÖÕ« Õ¯Õ¡Õ¼Õ¡Õ¾Õ¡ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ ÖÕ¸ÖÕ±Õ¥Õ¬ Õ§ Õ¯Õ¡Õ¿Õ¡ÖÕ¥Õ¬ Õ¶Õ¡Ö Õ¢Õ¸ÖÕ®Õ¥Õ¬ Õ¸Õ½Õ¿ÖÕ¥Õ¶Õ«Õ¶Õ¥Ö Ö Õ´Õ¡ÖÕ£Õ¡ÖÕ«Õ¿Õ¶Õ¥Ö, Õ½Õ¡Õ¯Õ¡ÕµÕ¶, Õ¨Õ½Õ¿ Õ§Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶, Õ¡ÕµÕ½ ÖÕ¸ÖÕ±Õ¥ÖÕ¨ Õ¡ÕºÕ¡ÖÕ¤ÕµÕ¸ÖÕ¶ Õ¥Õ¶ Õ¥Õ²Õ¥Õ¬[98]Ö Ô±ÕµÕ½ ÖÕ¡ÖÕ¯Õ¡Õ´Õ¡ÖÕ´Õ«Õ¶Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ¢Õ¸ÖÕ®Õ´Õ¡Õ¶ Õ£Õ¸ÖÕ®Õ¨Õ¶Õ©Õ¡ÖÕ¨ Õ¥ÖÕ¯ÖÕ¸ÖÕ´ Õ¤ÖÕ¾Õ¥Õ¬ Õ§ 1960-Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¶Õ¥ÖÕ«Õ¶, Õ«Õ½Õ¯ 1975 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ¯Õ¡Õ¼Õ¡Õ¾Õ¡ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ ÖÕ¸ÖÕ±Õ¡ÖÕ¡ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ±Õ¥Õ¼Õ¶Õ¡ÖÕ¯Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ Õ§ Õ°Õ«Õ´Õ¶Õ¥Õ¬ Pteria penguin-Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ¢Õ¸ÖÕ®Õ´Õ¡Õ¶ Õ¶ÕºÕ¡Õ¿Õ¡Õ¯Õ¸Õ¾, Õ¸ÖÕ¸Õ¶Ö Õ°Õ¡Õ¿Õ¸ÖÕ¯ Õ¡ÕµÕ¤ Õ¶ÕºÕ¡Õ¿Õ¡Õ¯Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ°Õ¡Õ´Õ¡Ö Õ¶Õ¥ÖÕ¯ÖÕ¾Õ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ ÕÕ¡ÕºÕ¸Õ¶Õ«Õ¡ÕµÕ«ÖÖ 1993 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶ ÕÕ¡Õ¾Õ¡Õ¸ÖÕ« Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ¸ÖÕ´ Õ¡Õ¼Õ¡Õ»Õ«Õ¶ Õ¡Õ¶Õ£Õ¡Õ´ Õ¶Õ¡ÕÕ¡Õ±Õ¥Õ¼Õ¶Õ¾Õ¥Õ¬ Õ§ Õ´Õ¡ÖÕ£Õ¡ÖÕ«Õ¿Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ¡Õ³Õ¥ÖÕ´Õ¡Õ¶ Õ¶ÕºÕ¡Õ¿Õ¡Õ¯Õ¸Õ¾ Õ¡Õ¼ÖÕ¿ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ ÖÕ¥ÖÕ´Õ¡Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ½Õ¿Õ¥Õ²Õ®Õ¸ÖÕ´Õ¨[99]Ö
Ô·Õ¶Õ¥ÖÕ£Õ¥Õ¿Õ«Õ¯Õ¡ ÕÕ´Õ¢Õ¡Õ£ÖÕ¥Õ¬
ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¶ Õ½Õ¯Õ½Õ¥Õ¬ Õ§ Õ«Ö Õ°Õ¡ÖÕ´Õ¡ÖÕ¥ÖÕ¾Õ¡Õ® ÖÕ¡Õ²Õ¡ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ Õ«ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¡ÖÕ¶Õ¥Õ¬ Õ«Ö Õ°Õ¥Õ¼Õ¡Õ¾Õ¸Ö Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ°Õ¡Õ´Õ¡Ö Õ¡Õ¼Õ¡Õ¶Ö Õ©Õ¡Õ¶Õ¯ Õ§Õ¶Õ¥ÖÕ£Õ¥Õ¿Õ«Õ¯ ÖÕ¡Õ¶ÖÕ« Õ¨Õ¶Õ¤Õ¬Õ¡ÕµÕ´Õ¡Õ¶Õ¨Ö ÕÕ« Õ·Õ¡ÖÖ Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥Ö Õ¹Õ¸ÖÕ¶Õ¥Õ¶ Õ°Õ«Õ´Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ§Õ¬Õ¥Õ¯Õ¿ÖÕ¡Õ§Õ¶Õ¥ÖÕ£Õ«Õ¡ÕµÕ« Õ´Õ¡Õ¿Õ¡Õ¯Õ¡ÖÕ¡Õ¸ÖÕ´Õ Õ¡Õ´Õ¢Õ¸Õ²Õ»Õ¸ÖÕ´Õ«Õ¶ Õ¶Õ¥ÖÕ´Õ¸ÖÕ®Õ¾Õ¸Õ² Õ¤Õ«Õ¦Õ¾Õ¡Õ¼Õ¥Õ¬Õ«ÖÕ« Õ´Õ¡Õ¿Õ¡Õ¯Õ¡ÖÕ¡ÖÕ¡Õ¸ÖÕ´Ö 2009 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶ ÕÕÔ±-Õ« 19Â %-Õ¨ Ö Õ¶Õ¥ÖÕ´Õ¸ÖÕ®Õ´Õ¡Õ¶ 25Â %-Õ¨ Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ Õ¤Õ«Õ¦Õ¾Õ¡Õ¼Õ¥Õ¬Õ«ÖÖ
ÕÕ¡Õ·Õ¾Õ« Õ¡Õ¼Õ¶Õ¥Õ¬Õ¸Õ¾ Õ¾Õ¡Õ¼Õ¥Õ¬Õ«ÖÕ« Õ§Õ¬Õ¥Õ¯Õ¿ÖÕ¡Õ§Õ¶Õ¥ÖÕ£Õ«Õ¡ÕµÕ« Õ¡ÖÕ¤Õ¿Õ¡Õ¤ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ°Õ¸ÖÕ½Õ¡Õ¬Õ«Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨, Õ¶ÖÕ¡ Õ¡Õ³Õ¸Õ² Õ®Õ¡ÕÕ½Õ¥ÖÕ¨ Ö Õ¢Õ¶Õ¡ÕºÕ¡Õ°ÕºÕ¡Õ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¾ÖÕ¡ Õ¡Õ¦Õ¤Õ¸Õ² Õ¯Õ¸Õ²Õ´Õ¡Õ¶Õ¯Õ« Õ¢Õ¡ÖÕ¡Õ½Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¡Õ¦Õ¤Õ¥ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¶Õ¥ÖÕ¨ Ö Õ¾Õ¥ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ£Õ¶Õ¾Õ¸Õ² Õ§Õ¶Õ¥ÖÕ£Õ«Õ¡ÕµÕ« Õ¬Õ¸ÖÕ®Õ¸ÖÕ´Õ¶Õ¥ÖÕ¨ Õ£ÖÕ¡Õ¾Õ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ Õ¯Õ¡Õ¼Õ¡Õ¾Õ¡ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¸ÖÕ·Õ¡Õ¤ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨Ö ÕÕ¥ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ£Õ¶Õ¾Õ¸Õ² Õ§Õ¶Õ¥ÖÕ£Õ«Õ¡ÕµÕ« Õ´Õ«Õ»Õ¡Õ¦Õ£Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ£Õ¸ÖÕ®Õ¡Õ¯Õ¡Õ¬Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ°Õ¥Õ¿ Õ´Õ«Õ¡Õ½Õ«Õ¶ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¶ Õ½Õ¯Õ½Õ¥Õ¬ Õ§ Õ«ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ÖÕ¶Õ¥Õ¬ Õ§Õ¶Õ¥ÖÕ£Õ¥Õ¿Õ«Õ¡Õ¯Õ« Õ¾ÖÕ¡ Õ°Õ«Õ´Õ¶Õ¾Õ¡Õ® Õ¼Õ¡Õ¦Õ´Õ¡Õ¾Õ¡ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶, Õ¸ÖÕ¨ Õ°Õ«Õ´Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ¡ÖÕ¿Õ¡ÖÕ«Õ¶ Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ«Õ¶ Õ§Õ¬Õ¥Õ¯Õ¿ÖÕ¡Õ§Õ¶Õ¥ÖÕ£Õ«Õ¡ Õ§Ö Õ¿Õ¡Õ¬Õ«Õ½Ö ÕÕ¡Õ¦Õ´Õ¡Õ¾Õ¡ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ Õ¯Õ¥Õ¶Õ¿ÖÕ¸Õ¶Õ¡ÖÕ¡Õ® Õ§ Õ°Õ«Õ´Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ¡ÖÕ¥Õ£Õ¡Õ¯Õ¶Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ»Õ¥Õ¼Õ¸ÖÖÕ´Õ¡Õ¶ Õ°Õ¡Õ´Õ¡Õ¯Õ¡ÖÕ£Õ« Õ¾ÖÕ¡, Õ¸ÖÕ¸Õ¶Ö Õ¡Õ¶Õ°Õ¡Õ¿Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¿Õ¶Õ¿Õ¥Õ½Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¶Õ¥ÖÕ¨ Õ¤Õ¡Õ¼Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ§ ÖÕ¸ÖÖ Õ§Õ¬Õ¥Õ¯Õ¿ÖÕ¡Õ¯Õ¡ÕµÕ¡Õ¶Õ¶Õ¥ÖÖ Ô²Õ¡ÖÕ« Õ¡ÕµÕ¤ Õ¶Õ¡ Õ¥Õ¶Õ©Õ¡Õ¤ÖÕ¸ÖÕ´ Õ§ Õ´Õ¡Õ½Õ¶Õ¡Õ¯ÖÕ¥Õ¬ Õ¿Õ¥Õ²Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Ö ÕºÕ¥ÖÕ¡Õ¿Õ¸ÖÕ¶Õ¥ÖÕ«, ÖÕ«Õ¶Õ¡Õ¶Õ½Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ°Õ¡Õ½Õ¿Õ¡Õ¿Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¶Õ¥ÖÕ« Ö Õ¿Õ¥ÕÕ¶Õ«Õ¯Õ¡ÕµÕ« Õ¡ÕºÕ¡Õ°Õ¸Õ¾Õ´Õ¡Õ¶ Õ°Õ¡Õ´Õ¡Ö Õ¯Õ¡ÕµÕ¸ÖÕ¶ Õ¢Õ«Õ¦Õ¶Õ¥Õ½-Õ´Õ¸Õ¤Õ¥Õ¬Õ¶Õ¥ÖÕ«, Õ«Õ¶Õ¹ÕºÕ¥Õ½ Õ¶Õ¡Ö Õ¼Õ¡Õ¦Õ´Õ¡Õ¾Õ¡ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¯Õ¡Õ¿Õ¡ÖÕ¸ÖÕ´Õ¶ Õ¡ÕºÕ¡Õ°Õ¸Õ¾Õ¸Õ² Õ¡ÖÕ¤ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¡Õ¾Õ¥Õ¿ Õ·Õ¡Õ°Õ¡Õ£Õ¸ÖÕ®Õ¸ÖÕ´, Õ¯Õ¡Õ¼Õ¡Õ¾Õ¡ÖÕ¸ÖÕ´ Ö Õ½ÕºÕ¡Õ½Õ¡ÖÕ¯Õ¸ÖÕ´ Ö Õ°Õ¥Õ¿Õ¸ Õ°Õ¡Õ´Õ¡Õ¯Õ¡ÖÕ£Õ¥ÖÕ« Õ¡ÖÕ¤ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¡Õ¾Õ¥Õ¿ Õ¿Õ¥Õ²Õ¡Õ¤ÖÕ¸ÖÕ´[100]Ö
ÕÕ·Õ¡Õ¯Õ¸ÖÕµÕ© ÕÕ´Õ¢Õ¡Õ£ÖÕ¥Õ¬
ÕÕ¡Õ½Õ¡ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ¡Õ¯Õ¥ÖÕºÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ ÕÕ´Õ¢Õ¡Õ£ÖÕ¥Õ¬
ÔºÕ¡Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¯Õ«Ö Õ¿Õ¡Õ£Õ¡Õ¶ÕµÕ¡Õ¶ Õ°Õ¡Õ½Õ¡ÖÕ¡Õ¯Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨, Õ«Õ¶Õ¹ÕºÕ¥Õ½ Õ¡Õ¾Õ¡Õ¶Õ¤Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¨ Õ¡Õ¼Õ¡Õ¶Õ±Õ¶Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¹Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¢Õ¡ÖÕ±Ö Õ½Õ¿ÖÕ¡Õ¿Õ«ÖÕ«Õ¯Õ¡ÖÕ¸ÖÕ´Õ¸Õ¾ Ö Õ°Õ«Õ¥ÖÕ¡ÖÕÕ«Õ¡ÕµÕ¸Õ¾Ö Ô±ÕµÕ¶Õ¸ÖÕ¡Õ´Õ¥Õ¶Õ¡ÕµÕ¶Õ«Õ¾ Õ´Õ« ÖÕ¡Õ¶Õ« Õ°Õ¡Õ¦Õ¡ÖÕ¡Õ´ÕµÕ¡Õ¯Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ¨Õ¶Õ©Õ¡ÖÖÕ¸ÖÕ´ Õ°Õ¡Õ½Õ¡ÖÕ¡Õ¯Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¯Õ¡ÖÕ£Õ¥ÖÕ« Õ¢Õ¡ÕªÕ¡Õ¶Õ´Õ¡Õ¶ Õ¨Õ¶Õ©Õ¡ÖÖÕ¸ÖÕ´ Õ¿Õ¥Õ²Õ« Õ¥Õ¶ Õ¸ÖÕ¶Õ¥ÖÕ¥Õ¬ Õ¦Õ£Õ¡Õ¬Õ« ÖÕ¸ÖÕ¸ÕÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¶Õ¥Ö, Õ¸ÖÕ¸Õ¶Ö Õ°Õ«Õ´Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ°Õ¡ÖÕ©Õ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ Õ°Õ¡Õ½Õ¡ÖÕ¡Õ¯Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¿Õ¡ÖÕ¢Õ¥Ö Õ½Õ¸ÖÕ«Õ¡Õ¬Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ ÕÕ´Õ¢Õ¥ÖÕ« Õ¶Õ¥ÖÕ¯Õ¡ÕµÕ¡ÖÕ¸ÖÖÕ«Õ¹Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ´Õ«Õ»Ö Õ¿Õ¡ÖÕ¢Õ¥ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¶Õ¥ÖÕ¨[101]Ö ÕÕ¡Õ£Õ¡Õ¶ÕµÕ¡Õ¶ Õ°Õ¡Õ½Õ¡ÖÕ¡Õ¯Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ Õ¢Õ¡ÕªÕ¡Õ¶Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ¥ÖÕ¥Ö Õ°Õ«Õ´Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ°Õ¡Õ½Õ¡ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ ÕÕ´Õ¢Õ¥ÖÕ«Õ Õ©Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¨Õ¶Õ¿Õ¡Õ¶Õ«ÖÕ¶Õ¥ÖÕ« Õ¶Õ¥ÖÕ¯Õ¡ÕµÕ¡ÖÕ¸ÖÖÕ«Õ¹Õ¶Õ¥Ö Õ¯Õ¡Õ´ Õ°Õ¡Õ¡Õ¿Õ¸ÖÕ«Õ¶Õ¥Ö, Õ¢Õ¡ÖÕ±Ö Õ¤Õ¡Õ½Õ Õ¡Õ¼Õ¡Õ»Õ¶Õ¸ÖÕ¤ Õ¯Õ¡Õ´ Õ°Õ¸Õ¸ÖÕ¥Õ«Õ¯Õ«, Ö Õ°Õ¡Õ½Õ¡ÖÕ¡Õ¯ Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¹Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ Õ¯Õ¡Õ´ Õ¯Õ¡Õ¸Ö Õ¿Õ¸ÖÕ¡[102]Ö Ô²Õ¸Õ¬Õ¸Ö Õ¯Õ¸Õ¹Õ¸ÖÕ´Õ¶Õ¥ÖÕ¨ Õ´Õ«Õ¶Õ¹Ö Õ°Õ«Õ´Õ¡ ÕªÕ¡Õ¼Õ¡Õ¶Õ£Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶, Ö Õ¸ÖÕºÕ¥Õ½ Õ¯Õ¡Õ¶Õ¸Õ¶ ÖÕ¸ÕÕ¡Õ¶ÖÕ¾Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ°Õ¡ÕµÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ£Õ®Õ¸Õ¾[103]Ö 1875 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ« Õ½Õ¡Õ°Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¤ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ´Õ¢ Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ¸ÖÕ´ Õ´Õ¿ÖÕ¾Õ¥Õ¬ Õ§ Õ¶Õ¸Ö Õ¤Õ¡Õ½Õ Õ¥ÖÕ¯ÖÕ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¡ÖÕ«Õ½Õ¿Õ¸Õ¯ÖÕ¡Õ¿Õ¶Õ¥Ö Õ¯Õ¡Õ´ Õ¶Õ¸ÕºÕ¥Õ¬Õ¥[101]Ö
ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ°Õ¡Õ½Õ¡ÖÕ¡Õ¯Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ½Õ¸ÖÕ«Õ¡Õ¬Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ¡Õ¯Õ¥ÖÕºÕ¸ÖÕ´Õ¨, Õ¸ÖÕ¨ Õ¥Õ¶Õ©Õ¡Õ¤ÖÕ¸ÖÕ´ Õ§ Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¹Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ°Õ«Õ¥ÖÕ¡ÖÕÕ«Õ¡Õ Õ¯Õ¡ÕÕ¾Õ¡Õ® Õ¶ÖÕ¡Õ¶Ö Õ¯Õ¡ÖÕ£Õ¡Õ¾Õ«Õ³Õ¡Õ¯Õ«Ö Ö Õ«Õ·ÕÕ¡Õ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ«Ö, Õ¦Õ£Õ¡Õ¬Õ«Õ¸ÖÕ¥Õ¶ Õ£Õ¸ÖÕ®Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ¨Õ¶Õ¿Õ¡Õ¶Õ¥Õ¯Õ¡Õ¶ Õ°Õ¡Õ´Õ¡Õ¯Õ¡ÖÕ£Õ«, Õ¡Õ¦Õ£Õ¡Õ¶Õ¾Õ¡Õ¶, Õ¨Õ¶Õ¤Õ¡ÖÕ±Õ¡Õ¯ Õ¨Õ¶Õ¿Õ¡Õ¶Õ«ÖÕ« Õ¯Õ¡Õ´ Õ¯Õ¡Õ«Õ¶Õ£Õ¡Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ°Õ«Õ´Õ¡Õ¶ Õ¾ÖÕ¡Ö ÕÕ¡Õ£Õ¡Õ¶ÕµÕ¡Õ¶ Õ¨Õ¶Õ¿Õ¡Õ¶Õ«ÖÕ¶Õ¥ÖÕ¨ Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ¾Õ¡Õ® Õ¥Õ¶ Õ¡Õ´Õ¸ÖÕ½Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¦Õ¸ÖÕµÕ£Õ«Ö Ö Õ¶ÖÕ¡Õ¶Ö Õ¥ÖÕ¥ÕÕ¡Õ¶Õ¥ÖÕ«Ö, Õ¸Õ¾ÖÕ¥Ö Õ¡ÕºÖÕ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ´Õ« Õ¿Õ¡Õ¶ Õ´Õ¥Õ», Õ«Õ½Õ¯ Õ¯Õ¡Õ«Õ¶Õ£Õ¡Õ¶ Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ¾Õ¡Õ® Õ§ Õ¢Õ¸Õ¬Õ¸Ö Õ¢Õ¡ÖÕ¥Õ¯Õ¡Õ´Õ¶Õ¥ÖÕ«Ö, Õ¸Õ¾ÖÕ¥Ö Õ¡Õ´ÕºÖÕ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ´Õ« Õ¯Õ¡Õ´ Õ´Õ« ÖÕ¡Õ¶Õ« Õ£ÕµÕ¸ÖÕ²Õ¥ÖÕ¸ÖÕ´Ö ÕÕ¡ÖÕ¤Õ¸Ö Õ°Õ¡Õ½Õ¡ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¤Õ«ÖÖÕ« Õ¸ÖÕ¸Õ·Õ´Õ¡Õ¶ Õ°Õ¡ÖÖÕ¸ÖÕ´ Õ¦Õ£Õ¡Õ¬Õ« Õ¤Õ¥Ö Õ§ Õ¯Õ¡Õ¿Õ¡ÖÕ¸ÖÕ´ Õ¶ÖÕ¡ Õ½Õ¥Õ¼Õ¨ Ö Õ¿Õ¡ÖÕ«ÖÕ¨Ö Ô±ÕµÕ½ÕºÕ«Õ½Õ¸Õ¾ Ö ÖÕ«Õ¶Õ¡Õ¯ Õ¯Õ¶Õ¸Õ» Õ¤Õ«ÖÖÕ¨ Õ¿Õ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¶ÕµÕ¡Õ¶ Õ°Õ¡Õ½Õ¡ÖÕ¡Õ¯Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ´Õ¥Õ» Õ¡Õ¾Õ¡Õ¶Õ¤Õ¡Õ¢Õ¡Ö Õ°Õ¡Õ´Õ¡ÖÕ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ¡Õ¾Õ¥Õ¬Õ« Õ¡ÖÕ¿Õ¸Õ¶ÕµÕ¡Õ¬, ÖÕ¡Õ¶ Õ¿Õ²Õ¡Õ´Õ¡ÖÕ¤Õ¸ÖÕ¶Õ¨[103]Ö ÕÕ¡Õ¯Õ¡ÕµÕ¶ Õ°Õ¸Õ²Õ¥ÖÕ« Õ¯Õ¡Õ´ Õ¯Õ¸Õ¹Õ¸ÖÕ´Õ¶Õ¥ÖÕ« ÕªÕ¡Õ¼Õ¡Õ¶Õ£Õ¸ÖÕ´Õ¨ Õ¯Õ¡Õ¿Õ¡ÖÕ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ°Õ¡ÕµÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ£Õ®Õ¸Õ¾Ö ÔµÖÕ¥ÕÕ¡Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ¤Õ«ÖÖÕ¨ Õ¸ÖÕºÕ¥Õ½ Õ¯Õ¡Õ¶Õ¸Õ¶ Õ¸ÖÕ¸Õ·Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ¿Õ¡ÖÕ«ÖÕ¸Õ¾, Õ½Õ¥Õ¼Õ¸Õ¾, Õ®Õ¶Õ¾Õ¡Õ® Õ¾Õ¡ÕµÖÕ¸Õ¾, Õ¶ÖÕ¡Õ¶Ö Õ®Õ¶Õ¸Õ²Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ¤Õ«ÖÖÕ¸Õ¾ Ö Õ°Õ¥Õ²Õ«Õ¶Õ¡Õ¯Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ´Õ¢[104]Ö
Ô½Õ¸Õ°Õ¡Õ¶Õ¸Ö ÕÕ´Õ¢Õ¡Õ£ÖÕ¥Õ¬
ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÖÕ«Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ½Õ¶Õ¶Õ¤Õ¡Õ¯Õ¡ÖÕ£Õ« Õ°Õ«Õ´Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ´Õ¡Õ½Õ¨ Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ¸ÖÕ´ Õ§Õ«Õ¶ Õ¡ÕµÕ¶ÕºÕ«Õ½Õ« Õ£ÕµÕ¸ÖÕ²Õ¡Õ¿Õ¶Õ¿Õ¥Õ½Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¢Õ¸ÖÕµÕ½Õ¥Ö, Õ«Õ¶Õ¹ÕºÕ«Õ½Õ«Ö Õ¥Õ¶ Õ¿Õ¡ÖÕ¸Õ¶, ÕµÕ¡Õ´Õ½Õ¨, Õ¢Õ¡Õ¶Õ¡Õ¶Õ¨ Ö Õ¯Õ¸Õ¯Õ¸Õ½Õ¨Ö ÕÕ¡Õ¿ Õ§Ö Ö Õ£Õ¿Õ¡Õ£Õ¸ÖÕ®Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ±Õ¸ÖÕ¯, Õ¸ÖÕ¨ Õ¸ÖÕºÕ¥Õ½ Õ¯Õ¡Õ¶Õ¸Õ¶ Õ©ÕÕ¸ÖÕ´ Õ§Õ«Õ¶ Õ°Õ¡Õ¿Õ¸ÖÕ¯ Õ©ÖÕ¥ÖÕ« Õ´Õ¥Õ» Õ½Õ¿Õ¸ÖÕ£Õ¥Õ¿Õ¶ÕµÕ¡ Õ¾Õ¡Õ¼Õ¡ÖÕ¡Õ¶Õ¶Õ¥ÖÕ¸ÖÕ´Ö ÕÕ¡Õ´Õ¡Õ¤Õ¡Õ´ Õ§Ö Õ°Õ¡Õ´Õ¡ÖÕ¾Õ¸ÖÕ´ Õ¿Õ¡ÖÕ¢Õ¥Ö Õ¿Õ¥Õ½Õ¡Õ¯Õ« ÖÕ¡ÖÕ¯Õ¡Õ´Õ¡ÖÕ´Õ«Õ¶Õ¶Õ¥ÖÕ¨, Õ¸ÖÕ¸Õ¶Ö Õ´Õ¡Õ¿Õ¸ÖÖÕ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§Õ«Õ¶ Õ°Õ¸ÖÕ´Ö Ô¼Õ¡ÕµÕ¶ Õ¿Õ¡ÖÕ¡Õ®Õ¸ÖÕ´ Õ¸ÖÕ¶Õ¥Õ«Ö Õ¯Õ¸Õ¯Õ¸Õ½Õ« Õ¯Õ¡Õ©Õ«Ö ÕºÕ¡Õ¿ÖÕ¡Õ½Õ¿Õ¾Õ¡Õ® ÕÕ´Õ«Õ¹ÖÕ¶Õ¥ÖÕ¨Ö Ô¿Õ²Õ¦Õ¥ÕÕ´Õ¢Õ« Õ°Õ«Õ¶Õ¡Õ£Õ¸ÖÕµÕ¶ Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ«Õ¹Õ¶Õ¥ÖÕ¨ Õ¶Õ¡Ö Õ¢Õ¸ÖÕ®Õ¸ÖÕ´ Õ§Õ«Õ¶ ÕÕ¸Õ¦Õ¥Ö, Õ½Õ¡Õ¯Õ¡ÕµÕ¶ Õ¤ÖÕ¡Õ¶Ö Õ´Õ¸ÖÕ©Õ¸ÖÕ´ Õ§Õ«Õ¶ Õ´Õ«Õ¡ÕµÕ¶ Õ°Õ¡Õ¿Õ¸ÖÕ¯ Õ¡Õ¼Õ«Õ©Õ¶Õ¥ÖÕ« ÕªÕ¡Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Ö
19-ÖÕ¤ Õ¤Õ¡ÖÕ« Õ½Õ¯Õ¦Õ¢Õ«Õ¶ Ö 20-ÖÕ¤ Õ¤Õ¡ÖÕ¸ÖÕ´ Õ¿Õ¥Õ²Õ« Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ«Õ¹Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ½Õ¶Õ¶Õ¤Õ¡Õ¯Õ¡ÖÕ£Õ« Õ´Õ¥Õ» Õ¡Õ¾Õ¥Õ¬Õ¡ÖÕ¡Õ¾ Õ¢Õ¡Õ¦Õ´Õ¡Õ©Õ«Õ¾ Õ¡ÕµÕ¬ Õ½Õ¶Õ¶Õ¤Õ¡Õ¿Õ¥Õ½Õ¡Õ¯Õ¶Õ¥Ö Ö Õ¢Õ¸ÖÕµÕ½Õ¥Ö, Õ¸ÖÕ¸Õ¶Ö Õ¯Õ¦Õ²Õ« Õ¥Õ¶ Õ¢Õ¥ÖÕ¾Õ¥Õ¬ Õ¥Õ¾ÖÕ¸ÕºÕ¡ÖÕ«Õ¶ÖÕ« Õ¯Õ¸Õ²Õ´Õ«Ö, Õ¤ÖÕ¡Õ¶ÖÕ«Ö Õ¥Õ¶ Ö ÖÕ«Õ¶Õ¡Õ¯ Õ£Õ¬Õ¸ÖÕ Õ½Õ¸ÕÕ¨, Õ¯Õ¡Õ²Õ¡Õ´Õ¢Õ¨, Õ£Õ¡Õ¦Õ¡ÖÕ¨, Õ¬Õ¸Õ¬Õ«Õ¯Õ¨, Õ¶Õ¡ÖÕ«Õ¶Õ»Õ¨, Õ¯Õ«Õ¿ÖÕ¸Õ¶Õ¨ Ö Õ´Õ¡Õ¶Õ«Õ¸Õ¯Õ¨, Õ¸ÖÕ¨ Õ¡Õ¾Õ¥Õ¬Õ« Õ°Õ¥ÖÕ© Õ§Ö Õ¡Õ³Õ¥ÖÕ¶Õ¥Õ¬ ÖÕ¡Õ¶ Õ¡Õ¾Õ¡Õ¶Õ¤Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ ÕµÕ¡Õ´Õ½Õ¨Ö Ô²Õ¡ÖÕ« Õ¤ÖÕ¡Õ¶Õ«Ö Õ°Õ¡ÕµÕ¿Õ¶Õ¾Õ¥Ö Õ±Õ´Õ¥ÖÕ¸ÖÕ¯Õ¨, Õ¸ÖÕ¨ Õ´Õ¥Õ® Õ³Õ¡Õ¶Õ¡Õ¹Õ¸ÖÕ´ Õ£Õ¿Õ¡Õ¾ Õ¯Õ²Õ¦Õ¥ÕÕ´Õ¢Õ« Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ«Õ¹Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ´Õ¸Õ¿, Õ¶ÖÕ¡Õ¶Õ«Ö Õ½Õ¯Õ½Õ¥ÖÕ«Õ¶ ÕºÕ¡Õ¿ÖÕ¡Õ½Õ¿Õ¥Õ¬ Ö Õ¿Õ¡ÕµÕ«Õ Õ¸Õ¹ Õ¡Õ¬Õ¯Õ¸Õ°Õ¸Õ¬Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¦Õ¸Õ¾Õ¡ÖÕ¸ÖÖÕ«Õ¹ Õ¨Õ´ÕºÕ¥Õ¬Õ«Ö, (Õ±Õ´Õ¥ÖÕ¸ÖÕ¯Õ« Õ°ÕµÕ¸ÖÕ©Õ«, Õ¯Õ¸Õ¯Õ¸Õ½Õ« Õ¯Õ¡Õ©Õ« Ö Õ¡ÕµÕ¬ Õ´ÖÕ£Õ¥ÖÕ« Ö ÖÕ«Õ¶Õ¡Õ¯ Õ´Õ¡Õ¶Õ£Õ¸ÕµÕ« Ö Õ¡ÖÖÕ¡ÕµÕ¡ÕÕ¶Õ±Õ¸ÖÕ« Õ°ÕµÕ¸ÖÕ©Õ¥ÖÕ« ÕÕ¡Õ¼Õ¶Õ¸ÖÖÕ¤ Õ§Ö)Ö
ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ¡Õ¦Õ£Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¯Õ¥ÖÕ¡Õ¯Õ¸ÖÖÕ¶Õ¥ÖÕ« Õ´Õ¥Õ» Õ¯Õ¡ÖÕ¥Õ¬Õ« Õ§ Õ°Õ¡Õ¶Õ¤Õ«ÕºÕ¥Õ¬Õ
- Ô¼Õ¸Ö-ÕºÕ¸ÖÕ¬Õ¸ÖÕ Õ¡Õ² Õ¤ÖÕ¡Õ® Õ´Õ«Õ½, Õ£Õ¬Õ¸ÖÖ Õ½Õ¸ÕÕ¸Õ¾ Ö Õ¯Õ¸Õ¯Õ¸Õ½Õ« Õ¯Õ¡Õ©Õ¸Õ¾ Õ¿Õ¡ÖÕ¸ÕµÕ« Õ©ÖÕ¥ÖÕ« Õ´Õ¥Õ» Õ¿Õ¡ÕºÕ¡Õ¯Õ¡Õ®Ö
- Ô¼Õ¸Ö-Õ½Õ«ÕºÕ«Õ Õ¶Õ¸ÖÕµÕ¶Õ¶ Õ§ Õ«Õ¶Õ¹ Õ¬Õ¸Ö-ÕºÕ¸ÖÕ¬Õ¸Ö, Õ¢Õ¡ÕµÖ ÕºÕ¡Õ¿ÖÕ¡ÖÕ¿Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ¸Õ¹ÕÕ¡ÖÕ« Õ´Õ½Õ«ÖÖ
- ÕÕ¡Õ«-Õ½Õ«Õ¡Õ«Õ¶Õ¥Õ Õ³Õ¡Õ·Õ¡Õ¿Õ¥Õ½Õ¡Õ¯, Õ¸Ö Õ°Õ«Õ·Õ¥ÖÕ¶Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ¡ÕºÕ¸ÖÖ ÕºÕ¡Õ¿ÖÕ¡Õ½Õ¿Õ¾Õ¡Õ® Õ°Õ¡Õ½Õ¡Õ® Õ¢Õ¡Õ¶Õ¡Õ¶Õ¶Õ¥ÖÕ«Ö Ö Õ¯Õ¸Õ¯Õ¸Õ½Õ«Ö[105]Ö
Ô¿Õ²Õ¦Õ¥Õ¢Õ¡Õ¶Õ¯Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ¯ÕµÕ¡Õ¶ÖÕ¸ÖÕ´ Õ´Õ¥Õ® Õ¤Õ¥Ö Õ§Ö Õ¦Õ¢Õ¡Õ²Õ¥ÖÕ¶Õ¸ÖÕ´ ÕÕ¸Õ¬Õ«Õ¶Õ¥Õ¦Õ«Õ¡ÕµÕ¸ÖÕ´ Õ¬Õ¡ÕµÕ¶ Õ¿Õ¡ÖÕ¡Õ®Õ¸ÖÕ´ Õ£Õ¿Õ¡Õ® Õ¯Õ¡Õ¾Õ¡ Õ©Õ´ÖÕ¥ÖÕ¸ÖÖÕ«Õ¹ ÕÕ´Õ«Õ¹ÖÕ¨, Õ¸ÖÕ¨ ÕºÕ¡Õ¿ÖÕ¡ÖÕ¿Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ¡ÖÕ¢Õ¥ÖÕ¶Õ¸Õ² ÕºÕ²ÕºÕ¥Õ²Õ« Õ¡ÖÕ´Õ¡Õ¿Õ¶Õ¥ÖÕ«Ö Õ¬Õ¡Õ¿Õ«Õ¶â¤Õ Piper methysticumÖ Ô²Õ¡ÖÕ« Õ½Õ«ÖÕ¾Õ¡Õ® ÕÕ´Õ«Õ¹ÖÕ« Õ®Õ«Õ½Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¶Õ·Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ«Ö, Õ¯Õ¡Õ¾Õ¡Õ¶ Õ¿Õ¸Õ¶Õ£Õ¡ÖÕ«Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ¯Õ¸Õ²Õ´Õ«Ö Ö Õ£Õ¿Õ¡Õ£Õ¸ÖÕ®Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ¸ÖÕºÕ¥Õ½ Õ£Õ¬ÕÕ¡ÖÕ¡Õ¾Õ«, Õ¬Õ¸ÖÕ®Õ«, Õ°Õ¥Õ´Õ¸Õ£Õ¬Õ¸Õ¢Õ«Õ¶Õ¸ÖÖÕ«Õ¡, Õ¿Õ¸ÖÕ¢Õ¥ÖÕ¯Õ¸ÖÕ¬Õ¸Õ¦Õ«, Õ¢Õ¸ÖÕ«, ÖÕ¡Õ²ÖÕ¯Õ¥Õ²Õ« Ö Õ¡Õ½Õ©Õ´Õ¡ÕµÕ«, Õ½Õ¿Õ¡Õ´Õ¸ÖÕ½Õ« ÕÕ¡Õ¶Õ£Õ¡ÖÕ´Õ¡Õ¶ Ö Õ¡Õ¶ÖÕ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¤Õ¥Õ´ Õ´Õ«Õ»Õ¸Ö[106]Ö ÕÕ¡Õ°ÕºÕ¡Õ¶Õ¾Õ¡Õ® Õ¡Õ¼Õ¡Õ½ÕºÕ¥Õ¬Õ¶Õ¥ÖÕ¸ÖÕ´ Õ¶Õ¸ÖÕµÕ¶Õ«Õ½Õ¯ ÕÕ¸Õ½Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ¡ÕµÕ¤ ÕÕ´Õ«Õ¹ÖÕ« Õ´Õ¡Õ½Õ«Õ¶Ö Ô±ÕµÕ¶Õ¿Õ¥Õ² ÕºÕ¡Õ¿Õ´Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ¡ÕµÕ¶ Õ´Õ¡Õ½Õ«Õ¶, Õ¸Ö Õ¢Õ¡ÖÕ±ÖÕ¡Õ£Õ¸ÖÕµÕ¶ ÖÕ¥Õ²Õ¡ÕºÕ¥Õ¿Õ¨Õ Ô¼Õ¸Õ¡Õ¸ÖÕ¶ Õ«Ö Õ¥ÖÕ¯ÖÕ¸ÖÕ´ Õ¿Õ«ÖÕ¸Õ² Õ½Õ¸Õ¾Õ« ÕªÕ¡Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯ Õ¸ÖÕ¸Õ·Õ¸ÖÕ´ Õ¡ÕµÖÕ¥Õ¬Õ¥Õ¬ Õ«Ö Õ°ÕºÕ¡Õ¿Õ¡Õ¯ ÕÕ¥Õ¾Õ¡Õ¡Õ¶Õ£Õ« Ö Õ¶ÖÕ¡ Õ¯Õ¶Õ¸Õ»Õ¨ ÕÕ¥ÖÕ¡ÖÕ¡ÕµÕ«Õ¶, Õ¸ÖÕ¸Õ¶Ö Õ¡ÕºÖÕ¸ÖÕ´ Õ§Õ«Õ¶ Ô·Õ¸ÖÕ§Õ«Õ¯Õ¡ Õ¯Õ²Õ¦Õ¸ÖÕ´Ö ÕÕ¡Õ¯Õ¡ÕµÕ¶ Õ¨Õ¶Õ©ÖÕ«ÖÕ« ÕªÕ¡Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯ Õ¶ÖÕ¡Õ¶Ö Õ¸Õ¹Õ«Õ¶Õ¹ Õ¹Õ§Õ«Õ¶ Õ¯Õ¡ÖÕ¸Õ² Õ¡Õ¼Õ¡Õ»Õ¡ÖÕ¯Õ¥Õ¬ Õ«ÖÕ¥Õ¶Ö Õ°Õ¡Õ¿Õ¸ÖÕ¯ Õ°ÕµÕ¸ÖÖÕ«Õ¶, Õ¡ÕµÕ¤ ÕºÕ¡Õ¿Õ³Õ¡Õ¼Õ¸Õ¾ Õ§Õ¬ Õ¸ÖÕ¸Õ·Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ½ÕºÕ¡Õ¶Õ¥Õ¬ Õ«ÖÕ¥Õ¶Ö Ô¿Õ¡Õ¾Õ¡Õ¸Õ¶Õ¡Õ¸Ö Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ¶Õ¸Õ¾ Õ¡Õ²Õ»Õ¯Õ¡Õ¶, Õ¸Õ¾ Õ¢Õ¸ÖÕ¸Õ¿ Õ§Ö, Ö Õ¶ÖÕ¡Õ¶Õ«Ö ÕºÕ¡Õ¿ÖÕ¡Õ½Õ¿Õ¥Õ¬ Õ«Õ¶Õ¹-Õ¸Ö Õ°Õ¡Õ´Õ¥Õ² Õ¯Õ¥ÖÕ¡Õ¯Õ¸ÖÖÖ ÔµÖÕ¢ Õ¡ÕµÕ¤ Õ´Õ¡Õ½Õ«Õ¶ Õ«Õ´Õ¡ÖÕ¡Õ¾ Ô¼Õ¸Õ¡Õ¸ÖÕ¶, Õ¶Õ¡ Õ°ÖÕ¡ÕªÕ¡ÖÕ¾Õ¥Ö Õ¯Õ¥ÖÕ¡Õ¯Õ¸ÖÖÕ«Ö Ö Õ°ÖÕ¡Õ´Õ¡ÕµÕ¥Ö Õ«Ö Õ°ÕºÕ¡Õ¿Õ¡Õ¯Õ¶Õ¥ÖÕ«Õ¶, Õ¾Õ¥ÖÕ»Õ«Õ¶Õ«Õ½ Õ©Õ¡Õ²Õ¥Õ¬ Õ¿Õ¡Õ¶ Õ°Õ¥Õ¿ÖÕ¸ÖÕ´Ö ÕÕ¥Õ¾Õ¡Õ¡Õ¶Õ£Õ«Õ¶ Ö ÕÕ¥Õ¥Õ¡Õ¥Õ¡Õ¶ Õ¥Õ¶Õ©Õ¡ÖÕ¯Õ¾Õ¥ÖÕ«Õ¶ Õ¡Õ¼Õ¡Õ¶Ö Õ¡Õ¼Õ¡ÖÕ¯Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶, Õ©Õ¡Õ²Õ¥Õ¬Õ¸Õ¾ Õ«ÖÕ¥Õ¶Ö Õ½ÕºÕ¡Õ¶Õ¾Õ¡Õ® Õ¡Õ²Õ»Õ¯Õ¡ Õ£Õ¬Õ¸ÖÕÕ¨ Õ´Õ« Õ¾Õ¡ÕµÖÕ¸ÖÕ´, Õ«Õ½Õ¯ Õ¶Õ¥ÖÖÕ«Õ¶ Ö ÖÕ£Õ¡Õ¶Õ¶Õ¥ÖÕ¨ Õ´Õ¥Õ¯ Õ¡ÕµÕ¬ Õ¾Õ¡ÕµÖÕ¸ÖÕ´Ö ÕÕ«Õ¶Õ£ Ö Ö Õ¡Õ¶Ö Õ©Õ¡Õ²Õ´Õ¡Õ¶ Õ¾Õ¡ÕµÖÕ¥ÖÕ¸ÖÕ´ Õ¡Õ³Õ¥ÖÕ«Õ¶ Õ¥ÖÕ¯Õ¸Ö Õ¢Õ¡ÖÕ¡ÖÕ±Õ¡Õ¯ Õ¡Õ¶Õ®Õ¡Õ¶Õ¸Õ© Õ¢Õ¸ÖÕµÕ½, Õ£Õ¬ÕÕ« Õ¾Õ¡ÕµÖÕ¸ÖÕ´ Õ¡Õ³Õ¥Õ¬ Õ§Ö Õ¡ÖÕ¢Õ¥ÖÕ¶Õ¸Õ² ÕºÕ²ÕºÕ¥Õ²Õ¨ (Õ¯Õ¡Õ¾Õ¡), Õ«Õ½Õ¯ Õ¶Õ¥ÖÖÕ«Õ¶ Ö ÖÕ£Õ¡Õ¶Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ¾Õ¡ÕµÖÕ¸ÖÕ´Õ Õ·Õ¡ÖÕ¡ÖÕ¥Õ²Õ¥Õ£Õ¨[107][108]Ö
ÔµÖÕ¡ÕªÕ·Õ¿Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ ÕÕ´Õ¢Õ¡Õ£ÖÕ¥Õ¬
ÕÕ«Õ¶Õ¹Ö Õ¥Õ¾ÖÕ¸ÕºÕ¡ÖÕ«Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¸ÖÕ´ Õ°Õ¡ÕµÕ¿Õ¶Õ¾Õ¥Õ¬Õ¨ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ¥ÖÕ¡ÕªÕ·Õ¿Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Ö Õ¥ÖÕ¡ÕªÕ·Õ¿Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ£Õ¸ÖÕ®Õ«ÖÕ¶Õ¥ÖÕ« Õ´Õ¡Õ½Õ«Õ¶ Õ¿Õ¥Õ²Õ¥Õ¯Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¶Õ¥Ö Õ£ÖÕ¥Õ©Õ¥ Õ¹Õ« ÕºÕ¡Õ°ÕºÕ¡Õ¶Õ¾Õ¥Õ¬Ö Ô¿Õ²Õ¦Õ« Õ¡ÕµÖÕ¥Õ¬Õ¡Õ® Õ¡Õ¼Õ¡Õ»Õ«Õ¶ Õ¥Õ¾ÖÕ¸ÕºÕ¡ÖÕ« Õ³Õ¡Õ¶Õ¡ÕºÕ¡ÖÕ°Õ¸ÖÕ¤Õ¶Õ¥Ö ÕÕ¥ÕµÕ´Õ½ Ô¿Õ¸ÖÕ¯Õ¨ Ö ÕÖÕ«Õ¶Õ¥Ö ÕÖÕ«Õ¬ÕµÕ¡Õ´Õ¨, Õ«ÖÕ¥Õ¶Ö Ö ÖÕ¡Õ£ÖÕ¥ÖÕ¸ÖÕ´ Õ´Õ« ÖÕ¡Õ¶Õ« Õ¶Õ·Õ¸ÖÕ´Õ¶Õ¥Ö Õ¥Õ¶ Õ¡ÖÕ¥Õ¬ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ¡Õ¦Õ£Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¥ÖÕ¡ÕªÕ·Õ¿Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ´Õ¡Õ½Õ«Õ¶, Õ¸ÖÕ¨ Õ¶ÖÕ¡Õ¶Ö Õ¬Õ½Õ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ ÕºÕ¡ÖÕ¥ÖÕ« ÕªÕ¡Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Ö Ô±Õ¦Õ£Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ£Õ¸ÖÕ®Õ«ÖÕ¶Õ¥ÖÕ« Õ·Õ¡ÖÖÕ«Ö Õ§ Õ«Õ¤Õ¥ÖÕ¸Õ¶Õ¨ (Õ©Õ´Õ¢Õ¸ÖÕ¯Õ¶Õ¥Ö, Õ£Õ¸Õ¶Õ£Õ¥Ö), ÖÕ¡ÖÕ¤Õ¡ÖÕ¸Õ¶Õ¨, Õ¡Õ¥ÖÕ¸ÖÕ¸Õ¶Õ¶Õ¥ÖÕ¨ (Õ¶Õ¸Ö ÖÕ¬Õ¥ÕµÕ¿Õ¡Õ¶Õ¥ÖÕ¨, ÕÕ¥ÖÕ¥ ÖÕ¸Õ²Õ¥ÖÕ¨, Õ½Õ¸Õ¾Õ¸ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ ÕÕ¥ÖÕ«Õ¶Õ¥ÖÕ¨, ÖÕ¬Õ¥ÕµÕ¿Õ¡Õ¶Õ¥ÖÕ¨)[109]Ö
ÕÕ«Õ¶Õ¹Ö Õ¥Õ¾ÖÕ¸ÕºÕ¡ÖÕ«Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ°Õ¡ÕµÕ¿Õ¶Õ¾Õ¥Õ¬Õ¨ Õ¡ÖÖÕ´Õ¿ÕµÕ¡Õ¶ ÕÕ¸Õ¬Õ¸Õ¶Õ¥Õ¦Õ«ÕµÕ¸ÖÕ´ Õ¢Õ¡ÖÕ¡Õ¼Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ´Õ¢ ÕÕ¸Õ¯Õ¥Õ¬Õ¡Õ¸ÖÕ«, Õ©Õ´Õ¢Õ¸ÖÕ¯Õ¶Õ¥Ö Õ¹Õ¯Õ¡Õ«Õ¶[110]Ö ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ¯Õ¦Õ²Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ¸ÖÕ´ Õ¤ÖÕ¡Õ¶Ö Õ¢Õ¥ÖÕ¾Õ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ Õ£ÖÕ¥Õ©Õ¥ Õ¾Õ¥ÖÕ»Õ¥ÖÕ½ ÕÕ¡Õ´Õ¸Õ¡ÕµÕ«Ö, Õ´Õ¸ÖÕ´Õ¬Õ¸ÖÕ¸ÖÕ¬Õ¸Ö ÕºÕ¡ÖÕ« Õ°Õ¥Õ¿ Ö Õ¾Õ¥ÖÕ»Õ«Õ¶ Õ·ÖÕ»Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ¢Õ¡Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶ Õ¡ÖÕ¤Õ«Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¡ÖÕ¾Õ¥Õ¬ Õ¥Õ¶Ö ÕÕ¥ÖÕ¯Õ¡ÕµÕ¸ÖÕ´Õ½ Õ¿Õ¸Õ£Õ¡Õ¶ÕµÕ¡Õ¶ Õ©Õ´Õ¢Õ¸ÖÕ¯Õ¨ Õ¯Õ¡Õ´ Õ¶Õ¡ÖÕ¡Õ¶Õ ÕºÕ¡Õ¿Õ´Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ®Õ¥ÖÕºÕ¡Õ¾Õ¸Ö Õ£Õ¸Õ¶Õ£Õ¨, Õ°Õ¡Õ³Õ¡ÕÕ¡Õ¯Õ« ÕºÕ¡Õ¿ÖÕ¡Õ½Õ¿Õ¸ÖÕ´ Õ§Õ«Õ¶ Õ¶Õ¡Õ¾Õ©Õ¡Õ´Õ©Õ¥ÖÖÕ« 44 Õ£Õ¡Õ¬Õ¬Õ¸Õ¶ Õ®Õ¡Õ¾Õ¡Õ¬Õ¸Õ¾ Õ¿Õ¡Õ¯Õ¡Õ¼Õ¶Õ¥ÖÕ«Ö, Õ¸ÖÕ¸Õ¶Ö Õ¢Õ¡ÕªÕ¡Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ´Õ¡Õ½Õ¥ÖÕ« Ö ÕºÕ¡Õ¿Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ¡ÕµÕ®Õ« Õ¯Õ¡Õ·Õ¾Õ¸Õ¾[111]Ö
ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ¸ÖÕ´ Õ¬Õ¡ÕµÕ¶ Õ¿Õ¡ÖÕ¡Õ®Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ£Õ¿Õ¥Õ¬ Õ®Õ¥ÖÕºÕ¡Õ¾Õ¸Ö Õ£Õ¸Õ¶Õ£Õ¥ÖÕ¨, Õ¡Õ¼Õ¡Õ¶Õ±Õ¶Õ¡ÖÕ¾Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ¥ÖÕ¯Õ¸Ö Õ°Õ«Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¿Õ¥Õ½Õ¡Õ¯Õ¶Õ¥ÖÕ Õ¶Õ¡ÖÕ¡Õ¶ Õ¸ÖÕ¨ 1784 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶ Õ°Õ«Õ·Õ¡Õ¿Õ¡Õ¯Õ¾Õ¥Õ¬ Õ§ Ô¿Õ¸ÖÕ¯Õ« Ö ÖÕ¡Õ£ÖÕ¸ÖÕ´ Ö Õ¬Õ¡Õ¬Õ«Õ¶Õ Õ¸Ö Õ¢Õ¥ÖÕ¾Õ¥Õ¬ Õ§ ÕÕ«Õ»Õ« Õ¯Õ²Õ¦Õ¸ÖÖÖ ÕÕ¡Õ´Õ¡Õ±Õ¡ÕµÕ¶ Õ¯Õ¸ÖÕ¯Õ« Õ¶Õ¯Õ¡ÖÕ¡Õ£ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ¶Õ¡ÖÕ¡Õ¶ Õ¸ÖÕ¶Õ¥Ö 0,9-Õ«Ö 1,2 Õ´Õ¥Õ¿Ö Õ¥ÖÕ¯Õ¡ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶, Ö Õ¯Õ¥Õ½ Õ´Õ¡ÖÕ¤Õ¸Ö Õ°Õ¡Õ½Õ¿Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶, Õ«Õ¶Õ¹ÕºÕ¥Õ½ Õ¶Õ¡Ö Õ¸Õ¹ Õ´Õ¥Õ®Õ 8 Õ½Õ´ Õ³Õ¥Õ²Ö, Õ¸ÖÕ¨ Õ±Õ£Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§Ö Õ£Õ¸ÖÕ®Õ«ÖÕ« Õ¸Õ²Õ» Õ¥ÖÕ¯Õ¡ÕµÕ¶ÖÕ¸Õ¾[111]Ö ÕÕ¡ÖÕ¡ Õ¶Õ¾Õ¡Õ£Õ¥Õ¬Õ¸Ö ÕªÕ¡Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯ Ö Õ£Õ¿Õ¡Õ£Õ¸ÖÕ®Õ¸ÖÕ´ Õ§Õ«Õ¶ 30 Õ½Õ´ Õ¥ÖÕ¯Õ¡ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ´Õ¢ Ö Õ¤Õ¡Õ½Õ¿Õ¡Õ¯Õ« Õ°Õ¡Õ½Õ¿Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ´Õ¢ Õ¥ÖÕ¯Õ¸Ö Õ¡Õ´Õ¸ÖÖ Õ¢Õ¶Õ¡ÖÕ¡ÕµÕ¿Õ¥ ÖÕ¡ÕµÕ¿Õ«Õ¯Õ¶Õ¥Ö, Õ¸ÖÕ¸Õ¶ÖÕ¸Õ¾ Õ°Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ®Õ¸ÖÕ´ Õ§Õ«Õ¶ Õ£Õ¸Õ¶Õ£Õ« Õ´Õ¥Õ»Õ¿Õ¥Õ²Õ«Õ¶ Ö Õ®Õ¡ÕµÖÕ«Õ¶[112]Ö Ô±Õ¾Õ¡Õ¶Õ¤Õ¡Õ¢Õ¡Ö Õ¬Õ¡Õ¬Õ«Õ¶ Ö Õ£Õ¿Õ¡Õ£Õ¸ÖÕ®Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§Ö Õ¸Õ¹ Õ©Õ¥ Õ¥ÖÕ¡ÕªÕ·Õ¿Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¶ÕºÕ¡Õ¿Õ¡Õ¯Õ¶Õ¥ÖÕ¸Õ¾, Õ¡ÕµÕ¬ ÕÕ¡Õ²Õ¡Õ² ÕªÕ¡Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯ Õ¡Õ¼Õ¡Õ»Õ¶Õ¸ÖÕ¤Õ¶Õ¥ÖÕ«Õ¶ Õ°Õ¡Õ¾Õ¡ÖÕ¥Õ¬Õ¸Ö Õ¯Õ¡Õ´ ÕºÕ¡Õ¿Õ¥ÖÕ¡Õ¦Õ´Õ« ÕªÕ¡Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯ Õ¶Õ¡ÕÖÕ¡Õ¶ Õ°Õ¡ÖÕ±Õ¡Õ¯Õ¸ÖÕ´Õ¨ Õ£ÕµÕ¸ÖÕ²Õ¥ÖÕ¨ Õ·ÖÕ»Õ¡ÖÕ¡Õ¯Õ¥Õ¬Õ¸Ö Õ¤Õ¥ÕºÖÕ¸ÖÕ´[112]Ö Ô¼Õ¡Õ¬Õ«Õ« Õ¿Õ¡ÖÕ¡Õ¿Õ¥Õ½Õ¡Õ¯ Õ§ Õ¬Õ¡Õ¬Õ«-ÖÕ¡Õ«Õ¾Õ¡Õ¶, Õ¸ÖÕ¨ Ö Õ£Õ¿Õ¡Õ£Õ¸ÖÕ®Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§Ö Õ´Õ¥Õ¯Õ¥ ÕºÕ¡ÖÕ« ÕªÕ¡Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯[111]Ö
ÕÕ¥Õ²Õ« Õ¿Õ¡Õ¾Õ«Õ²Õ« Õ¿Õ¡ÖÕ¡Õ¿Õ¥Õ½Õ¡Õ¯ Õ§ Õ°Õ¡Õ´Õ¡ÖÕ¾Õ¸ÖÕ´ Õ¸ÖÕ¿Õ¥Õ¿Õ¥Õ¶, Õ¸ÖÕ¨ ÕºÕ¡Õ¿ÖÕ¡Õ½Õ¿Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§Ö Õ¯Õ¸Õ¯Õ¸Õ½ÕµÕ¡Õ¶ Õ¡ÖÕ´Õ¡Õ¾Õ¥Õ¶Õ¸Ö Õ¿Õ¥ÖÖÕ¶Õ¥ÖÕ«Ö Ö Õ¸ÖÕ¶Õ¥Ö 25 Õ½Õ´ Õ¥ÖÕ¯Õ¡ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ Ö 3Õ½Õ´ Õ¬Õ¡ÕµÕ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Ö Ô±Õ¶ÖÕµÕ¡Õ¬Õ¸ÖÕ´ Õ¡ÕµÕ¶ Õ¿Õ¡ÖÕ¡Õ®Õ¾Õ¡Õ® Õ¦Õ¢Õ¡Õ²Õ´Õ¸ÖÕ¶Ö Õ§Ö Õ¥ÖÕ¥ÕÕ¡Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ·ÖÕ»Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´, Õ½Õ¡Õ¯Õ¡ÕµÕ¶ Õ¡ÕµÕªÕ´ Õ¥ÖÕ¡ÕªÕ·Õ¿Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¡ÕµÕ½ Õ£ÖÕ®Õ«ÖÕ¨ Õ°Õ¡Õ¶Õ¤Õ«ÕºÕ¸ÖÕ´ Õ§ Õ¢Õ¡Õ¶Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶ Õ°Õ¡Õ¦Õ¾Õ¡Õ¤Õ¥Õº[109]Ö ÕÕ¡Õ¾Õ«Õ²Õ¶Õ¥ÖÕ«Ö Õ¯Õ¡ÖÕ¥Õ¬Õ« Õ§ Õ¡Õ¼Õ¡Õ¶Õ±Õ¶Õ¡ÖÕ¶Õ¥Õ¬ Õ¶Õ¡Ö Õ¿Õ¡ÖÕ¸ÖÕ¡Õ¶, Õ¸Õ¬Õ¸ÖÕ¡Õ® ÕÕ½Õ«Ö, Õ¸ÖÕ« Õ¶Õ¥ÖÕ½Õ¸ÖÕ´ Õ£Õ¿Õ¶Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ°Õ¶Õ¤Õ¯Õ¥Õ²Õ¥Õ£Õ« Õ·ÕµÕ¸ÖÕ², Õ¡ÕµÕ¶ Õ¶Õ¾Õ¡Õ£Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ¥ÖÕ¯Õ¸Ö ÖÕ¡ÕµÕ¿Õ«Õ¯Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ°Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ®Õ« Õ´Õ«Õ»Õ¸ÖÕ¸Õ¾, Ö Õ£Õ¿Õ¡Õ£Õ¸ÖÕ®Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ ÖÕ¡ÕÕ¡Õ«Õ¸ÖÕ¬Õ¡, Õ¸ÖÕ¬Õ¡ Ö Õ¡Õ¿Õ¸ÖÕÕ¡Õ¯Õ¡ ÕºÕ¡ÖÕ¥ÖÕ« Õ¥ÖÕ¡ÕªÕ·Õ¿Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¶Õ¾Õ¡Õ£Õ¡Õ¯ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ ÕªÕ¡Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯[109]Ö
ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¸ÕµÕ¸ÖÕ´ Õ°Õ¡Õ¶Õ¤Õ«ÕºÕ¸Õ² Õ¥Õ¾ÖÕ¸ÕºÕ¡ÖÕ«Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ¢Õ¥ÖÕ¡Õ® Õ¿Õ¡Õ¾Õ«Õ²Õ¶Õ¥Õ¥ÖÕ«Ö Õ¥Õ¶ Õ¯Õ«Õ©Õ¡Õ¼Õ¨ Ö Õ¸ÖÕ¯Õ¸ÖÕ¬Õ¥Õ¬Õ¥Õ¶Ö ÕÖÕ¡Õ¶Ö Õ¢Õ¸Õ¬Õ¸ÖÕ¨ Õ°Õ«Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ Ö Õ£Õ¿Õ¡Õ£Õ¸ÖÕ®Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ¯Õ¡Õ´ Õ½Õ«ÖÕ¥Õ¬Õ« Õ¥ÖÕ£Õ¥ÖÕ¨ Õ¯Õ¡Õ¿Õ¡ÖÕ¥Õ¬Õ¸Ö Õ¯Õ¡Õ´ ÕÕ¡Õ¾Õ¡-Õ¯Õ¡Õ¯Õ¡Õ¬Õ¡Õ« ÕªÕ¡Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Ö Ô±Õ¥ÖÕ¸ÖÕ¸Õ¶Õ¶Õ¥ÖÕ«Ö Õ¿Õ¡ÖÕ¡Õ®Õ¾Õ¡Õ® Õ¥Õ¶ ÖÕ©Õ¡ÕµÕ«Õ¶ ÖÕ¬Õ¥ÕµÕ¿Õ¡Õ¶Õ¥ÖÕ¨, Õ¯Õ¡Õ´ ÖÕ¡Õ¶Õ£Õ¸ÖÖÕ¡Õ¶Õ£Õ¸ÖÕ¶Õ¥ÖÕ¨, Õ«Õ¶Õ¹ÕºÕ¥Õ½ Õ¶Õ¡Ö Õ¿Õ¡ÖÕ¢Õ¥Ö Õ®Õ¸Õ¾Õ¡ÕµÕ«Õ¶ ÕÕ¥ÖÕ«Õ¶Õ¥ÖÕ¨, Õ¸ÖÕ¸Õ¶Ö Ö Õ£Õ¿Õ¡Õ£Õ¸ÖÕ®Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§Õ«Õ¶ Õ¸ÖÕºÕ¥Õ½ Õ¥ÖÕ¡ÕªÕ·Õ¿Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ ÖÕ¸Õ²Ö ÕÕ«Õ´Õ«ÕÕ¡ ÖÕ¬Õ¥ÕµÕ¿Õ¡Õ¶ Õ¾Õ¥ÖÕ»Õ«Õ¶ Õ°Õ¡ÖÕµÕ¸ÖÖÕ¡Õ´ÕµÕ¡Õ¯Õ¸ÖÕ´ Õ¤Õ¡ÖÕ±Õ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ Õ¢Õ¡Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶ Õ°Õ¡Õ¦Õ¾Õ¡Õ¤Õ¥Õº[109]Ö
ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« ÕªÕ¡Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¯Õ«Ö Õ¥ÖÕ¡ÕªÕ·Õ¿Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ Õ¡Õ¼Õ¡Õ»Õ¡ÖÕ¥Õ¬ Õ§ Õ¥Õ¾ÖÕ¸ÕºÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶, ÕÕ¡Õ²Õ¡Ö Õ¾Õ¯Õ«Õ¡Õ¶Õ¸Õ½ÕµÕ¡Õ¶ Ö Õ¶Õ¸ÖÕµÕ¶Õ«Õ½Õ¯ Õ¯Õ¡ÖÕ«Õ¢ÕµÕ¡Õ¶ Õ®Õ¡Õ£Õ¸ÖÕ´Õ¸Õ¾ Õ¥ÖÕ¡ÕªÕ·Õ¿Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¡Õ¦Õ¤Õ¥ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ´Õ¢[113]Ö
ÔµÖÕ£Õ« Õ¢Õ¡Õ¼Õ¥ÖÕ¨ Õ«Õ¶ÖÕ¥Õ¶ÖÕ«Ö Õ¶Õ¥ÖÕ¯Õ¡ÕµÕ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ¢Õ¡Õ¶Õ¡Õ½Õ¿Õ¥Õ²Õ®Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¶Õ¥Ö, Õ£ÖÕ¾Õ¡Õ® ÕÕ¥Õ¬Õ«Õ¡Õ¯Õ« Õ½Õ¯Õ¦Õ¢Õ¸ÖÕ¶ÖÕ¸Õ¾ «ասել Õ´Õ« Õ¢Õ¡Õ¶ Õ¥Õ¶Õ©Õ¡Õ¤ÖÕ¥Õ¬ Õ´Õ¥Õ¯ Õ¡ÕµÕ¬ Õ¢Õ¡Õ¶[113]Ö ÔµÖÕ£Õ¥ÖÕ«Ö Õ¡Õ¼Õ¡Õ¾Õ¥Õ¬ Õ°Õ¥Õ¿Õ¡ÖÖÖÕ«Ö Õ¥Õ¶ Õ¡ÖÕ¡ÖÕ¸Õ²Õ¡Õ¯Õ¡ÖÕ£Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¥ÖÕ£Õ¥ÖÕ¨ Õ¯Õ¡Õ´ ÖÕ¡Õ«Õ¾Õ¡Õ¶Õ¥ÖÕ¨Ö ÕÕ¡Õ¿ Õ¥Õ¶ Õ¿Õ¡ÖÕ¡Õ®Õ¾Õ¡Õ® ÕÕ¡Õ¾Õ¡ Õ¯Õ¡Õ¯Õ¡Õ¬ Õ½Õ«ÖÕ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¥ÖÕ£Õ¥ÖÕ¨[114]Ö
ÕÕ¡ÖÕ¥Ö ÕÕ´Õ¢Õ¡Õ£ÖÕ¥Õ¬
ÕÖÕºÕ¥Õ½ Õ¡Õ¶ÖÕµÕ¡Õ¬Õ¸ÖÕ´ Õ¬Õ¡ÕµÕ¶ Õ¿Õ¡ÖÕ¡Õ®Õ¾Õ¡Õ® Ö Õ´Õ«Õ¶Õ¹Ö Õ´Õ¥Ö Ö ÖÕ¥ÖÕ¨ Õ°Õ¡Õ½Õ¡Õ® ÕºÕ¡Õ·Õ¿Õ¸Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¡ÖÕ¡ÖÕ¸Õ²Õ¡Õ¯Õ¡ÖÕ£Õ¡ÕµÕ«Õ¶ ÕºÕ¡Ö Õ§ Õ°Õ¡Õ´Õ¡ÖÕ¾Õ¸ÖÕ´ Õ´Õ¥Õ¿Õ¸ÖÕ¸ÖÕºÕ¡Õ¯Õ«Õ¶, Õ¡ÕµÕ¶ Õ¯Õ¡Õ¿Õ¡ÖÕ¸ÖÕ´ Õ§Õ«Õ¶ Õ¿Õ²Õ¡Õ´Õ¡ÖÕ¤Õ«Õ¯[115]Ö Ô±ÕµÕ½ ÕºÕ¡ÖÕ« Õ¯Õ¡Õ¿Õ¡ÖÕ´Õ¡Õ¶ ÕªÕ¡Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯ Ö Õ£Õ¿Õ¡Õ£Õ¸ÖÕ®Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ°Õ¡Õ¿Õ¸ÖÕ¯ Õ°Õ¸Õ¾Õ°Õ¡ÖÕ¶Õ¥Ö, Õ¸ÖÕ¶Ö Õ¯Õ¸Õ¹Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ ÕºÕ¡Õ¯Õ«, Õ«Õ¶Õ¹ÕºÕ¥Õ½ Õ¶Õ¡Ö Õ¿Õ¸Õ£Õ¸Õ¶ÕµÕ¡Õ¶ Õ®Õ¥ÖÕºÕ¡Õ¾Õ¸Ö Õ©Õ´Õ¢Õ¸ÖÕ¯ Õ¯Õ¡Õ´ Õ¶Õ¡ÖÕ¡, Õ¸ÖÕ¨ Õ¶Õ¾Õ¡Õ£Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ¥ÖÕ¯Õ¸Ö Õ°Õ¡Õ¿Õ¸ÖÕ¯ ÖÕ¡ÕµÕ¿Õ«Õ¯Õ¶Õ¥ÖÕ« Ö Õ£Õ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ´Õ¢Ö ÕÕ¡ÕµÕ¶Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¶Õ¾Õ¡Õ£Õ¡Õ¯ÖÕ¸ÖÕ´Õ¨ Õ¡ÕºÕ¡Õ°Õ¸Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ´Õ« ÕÕ¸ÖÕ´Õ¢ Õ¯Õ¡Õ¶Õ¡ÕµÖ Ö Õ¿Õ²Õ¡Õ´Õ¡ÖÕ¤Õ«Õ¯, Õ¸ÖÕ¸Õ¶Ö Õ¶Õ¡ÖÕ¡ÕµÕ« Õ¯Õ¡Õ¿Õ¡ÖÕ¸Õ²Õ« Õ°Õ¥Õ¿ Õ¶Õ½Õ¿Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ ÕºÕ¡ÖÕ¸Õ²Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ¤Õ«Õ´Õ¡ÖÖ ÕÕ¡ÕÕ¯Õ«Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ¶Õ¥Õ¿Õ¸ÖÕ¸ÖÕºÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¯Õ¡Õ¿Õ¡ÖÕ¸ÖÕ´ Õ§Õ«Õ¶ Õ´Õ«Õ¡ÕµÕ¶ Õ°Õ¡Õ½Õ¡ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¯Õ¡ÖÖÕ¸ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ Õ¸ÖÕ¶Õ¥ÖÕ¸Õ² Õ«ÖÕ¡Õ¤Õ¡ÖÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¶Õ¥ÖÕ« ÕªÕ¡Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯, Ö ÖÕ«Õ¶Õ¡Õ¯ Õ«Õ¶Õ¡Õ½Õ« ÕªÕ¡Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯, Õ¿Õ¡ÖÕ¾Õ¡ Õ¡Õ¼Õ¡Õ»Õ«Õ¶ Õ´ÖÕ£Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¡ÖÕ¡ÖÕ¸Õ²Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶Õ¨, Õ¥ÖÕ¢ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ«Õ¹Õ¨ Õ¨Õ¶Õ®Õ¡ Õ§ Õ´Õ¡Õ¿Õ¸ÖÖÕ¸ÖÕ´ Õ¿Õ¸ÖÕ« Õ¿Õ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ«Õ¶, Õ¯Õ²Õ¦Õ¥ÕÕ´Õ¢Õ« Õ£Õ¥ÖÕ¡Õ£Õ¸ÖÕµÕ¶ Õ¡Õ¼Õ¡Õ»Õ¸Õ¶ÖÕ¤Õ¶Õ¥ÖÕ«Ö Õ´Õ¥Õ¯Õ«Õ¶Ö Ô±ÕµÕªÕ´ Õ¡ÕµÕ½ ÕºÕ¡ÖÕ¨ Õ¯Õ¡Õ¿Õ¡ÖÕ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ¡ÕµÕ¶ Õ£ÕµÕ¸ÖÕ²Õ¥ÖÕ¸ÖÕ´, Õ¸ÖÕ¿Õ¥Õ² Õ¡ÕºÖÕ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ¿Õ¸ÖÕ« Õ¿Õ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ°Õ¥Õ¿ÖÕ¸ÖÕ¤Õ¶Õ¥ÖÕ¨[115]Ö
Ô» Õ¿Õ¡ÖÕ¢Õ¥ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ Õ¿Õ²Õ¡Õ´Õ¡ÖÕ¤Õ¯Õ¡Õ¶Ö ÕºÕ¡ÖÕ¥ÖÕ«, Õ¯Õ¡Õ¶Õ¡ÖÕ« ÕºÕ¡ÖÕ¥ÖÕ¨ Õ¡Õ¼Õ¡Õ¶Õ±Õ¶Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ¡Õ¾Õ¥Õ¬Õ« ÖÕ«Õ¹ Õ±ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ´Õ¢ Ö Õ¯Õ¡ÖÕ¸Õ² Õ¥Õ¶ Õ¯Õ¡Õ¿Õ¡ÖÕ¾Õ¥Õ¬ Õ·Õ¸ÖÖÕ»Ö ÖÕµÕ¡ (ÕÕ²Õ¡Õ´Õ¡ÖÕ¤Õ¯Õ¡Õ¶Ö ÕºÕ¡ÖÕ¥ÖÕ¨, Õ¸ÖÕºÕ¥Õ½ Õ¯Õ¡Õ¶Õ¸Õ¶ ÖÕ¥ÖÕ¥Õ¯Õ¶Õ¥ÖÕ¶ Õ¥Õ¶)[115]Ö ÕÖÕ¡Õ¶ÖÕ«Ö Õ¡Õ¼Õ¡Õ¾Õ¥Õ¬ Õ°Õ¡ÕµÕ¿Õ¶Õ« Õ°Õ¡Õ´Õ¡ÖÕ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ¶Õ½Õ¿Õ¡Õ® ÕºÕ¡ÖÕ Ö Õ¿Õ¸ÖÕÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Ö Õ¯Õ¡Õ¶Õ£Õ¶Õ¡Õ® ÕºÕ¡ÖÕ Õ¸ÖÕ¬Õ¡Õ¶Ö Ô±ÕµÕ½ ÕºÕ¡ÖÕ¥ÖÕ« Õ¥ÖÕ¡ÕªÕ·Õ¿Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¶Õ¾Õ¡Õ£Õ¡Õ¯ÖÕ¸ÖÕ´Õ¨ Ö Õ±Õ¥Õ¼ÖÕ¥ÖÕ« Õ·Õ¡ÖÕªÕ¸ÖÕ´Õ¶Õ¥ÖÕ¨ Õ·Õ¡Õ¿ Õ¶Õ´Õ¡Õ¶ Õ¥Õ¶, Õ«Õ½Õ¯ Õ°Õ¥Õ¶Ö Õ«ÖÕ¥Õ¶Ö Õ¸ÖÕºÕ¥Õ½ Õ¯Õ¡Õ¶Õ¸Õ¶ Õ¯Õ¡Õ¿ÖÕ¾Õ¸ÖÕ´ Õ´Õ¥Õ¯Õ¨ Õ´ÕµÕ¸ÖÕ½Õ«Õ¶ Õ°Õ¡Õ»Õ¸ÖÕ¤Õ¥Õ¬Õ¸Õ¾Ö Ô±ÕµÕªÕ´ ÕºÕ¡ÖÕ¥ÖÕ« Õ¯Õ¡Õ¿Õ¡ÖÕ´Õ¡Õ¶ ÕªÕ¡Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯ Õ¡Õ¼Õ¡Õ¾Õ¥Õ¬ Õ°Õ¡Õ³Õ¡Õ Ö Õ£Õ¿Õ¡Õ£Õ¸ÖÕ®Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ½Õ¸Õ¾Õ¸ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ©Õ´Õ¢Õ¸ÖÕ¯ Õ¯Õ¡Õ´ Õ¯Õ«Õ©Õ¡Õ¼, Õ¶Õ¡ÕÕ¯Õ«Õ¶Õ¸ÖÕ´ Ö Õ¿Õ¸ÖÕÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Ö Õ¸ÖÕ¬Õ¡Õ¶ Õ¸ÖÕ²Õ¥Õ¯ÖÕ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§Õ«Õ¶ Õ¿Õ¡ÖÕ¸ÖÕ« Õ¶Õ¡Õ¾Õ£Õ¡Õ¯ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ´Õ¢Ö ÕÕ¡ÖÕ¸ÖÕ¶ Õ¥ÖÕ¡ÕªÕ·Õ¿Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ£Õ¸ÖÕ®Õ«Ö Õ§, Õ¸ÖÕ¨ ÕºÕ¡Õ¿ÖÕ¡Õ½Õ¿Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§Ö ÕÕ½Õ«ÖÕ« Õ´Õ¥Õ» ÖÕ¡Õ©Õ¡Õ©Õ¡Õ® Õ¥Õ²Õ¥Õ£Õ« Õ¥ÖÕ¯Õ¸Ö Õ³ÕµÕ¸ÖÕ²Õ¥ÖÕ¸Õ¾Ö ÕÕ¡ÕµÕ¶ Õ½Õ¿Õ¡Õ¶Õ¡Õ¬Õ¸Ö Õ°Õ¡Õ´Õ¡Ö Ö Õ£Õ¿Õ¡Õ£Õ¸ÖÕ®Õ¸ÖÕ´ Õ§Õ«Õ¶ Õ¥ÖÕ¯Õ¸Ö Õ°Õ¡Õ¿Õ¸ÖÕ¯ ÖÕ¡ÕµÕ¿Õ«Õ¯Õ¶Õ¥Ö[116]Ö ÕÕ¥ÖÕ»Õ«Õ¶ ÕªÕ¡Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¶Õ¥ÖÕ¸ÖÕ´ Õ¡Õ¼Õ¡Õ¾Õ¥Õ¬ Õ°Õ¡ÕµÕ¿Õ¶Õ« Õ§ Õ¿Õ¡Õ¸ÖÕ¸Õ¬Õ¸ÖÕ¶Õ£Õ¡ ÕºÕ¡ÖÕ¨, Õ¥Õ¶Õ©Õ¡Õ¤ÖÕ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ¸Ö Õ¡ÕµÕ¶ Õ¯Õ²Õ¦Õ« Õ§ Õ¢Õ¥ÖÕ¾Õ¥Õ¬ ÕÕ¡Õ´Õ¸Õ¡Õ«ÖÖ ÕÖÕ¡ Õ´Õ¥Õ» Õ¡Õ¼Õ¯Õ¡ Õ¥Õ¶ Õ¢Õ¸Õ¬Õ¸Ö Õ·Õ¡ÖÕªÕ¸ÖÕ´Õ¶Õ¥ÖÕ¨, Õ¸ÖÕ¸Õ¶Ö Ö Õ£Õ¿Õ¡Õ£Õ¸ÖÕ®Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ¸ÖÕ¬Õ¡ ÕºÕ¡ÖÕ« Õ´Õ¥Õ», Õ¢Õ¡ÕµÖ Õ¸Õ¿ÖÕ¥ÖÕ« Õ·Õ¡ÖÕªÕ¸ÖÕ´Õ¶Õ¥ÖÕ¨ Õ¡Õ¾Õ¥Õ¬Õ« Õ·Õ¡Õ¿ Õ¥Õ¶[117]Ö
ÕÕ¥Õ¯ Õ¡ÕµÕ¬ Õ¿Õ¸Õ£Õ¸Õ¶ÕµÕ¡Õ¶ Õ°Õ¡ÕµÕ¿Õ¶Õ« ÕºÕ¡Ö, Õ¸Ö 2003 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶ Õ ÕÕÕÔµÕÔ¿Õ-Õ« Õ¯Õ¸Õ²Õ´Õ«Ö Õ°Õ¡ÕµÕ¿Õ¡ÖÕ¡Õ¾Õ¥Õ¬ Õ§, Õ¸ÖÕºÕ¥Õ½ «մաÖÕ¤Õ¯Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¢Õ¡Õ¶Õ¡Õ¾Õ¸Ö Ö Õ¸Õ¹ Õ¶ÕµÕ¸ÖÕ©Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ ÕªÕ¡Õ¼Õ¡Õ¶Õ£Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ£Õ¬Õ¸ÖÕÕ£Õ¸ÖÕ®Õ¸Ö», Õ°Õ¡Õ´ÖÕ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ¬Õ¡Õ¯Õ¡Õ¬Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶[118]Ö Ô±ÕµÕ¶ Õ¯Õ¡Õ¿Õ¡ÖÕ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ«Õ¶Õ¹ÕºÕ¥Õ½ Õ¿Õ²Õ¡Õ´Õ¡ÖÕ¤Õ«Õ¯, Õ¡ÕµÕ¶ÕºÕ¥Õ½ Õ§Õ¬ Õ´Õ«ÖÕ¶Õ¸ÖÕµÕ¶ Õ£ÕµÕ¸ÖÕ²Õ« Õ¯Õ¡Õ¶Õ¡ÕµÖ (Õ¶ÖÕ¡Õ¶Ö Õ©Õ¾Õ¨ Õ¥ÖÕ¢Õ¥Õ´Õ¶ Õ°Õ¡Õ½Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ§ 400 Õ°Õ¸Õ£Õ¸Ö[119]), Õ¯Õ¡Õ¶Õ£Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ¥ÖÕ¯Õ¸Ö Õ·Õ¡ÖÖÕ¸Õ¾, Õ¯Õ¡Õ¶Õ¡ÕµÖ Õ±Õ¡ÕÕ«Ö, Õ¿Õ²Õ¡Õ´Õ¡ÖÕ¤Õ«Õ¯ Õ¡Õ»Õ«ÖÖ ÕÕ¡ÖÕ« ÕªÕ¡Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯, Õ¸ÖÕ¨ Õ½Õ¯Õ½Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ¢Õ¡Õ¶Õ¡Õ½Õ¿Õ¥Õ²Õ®Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ´Õ¢, Õ¯Õ¡Õ¿Õ¡ÖÕ¸Õ²Õ¶Õ¥ÖÕ¨ Õ£ÖÕ¥Õ©Õ¥ Õ¹Õ¥Õ¶ Õ¿Õ¥Õ²Õ¡Õ·Õ¡ÖÕªÕ¾Õ¸ÖÕ´, Õ´Õ«Õ¡ÕµÕ¶ Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ°Õ¡Õ¿Õ¸ÖÕ¯ Õ·Õ¡ÖÕªÕ¸ÖÕ´Õ¶Õ¥Ö Õ±Õ¥Õ¼ÖÕ¥ÖÕ¸Õ¾[116], Õ¨Õ¶Õ¤Õ¸ÖÕ¸ÖÕ´ Õ¯Õ¡Õ¶Õ¡ÕµÖ Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ´Õ« Õ·Õ¡ÖÕªÕ¸ÖÕ´, Õ¿Õ²Õ¡Õ´Õ¡ÖÕ¤Õ«Õ¯ Õ´Õ¥Õ¯ Õ¡ÕµÕ¬ (Õ¡ÕµÕ¤ ÕºÕ¡Õ¿Õ³Õ¡Õ¼Õ¸Õ¾ Õ§Õ¬ Õ¿ÕºÕ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ Õ§ Õ½Õ¿Õ¥Õ²Õ®Õ¾Õ¸ÖÕ´, Õ¸Ö Õ¯Õ¡Õ¿Õ¡ÖÕ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ¥ÖÕ¯Õ¸Ö Õ¿Õ¡ÖÕ¢Õ¥Ö ÕºÕ¡ÖÕ¥Ö)[119]Ö
ÕÕ¡Õ¸ÖÕ¬Õ¸ÖÕ¸ÖÕ¬Õ¡Õ¶ Õ¶Õ½Õ¿Õ¡Õ® ÕºÕ¡Ö Õ§, Õ«Õ¶Õ¹ÕºÕ¥Õ½ Õ¯Õ¡Õ¶Õ¡Õ¶Ö Õ¡ÕµÕ¶ÕºÕ¥Õ½ Õ§Õ¬ Õ¿Õ²Õ¡Õ´Õ¡ÖÕ¤Õ¯Õ¡Õ¶Ö Õ°Õ¡Õ´Õ¡Ö, Õ¸ÖÕ¸ÖÕ´ Ö Õ£Õ¿Õ¡Õ£Õ¸ÖÕ®Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ·Õ¡ÖÕªÕ¸ÖÕ´Õ¶Õ¥Ö, Õ¸ÖÕ¸Õ¶Ö Õ¡Õ¼Õ¯Õ¡ Õ¥Õ¶ Ö Õ¿Õ¸ÖÕÕ¡Õ¯Õ¡, Õ¸ÖÕ¬Õ¡ Ö Õ¬Õ¡Õ¯Õ¡Õ¬Õ¡Õ¯Õ¡ ÕºÕ¡ÖÕ¥ÖÕ« Õ´Õ¥Õ»Ö ÔµÕ¶Õ©Õ¤ÖÕ¡Õ¢Õ¡Ö, Õ¯Õ²Õ¦Õ« Õ§ Õ¢Õ¥ÖÕ¾Õ¥Õ¬ 19-ÖÕ¤ Õ¤Õ¡ÖÕ« Õ¾Õ¥ÖÕ»Õ«Õ¶ ÕÕ¡Õ´Õ¸Õ¡Õ«Ö[120]Ö Ô±ÕµÕ¶ Õ¯Õ¡Õ¿Õ¡ÖÕ¥Õ¬Õ¸Ö ÕªÕ¡Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯ ÕºÕ¡ÖÕ¸Õ²Õ¶Õ¥ÖÕ¨ Õ¶Õ½Õ¿Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ°Õ¡Õ¿Õ¡Õ¯Õ«Õ¶ Õ´Õ« ÖÕ¡Õ¶Õ« Õ·Õ¡ÖÖÕ¸Õ¾Ö ÕÕ¡ÖÕ¶ Õ¸ÖÕ²Õ¥Õ¯ÖÕ¾Õ¸Ö Õ§ Õ©Õ´Õ¢Õ¸ÖÕ¯Õ« Õ¶Õ¾Õ¡Õ£Õ¡Õ¯ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ´Õ¢, Õ±Õ¥Õ¼ÖÕ¥ÖÕ« Õ°Õ¡Õ¿Õ¸ÖÕ¯ Õ·Õ¡ÖÕªÕ¸ÖÕ´Õ¸Õ¾ Ö Õ®Õ¡ÖÕ¥ÖÕ¸Õ¾ Ö Õ¯Õ¡Õ¿Õ¡ÖÕ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ´Õ«Õ¡ÕµÕ¶ Õ¯Õ¡ÖÖÕ¸Ö ÕºÕ¡Õ·Õ¿Õ¸Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ«ÖÕ¡Õ¤Õ¡ÖÕ±Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¶Õ¥ÖÕ« ÕªÕ¡Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯ Ö Õ¡ÖÕ¿Õ¡ÖÕ¸Õ¬Õ¸ÖÕ´ Õ§ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ¸ÖÕ´ Õ£Õ¸ÕµÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ Õ¸ÖÕ¶Õ¥ÖÕ¸Õ² Õ½Õ¸Õ«Õ¡Õ¬-ÖÕ¡Õ²Õ¡ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ°Õ¡Õ´Õ¡Õ¯Õ¡ÖÕ£Õ« Õ°Õ¡Õ¶Õ¤Õ¥Õº Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ«Õ¹Õ¶Õ¥ÖÕ« Ö ÖÕ«Õ¶Õ¡ÕºÕ¡Õ°Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨[121]Ö
Ô±Õ¾Õ¡Õ¶Õ¤Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ ÕÕ¡Õ²Õ¥Ö ÕÕ´Õ¢Õ¡Õ£ÖÕ¥Õ¬
Ô²Õ¡ÖÕ« Õ¡Õ´Õ¢Õ¸Õ²Õ» Õ¡Õ·ÕÕ¡ÖÕ°Õ¸ÖÕ´ Õ¬Õ¡ÕµÕ¶ Õ¿Õ¡ÖÕ¡Õ®Õ¸ÖÕ´ Õ£Õ¿Õ¡Õ® ÕÕ¡Õ²Õ¥ÖÕ«Ö, Õ¸ÖÕ¸Õ¶Ö Õ°Õ¡ÕµÕ¿Õ¶Õ« Õ¥Õ¶ Õ¶Õ¡Ö ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¸ÕµÕ¸ÖÕ´ (Ö ÖÕ«Õ¶Õ¡Õ¯Õ Õ¼Õ¥Õ£Õ¢Õ«, Õ¯ÖÕ«Õ¯Õ¥Õ¿, ÖÕ¸ÖÕ¿Õ¢Õ¸Õ¬), Õ¥ÖÕ¯ÖÕ¸ÖÕ´ Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¶Õ¡Ö Õ¢Õ¡Õ¦Õ´Õ¡Õ©Õ«Õ¾ Õ¡ÕµÕ¬ Õ¡Õ¾Õ¡Õ¶Õ¤Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¦Õ¾Õ¡ÖÕ³Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¶Õ¥Ö (Õ°Õ«Õ´Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ¥ÖÕ¥ÕÕ¡Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ°Õ¡Õ´Õ¡Ö)Ö Ô±Õ¼Õ¡Õ¾Õ¥Õ¬ Õ°Õ¡ÕµÕ¿Õ¶Õ« Õ¥Õ¶ Õ°Õ¡Õ´Õ¡ÖÕ¾Õ¸ÖÕ´ ÕºÕ¡Õ¶Õ«Õ¶, ÕÕ«Õ¯Õ¸Õ¶ Ö Õ¬Õ¡Õ¶Õ«Õ¿Õ¡Õ¶Ö
ÕÕ¡Õ¶Õ«Õ¶ ÕÕ¡Õ²Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ¥ÖÕ¯Õ¸Ö ÕÕ´Õ¢Õ¥ÖÕ¸Õ¾, Ö Õ£Õ¿Õ¡Õ£Õ¸ÖÕ®Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ©Õ¥Õ¶Õ«Õ½Õ« Õ£Õ¶Õ¡Õ¤Õ¡Õ¯ Ö 10-12 Õ¡Õ¬ÕµÕ¸ÖÕ´Õ«Õ¶Õ¥ Õ¿Õ¡ÖÕ¡Õ¶Õ¥ÖÖ Ô½Õ´Õ¢Õ¥ÖÕ«Ö Õ´Õ¥Õ¯Õ¨ Õ¡ÕµÕ½ Õ¿Õ¡ÖÕ¡Õ¶Õ¥ÖÕ¸Õ¾ ÕºÕ¥Õ¿Ö Õ§ Õ¯Õ¡Õ¼Õ¸ÖÖÕ« Õ¸Õ¹ Õ´Õ¥Õ® Õ¡Õ·Õ¿Õ¡ÖÕ¡Õ¯Ö Ô±ÕµÕ¶Õ¸ÖÕ°Õ¥Õ¿Ö, Õ´ÕµÕ¸ÖÕ½ ÕÕ¸ÖÕ´Õ¢Õ¨ ÕºÕ¥Õ¿Ö Õ§ Õ¶Õ¥Õ¿Õ« Õ©Õ¥Õ¶Õ«Õ½Õ« Õ£Õ¶Õ¤Õ¡Õ¯Õ¨, Õ¡ÕµÕ¶ÕºÕ¥Õ½ Õ¸Ö Õ¡ÕµÕ¶ Õ°Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ®Õ« Õ¡Õ·Õ¿Õ¡ÖÕ¡Õ¯Õ«Õ¶Ö ÔµÕ©Õ¥ Õ°Õ¡Õ¯Õ¡Õ¼Õ¡Õ¯ Õ©Õ«Õ´Õ« Õ¡Õ¶Õ¤Õ¡Õ´Õ¶Õ¥ÖÕ«Ö Õ¸ÖÖÕ§ Õ´Õ¥Õ¯Õ¨ Õ¡ÕµÕ¤ ÕºÕ¡Õ°Õ«Õ¶ Õ¤Õ«ÕºÕ¹Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ£Õ¶Õ¤Õ¡Õ¯Õ«Õ¶, Õ¶Õ¡ Õ¤Õ¸ÖÖÕ½ Õ§ Õ£Õ¡Õ¬Õ«Õ½ ÕÕ¡Õ²Õ«ÖÖ Õ¥Õ©Õ¥ Õ¡ÕµÕ¶ Õ©Õ«Õ´Õ¨, Õ¸ÖÕ¨ Õ¯Õ¡Õ¼Õ¸ÖÖÕ¥Õ¬ Õ§Ö Õ¡Õ·Õ¿Õ¡ÖÕ¡Õ¯Õ¨ Õ¶Õ¸ÖÕ«Ö Õ§ Õ¯Õ¡ÖÕ¸Õ²Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ¯Õ¡Õ¼Õ¸ÖÖÕ¥Õ¬ Õ¡ÕµÕ¶, Õ¢Õ¡ÖÕ±Ö Õ°Õ¡Õ·Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ´Õ«Õ¶Õ¹Ö Õ¿Õ¡Õ½Õ¨, Õ¡ÕµÕ¶Õ¸ÖÕ°Õ¥Õ¿Ö Õ¢Õ¡ÖÕ±Ö Õ¢Õ²Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Â«ÕºÕ¡Õ¶Õ«Â»Ö Õ Õ¸ÖÖÕ¡ÖÕ¡Õ¶Õ¹ÕµÕ¸ÖÖ Â«ÕºÕ¡Õ¶Õ«Â» Õ¢Õ¡ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¹Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ°Õ¥Õ¿ Õ©Õ«Õ´Õ¨ Õ½Õ¿Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ´Õ« Õ´Õ«Õ¡Õ¾Õ¸Ö[123]Ö
Ô½Õ«Õ¯Õ¸ ÕÕ¡Õ²Õ¨ Õ¶Õ¥ÖÕ¡Õ¼Õ¸ÖÕ´ Õ§ ÕºÕ¡ÖÕ¥Ö Ö Õ±Õ¥Õ¼Õ¶Õ¡Õ®Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Ö ÕÕ¡Õ²Õ©Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ¡ÕµÕ¶ Õ´Õ¡Õ½Õ¶Õ¡Õ¯Õ«ÖÕ¨, Õ¸Õ¾ ÖÕ¡Õ¶Õ¯Õ¡ÖÕ¡Õ® Õ«ÖÕ¸Õ¾ (Õ´ÖÕ£Õ¥Ö, Õ©Õ¥Õ¶Õ«Õ½Õ« Õ£Õ¶Õ¤Õ¡Õ¯ Õ¯Õ¡Õ´ Õ¤Õ¡Õ¿Õ¡ÖÕ¯ Õ¿Õ¡ÖÕ¡Õ¶Õ¥Ö) Õ¢Õ¸Õ¬Õ¸ÖÕ«Ö Õ¥ÖÕ¯Õ¡Ö Õ§ Õ¯Õ¡ÖÕ¸Õ²Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ±Õ¥Õ¼Õ¶Õ¡Õ®Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ Õ¡Õ¶Õ¥Õ¬[123]Ö
Ô¼Õ¡Õ¶Õ«Õ¿Õ¡Õ¶ Õ©Õ«Õ´Õ¡ÕµÕ«Õ¶ ÕÕ¡Õ² Õ§, Õ¡ÕµÕ¶ Õ¸ÖÕ¸Õ· Õ¹Õ¡ÖÕ¸Õ¾ Õ¯ÖÕ¯Õ¶Ö ÖÕ«Õ¶Õ¡Õ¯Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ¯ÖÕ«Õ¯Õ¥Õ¿Õ¨ (Õ¢Õ¡ÕµÖ Õ¡Õ¼Õ¡Õ¶Ö Õ®Õ¥Õ®Õ¡Õ¶)Ö Ô±ÕµÕ½Õ¿Õ¥Õ² Õ°Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ®Õ¸Õ²Õ¨ ÕºÕ¥Õ¿Ö Õ§ Õ£Õ¶Õ¤Õ¡Õ¯Õ¨ Õ¶Õ¥Õ¿Õ« Õ¢Õ¡ÖÕ±Ö Õ¤Õ¥ÕºÕ« Õ¥ÖÕ¯Õ«Õ¶Ö, Õ«Õ½Õ¯ Õ°Õ¥Õ¿Õ¸ Õ°Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ®Õ« Õ¤ÖÕ¡Õ¶ Õ±Õ¥Õ¼ÖÕ¸Õ¾Ö ÔµÕ©Õ¥ Õ£Õ¶Õ¤Õ¡Õ¯Õ¨ Õ¢Õ¼Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶, Õ¡ÕºÕ¡ Õ¶Õ¡ Õ¤Õ¸ÖÖÕ½ Õ§ Õ£Õ¡Õ¬Õ«Õ½ ÕÕ¡Õ²Õ«Ö, Õ¥Õ©Õ¥ Õ¸Õ¹ Õ¡ÕºÕ¡ Õ°Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ®Õ¸Õ²Õ¨ ÕºÕ¥Õ¿Ö Õ§ Õ¾Õ¡Õ¦Õ« Õ¥ÖÕ¯Õ¸Ö Õ¤Õ¡Õ·Õ¿Õ¥ÖÕ« Õ´Õ¥Õ» Õ¡ÕµÕ¶ÖÕ¡Õ¶, Õ´Õ«Õ¶Õ¹Ö Õ¨Õ¶Õ¤Õ¸ÖÕ¶Õ¸Õ² ÕÕ¡Õ²Õ¡ÖÕ¸Õ²Õ« Õ¯Õ¸Õ²Õ´Õ«Ö Õ¶Õ¥Õ¿Õ¾Õ¡Õ® Õ£Õ¶Õ¤Õ¡Õ¯Õ« Õ¯Õ¤Õ«ÕºÕ¹Õ« Õ«ÖÕ¥Õ¶Ö ÕÕ¥Õ¶Ö Õ°Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ®Õ¸Õ²Õ¨ Õ°Õ¡Õ½Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ¥ÖÕ¯ÖÕ¸ÖÕ¤ Õ¤Õ¡Õ·Õ¿Õ«Õ¶, Õ«Ö Õ©Õ«Õ´Õ¨ Õ½Õ¿Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ´Õ«Õ¡Õ¾Õ¸Ö[123]Ö
ÕÕ¡Õ£Õ¸ÖÕ½Õ¿ ÕÕ´Õ¢Õ¡Õ£ÖÕ¥Õ¬
ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÖÕ«Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ¡Õ¾Õ¡Õ¶Õ¤Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ°Õ¡Õ£Õ¸ÖÕ½Õ¿Õ¨Õ Õ½Õ¡ÖÕ¸Õ¶Õ£Õ¶ Õ§, «տոÖÕºÕ¥Õ¶Õ¸Ö», ÕºÕ¡Õ¶Õ¡Õ¤Õ¡Õ¶ «տաովալա» Õ£Õ¸ÖÕ®Õ¾Õ¡Õ® Õ§ Õ¼Õ¡Õ£Õ¸ÕªÕ«Ö, Õ¡ÕµÕ¶ Õ¯ÖÕ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ°Õ¡Õ¿Õ¸ÖÕ¯ Õ¡Õ¼Õ«Õ©Õ¶Õ¥ÖÕ¸Õ¾, Õ£Õ¸Õ¿Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ¨ ÖÕ¡ÕµÖÕ¸Õ¾Õ¥ Õ©Õ¸Õ¯Õ«Ö Õ¥Õ¶ Ö Õ¯Õ¸Õ¹Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ «կաÖÕ¡Â»Ö Ô¿Õ¡Õ¶Õ¡ÕµÖ Õ¯ÖÕ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ¯Õ«Õ½Õ¡Õ·ÖÕ»Õ¡Õ¦Õ£Õ¥Õ½Õ¿Ö 21-ÖÕ¤ Õ¤Õ¡ÖÕ¸ÖÕ´ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ¸ÖÕ´ Õ¯ÖÕ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ¶Õ¡Ö Õ½Õ¸Õ¾Õ¸ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¥Õ¾ÖÕ¸ÕºÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ°Õ¡Õ£Õ¸ÖÕ½Õ¿[124]Ö
ÕÕ¶Õ¡Õ£Õ«Õ¿Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ ÕÕ¸ÖÕ·Õ¡ÖÕ±Õ¡Õ¶Õ¶Õ¥Ö ÕÕ´Õ¢Õ¡Õ£ÖÕ¥Õ¬
ÕÕ¶Õ¡ÕµÕ¡Õ® Õ°Õ¶Õ¡Õ£Õ«Õ¿Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¿Õ¥Õ½Õ¡Õ¶Õ¯ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ«Ö ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ¨ Õ°Õ¥Õ¿Õ¡Õ¦Õ¸Õ¿Õ¾Õ¡Õ® Õ¥Õ¶ Õ¾Õ¡Õ¿, Õ¡ÕµÕ¶Õ¸ÖÕ¡Õ´Õ¥Õ¶Õ¡ÕµÕ¶Õ«Õ¾ Õ´Õ« Õ·Õ¡ÖÖ Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ¸ÖÕ´ ÕºÕ¡Õ°ÕºÕ¡Õ¶Õ¾Õ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ Õ©Õ¡Õ¶Õ¯Õ¡ÖÕªÕ¥Ö Õ°Õ¶Õ¡Õ£Õ«Õ¿Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ°Õ¸ÖÕ·Õ¡ÖÕ±Õ¡Õ¶Õ¶Õ¥Ö, Õ¨Õ¶Õ¤ Õ¸ÖÕ¸ÖÕ´ Õ£Õ¿Õ¡Õ®Õ¸Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ´Õ¥Õ® Õ´Õ¡Õ½Õ¨, ÕºÕ¡Õ¿Õ¯Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ¬Õ¡ÕºÕ«Õ¿Õ¡ Õ´Õ·Õ¡Õ¯Õ¸ÖÕµÕ©Õ«Õ¶ Ö Õ°Õ¡ÕµÕ¿Õ¶Õ¡Õ¢Õ¥ÖÕ¾Õ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ Ô¹Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¢Õ¸Õ¬Õ¸Ö Õ¯Õ²Õ¦Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ¸ÖÕ´ (Õ¨Õ¶Õ¤Õ¡Õ´Õ¥Õ¶Õ¨ Õ°Õ¶Õ¡Õ£Õ«Õ¿Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ ÕºÕ¥Õ²Õ¸ÖÕ´Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ´Õ¸Õ¿ 30 Õ¾Õ¡ÕµÖ, Õ¸ÖÕ¸Õ¶Ö Õ´Õ¥Õ® Õ´Õ¡Õ½Õ¨ Õ¿Õ¥Õ²Õ¡Õ¯Õ¡ÕµÕ¾Õ¡Õ® Õ¥Õ¶ ÕÕ¡Õ¡ÕºÕ¡Õ« Õ¯Õ²Õ¦Õ¸ÖÕ´)Ö ÕÕ¡Õ´Õ¡Õ±Õ¡ÕµÕ¶ ÕºÖÕ¸ÖÕ¥Õ½Õ¸Ö Ô´Õ¡Õ¾Õ«Õ© Ô²Õ¥Õ¼Õ¬Õ« (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬.Õ David Burley) Õ°Õ¥Õ¿Õ¡Õ¦Õ¸Õ¿Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¶Õ¥ÖÕ«, Õ°Õ¶Õ¡Õ£Õ¸ÖÕµÕ¶ ÕÕ¸ÖÕ¯Õ¸ÖÕ¬Õ¥Õ¯Õ¡ Õ£Õ¿Õ¶Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¸Õ¿Õ¡ÕºÕ¸ÖÕ« Õ¡ÖÖÕ¥Õ¬ÕµÕ¡Õ¶ Õ´Õ¡Õ½Õ¸ÖÕ´, Õ°Õ¡Õ¾Õ¡Õ¶Õ¡Õ¢Õ¡Ö Õ°Õ¡Õ¶Õ¤Õ«Õ½Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ¿Õ¸Õ¶Õ£Õ¡ÖÕ«Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ¯Õ¡Õ´ ÕºÕ¸Õ¬Õ«Õ¶Õ¥Õ¦Õ«Õ¡ÖÕ«Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ°Õ¶Õ¡Õ£Õ¸ÖÕµÕ¶ Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¾Õ¡ÕµÖ, Õ¡ÕµÕ½Õ«Õ¶ÖÕ¶ Õ¯Õ¡ÖÕ¸Õ² Õ§ Õ°Õ¡Õ´Õ¡ÖÕ¾Õ¥Õ¬ «ÕÕ¸Õ¬Õ¸Õ¶Õ¥Õ¦Õ«Õ¡ÕµÕ« Ö ÖÕ¸ÖÕ¸Ö»[125]Ö ÕÕ¡Õ¿Õ´Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Ö Õ°Õ¶Õ¡Õ£Õ«Õ¿Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¿Õ¥Õ½Õ¡Õ¯Õ¡Õ¿Õ«Ö Õ¡Õ¼Õ¡Õ¾Õ¥Õ¬ Õ°Õ¥Õ¿Õ¡ÖÖÖÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ§ ÕÕ¸ÖÕ¡ ÖÕ¡Õ²Õ¡ÖÕ¨, 13-Õ«Ö 19-ÖÕ¤ Õ¤Õ¡ÖÕ¥ÖÕ¸ÖÕ´ Ô¹Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ©Õ¾Õ¸Õ¾ Õ¥ÖÖÕ¸ÖÕ¤ Õ´Õ¡ÕµÖÕ¡ÖÕ¡Õ²Õ¡ÖÕ¶ Õ§Ö (Õ¡Õ¼Õ¡Õ»Õ«Õ¶Õ¨ Õ°Õ¡Õ´Õ¡ÖÕ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§Ö ÕÕ¸Õ¬Õ¸Õ¡ Õ£ÕµÕ¸ÖÕ²Õ¨, Õ¥ÖÕ¯ÖÕ¸ÖÕ¤Õ¨Õ Ô½Õ¥Õ¯Õ¥Õ¿Õ¡Õ¶), Õ¡ÕµÕ¶ Õ£Õ¿Õ¶Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ¶Õ¥ÖÕ¯Õ¡ÕµÕ«Õ½ Õ´Õ¡ÕµÖÕ¡ÖÕ¡Õ²Õ¡ÖÕ ÕÕ¸ÖÕ¯Õ¸ÖÕ¡Õ¬Õ¸ÖÕ¡ÕµÕ«Ö 12 Õ¯Õ´ Õ°Õ¥Õ¼Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¾ÖÕ¡[126]Ö ÕÕ¸ÖÕ¡ ÖÕ¡Õ²Õ¡ÖÕ« Õ°ÕµÕ¸ÖÕ½Õ«Õ½Õ¡ÖÖÕ¥Õ¬ÕµÕ¡Õ¶ Õ´Õ¡Õ½Õ¸ÖÕ´ Õ§ Õ£Õ¿Õ¶Õ¾Õ¸ÖÕ´ Ô¼Õ¡ÕºÕ¡ÕÕ¡ Õ·ÖÕ»Õ¡Õ¶Õ¨, Õ¡ÕµÕ¶ Õ¿Õ¸ÖÕ« Õ¿Õ¸Õ¶Õ£Õ¡ Õ¤Õ«Õ¶Õ¡Õ½Õ¿Õ«Õ¡ÕµÕ« Õ£Õ¥ÖÕ¡Õ£Õ¸ÖÕµÕ¶ Õ«Õ·ÕÕ¡Õ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¯Õ¥Õ¶Õ¿ÖÕ¸Õ¶Õ¶ Õ¸Ö Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¾Õ¡ÕµÖÕ¶ Õ§ÖÖ Ô²Õ¡ÖÕ« Õ¤ÖÕ¡Õ¶Õ«Ö Õ¡ÕµÕ¶ Õ°Õ¡ÕµÕ¿Õ¶Õ« Õ§ Õ¶Õ¡Ö Õ¸ÖÕºÕ¥Õ½ 13-Õ«Ö 19-ÖÕ¤ Õ¤Õ¡ÖÕ¥ÖÕ« ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¸Õ¶ÕµÕ¡Õ¶ Õ¯Õ¡ÕµÕ½ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ Õ¡Õ·ÕÕ¡ÖÕ°Õ¡Õ£ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¯Õ¥Õ¶Õ¿ÖÕ¸Õ¶, Õ«Õ¶Õ¹ÕºÕ¥Õ½ Õ¶Õ¡Ö Õ¸ÖÕºÕ¥Õ½ Õ£Õ¥ÖÕ¡Õ£Õ¸ÖÕµÕ¶ Õ¡Õ¼Õ¡Õ»Õ¶Õ¸ÖÕ¤Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ©Õ¡Õ²Õ´Õ¡Õ¶ Õ¾Õ¡ÕµÖ (Ô¼Õ¡ÕºÕ¡ÕÕ¸ÖÕ´ Õ¯Õ¡ Õ´Õ¸Õ¿Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¡ÕºÕ¥Õ½ 22 Õ£Õ¥ÖÕ¥Õ¦Õ´Õ¡Õ¶ Õ¯Õ¡Õ´ Õ¬Õ¡Õ¶Õ£Õ«), Õ¸ÖÕ¸Õ¶Ö Õ«ÖÕ¥Õ¶ÖÕ«Ö Õ¶Õ¥ÖÕ¯Õ¡ÕµÕ¡ÖÕ¶Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ¸Õ¹ Õ´Õ¥Õ® Õ¢Õ¡ÖÕ±ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¶Õ¥Ö, Õ¸ÖÕ¸Õ¶Ö Õ°Õ«Õ·Õ¥ÖÕ¶Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ°Õ¡Õ¿Õ¡Õ® Õ¢Õ¸ÖÕ£Õ¥Ö[126]Ö
ÕÕ¡Õ¡Õ´Õ¸Õ¶Õ£Õ¡ Õ¡ ÕÕ¡Õ¸ÖÕ« Õ¤Õ¸Õ¬Õ´Õ¥Õ¶ ÕÕ´Õ¢Õ¡Õ£ÖÕ¥Õ¬
ÕÕ¡Õ¶Õ£Õ¡Õ¿Õ¡ÕºÕ¸Ö Õ¯Õ²Õ¦Õ¸Ö ÕªÕ¡Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¯Õ«Ö Õ¿Õ¡ÖÕ¡Õ®ÖÕ¸ÖÕ´Õ ÕÕ«Õ¸ÖÕ¿Õ¸Õ¸ÖÕ¡ Õ£ÕµÕ¸ÖÕ²Õ«Ö Õ¸Õ¹ Õ°Õ¥Õ¼Õ¸Ö, Õ£Õ¿Õ¶Õ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ 12 Õ¿Õ¸Õ¶Õ¶Õ¡ÕµÕ¡Õ¶Õ¸Ö Õ°Õ¡ÕµÕ¿Õ¶Õ« Õ¤Õ¸Õ¬Õ´Õ¥Õ¶Õ ÕÕ¡Õ¡Õ´Õ¸Õ¶Õ£Õ¡ Õ¡ ÕÕ¡Õ¸ÖÕ«Õ¶, Õ¸ÖÕ¨ Õ¿Õ¸Õ¶Õ£Õ¸Õ¥ÖÕ¥Õ¶Õ«Ö Õ©Õ¡ÖÕ£Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¢Õ¡Ö Õ¶Õ·Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¸ÖÕ´ Õ§ «ÕÕ¡Õ¸ÖÕ« Õ¡Õ½Õ¿Õ®Õ¸ Õ¢Õ¥Õ¼Â»Ö Ô±ÕµÕ¶ Õ´Õ¥Õ£Õ¡Õ¬Õ«Õ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ´Õ«Õ¡Õ¯ Õ¯Õ¡Õ´Õ¡ÖÕ¶ Õ§ Ô½Õ¡Õ²Õ¡Õ² Ö Õ¾Õ¯Õ«Õ¡Õ¶Õ¸Õ½Õ« Õ°Õ¡ÖÕ¡Õ¾Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ´Õ¡Õ½Õ¸ÖÕ´, Õ¸Ö Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ¾Õ¡Õ® Õ§ 5 Õ´Õ¥Õ¿Ö Õ¢Õ¡ÖÕ±ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶, 2 Õ´Õ¥Õ¿Ö Õ¬Õ¡ÕµÕ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ Ö 6 Õ´Õ¥Õ¿Ö Õ¥ÖÕ¯Õ¡ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ Õ¸ÖÕ¶Õ¥ÖÕ¸Õ² Õ¥ÖÕ¥Ö Õ´Õ¡ÖÕ»Õ¡Õ¶Õ¥ Õ½Õ¡Õ¬Õ«Õ¯Õ¶Õ¥ÖÕ«Ö (Õ¡ÖÕ¿Õ¡ÖÕ¶Õ¡ÕºÕ¥Õ½ Õ¶Õ´Õ¡Õ¶ ÕÕ©Õ¸Õ¸ÖÕ¶Õ°Õ¥Õ¶Õ»Õ«Õ¶)Ö Ô¿Õ¡Õ¼Õ¸ÖÕµÖÕ« Õ³Õ·Õ£ÖÕ«Õ¿ Õ©Õ¾Õ¡Õ£ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ Ö Õ¶Õ·Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ Õ°Õ¡ÕµÕ¿Õ¶Õ« Õ¹Õ¥Õ¶Ö ÔµÕ¶Õ©Õ¡Õ¤ÖÕ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§, Õ¸Ö Õ¡ÕµÕ¶ Õ¯Õ¡Õ¼Õ¸ÖÖÕ¾Õ¥Õ¬ Õ§ 13-ÖÕ¤ Õ¤Õ¡ÖÕ« Õ½Õ¯Õ¦Õ¢Õ«Õ¶Õ Õ©Õ¾Õ¸Õ¾ Õ¿Õ¡Õ½Õ¶Õ´Õ¥Õ¯Õ¥ÖÕ¸ÖÕ¤ Õ¿Õ¸ÖÕ« Õ¿Õ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ«Õ ÕÕ¸ÖÕ«Õ¿Õ¡Õ¿Õ¸ÖÕ«Õ« Õ¯Õ¡Õ¼Õ¡Õ¾Õ¡ÖÕ´Õ¡Õ¶ ÕªÕ¡Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯[127]Ö Ô³Õ¸ÕµÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ Õ¸ÖÕ¶Õ« Õ´Õ« ÖÕ¡Õ¶Õ« Õ¿Õ¥Õ½Õ¡Õ¯Õ¥Õ¿ ÕÕ¡Õ¡Õ´Õ¸Õ¶Õ£Õ¡ Õ¡ ÕÕ¡Õ¸ÖÕ«Õ¶ ÖÕ¸ÖÕ¶Õ¯ÖÕ«Õ¸Õ¶Õ¡Õ¬ Õ¶Õ·Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¾Õ¥ÖÕ¡Õ¢Õ¥ÖÕµÕ¡Õ¬Ö Ô¸Õ½Õ¿ Õ¤ÖÕ¡Õ¶ÖÕ«Ö Õ´Õ¥Õ¯Õ«Õ Õ¡ÕµÕ¶ Õ¯Õ¡Õ¼Õ¸ÖÖÕ¾Õ¥Õ¬ Õ§ ÕÕ¸ÖÕ¿Õ¸Õ¿Õ¸ÖÕ« Õ¯Õ¸Õ²Õ´Õ«Ö Õ« Õ¶Õ·Õ¡Õ¶Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¸ÖÕ´Õ¶ Õ«Ö Õ©Õ·Õ¶Õ¡Õ´Õ¡ÖÕ¡Õ® Õ¸ÖÕ¤Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ°Õ¡Õ·Õ¿Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ (Õ¤Õ¸Õ¬Õ´Õ¥Õ¶Õ¨ ÕºÕ¥Õ¿Ö Õ§ ÕÕ¸ÖÕ°ÖÕ¤Õ¡Õ¶Õ·Õ¥Ö Õ¶ÖÕ¡Õ¶Ö Õ´Õ¥Õ» Õ¥Õ²Õ¡Õ® Õ¢Õ¡ÖÕ¥Õ¯Õ¡Õ´Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¯Õ¡ÕºÕ¥ÖÕ¨)Ö Ô¿Õ¡Õ´ Õ¡ÕµÕ¶ Õ¯Õ¡ÖÕ¸Õ² Õ§Ö Õ®Õ¡Õ¼Õ¡ÕµÕ¥Õ¬ Õ¸ÖÕºÕ¥Õ½ Õ¶Õ¡ÕÕ¯Õ«Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ¡ÕµÕ¤ Õ¾Õ¡ÕµÖÕ¸ÖÕ´ Õ£Õ¸ÕµÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ Õ¸ÖÕ¶Õ¥ÖÕ¸Õ² Õ©Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¿Õ¡ÖÕ¡Õ®ÖÕ« Õ´Õ¸ÖÕ¿Ö[128]Ö
ÕÕºÕ¸ÖÕ¿ ÕÕ´Õ¢Õ¡Õ£ÖÕ¥Õ¬
ÕÕ¥Õ£Õ¢Õ«Õ¶ Õ¡Õ¦Õ£Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ½ÕºÕ¸ÖÕ¿Õ±Ö Õ§[129] Ö Õ¡Õ¦Õ£Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ°Õ¡Õ¾Õ¡ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¨ (Ê»Ikale Tahi, Õ¯Õ¡Õ´ Ô¾Õ¸Õ¾Õ« Ô±ÖÕ®Õ«Õ¾Õ¶Õ¥Ö ) ÖÕ¸ÖÕµÖ Õ¿Õ¾Õ¥Ö Õ¢Õ¡Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶ Õ¬Õ¡Õ¾ Õ¡ÖÕ¤ÕµÕ¸ÖÕ¶ÖÕ¶Õ¥Ö Õ´Õ«Õ»Õ¡Õ¦Õ£Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¡Õ½ÕºÕ¡ÖÕ¥Õ¦Õ¶Õ¥ÖÕ¸ÖÕ´Ö Õ½Õ¯Õ½Õ¡Õ® 1987 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Ö Õ½Õ¯Õ½Õ¡Õ® ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¶ Õ´Õ¡Õ½Õ¶Õ¡Õ¯ÖÕ¥Õ¬ Õ§ Õ¡Õ·ÕÕ¡ÖÕ°Õ« Õ¼Õ¥Õ£Õ¢Õ«Õ« Õ¾Õ¥Ö Õ¡Õ¼Õ¡Õ»Õ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶Ö 2007 Ö 2011 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ¼Õ¥Õ£Õ¢Õ«Õ« Õ¡Õ·ÕÕ¡ÖÕ°Õ« Õ£Õ¡Õ¾Õ¡Õ©Õ« Õ¡Õ¼Õ¡Õ»Õ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ ÕªÕ¡Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¶ Õ¸ÖÕ¶Õ¥ÖÕ¡Õ¾ Õ¡Õ´Õ¥Õ¶Õ¡Õ°Õ¡Õ»Õ¸Õ²Õ¡Õ¯ Õ´ÖÖÕ¡Õ·Õ¡ÖÕ¨Õ Õ°Õ¡Õ²Õ©Õ¥Õ¬Õ¸Õ¾ Õ¹Õ¸ÖÕ½ ÕÕ¡Õ²Õ¥ÖÕ«Ö Õ¥ÖÕ¯Õ¸ÖÕ½Õ¨ Ö Õ¸ÖÕ¶Õ¥ÖÕ¡Õ¾ Õ°Õ¶Õ¡ÖÕ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ Õ´Õ¡Õ½Õ¶Õ¡Õ¯ÖÕ¥Õ¬Õ¸Ö ÖÕ¡Õ¼Õ¸ÖÕ¤ Õ¥Õ¦ÖÕ¡ÖÕ¡Õ¯Õ¹Õ¸ÖÕ´Ö 2007 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ« ÕÕ¥Õ£Õ¢Õ«Õ« Õ¡Õ·ÕÕ¡ÖÕ°Õ« Õ£Õ¡Õ¾Õ¡Õ©Õ« ÕÕ¡Õ²Õ¡ÖÕ¯Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¸ÖÕ´ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¶ Õ°Õ¡Õ²Õ©Õ¥Ö Õ«Ö Õ¡Õ¼Õ¡Õ»Õ«Õ¶ Õ¥ÖÕ¯Õ¸Ö Õ°Õ¡Õ¶Õ¤Õ«ÕºÕ¸ÖÕ´Õ¶Õ¥ÖÕ¸ÖÕ´, Ô±ÕÕ-Õ« Õ°Õ¥Õ¿ 25-15 Õ°Õ¡Õ·Õ¾Õ¸Õ¾, Õ«Õ½Õ¯ ÕÕ¡Õ´Õ¸Õ¡Õ« Õ°Õ¥Õ¿19-15Ö 2007 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ« Õ´ÖÖÕ¡Õ·Õ¡ÖÕ¸ÖÕ´ Õ·Õ¡Õ¿ Õ´Õ¸Õ¿ Õ§Õ«Õ¶ Õ¾Õ¥ÖÕ»Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ°Õ¡Õ²Õ©Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ«Õ¶, Õ½Õ¡Õ¯Õ¡ÕµÕ¶ ÕÕ¡ÖÕ¡ÖÕ¡ÕµÕ«Õ¶ Ô±ÖÖÕ«Õ¯Õ¡ÕµÕ« ÕÖÖÕ«Õ¶Õ£Õ¢Õ¸Õ¯Õ½ Õ©Õ«Õ´Õ«Ö ÕºÕ¡ÖÕ¿Õ¾Õ¥ÖÕ 30-25 Õ°Õ¡Õ·Õ¾Õ¸Õ¾Ö ÕÕ¡ÖÕ¿Õ¾Õ¥Õ¬Õ¸Õ¾ Ô±Õ¶Õ£Õ¬Õ«Õ¡ÕµÕ«Õ¶ 36-20 Õ°Õ¡Õ·Õ¾Õ¸Õ¾ Õ¯Õ¸ÖÖÖÕ¥ÖÕ«Õ¶ Õ´ÖÖÕ¡Õ·Õ¡ÖÕ¥ÖÕ¸ÖÕ´ Õ°Õ¡Õ²Õ©Õ¥Õ¬Õ¸ÖÕ«ÖÕ¥Õ¶Ö Õ¾Õ¥ÖÕ»Õ«Õ¶ Õ°Õ¸ÖÕµÕ½Õ¨Ö Ô±ÕµÕ¶Õ¸ÖÕ¡Õ´Õ¥Õ¶Õ¡ÕµÕ¶Õ«Õ¾ Õ£ÖÕ¡Õ¾Õ¥Õ¬Õ¸Õ¾ Õ¥ÖÖÕ¸ÖÕ¤ Õ¿Õ¥Õ²Õ¨ Õ¥Õ¿Ö Õ©Õ¸Õ²Õ¶Õ¥Õ¬Õ¸Õ¾ ÕÕ¡ÖÕ¡ÖÕ¡ÕµÕ«Õ¶ Ô±ÖÖÕ«Õ¯Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Ö Ô±Õ¶Õ£Õ¬Õ«Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Ö ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¶ Õ«Õ¶ÖÕ¶Õ¡Õ¢Õ¥ÖÕ¡Õ¢Õ¡Ö Õ¸ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¸ÖÕ´ Õ½Õ¿Õ¡ÖÕ¡Õ¾ 2011 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶ ÕÕ¸Ö Ô¶Õ¥Õ¬Õ¡Õ¶Õ¤Õ«Õ¡ÕµÕ¸ÖÕ´ Õ¯Õ¡ÕµÕ¡Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö ÕÕ¥Õ£Õ¢Õ«Õ« Õ¡Õ·ÕÕ¡ÖÕ°Õ« Õ£Õ¡Õ¾Õ¡Õ©Õ« Õ¡Õ¼Õ¡Õ»Õ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶Õ¨Ö 2011Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶ Õ¼Õ¥Õ£Õ¢Õ«Õ« Õ¡Õ·ÕÕ¡ÖÕ°Õ« Õ£Õ¡Õ¾Õ¡Õ©Õ« ÕÕ¡Õ²Õ¡ÖÕ¯Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ 1/4 Õ¥Õ¦ÖÖÕ¡Õ¯Õ¹Õ¸ÖÕ´ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¶ Õ°Õ¡Õ²Õ©Õ¥Ö ÕÕ¡ÕºÕ¸Õ¶Õ«Õ¡ÕµÕ«Õ¶ 31-18 Õ°Õ¡Õ·Õ¾Õ¸Õ¾, Õ¥Õ¦ÖÕ¡ÖÕ¡Õ¯Õ¹Õ¸ÖÕ´ Õ¦Õ¢Õ¡Õ²Õ¥ÖÕ¶Õ¥Õ¬Õ¸Õ¾ 5-ÖÕ¤ Õ¿Õ¥Õ²Õ¨[130] ÕºÕ¡ÖÕ¿Õ¾Õ¥Õ¬Õ¸Õ¾ ÕÖÕ¡Õ¶Õ½Õ«Õ¡ÕµÕ«Ö 19-14 Õ°Õ¡Õ·Õ¾Õ¸ÖÕ´Ö Ô±ÕµÕ¶Õ¸ÖÕ¡Õ´Õ¥Õ¶Õ¡ÕµÕ¶Õ«Õ¾ All Blacks-Õ¨ Õ¶Õ¡ÕÕ¸ÖÕ¤ Õ®Õ¡Õ¶Ö ÕºÕ¡ÖÕ¿Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¶Õ¥ÖÕ¨ Õ¯ÖÕ¥Ö Õ¢Õ¡Ö Õ´ÖÖÕ¡Õ·Õ¡ÖÕ¸ÖÕ´ (41â10) Ö Õ°Õ¥Õ¿Õ¡Õ£Õ¸ÖÕ´ Õ´Õ¥Õ® Õ¯Õ¸ÖÕ¸ÖÕ½Õ¿ Õ¸ÖÕ¶Õ¥ÖÕ¡Õ¾ Ô¿Õ¡Õ¶Õ¡Õ¤Õ¡ÕµÕ« Õ°Õ¥Õ¿ Õ¸ÖÕ¶Õ¥ÖÕ¡Õ¾ ÕÕ¡Õ²Õ¸ÖÕ´ (25â20) Ö Õ¤Õ¡ Õ¶Õ·Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¸ÖÕ´ Õ§ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¶ Õ¿Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ¬ Õ¿Õ¾Õ¥Ö ÕÖÕ¡Õ¶Õ½Õ«Õ¡ÕµÕ« Õ°Õ¥Õ¿ Õ¸ÖÕ¶Õ¥ÖÕ¡Õ® ÕÕ¡Õ²Õ¨ (Õ¯Õ¸ÖÖÖÕ¥Ö Õ¶Õ¡Ö ÕÔ¶-Õ« Õ°Õ¥Õ¿ Õ¸ÖÕ¶Õ¥ÖÕ¡Õ® ÕÕ¡Õ²Õ¨) Ö Õ¥Õ¦ÖÕ¡ÖÕ¡Õ¯Õ¹Õ« Õ°Õ¡Õ´Õ¡Ö Õ¯Õ¸ÖÖÖÕ¥Ö Õ¢Õ¸Õ¶Õ¸ÖÕ½Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¥ÖÕ¯Õ¸Ö Õ´Õ«Õ¡Õ¾Õ¸Ö Õ¸Ö Õ¸ÖÕ¶Õ¥ÖÕ¡Õ¾ 46 Õ´Õ«Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ« Õ¿Õ¡ÖÕ¢Õ¥ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Ö
ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ¬Õ¡Õ¾Õ¡Õ£Õ¸ÖÕµÕ¶ Õ¡ÖÕ¤ÕµÕ¸ÖÕ¶ÖÕ¨ Õ´Õ«Õ¶Õ¹Ö 2007 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¨ Õ¥Õ²Õ¥Õ¬ Õ§ 1995 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶ Õ°Õ¡Õ²Õ©Õ¥Õ¬ Õ§ Ô¿Õ¸Õ¤ Õ¤Õ Ô»Õ¾Õ¸ÖÕ¡ÖÕ«Õ¶ 29-11 Õ°Õ¡Õ·Õ¾Õ¸Õ¾ Ö 1999 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ«Õ¶, Õ¥ÖÕ¢ Õ°Õ¡Õ²ÖÕ¥Ö Ô»Õ¿Õ¡Õ¬Õ«Õ¡ÕµÕ«Õ¶ 28â25 Õ°Õ¡Õ·Õ¾Õ¸Õ¾ (Õ¹Õ¶Õ¡ÕµÕ¡Õ®14 Õ¿Õ²Õ¡Õ´Õ¡ÖÕ¿Õ«Õ¯ ÕºÕ¡ÖÕ¿Õ¾Õ¥ÖÕ«Õ¶ Ô±Õ¶Õ£Õ¬Õ«Õ¡ÕµÕ¶ 101â10 Õ°Õ¡Õ·Õ¾Õ¸ÖÕ´ )Ö ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¶ Õ°Õ¡Õ¶Õ¤Õ¥Õ½ Õ§Ö Õ£Õ¡Õ¬Õ«Õ½ Ikale Tahi war dance Õ¯Õ¡Õ´ theor Sipi Tau (a form of Kailao) Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ¶Õ¶Õ¥ÖÕ¸Õ¾ Õ«ÖÕ¥Õ¶Ö Õ¢Õ¸Õ¬Õ¸Ö ÕÕ¡Õ²Õ¥ÖÕ«Ö Õ¡Õ¼Õ¡Õ»Ö ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¶ Õ´ÖÖÕ¥Õ¬ Õ§ ÕÕ¡Õ²Õ¡Õ²Ö Õ¾Õ¯Õ«Õ¡Õ¶Õ¸Õ½ÕµÕ¡Õ¶ Õ¡Õ¦Õ£Õ¥ÖÕ« Õ¤Õ¥Õ´Õ ÕÕ¡Õ´Õ¸Õ¡ÕµÕ«, ÕÕ«Õ»Õ«, Õ¸ÖÕ¨ Õ¡ÕµÕªÕ´ ÖÕ¸ÕÕ¡ÖÕ«Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ§ Ô»Õ¶Õ½Õ¸ÖÕ¿Õ¸ÖÕ«Õ¡Õ¶Õ¡Õ¬ ÕÕ¶Õ¶Õ¡ÖÕ¯Õ´Õ¡Õ¶ Ô½Õ¸ÖÕ°Õ¸ÖÖÕ¤Õ¨ Ö ÕÕ¡Õ²Õ¡Õ²Ö Õ¾Õ¯Õ«Õ¡Õ¶Õ¸Õ½ÕµÕ¡Õ¶ Õ¡Õ¦Õ£Õ¥ÖÕ« Õ£Õ¡Õ¾Õ¡ÖÕ« Õ¡Õ¼Õ¡Õ»Õ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶Õ¨ Õ´Õ¡Õ½Õ¶Õ¡Õ¯ÖÕ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ ÕÕ¡ÕºÕ¸Õ¶Õ«Õ¡Õ¶, Ô¿Õ¡Õ¶Õ¡Õ¤Õ¡Õ¶ Ö Ô±ÕÕ-Õ¶Ö Ô±Õ¯Õ¸ÖÕ´Õ¢Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ´Õ¡Õ¯Õ¡ÖÕ¤Õ¡Õ¯Õ¸Õ¾ Õ¯Õ¡ Ô´Õ¡Õ¿Õ¥Ö Ô³Õ¡Õ¾Õ¡Õ©Õ« ÕÕ¡ÖÕ¦Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Ô±Õ¼Õ¡Õ»Õ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶ Ö Ô½Õ¡Õ²Õ¡Õ² ÕÕ¥ÖÕ¢Õ«Õ« Ô³Õ¡Õ¾Õ¡Õ©Ö ÕÕ¥ÖÕ¢Õ«Õ« Õ´Õ«Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¨ Õ²Õ¥Õ¯Õ¡Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¸ÖÕ´ Õ§ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ Õ¼Õ¥Õ£Õ¢Õ«Õ« ÖÕ¸ÖÕ¿Õ¢Õ¸Õ¬Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ´Õ«Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¯Õ¸Õ²Õ´Õ«, Õ¸ÖÕ¨ Õ°Õ¡Õ¶Õ¤Õ«Õ½Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ§ Ô½Õ¡Õ²Õ¡Õ² Ö Õ¾Õ¯Õ«Õ¡Õ¶Õ¸Õ½Õ« Õ¼Õ¥ÖÕ¢Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ¤Õ¡Õ·Õ«Õ¶ÖÕ« Õ¡Õ¶Õ¤Õ¡Õ´ Ö Õ¶ÕºÕ¡Õ½Õ¿Õ¸ÖÕ´ Õ§ ÕÕ¡Õ²Õ¡Õ²Ö Õ¾Õ¯Õ«Õ¡Õ¶Õ¸Õ½Õ¯ÕµÕ¡Õ¶ Õ¼Õ¥Õ£Õ¢Õ«Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ©Õ«Õ´Õ«Õ¶, Õ¶Õ¡ÕÖÕ¡Õ¶ 2009 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ« Õ¶ÖÕ¡Õ¶Ö Õ¾Õ¥ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ´Õ¡Õ¶Õ¨Ö
ÕÕ¡Õ¿ ÕÕ¡Õ²Õ¡ÖÕ¸Õ²Õ¶Õ¥Ö Õ¸ÖÕ¶Õ¥ÖÕ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ Õ¿Õ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¶ÕµÕ¡Õ¶ Õ®Õ¡Õ£Õ¸ÖÕ´, Ö ÖÕ«Õ¶Õ¡Õ¯Õ ÕÕ¸Õ¶Õ¡Õ° Ô¼Õ¸Õ´Õ¸Ö, Ô»Õ½ÖÕ¡ÕµÕ¥Õ¬ ÕÕ¸Õ¬Õ¡Õµ, ÕÕ«Õ¬Õ«Õ¡ÕµÕ¡Õ´Õ« «Õիլլիամ» ÕÖÕ¡Õ°Õ¡Õ¶Õ£Õ¡, ÕÕ¡Õ¬Õ¡Õ¯Õ¡Õµ ÕÕ¥Õ¯Õ¿Õ¸Õ¡, Ô²Õ¥Õ¶ Ô±ÖÕ¥Õ¡Õ¯Õ«, ÕÕ¡ÖÕ¬Õ«Õ¦ ÕÕ«Õ¸ÖÕ¿Õ¡Õ¸Ö, ÕÖÕ¡Õ¶Õ¯ ÕÕ¡Õ¬Õ¡Õ¡Õµ, ÕÕ¥Õ¯Õ¸ÕºÕ¥ Ô¿Õ¥ÕºÕ¸Ö, ÕÕ¸ÖÕ» ÕÕ´Õ«Õ©, ÕÕ«ÖÕ¬Õ«ÖÖ ÕÕ¡Õ¬Õ¸Ö, ÕÕ«Õ¿Õ¡Õ¬Õ¥Õ¯Õ« Ô¹Õ«Õ´Õ¡Õ¶Õ«, ÕÕ¡Õ¬Õ¥Õ¦Õ« ÕÕ¡Õ¡ÖÕ¸Ö, Ô±Õ¶Õ¿Õ¸Õ¶Õ« Ö ÕÕ¡Õ«Õ¡ ÕÕ¥ÕµÕ¶Õ£Õ¡Õ¡, ÕÕ¡ÖÕ¯ ÕÕ¥ÖÖÕ¡ÖÕ¤, ÕÕ¸ÖÖÕ¥Õ¼ ÕÕ¸ÖÕ¶Õ¡, Ô´Õ¸Õ¸ÖÕ£ ÕÕ¸Õ¸ÖÕ¾Õ¬Õ¥Õ©Õ©, ÕÕ¸Õ¸ÖÕ¿Õ¡Õµ Ô¿Õ¥ÖÕ¸Ö Ö ÕÕ¡Õ¿Õ¡ÖÕ¸Ö ÕÕ¸Õ¬Õ¸Õ¿Õ¡-ÕÕ¡Õ¸ÖÕ ÕÕ¡Õ²Õ¡ÖÕ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ All Blacks-Õ¸ÖÕ´ Õ¯Õ¡Õ´ Wallabies -Õ¸ÖÕ´Ö Ô²ÖÕ«Õ¿Õ¡Õ¶Õ¡ÖÕ« Õ¯Õ¡Õ´ Ô»Õ¼Õ¬Õ¡Õ¶Õ¤Õ¡ÖÕ« Ô±Õ¼ÕµÕ¸ÖÕ®Õ¨ Ö ÕÖÕ¥Õ¬Õ½Õ« Õ´Õ«Õ»Õ¡Õ¦Õ£Õ¡ÕµÕ«Õ¶ ÕÕ¡Õ²Õ¡ÖÕ¸Õ² ÕÕ¡Õ¸ÖÕ¬Õ¸ÖÕºÕ¥ «Õոբի» ÕÕ¡Õ¬Õ¥Õ¿Õ¡Õ¸Ö-Õ¶ Õ¿Õ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ®Õ¡Õ£Õ¸ÖÕ´ Õ¸ÖÕ¶Õ« Ö ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¶Õ« Õ´Õ«Õ»Õ¡Õ¦Õ£Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ³Õ¡Õ¶Õ¡Õ¹Õ¾Õ¡Õ® Ô¿Õ¸ÖÕ¬Õ« ÕÕ¡Õ¬Õ¥Õ¿Õ¡Õ¸ÖÕ« Õ¸ÖÕ¤Õ«Õ¶ Õ§Ö Ô¹Õ¡Õ¸ÖÕ¬Õ¸ÖÖÕ¥Õ« Õ¦Õ¡ÖÕ´Õ«Õ¯Õ¶Õ¥ÖÕ¨ Ö Ô±Õ¶Õ£Õ¬Õ«Õ¡ÕµÕ« Õ´Õ«Õ»Õ¡Õ¦Õ£Õ¡ÕµÕ«Õ¶ ÕÕ¡Õ²Õ¡ÖÕ¸Õ²Õ¶Õ¥ÖÕ¨ Ô²Õ«Õ¬Õ¬Õ« Ö ÕÕ¡Õ¯Õ¸ ÕÕ¸ÖÕ¶Õ«ÕºÕ¸Õ¬Õ¡Õ¶ (Õ¸ÖÕ¨ Õ¶Õ¸ÖÕµÕ¶ÕºÕ¥Õ½ Õ¢ÖÕ«Õ¿Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Ö Õ«Õ¼Õ¬Õ¡Õ¶Õ¤Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Ô±Õ¼ÕµÕ¸ÖÕ® Õ§ Õ¯Õ¸Õ¹Õ¾Õ¸ÖÕ´) Õ¶Õ¸ÖÕµÕ¶ÕºÕ¥Õ½ Õ°Õ¡Õ¶Õ¤Õ«Õ½Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ Õ¶Õ¡ÕÕ¯Õ«Õ¶ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ¼Õ¥Õ£Õ¢Õ«Õ« Õ¡Õ¾Õ¡Õ£ ÕÕ¥Õ¡ ÕÕ¸ÖÕ¶Õ«ÕºÕ¸Õ¬Õ¡ÕµÕ« Õ¸ÖÕ¤Õ«Õ¶Õ¥ÖÖ ÕÕ¥Õ£Õ¢Õ«Õ¶ Õ°Õ¡Õ¶ÖÕ¡Õ°Õ¡ÕµÕ¿ Õ§ Õ°Õ¡Õ¶ÖÕ¡ÕºÕ¥Õ¿Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¤ÕºÖÕ¸ÖÕ¶Õ¥ÖÕ« Õ·ÖÕ»Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ´, Ö, Õ«Õ¶Õ¹ÕºÕ«Õ½Õ«Ö Õ¥Õ¶ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ ÖÕ¸Õ¬Õ¥Õ»Õ¨ Ö Ô¹Õ¸ÖÕ¸Õ¸Ö ÖÕ¸Õ¬Õ¥Õ»Õ¨ ÕºÕ¡ÖÕ¢Õ¥ÖÕ¡Õ¢Õ¡Ö Õ¯ÖÕ©Õ¡Õ©Õ¸Õ·Õ¡Õ¯Õ¶Õ¥Ö Õ¥Õ¶ Õ¿ÖÕ´Õ¡Õ¤ÖÕ¸ÖÕ´ ÕÕ¸Ö Ô¶Õ¥Õ¬Õ¡Õ¶Õ¤Õ«Õ¡ÕµÕ«, Ô±Õ¾Õ½Õ¿ÖÕ«Õ¡Õ¬Õ¡ÕµÕ« Ö ÕÕ¡ÕºÕ¸Õ¶Õ«Õ¡ÕµÕ« Õ¤ÕºÖÕ¸ÖÕ¶Õ¥ÖÕ« Õ¡Õ·Õ¡Õ¯Õ¥ÖÕ¿Õ¶Õ¥ÖÕ«Õ¶Ö
ÕÕ¥Õ£Õ¢Õ«Õ« Õ¬Õ«Õ£Õ¡Õ¶ Õ¸ÖÕ¸Õ·Õ¡Õ¯Õ« Õ°Õ¡Õ»Õ¸Õ²Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¶Õ¥ÖÕ« Õ§ Õ°Õ¡Õ½Õ¥Õ¬Ö 2008 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ« ÕÕ¥Õ£Õ¢Õ«Õ« Ô¼Õ«Õ£Õ¡ÕµÕ« Ô±Õ·ÕÕ¡ÖÕ°Õ« Ô³Õ¡Õ¾Õ¡Õ©Õ« ÕÕ¡Õ²Õ¡ÖÕ¯Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¸ÖÕ´ Õ£ÖÕ¡Õ¶ÖÕ¾Õ¡Õ® ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¶ Õ°Õ¡Õ²Õ©Õ¥Ö Ô»Õ¼Õ¬Õ¡Õ¶Õ¤Õ«Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Ö ÕÕ¸Õ¿Õ¬Õ¡Õ¶Õ¤Õ«Õ¡ÕµÕ«Õ¶Ö 2017 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ« Õ¶Õ¸ÕµÕ¥Õ´Õ¢Õ¥ÖÕ« 11 -Õ«Õ¶ Ô±Õ·ÕÕ¡ÖÕ°Õ« Õ£Õ¡Õ¾Õ¡Õ©Õ« Õ¡Õ¼Õ¡Õ»Õ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¸ÖÕ´ ÕÕ¡Õ´Õ«Õ¬Õ«Õ©Õ¸Õ¶Õ« ÕÕ¥ÕµÕ¯Õ¡Õ¿Õ¸ Õ½Õ¿Õ¡Õ¤Õ«Õ¸ÖÕ¶Õ¸ÖÕ´ Õ°Õ¡Õ²Õ©Õ¥Ö ÕÕ¸Ö Ô¶Õ¥Õ¬Õ¡Õ¶Õ¤Õ«Õ¡ÕµÕ«Õ¶Ö Ô±ÕµÕ½ÕºÕ«Õ½Õ¸Õ¾ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¶ Õ½ÕºÕ¸ÖÕ¿Õ« ÕºÕ¡Õ¿Õ´Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ´Õ¥Õ» Õ¤Õ¡ÖÕ±Õ¥Õ¬ Õ§ Õ¡Õ¼Õ¡Õ»Õ«Õ¶ Õ°Õ¡Õ¾Õ¡ÖÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ« (Õ¥ÖÕ¥Ö Õ¥ÖÕ¯ÖÕ¶Õ¥ÖÕ«Ö Õ¤Õ¸ÖÖÕ½Õ Ô±Õ¾Õ½Õ¿ÖÕ«Õ¡Õ¬Õ¡ÕµÕ¸ÖÕ´, ÕÕ¸Ö Ô¶Õ¥Õ¬Õ¡Õ¶Õ¤Õ«Õ¡ÕµÕ¸ÖÕ´, Ö Ô±Õ¶Õ£Õ¬Õ«Õ¡ÕµÕ¸ÖÕ´/ ÕÕ«Õ¡ÖÕµÕ¡Õ¬ Ô¹Õ¡Õ£Õ¡Õ¾Õ¸ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶) Õ°Õ¡Õ²Õ©Õ¥Õ¬ Õ§ Õ´Õ¥Õ¯ Õ¥ÖÕ¥Ö Õ¡Õ¦Õ£Õ¥ÖÕ«Ö Ô±Õ¦Õ£Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ©Õ«Õ´Õ« Õ°Õ¡Õ»Õ¸Õ²Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ°Õ¥Õ¿ Õ´Õ¥Õ¯Õ¿Õ¥Õ² ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ·Õ¡Õ¿ ÕÕ¡Õ²Õ¡ÖÕ¸Õ²Õ¶Õ¥Ö Õ´Õ¥Õ®Õ¡ÖÕ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ Ô±Õ¾Õ½Õ¿ÖÕ¡Õ¬Õ¡ÕµÕ« Ô±Õ¦Õ£Õ¡ÕµÕ«Õ¶ ÕÕ¥Õ£Õ¢Õ«Õ« Õ¬Õ«Õ£Õ¡ÕµÕ« Õ´ÖÖÕ¡Õ·Õ¡ÖÕ¥ÖÕ¸ÖÕ´Ö Ô´ÖÕ¡Õ¶Ö Õ¶Õ¥ÖÕ¡Õ¼Õ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ ÕÕ«Õ¬Õ¬Õ«Õ¥ ÕÕ¡Õ½Õ¸Õ¶, ÕÕ¡Õ¶Õ¸Ö ÕÕ¡Õ¿Õ¸ÖÕ¾Õ¥Õµ, Ô²ÖÕ¥Õ¶Õ¿ ÕÕ¡ÕµÕ¿, ÕÕ«Õ¬Õ¬Õ«Õ¥ ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡, Ô±Õ¶Õ¿Õ¸Õ¶Õ« ÕÕ¸ÖÕºÕ¸Õ¸Ö, Ô±Õ¶Õ¿Õ¸Õ¶Õ«Õ¸ Ô¿Õ¡Õ¸ÖÖÕ¸ÖÕ¦Õ«, Ô»Õ½ÖÕ¡ÕµÕ¥Õ¬ ÕÕ¸Õ¬Õ¡Õ¸Ö, ÕÕ¡Õ¶Õ«Õ¥Õ¬Õ¡ ÕÕ¸ÖÕ¡Õ¯Õ«, ÕÕ«ÖÕ¡ÕµÕ¥Õ¬ ÕÕ¥Õ¶Õ¶Õ«Õ¶Õ£Õ½, ÕÕ¸Õ¶Õ« ÕÕ«Õ¬Õ¬Õ«Õ¡Õ´Õ¦, ÕÕ¥Õ¬Õ¥Õ¿Õ« ÕÕ¡Õ¿Õ¥Õ¸, ÕÕ¥Õ¿Õ¸ÖÕ¬Õ« ÕÕ¡Õ¬Õ¡Õ¶Ö Õ¡ Ö Õ¡ÕµÕ¬ Õ¡Õ¶Õ¸ÖÕ¶Õ¥ÖÖ ÕÕ¥Õ¿Õ¡Õ£Õ¡ÕµÕ¸ÖÕ´, ÕÕ¸Õ¶Õ£Õ¡Õ¶ Õ¼Õ¥Õ£Õ¢Õ«Õ« Õ¬Õ«Õ£Õ¡ÕµÕ« ÕÕ¡Õ²Õ¡ÖÕ¸Õ²Õ¶Õ¥Ö Õ°Õ¡Õ»Õ¸Õ²Õ¡Õ¯ Õ¯Õ¡ÖÕ«Õ¥ÖÕ¡ Õ¥Õ¶ Õ½Õ¿Õ¥Õ²Õ®Õ¥Õ¬ Ô±Õ¶Õ£Õ¬Õ«Õ¡ÕµÕ« ÕÕ¸ÖÕºÕ¥Ö Ô¼Õ«Õ¡Õ£Õ¸ÖÕ´, Õ«Õ¶Õ¹ÕºÕ«Õ½Õ«Õ¶ Õ§ Ô±Õ¶Õ¿Õ¸Õ¶Õ«Õ¸ Ô¿Õ¡Õ¸ÖÖÕ¸ÖÕ½Õ«[131]Ö
Ô¾Õ¡Õ¶Õ¸Õ©Õ¡Õ£ÖÕ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶Õ¶Õ¥Ö ÕÕ´Õ¢Õ¡Õ£ÖÕ¥Õ¬
- â https://data.worldbank.org/indicator/SP.POP.TOTL?locations=TO
- â 2,0 2,1 2,2 «Tonga» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). US Department of State. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2011 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 11-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 25 окÑÑÑбÑÑ 2008-Õ«Õ¶.
- â «The Kingdom of Tonga. Aspects» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). Jane Resture. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2011 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 11-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 25 окÑÑбÑÑ 2008-Õ«Õ¶.
- â «Keeping Pests out of Tonga» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). Commonwealth of Australia. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2011 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 11-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 25 окÑÑбÑÑ 2008-Õ«Õ¶.
- â 5,0 5,1 «Tonga. Location, size, and extent» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). Encyclopedia of the Nations. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 2 окÑÑбÑÑ 2008-Õ«Õ¶.
- â 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 «Tonga» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). CIA. The World Fact Book. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2013 թ⤠հոկտեմբեÖÕ« 7-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 2 окÑÑбÑÑ 2008-Õ«Õ¶.
- â Ms Luâisa Tupou Veihola Tuâiâafitu. National Circumstances // The Kingdom of Tongaâs Initial National Communication. In response to its commitments under the United Nations Framework Convention on Climate Change. â 2005. â С. 1.
- â 8,0 8,1 8,2 Edward R. Lovell, Asipeli Palaki. Introduction // National coral reef status report Tonga. â С. 317.
- â David W. Steadman. Extinction & Biogeography of Tropical Pacific Birds. â University of Chicago Press, 2006. â С. 21. â 594 Ñ. â ISBN 0226771423
- â Ð Ð¢Ð¸Ñ Ð¾Ð¼ океане возник новÑй оÑÑÑов (ÑоÑоÑнимки и ÑекÑÑ)
- â УÑенÑе: извеÑжение вÑлкана в Ð¢Ð¸Ñ Ð¾Ð¼ океане поÑодило новÑй оÑÑÑов â ÕÔ»Ô± ÕÕ¸Õ¾Õ¸Õ½Õ¿Õ«.
- â Pleiades captures the birth of a new island Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® 2015-04-02 Wayback Machine (англ., ÑоÑоÑнимок оÑÑÑова из коÑмоÑа, в вÑÑоком ÑазÑеÑении по ÑÑÑлке «full resolution»).
- â ÐовÑй вÑлканиÑеÑкий оÑÑÑов в Тонга ÑÑоÑогÑаÑиÑован из коÑмоÑа (ÑÑÑ., ÑоÑоÑнимок оÑÑÑова из коÑмоÑа, видеозапиÑÑ Ð¸Ð·Ð²ÐµÑжениÑ).
- â «Country Pasture/Forage Resource Profiles. Tonga» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). FAO. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2011 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 11-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 19 декабÑÑ 2008-Õ«Õ¶.
- â «Global Volcanism Program. Tofua» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). Smithsonian National Museum of Natural History. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2011 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 11-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 30 декабÑÑ 2008-Õ«Õ¶.
- â «Tonga Volcanoes and Volcanics» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). U.S. Geological Survey. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2011 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 11-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 30 декабÑÑ 2008-Õ«Õ¶.
- â «Global Volcanism Program. Kao» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). Smithsonian National Museum of Natural History. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2011 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 11-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 30 декабÑÑ 2008-Õ«Õ¶.
- â «Global Volcanism Program. Home Reef» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). Smithsonian National Museum of Natural History. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2011 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 11-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 30 декабÑÑ 2008-Õ«Õ¶.
- â «Global Volcanism Program. Metis Shoal» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). Smithsonian National Museum of Natural History. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2011 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 11-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 30 декабÑÑ 2008-Õ«Õ¶.
- â «World's Largest Tsunami Debris Discovered» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). ScienceDaily LLC. 25 ÑенÑÑбÑÑ 2008. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2011 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 11-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 30 декабÑÑ 2008-Õ«Õ¶.
- â «Ancient Tsunami Carried Giant Boulders to Tonga» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). National Geographic News. 30 ÑенÑÑбÑÑ 2008. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2011 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 11-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 30 декабÑÑ 2008-Õ«Õ¶.
- â Robert Thistlethwaite, David Sheppard, Netatua Prescott. 2.1.6 Mineral resources // The Kingdom of Tonga: action strategy for managing the environment. â 1993. â С. 5.
- â «Marine prospector discovers gold off Tongan coast» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). Mining Weekly. 31 окÑÑбÑÑ 2008. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2011 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 11-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 30 декабÑÑ 2008-Õ«Õ¶.
- â «Teck Cominco Discovers Four High-grade Copper-Gold-Zinc SMS Systems in Tonga» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). Nautilus Minerals Inc. 17 ÑенÑÑбÑÑ 2008. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2011 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 11-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 30 декабÑÑ 2008-Õ«Õ¶.
- â 25,0 25,1 25,2 25,3 25,4 Ms Luâisa Tupou Veihola Tuâiâafitu. National Circumstances // The Kingdom of Tongaâs Initial National Communication. In response to its commitments under the United Nations Framework Convention on Climate Change. â 2005. â С. 2.
- â 26,0 26,1 Ms Luâisa Tupou Veihola Tuâiâafitu. National Circumstances // The Kingdom of Tongaâs Initial National Communication. In response to its commitments under the United Nations Framework Convention on Climate Change. â 2005. â С. 7.
- â 27,0 27,1 27,2 «Climate Summary of Tonga» (PDF) (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). Tonga Meteorological Services. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® (PDF) Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2011 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 11-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 19 декабÑÑ 2008-Õ«Õ¶.
- â 28,0 28,1 Edward R. Lovell, Asipeli Palaki. Introduction // National coral reef status report Tonga. â С. 318.
- â «Weatherbase: Historical Weather for NukuÊ»alofa, Tonga». weatherbase.com.
- â Robert Thistlethwaite, David Sheppard, Netatua Prescott. 2.1.2 Agriculture // The Kingdom of Tonga: action strategy for managing the environment. â 1993. â С. 5.
- â Robert Thistlethwaite, David Sheppard, Netatua Prescott. 2.1.5 Water resources // The Kingdom of Tonga: action strategy for managing the environment. â 1993. â С. 7.
- â «Tonga. Topography» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). Encyclopedia of the Nations. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 2 окÑÑбÑÑ 2008-Õ«Õ¶.
- â «Tonga System of Government Information. Government of Toref>Arthur L. Dahl, IUCN Commission on National Parks and Protected Areas, United Nations Environment Programme. Review of the Protected Areas System in Oceania: Based on the Work of Arthur Lyon Dahl. â IUCN, 1986. â С. 148. â 312 Ñ. â ISBN 2880325099nga» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). University of the South Pacific. PacLII. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2011 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 11-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 10 ÑнваÑÑ 2009-Õ«Õ¶.
- â Sione Latukefu. «The History of the Tongan Constitution» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). The Official Website of the Tongan Government. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 10 ÑнваÑÑ 2009-Õ«Õ¶.
- â ÐонÑÑиÑÑÑÐ¸Ñ Ð¢Ð¾Ð½Ð³Ð°, ÑаÑÑÑ 2, ÑÑаÑÑÑ 79.
- â «Parliament Approves Constitution & Electoral Commission Bills» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). The Official Website of the Tongan Government. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 10 ÑнваÑÑ 2009-Õ«Õ¶.
- â «Commission to consider political reform» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). The Official Website of the Tongan Government. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 10 ÑнваÑÑ 2009-Õ«Õ¶.
- â «Tonga Parliament enacts political reforms» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). Radio New Zealand International. 15 April, 2010. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 2010 թ⤠նոյեմբեÖÕ« 27-Õ«Õ¶.
- â «Tonga parliament votes on amended boundaries» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). Radio New Zealand International. 20 April, 2010. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 2010 թ⤠նոյեմբեÖÕ« 27-Õ«Õ¶.
- â ÐонÑÑиÑÑÑÐ¸Ñ Ð¢Ð¾Ð½Ð³Ð°, ÑаÑÑÑ 2, ÑÑаÑÑÑ 32.
- â ÐонÑÑиÑÑÑÐ¸Ñ Ð¢Ð¾Ð½Ð³Ð°, ÑаÑÑÑ 2, ÑÑаÑÑÑ 33 (1).
- â ÐонÑÑиÑÑÑÐ¸Ñ Ð¢Ð¾Ð½Ð³Ð°, ÑаÑÑÑ 2, ÑÑаÑÑÑ 35.
- â 43,0 43,1 ÐонÑÑиÑÑÑÐ¸Ñ Ð¢Ð¾Ð½Ð³Ð°, ÑаÑÑÑ 2, ÑÑаÑÑÑ 41.
- â ÐонÑÑиÑÑÑÐ¸Ñ Ð¢Ð¾Ð½Ð³Ð°, ÑаÑÑÑ 2, ÑÑаÑÑÑ 36.
- â ÐонÑÑиÑÑÑÐ¸Ñ Ð¢Ð¾Ð½Ð³Ð°, ÑаÑÑÑ 2, ÑÑаÑÑÑ 38.
- â 46,0 46,1 ÐонÑÑиÑÑÑÐ¸Ñ Ð¢Ð¾Ð½Ð³Ð°, ÑаÑÑÑ 2, ÑÑаÑÑÑ 39.
- â ÐонÑÑиÑÑÑÐ¸Ñ Ð¢Ð¾Ð½Ð³Ð°, ÑаÑÑÑ 2, ÑÑаÑÑÑ 44.
- â ÐонÑÑиÑÑÑÐ¸Ñ Ð¢Ð¾Ð½Ð³Ð°, ÑаÑÑÑ 2, ÑÑаÑÑÑ 56.
- â ÐонÑÑиÑÑÑÐ¸Ñ Ð¢Ð¾Ð½Ð³Ð°, ÑаÑÑÑ 2, ÑÑаÑÑÑ 59.
- â 50,0 50,1 ÐонÑÑиÑÑÑÐ¸Ñ Ð¢Ð¾Ð½Ð³Ð°, ÑаÑÑÑ 2, ÑÑаÑÑÑ 77.
- â ÐонÑÑиÑÑÑÐ¸Ñ Ð¢Ð¾Ð½Ð³Ð°, ÑаÑÑÑ 2, ÑÑаÑÑÑ 60.
- â ÐонÑÑиÑÑÑÐ¸Ñ Ð¢Ð¾Ð½Ð³Ð°, ÑаÑÑÑ 2, ÑÑаÑÑÑ 65.
- â ÐонÑÑиÑÑÑÐ¸Ñ Ð¢Ð¾Ð½Ð³Ð°, ÑаÑÑÑ 2, ÑÑаÑÑÑ 61.
- â Ðакон о ÐаконодаÑелÑной ÐÑÑамблее Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® 2013-02-08 Wayback Machine, ÑаÑÑÑ 3, ÑÑаÑÑÑ 15.
- â «Administrative Divisions of Countries» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). Statoids. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2011 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 11-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 4 ÑнваÑÑ 2009-Õ«Õ¶.
- â «Local Government» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). Tongan Government. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 4 ÑнваÑÑ 2009-Õ«Õ¶.
- â «Populationfor distribution by division, district, village by population change, Tonga: 1996 & 2006» (PDF) (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). Tongan Statistics. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® (PDF) Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2011 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 11-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 4 ÑнваÑÑ 2009-Õ«Õ¶.
- â 58,00 58,01 58,02 58,03 58,04 58,05 58,06 58,07 58,08 58,09 «ÐеÑепиÑÑ Ð½Ð°ÑÐµÐ»ÐµÐ½Ð¸Ñ (2011)». Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2014 թ⤠ÖÕ¥Õ¿ÖÕ¾Õ¡ÖÕ« 5-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 2014 թ⤠ապÖÕ«Õ¬Õ« 20-Õ«Õ¶.
- â «Divisions â Vava'u» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). Tongan Government. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 4 ÑнваÑÑ 2009-Õ«Õ¶.
- â «Divisions â Niuas» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). Tongan Government. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 4 ÑнваÑÑ 2009-Õ«Õ¶.
- â «Divisions â Tongatapu» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). Tongan Government. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 4 ÑнваÑÑ 2009-Õ«Õ¶.
- â «Divisions â Ha'apai» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). Tongan Government. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 4 ÑнваÑÑ 2009-Õ«Õ¶.
- â «Divisions â 'Eua» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). Tongan Government. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 4 ÑнваÑÑ 2009-Õ«Õ¶.
- â ÐаннÑе ЦРУ СШРна 4 декабÑÑ 2008 года и ÐепаÑÑаменÑа ÑÑаÑиÑÑики Тонга.
- â Chapter I. Background // Population Census 1996. â Tonga Department of Statistics, 1996. â С. vi. â 99 Ñ.
- â «Census 2006 â Population Distribution» (PDF) (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). Department of Statistics Tonga. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® (PDF) Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2011 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 11-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 13 окÑÑбÑÑ 2008-Õ«Õ¶.
- â 67,0 67,1 «Census 2006 â Population size, Trend, Distribution and Structure» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). Department of Statistics Tonga. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2011 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 11-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 4 ÑнваÑÑ 2009-Õ«Õ¶.
- â «Tongan People in New Zealand» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). New Zealand's official statistics agency. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2011 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 11-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 24 декабÑÑ 2009-Õ«Õ¶.
- â «Community Information Summary. Tonga-born» (PDF) (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). Australian Government. Department of Immigration and Citizenship. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö (PDF) 2011 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 11-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 4 ÑнваÑÑ 2009-Õ«Õ¶.
- â «We the People: Pacific Islanders in the United States. Census 2000 Special Reports» (PDF) (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). U.S. Census Bureau. (ÐÑÑо пеÑепиÑи СШÐ). 2005 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® (PDF) Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2011 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 11-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 4 ÑнваÑÑ 2009-Õ«Õ¶.
- â «Demographic Indicators» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). Department of Statistics Tonga. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2011 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 11-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 13 окÑÑбÑÑ 2008-Õ«Õ¶.
- â «Population Census 1996 â General Information» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). Department of Statistics Tonga. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2011 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 11-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 4 ÑнваÑÑ 2009-Õ«Õ¶.
- â 73,0 73,1 73,2 73,3 James Jiann Hua To. «The Overseas Chinese in Tonga» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). The Tokyo Foundation. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2011 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 11-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 4 ÑнваÑÑ 2009-Õ«Õ¶.
- â «In the Court of the King of Tonga» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). The New York Times. 1992 թ⤠հոÖÕ¶Õ«Õ½Õ« 7. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2011 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 11-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 4 ÑнваÑÑ 2009-Õ«Õ¶.
- â 75,0 75,1 Paul Raffaele & Matthew Dearnaley. «Tonga to expel race-hate victims» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). The New Zealand Herald. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2011 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 11-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 4 ÑнваÑÑ 2009-Õ«Õ¶.
- â «Tonga's Prince takes swipe at racism at home and abroad» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). The New Zealand Herald. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2011 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 11-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 4 ÑнваÑÑ 2009-Õ«Õ¶.
- â «No More Chinese!» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). Tongatapu.net. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2011 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 11-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 4 ÑнваÑÑ 2009-Õ«Õ¶.
- â «Flight chartered to evacuate Chinese in Tonga» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). ABC Online. 2006 թ⤠նոյեմբեÖÕ« 22. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2011 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 13-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 2011 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 13-Õ«Õ¶.
- â «Tongan» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). Ethnologue. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2011 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 11-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 19 окÑÑбÑÑ 2008-Õ«Õ¶.
- â «Niuafo'ou» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). Ethnologue. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2011 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 11-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 19 окÑÑбÑÑ 2008-Õ«Õ¶.
- â «Niuatoputapu» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). Ethnologue. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2011 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 11-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 19 окÑÑбÑÑ 2008-Õ«Õ¶.
- â Lui A.J. Bell, âUlunga Faâanunu and Taniela Koloa. The people // Fisheries Resources Profiles Kingdom of Tonga. â 1994â1995.
- â 83,0 83,1 «Free Wesleyan Church of Tonga» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). Tonga on the 'NET. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2011 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 11-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 5 ÑнваÑÑ 2009-Õ«Õ¶.
- â «Diocese of Tonga» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). The Hierarchy of the Catholic Church. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2011 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 11-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 5 ÑнваÑÑ 2009-Õ«Õ¶.
- â «Roman Catholic Church in Tonga» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). Tonga on the 'NET. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2011 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 11-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 5 ÑнваÑÑ 2009-Õ«Õ¶.
- â R. Lanier Britsch. «The Church in the South Pacific» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). Official Web site of The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2011 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 11-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 5 ÑнваÑÑ 2009-Õ«Õ¶.
- â «Country Profiles. Tonga» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). Official Web site of The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2011 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 11-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 5 ÑнваÑÑ 2009-Õ«Õ¶.
- â 88,0 88,1 «Census 2006 â Religion» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). Department of Statistics Tonga. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2011 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 11-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 5 ÑнваÑÑ 2009-Õ«Õ¶.
- â «Tonga. International Religious Freedom Report 2007» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor. U.S. State Department. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2011 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 11-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 5 ÑнваÑÑ 2009-Õ«Õ¶.
- â ÐаннÑе ЦРУ СШÐ.
- â «In Pictures: The World's Most Corrupt Countries». Forbes Magazine. 2008 թ⤠հոÖÕ¶Õ«Õ½Õ« 25. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 2010 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 10-Õ«Õ¶.
- â «Euromoney Country Risk». Euromoney Country Risk. Euromoney Institutional Investor PLC. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 2011 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 15-Õ«Õ¶.
- â 93,0 93,1 Ellicott, Karen, ed. (2006). Countries of the world and their leaders yearbook 2007. Farmington Hills, MI: Thomson Gale. էջ 1873. ISBN 978-0-7876-8103-6.
- â 94,0 94,1 94,2 Halavatau, S. M.; Halavatau, N. V. (2001), Food Security Strategies for the Kingdom of Tonga (PDF), Working Paper number 57, United Nations Centre for Alleviation of Poverty Through Secondary Crops' Development in Asia and the Pacific (CAPSA), Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® (PDF) Ö
ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2015 թ⤠սեպտեմբեÖÕ« 10-Õ«Õ¶
{{citation}}
: Unknown parameter|lastauthoramp=
ignored (|name-list-style=
suggested) (Ö Õ£Õ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶) - â Kunzel, W. (1989), Agroforestry in Tonga: A Traditional Source for Development of Sustainable Farming Systems, Occasional Paper 12, Armidale, New South Wales: South Pacific Smallholder Project, University of New England
- â Ellicott, Karen, ed. (2006). Countries of the world and their leaders yearbook 2007. Farmington Hills, MI: Thomson Gale. էջ 1873. ISBN 0-7876-8103-2.
- â Rejects from squash production excessed 30%. Halavatau, S. M.; Hausia, S. F. (2000), Small Farmer Participation in Export Production: Kingdom of Tonga Case Studies, Apia, Samoa: FAO Regional Workshop on Small Farmer Participation in Export Production in the Pacific Islands
{{citation}}
: Unknown parameter|lastauthoramp=
ignored (|name-list-style=
suggested) (Ö Õ£Õ¶Õ¸ÖÕ©ÕµÕ¸ÖÕ¶) - â 98,0 98,1 98,2 98,3 Lui A.J. Bell, âUlunga Faâanunu and Taniela Koloa. Summary // Fisheries Resources Profiles Kingdom of Tonga. â 1994â1995.
- â Antoine Teitelbaum and Poasi N. Fale. Support for the Tongan pearl industry // SPC Pearl Oyster Information Bulletin. â November 2008. â â 18. â С. 11.
- â «International Renewable Energy Agency». IRENA. 2009 թ⤠հոÖÕ¶Õ¾Õ¡ÖÕ« 26. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 2010 թ⤠հոÖÕ¶Õ«Õ½Õ« 27-Õ«Õ¶.
- â 101,0 101,1 Helen Morton, Helen Morton Lee. Becoming Tongan: an ethnography of childhood. â University of Hawaii Press, 1996. â С. 23. â 343 Ñ. â ISBN 0824817958
- â Tongan Gambling Research Report. â Auckland Regional Public Health Service, 2004. â С. 55.
- â 103,0 103,1 «Culture of Tonga» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). Every Culture. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 2 авгÑÑÑа 2009-Õ«Õ¶.
- â Tongan Gambling Research Report. â Auckland Regional Public Health Service, 2004. â С. 57.
- â «Tongan Food» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). New South Wales Department of Education. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2016 թ⤠հոÖÕ¶Õ¾Õ¡ÖÕ« 1-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 16 Ð¼Ð°Ñ 2009-Õ«Õ¶.
- â «Tonga > Houses & Village Life» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). Polynesian Cultural Center Official Site. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2011 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 11-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 21 иÑÐ½Ñ 2009-Õ«Õ¶.
- â Robert D. Craig. Handbook of Polynesian mythology. â ABC-CLIO, 2004. â С. 148. â 353 Ñ. â ISBN 1576078949
- â Robert D. Craig. Dictionary of Polynesian mythology. â Greenwood Publishing Group, 1989. â С. 110. â 409 Ñ. â ISBN 0313258902
- â 109,0 109,1 109,2 109,3 «Tongan Musical Instruments» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). Music Archive for Pacific Island Nations. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2011 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 11-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 20 Ð¼Ð°Ñ 2009-Õ«Õ¶.
- â Mervyn McLean. Weavers of Song: Polynesian Music and Dance. â Auckland University Press, 1999. â С. 122. â 556 Ñ. â ISBN 186940212X
- â 111,0 111,1 111,2 Mervyn McLean. Weavers of Song: Polynesian Music and Dance. â Auckland University Press, 1999. â С. 123. â 556 Ñ. â ISBN 186940212X
- â 112,0 112,1 «Beat It! Percussion Instruments in the Pacific» (PDF) (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). National Science and Technology Centre. Commonwealth of Australia. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö (PDF) 2011 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 11-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 20 Ð¼Ð°Ñ 2009-Õ«Õ¶.
- â 113,0 113,1 Brij V. Lal, Kate Fortune. The Pacific Islands: an encyclopedia. â University of Hawaii Press, 2000. â С. 506. â 664 Ñ. â ISBN 082482265X
- â Elizabeth May, Mantle Hood. Musics of many cultures: an introduction. â University of California Press, 1983. â С. 141. â 434 Ñ. â ISBN 0520047788
- â 115,0 115,1 115,2 Elizabeth May, Mantle Hood. Musics of many cultures: an introduction. â University of California Press, 1983. â С. 138. â 434 Ñ. â ISBN 0520047788
- â 116,0 116,1 Elizabeth May, Mantle Hood. Musics of many cultures: an introduction. â University of California Press, 1983. â С. 139. â 434 Ñ. â ISBN 0520047788
- â Mervyn McLean. Weavers of Song: Polynesian Music and Dance. â Auckland University Press, 1999. â С. 135. â 556 Ñ. â ISBN 186940212X
- â «Proclamation 2003: "The Lakalaka, Dances and Sung Speeches of Tonga"» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). Intangible Cultural Heritage â ICH. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2011 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 11-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 16 Ð¼Ð°Ñ 2009-Õ«Õ¶.
- â 119,0 119,1 Mervyn McLean. Weavers of Song: Polynesian Music and Dance. â Auckland University Press, 1999. â С. 137. â 556 Ñ. â ISBN 186940212X
- â Mervyn McLean. Weavers of Song: Polynesian Music and Dance. â Auckland University Press, 1999. â С. 136. â 556 Ñ. â ISBN 186940212X
- â Elizabeth May, Mantle Hood. Musics of many cultures: an introduction. â University of California Press, 1983. â С. 140. â 434 Ñ. â ISBN 0520047788
- â Angela Gregory. (2008 թ⤠հոÖÕ¬Õ«Õ½Õ« 30). «Thousands perform unique royal tribute» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). The New Zealand Herald. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2011 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 11-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 21 Ð¼Ð°Ñ 2009-Õ«Õ¶.
- â 123,0 123,1 123,2 «Tongan Project. The Tongan People» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). New South Wales Department of Education. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2016 թ⤠հոÖÕ¶Õ¾Õ¡ÖÕ« 1-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 16 Ð¼Ð°Ñ 2009-Õ«Õ¶.
- â Besnier N. On the Edge of the Global: Modern Anxieties in a Pacific Island Nation. â Stanford University Press, 2011. â (Contemporary Issues in Asia and Pacific). â ISBN 9780804774062
- â «Lapita Pottery Archaeological Sites (A National Serial Site for consideration as the Kingdom of Tonga's contribution to a transnational serial site listing)» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). UNESCO World Heritage Centre. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2011 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 11-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 21 иÑÐ½Ñ 2009-Õ«Õ¶.
- â 126,0 126,1 «The Ancient Capitals of the Kingdom of Tonga» (Õ¡Õ¶Õ£Õ¬Õ¥ÖÕ¥Õ¶). UNESCO World Heritage Centre. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2011 Õ©â¤ Ö Õ£Õ¸Õ½Õ¿Õ¸Õ½Õ« 11-Õ«Õ¶. ÕÕ¥ÖÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ 23 иÑÐ½Ñ 2009-Õ«Õ¶.
- â Brij V. Lal, Kate Fortune. The Pacific Islands: an encyclopedia. â University of Hawaii Press, 2000. â С. 122. â 664 Ñ. â ISBN 082482265X
- â Robert D. Craig. Handbook of Polynesian mythology. â ABC-CLIO, 2004. â С. 128. â 353 Ñ. â ISBN 1576078949
- â «Tonga Sport». Virtual Oceania. 2015 թ⤠ÖÕ¥Õ¿ÖÕ¾Õ¡ÖÕ« 26.
- â «Official RWC 2011 Site». rugbyworldcup.com. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2012 թ⤠հոÖÕ¶Õ¾Õ¡ÖÕ« 7-Õ«Õ¶.
- â «Superleague». Superleague. 2008 թ⤠հոկտեմբեÖÕ« 8. Ô±ÖÕÕ«Õ¾Õ¡ÖÕ¾Õ¡Õ® Õ§ Ö ÖÕ«Õ£Õ«Õ¶Õ¡Õ¬Õ«Ö 2012 թ⤠ապÖÕ«Õ¬Õ« 6-Õ«Õ¶.
ÕÕ«ÖÕ«ÕºÕ¡Õ°Õ¥Õ½Õ¿Õ¶ Õ¸ÖÕ¶Õ« Õ¶ÕµÕ¸ÖÕ©Õ¥Ö, Õ¸ÖÕ¸Õ¶Ö Õ¾Õ¥ÖÕ¡Õ¢Õ¥ÖÕ¸ÖÕ´ Õ¥Õ¶ «Õոնգա» Õ°Õ¸Õ¤Õ¾Õ¡Õ®Õ«Õ¶Ö |