ජà·à¶¶à·à¶§à·
ජà·à¶¶à·à¶§à·,[lower-alpha 1] නà·à¶½ à·à·à¶ºà·à¶±à· ජà·à¶¶à·à¶§à· ජනරජය,[lower-alpha 2] දà¶à·à¶«à·à¶±à· à·à·à¶¸à·à¶½à·à¶ºà·à·,[lower-alpha 3] නà·à¶»à·à¶ දà·à·à·à¶±à· à¶à¶à·à¶ºà·à¶´à·à¶ºà·à·, à¶à¶à·à¶»à·à¶±à· à¶à¶»à·à¶à·âරà·à¶ºà·à·, à·à· නà·à¶à·à¶±à·à·à¶»à·à¶±à· රà¶à· මà·à·à·à¶¯ à·à· à¶à¶©à¶±à· බà·à¶à·à¶ මà·à¶ºà·à¶¸à· à·à¶± චපà·âරà·à¶à·à·à· à¶à·à¶½à·à¶»à· පà·à·à·à¶§à· රටà¶à·. රටà·à·à· à·à¶»à·à¶ පà·âරමà·à¶«à¶º 23,200 km2 (à·à¶»à·à¶ à·à·à¶à¶´à·à¶¸à· 8,958) à·à·.[1]
ජà·à¶¶à·à¶§à· ජනරජය
| |
---|---|
à¶à¶¯à·à¶ºà·à¶ පà·à¶¨à¶º: à·à¶¸à¶à·à¶º, à·à¶¸à·à¶±à·à¶à·à¶¸à¶à·à·à¶º, à·à·à¶¸à¶ºÂ (à·à·à¶à·à¶½) Midnimo, Sinnaan, Nabad (à·à·à¶¸à·à¶½à·) Inkittiino, Qeedala, Wagari (Afar) Unité, Ãgalité, Paix (පà·âරà¶à·) اتØØ§Ø¯Ø Ù Ø³Ø§ÙØ§Ø©Ø Ø³Ùا٠ (චරà·à¶¶à·) Unity, Equality, Peace (à¶à¶à¶à·âරà·à·à·) | |
ජà·à¶à·à¶ à¶à·à¶º: Djibouti | |
à¶
à¶à¶±à·à·à¶» à·à· à·à·à·à·à¶½à¶à¶¸ නà¶à¶»à¶º | ජà·à¶¶à·à¶§à· නà¶à¶»à¶º 11°36â²N 43°10â²E / 11.600°N 43.167°E |
නà·à¶½Â භà·à·à·(à·) | |
ජà·à¶à·à¶ භà·à·à· | |
ජනà·à·à¶»à·à¶à·à¶Â à¶à¶«à·à¶©à·à¶ºà¶¸à· | |
à¶à¶à¶¸ | 94% à¶à·à·à¶½à·à¶¸à· (නà·à¶½) 6% à¶à·âරà·à·à·à¶à·à¶ºà·à¶±à· ධරà·à¶¸à¶º |
ජà·à¶à· නà·à¶¸(ය) | ජà·à¶¶à·à¶§à·à¶ºà¶±à·à·à¶»à· |
රජය | à¶à¶à·à¶º, ජනà·à¶°à·à¶´à¶à· à¶à·âරමය, පà·à¶»à¶¸à·à¶´à¶»à·à¶ à¶à¶à·à¶°à·à¶´à¶à· පà·à¶½à¶±à¶ºà¶à· යටà¶à·[2][3] |
â¢Â ජනà·à¶°à·à¶´à¶à· | à¶à·à·à¶¸à·à¶ºà·à¶½à· à¶à¶¸à·à¶»à· à¶à·à·à·à¶½à· |
â¢Â à¶
à¶à¶¸à·à¶à· | චබà·à¶¯à·à¶½à·à¶à·à¶¯à¶»à· à¶à¶¸à·à¶½à· මà·à·à·à¶¸à¶©à· |
à·à·âයà·à·à·à¶®à·à¶¯à·à¶ºà¶à¶º | ජà·à¶à·à¶ à·à¶·à·à· |
පà·à·à·à¶§à·à·à·à¶¸ | |
1883 මà·à¶ºà· 20 | |
1967 ජà·à¶½à· 5 | |
â¢Â පà·âරà¶à·à¶º à·à·à¶à·à¶±à· නà·à¶¯à·à· | 1977 ජà·à¶±à· 27 |
â¢Â à¶à¶à·à·à¶à· ජà·à¶à·à¶±à·à¶à· à·à¶à·à·à¶°à·à¶±à¶ºà¶§ à¶à¶à·à·
à¶à· à¶à¶» à¶à·à¶±à·à¶¸ | 1977 à·à·à¶´à·à¶à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 20 |
â¢Â à·à¶à·à¶¸à¶±à· à¶à¶«à·à¶©à·à¶à·âරම à·à·âයà·à·à·à¶®à·à· | 1992 à·à·à¶´à·à¶à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 4 |
à·à¶»à·à¶ පà·âරමà·à¶«à¶º | |
â¢Â à·à¶¸à·à¶´à·à¶»à·à¶« | 23,200[1] km2 (8,958 sq mi)[1] (146 à·à·à¶±à·) |
â¢Â ජලය (%) | 0.09 (20 km² / 7.7 sq mi) |
ජනà¶à·à¶«à¶º | |
â¢Â 2023 à¶à·à·à¶à¶¸à·à¶±à·à¶à·à· | 976,143[4] (162 à·à·à¶±à·) |
â¢Â ජන à¶à¶«à¶à·à·à¶º | 37.2/km2 (96.3/sq mi) (168 à·à·à¶±à·) |
දදà·à¶±à·Â (à¶à·âරà·à·à·) | 2022 à¶à·à·à¶à¶¸à·à¶±à·à¶à·à· |
â¢Â à·à¶¸à·à¶´à·à¶»à·à¶« | à¶.ඩà·. බà·à¶½à·à¶ºà¶± 6.61[5] (167 à·à·à¶±à·) |
â¢Â à¶à¶ පà·à¶¯à·à¶à¶½ | à¶.ඩà·. 6,514[5] (137 à·à·à¶±à·) |
දදà·à¶±à·Â (නà·à¶¸à·à¶) | 2022 à¶à·à·à¶à¶¸à·à¶±à·à¶à·à· |
â¢Â à·à¶¸à·à¶´à·à¶»à·à¶« | à¶.ඩà·. බà·à¶½à·à¶ºà¶± 3.7[5] (172 à·à·à¶±à·) |
â¢Â à¶à¶ පà·à¶¯à·à¶à¶½ | à¶.ඩà·. 3,666[5] (126 à·à·à¶±à·) |
à¶à·à¶±à·Â (2017) | 41.6[6] මධà·âයම |
මà·à·à¶¯Â (2021) | 0.509[7] පà·à·  · 171 à·à·à¶±à· |
à·à·âයà·à·à·à¶» මà·à¶¯à¶½ | ජà·à¶¶à·à¶§à·à¶ºà¶±à· à·à·âරà·à¶±à·à¶à· (DJF) |
à·à·à¶½à· à¶à¶½à·à¶´à¶º | UTC+3 (EAT) |
රà·à¶º ධà·à·à¶± මචà¶à·à¶»à·à· | දà¶à·à¶« |
à¶à¶¸à¶à·à¶¸à· à¶à·à¶à¶º | +253 |
චනà·à¶à¶»à·à¶¢à·à¶½ TLD | .dj |
පà·à¶»à·à¶«à¶ºà·, à¶à¶à·à¶ºà·à¶´à·à¶ºà·à·, à¶à¶»à·à¶à·âරà·à¶ºà·à· à·à· à·à·à¶¸à·à¶½à·à¶½à¶±à·à¶à¶º à·à¶¸à¶ à¶à¶à·à·, භà·à¶¸à·à¶º පà·à¶±à·à¶§à· දà·à·à¶ºà· à¶à·à¶§à·à¶à· à·à·à¶º. දà·à¶±à· à·à·à¶¸à·à¶½à·à¶½à¶±à·à¶à¶ºà· පà·à·à·à¶§à· à·à·à¶½à· චà·à¶½ මධà·âයà¶à¶± යà·à¶à¶ºà· à¶à¶©à·à¶½à· à·à· à¶à·à·à¶§à· à·à·à¶½à·à¶à·à¶±à·à·à¶»à·à¶±à·à¶à· à¶à·à¶±à¶º à·à·à¶º. 19 à·à¶± à·à¶à·à¶»à·à·à¶ºà· චà¶à¶·à·à¶à¶ºà·à¶¯à·, පà·à¶½à¶ ඩà·à¶»à· à·à·à¶¸à·à¶½à· à·à·à¶½à·à¶à·à¶±à·à·à¶»à·à¶±à· පà·âරà¶à· à·à¶¸à¶ à¶à·à·à·à·à·à¶¸à· චà¶à·à·à¶±à· à¶à·à¶»à·à¶¸à·à¶±à· පà·à·à·[10][11][12] පà·âරà¶à· à·à·à¶¸à·à¶½à·à¶½à¶±à·à¶à¶ºà· යටà¶à· à·à·à¶¢à·à¶à¶º පà·à·à·à¶§à·à·à¶± ලද චà¶à¶», ඩයà·à¶»à· ඩà·à·à· (à·à· පà·à·à· à¶à¶©à·à·à· චබà·à¶¶à·) à·à·à¶ à¶à·à· දà·à¶¸à·à¶»à·à¶º මà·à¶»à·à¶à¶º, දà¶à·à¶«à· à¶à¶à·à¶ºà·à¶´à·à¶ºà·à·à· à·à¶»à·à¶º ලà·à· à·à·à¶½à·à· à¶à¶à·à¶¸à¶±à·à¶±à· චභà·à¶¶à·à· යà·à¶¸à¶§ à¶à¶© දà·à¶±à·à¶±à·à¶º.[13] à¶à¶º 1967 ද෠චà·à·à¶»à·à·à· à·à· à¶à·à·à·à· පà·âරà¶à· පà·âරදà·à·à¶º ලà·à· නම෠à¶à¶»à¶± ලදà·. දà·à¶à¶ºà¶à¶§ පà·à·à·, ජà·à¶¶à·à¶§à·à¶ºà¶±à· ජනà¶à·à· නà·à¶¯à·à· à·à¶³à·à· ඡනà·à¶¯à¶º දà·à¶±à·à·. මà·à¶º නà·à¶½ à·à·à¶ºà·à¶±à· ජà·à¶¶à·à¶§à· ජනරජය පà·à·à·à¶§à·à·à·à¶¸ à·à¶±à·à¶§à·à·à¶±à· à¶à· චà¶à¶» à¶à¶º à¶à·à· චà¶à¶±à·à·à¶» චනà·à· නම෠à¶à¶»à¶± ලදà·. න෠රà·à¶¢à·âයය à¶à·à· ප෠ම෠à·à·à¶»à·à¶¯à· à¶à¶à·à·à¶à· ජà·à¶à·à¶±à·à¶à· à·à¶à·à·à¶°à·à¶±à¶ºà¶§ à¶à¶à· à·à·à¶º.[14][15] 1990 දà·à¶à¶ºà· මà·à¶½à· භà·à¶à¶ºà·à¶¯à·, à¶à¶±à·à¶©à·à·à· නà·à¶ºà·à¶¢à¶±à¶º පà·à¶½à·à¶¶à¶³ à¶à¶à¶à·à¶±à· à·à¶±à·à¶±à¶¯à·à¶° à¶à·à¶§à·à¶¸à¶à¶§ à¶à·à¶©à· දà·à¶±à· චà¶à¶», à¶à¶º 2000 ද෠à¶à¶«à·à¶©à· පà¶à·à·à¶º à·à· à·à·à¶´à¶à·à·à¶º චà¶à¶» බලය බà·à¶¯à·à¶à·à¶±à·à¶¸à· à¶à·à·à·à·à·à¶¸à¶à·à¶±à· චà·à·à¶±à· à·à·à¶º.[1]
ජà·à¶¶à·à¶§à· යන෠920,000 (චපà·âරà·à¶à·à·à· පà·âරධà·à¶± භà·à¶¸à·à¶ºà· à¶à·à¶©à·à¶¸) ජනà¶à·à¶±à¶ºà¶à· à·à·à·à¶ බà·à· à·à·à¶»à·à¶à·à¶ ජà·à¶à·à¶ºà¶à·. පà·âරà¶à· à·à· චරà·à¶¶à· à¶à·à· නà·à¶½ භà·à·à· දà·à¶ à·à¶± චà¶à¶» චà·à·à¶»à· à·à· à·à·à¶¸à·à¶½à· ජà·à¶à·à¶ භà·à·à· à·à·. ජà·à¶¶à·à¶§à·à¶ºà·à¶±à·à·à¶±à·à¶à·à¶±à· 94% à¶à· පමණ à¶à·à·à¶½à·à¶¸à· à¶à¶à¶¸à¶§ චනà·à¶à¶ à·à¶± චà¶à¶»[1] à¶à¶º නà·à¶½ à¶à¶à¶¸ à·à¶± චà¶à¶» à·à·à¶» 1,000 à¶à¶§ à·à·à¶©à· à¶à·à¶½à¶ºà¶à· à¶à¶½à·à¶´à¶ºà· පà·âරමà·à¶ à·à·. à·à·à¶¸à·à¶½à· à·à· චà·à·à¶»à· à·à·à·à·à¶½à¶à¶¸ ජනà·à·à¶»à·à¶à·à¶ à¶à¶«à·à¶©à·à¶ºà¶¸à· දà·à¶ à·à·à¶¯à· à¶à¶à· චà¶à¶», ප෠ම෠ජනà·à·à¶»à·à¶à·à¶ à¶à¶«à·à¶©à·à¶ºà¶¸à· බà·à·à¶à¶»à¶ºà¶à· à·à¶¸à¶±à·à·à·à¶ à·à·. à¶à¶«à·à¶©à·à¶ºà¶¸à· දà·à¶à¶¸ à¶à¶à· à¶à¶»à¶±à·à¶±à· à¶à·à·à¶»à·à·à·à¶ºà·à¶§à·à¶à· භà·à·à· à·à¶½ à¶à·à·à·à¶à· à·à·à¶à·à·à· භà·à·à·à·à¶à·.[1]
ජà·à¶¶à·à¶§à· පà·à·à·à¶§à·à¶ºà· රà¶à· මà·à·à·à¶¯à¶§ à·à· à¶à¶±à·à¶¯à·à¶ºà¶±à· à·à·à¶à¶»à¶ºà¶§ පà·âරà·à·à· à·à·à¶¸ පà·à¶½à¶±à¶º à¶à¶»à¶± ලà·à· à¶à·à¶»à·à¶ºà¶¶à·à·à¶½à¶¸ නà·à·à· මà·à¶»à·à¶ à¶à·à·à·à¶´à¶ºà¶à· à¶à·à¶±à·à¶±à¶ºà·à¶º. à¶à¶º පà·âරධà·à¶± à¶à¶±à·à¶°à¶± පà·à¶»à·à·à¶¸à· à·à· පà·âරà¶à·à¶±à·à·à·à¶à¶ à¶à·à¶»à·à¶¸à· මධà·âයà·à·à¶®à·à¶±à¶ºà¶à· ලà·à·à¶à·, චà·à¶½à·à·à·à·à· à¶à¶à·à¶ºà·à¶´à·à¶ºà·à·à·à¶±à· à¶à¶±à¶ºà¶±à¶º à·à· චපනයනය à·à¶³à·à· පà·âරධà·à¶± à·à¶¸à·à¶¯à·âර à·à¶»à·à¶º ලà·à·à¶à· à·à·à·à¶º à¶à¶»à¶ºà·. à·à¶»à·à¶°à¶±à¶º à·à·à¶¸à·à¶±à· පà·à¶à·à¶± à·à·à¶«à·à¶¢ à¶à·à¶±à·à¶¯à·âරà·à·à¶®à·à¶±à¶ºà¶à·, ජà·à¶à·à¶º à·à·à·à·à¶° à·à·à¶¯à·à·à·à¶º à·à¶¸à·à¶¯à· à¶à¶³à·à·à¶»à·à·à¶½ චඩà·à·à¶º à·à·. à·à¶à·à¶»à·à¶°à¶±à¶º පà·à· à·à¶¶à¶³ චනà·à¶à¶»à· රà·à¶¢à·âය චධà·à¶à·à¶»à·à¶º (IGAD) පà·âරà·à¶¯à·à·à·à¶º à¶à¶ºà¶à¶±à¶º ද à¶à·à· මà·à¶½à·à·à¶®à·à¶±à¶º ජà·à¶¶à·à¶§à· නà¶à¶»à¶ºà· à¶à¶.[1]
නම à·à· නà·à¶»à·à¶à·à¶à·à¶º à·à¶à·à·à¶à¶»à¶«à¶º
ජà·à¶¶à·à¶§à· නà·à¶½ à·à·à¶ºà·à¶±à· ජà·à¶¶à·à¶§à· ජනරජය ලà·à· à·à·à¶³à·à¶±à·à·à·. දà·à·à·à¶º භà·à·à·à·à¶½à·à¶±à· à¶à¶º යà·à¶¶à·à¶ºà·à¶§à· (චà·à·à¶»à· භà·à·à·à·à·à¶±à·) à·à· ජබà·à¶§à· (à·à·à¶¸à·à¶½à· භà·à·à·à·à·à¶±à·) ලà·à· à·à·à¶³à·à¶±à·à·à·.
රට නම෠à¶à¶» à¶à¶à·à¶à· à¶à·à· චà¶à¶±à·à·à¶» à·à¶± ජà·à¶¶à·à¶§à· නà¶à¶»à¶º à·à¶³à·à· ය. නම෠නà·à¶»à·à¶à·à¶à·à¶º à·à·à·à·à¶¯à·à¶à·à¶¸à¶à¶ºà·. ජනà·à·à¶»à·à¶à·à¶à¶à·à·à¶º මචපදනමà·à· à¶à·à· à·à¶¸à·à¶·à·à¶º පà·à· à·à¶¶à¶³ නà·âයà·à¶ºà¶±à· à·à· ජනපà·âරà·à·à¶¯ à¶à·à·à·à¶´à¶ºà¶à· à¶à·à¶¶à·. à¶à¶à· නà·âයà·à¶ºà¶à· à¶à¶º à·à·âයà·à¶à·à¶´à¶±à·à¶± à·à· à¶à¶à·à¶à· "à¶à·à¶©à·à·" යන චරà·à¶®à¶º à¶à¶à· à¶à·à¶¶à·à¶§à· යන චà·à·à¶»à· à·à¶ නයà·à¶±à·, à·à¶¸à·à¶» à·à·à¶§ පà·âරදà·à·à¶ºà· භà·à¶à·à¶½à·à¶º ලà¶à·à·à¶« à¶à·à¶± à·à¶³à·à¶±à· à¶à¶»à¶ºà·. à¶à·à¶à· à¶à¶à¶à· à¶à¶º à¶à¶¶à·à¶©à· à·à·à¶ à·à¶¸à·à¶¶à¶±à·à¶° à¶à¶»à¶ºà·, à¶à·à· à¶à·à¶»à·à¶¸ "à¶à¶©à¶»à¶§/à·à·à¶±à·à·" යනà·à¶±à¶ºà·.[16] ජà·à¶¶à·à¶§à· යන෠à¶à¶¢à·à¶´à·à¶à· à·à¶³ දà·à·à·à¶ºà¶±à·à¶§ පà·à·à· "ටà·à·à·à¶§à· දà·à·à¶º" à·à· "à¶à·à¶à· දà·à·à¶º (à¶à¶¢à·à¶´à·à¶à·: ධà·à·à·à¶§à·/ ජà·à·à·à¶§à·)" යනà·à¶±à·à¶±à· චදà·à·à· à·à·à¶º à·à·à¶.[17][18]
1862 à·à·à¶§ 1894 දà¶à·à·à· à·à¶©à·à¶¢à·à¶»à·à¶¶ à·à¶à·à¶à·à¶±à· à¶à¶à·à¶»à¶§ à·à¶±à·à¶±à¶§ à¶à¶à· à¶à¶©à¶¸ "Oà¶à¶¶à·à¶à· ලà·à· à·à·à¶¯à·à¶±à·à·à·à¶º. පà·âරà¶à· පරà·à¶´à·à¶½à¶±à¶º යටà¶à·, 1883 à·à·à¶§ 1967 දà¶à·à·à· පà·âරදà·à·à¶º පà·âරà¶à· à·à·à¶¸à·à¶½à·à¶½à¶±à·à¶à¶º (පà·âරà¶à·: Côte française des Somalis) ලà·à·à¶à·, 1967 à·à·à¶§ 1977 දà¶à·à·à· චà·à·à¶»à·à·à· à·à· à¶à·à·à·à· (පà·âරà¶à·: Territoire français des Afars) පà·âරà¶à· පà·âරදà·à·à¶º ලà·à·à¶à· à·à·à¶³à·à¶±à·à·à·à¶«à·.
à¶à¶à·à·à·à·à¶º à·à¶à·à·à¶à¶»à¶«à¶º
පà·à¶»à·à· à¶à¶à·à·à·à·à¶º à·à¶à·à·à¶à¶»à¶«à¶º
නà·à¶à·à¶±à·à·à¶» චපà·âරà·à¶à·à·à· à·à·à¶§ දà¶à·à¶«à· à·à· චà¶à·à¶±à·à¶¯à·à¶ à¶à·à·à¶ºà·à· දà¶à·à·à· දà¶à·à¶«à· à·à·à¶»à· බඩ මà·à¶»à·à¶à¶ºà¶à· à¶à·à·à·à· à¶à¶¸à¶±à· à¶à¶»à¶± මà·à¶½à· à·à·à¶¸à·à¶±à·à¶±à·à·à· à·à¶³à·à· බබà·-à¶à¶½à·-මà·à¶±à·à¶©à·à¶¶à· à¶à¶½à·à¶´à¶º බà·à·à· à·à·à¶§ මà·à¶½à·à¶ à·à¶»à·à· මà·à¶»à·à¶à¶ºà¶à· ලà·à· à·à·à¶½à¶à·.
න෠à·à·à¶½à· යà·à¶à¶ºà· à·à·à¶§ ජà·à¶¶à·à¶§à· පà·âරදà·à·à¶º ජනà·à·à·à· à·à· à¶à¶. à·à·à¶à· à·à·à¶¯à·âයà·à¶¥à¶ºà·à¶±à·à¶§ චනà·à·, මà·à¶¸ à¶à·à¶½à¶´à¶»à·à¶ à·à¶¡à·à¶¯à¶º à¶à·à· පà·âරථම à¶à·à·âරà·à¶à·à·à¶ºà· භà·à·à·à· à¶à¶à· à¶à¶»à¶± ජනà¶à·à¶± à¶à¶½à·à¶´à¶ºà¶§ පà·à¶¸à·à¶«à·à¶ºà· නයà·à¶½à· නà·à¶¸à·à¶±à¶ºà·[19] à·à· à¶à·à¶±à·à¶± පà·à¶»à¶¯à·à¶ පà·à·à¶½à· යà·à¶¢à·à¶ à¶à¶»à·à·à¶ºà·à¶¸à·à¶§à· ("මà·à¶½à· නà·à¶¢à¶¶à·à¶¸") à·à·à¶§à¶º.[20] චනà·à¶à·à¶à· à·à·à¶¯à·à·à¶à·à¶±à· යà·à¶¢à¶±à· à¶à¶»à¶±à·à¶±à· චà·à·à¶»à·à¶à·à·à¶ºà·à¶§à·à¶à· පà·à·à¶½ චචපà·âරදà·à·à¶ºà· à·à¶»à·à¶°à¶±à¶º à·à· බà·à¶à·, à¶à·à· à¶à¶®à·à¶à¶ºà¶±à· පà·à·à· à¶à¶à·à¶±à·à¶±à· à·à·à·à·à¶» à¶à·à¶º බà·à¶à·à¶º.[21]
à¶à¶¶à· à·à·à¶½ පà·âරදà·à·à¶ºà· à·à·à¶» මà·à¶½à·à¶ºà¶± 3à¶à· පමණ පà·à¶»à¶«à· à¶à·à¶´à· à¶à¶½à· à¶à¶à¶à· à¶à¶» à¶à¶.[à¶à·à·à·à¶»à· à¶à¶» නà·à¶¸à·à¶] à¶à·à¶¶à·à¶¯à· à¶à·à¶±à·à¶à¶½à·à·à· (දà·à¶à·à¶½à· à·à· à¶à¶¶à· à·à·à¶½ චà¶à¶»), පà·à¶½à·à¶ºà·à¶½à·à¶à·à·à·à¶©à·à¶±à· රà·à¶à· චලà·à¶ºà·à¶à·à¶à· නටබà·à¶±à· ද à·à·à¶ºà· à¶à¶±à·à¶±à· ලද චà¶à¶», චචà·à¶½ à¶à¶à· බà·à·à¶½à·à¶§à· මà·à·à¶½à¶¸à· භà·à·à·à¶à¶ºà·à¶±à· දà·à·à·âයමà·à¶± ලà·à· à¶à¶´à· දමන ලදà·. මà·à¶¸ නටබà·à¶±à· à¶à·âරà·.පà·. à·à·à¶» මà·à¶½à·à¶ºà¶± 1.4ට චයà¶à· à·à·. පà·à·à·, à·à·à¶±à¶à· à·à¶¸à·à¶± à·à·à¶®à·à¶± à·à·à¶¸à· à¶à¶»à·à¶à·à·à·à¶§à¶»à·à¶à· à·à·à¶© ලà·à· à·à¶³à·à¶±à· à¶à¶±à·à¶±à· ලදà·. චචà·à¶ºà·à¶½à·à¶ºà¶±à· චඩà·à·à¶ºà¶à· (à¶à·âරà·.පà·. 800,000 à·à·à¶§ 400,000 දà¶à·à·à·), à¶à¶½à· à¶à·à¶´à·, 1990 à¶à¶«à¶±à·à·à¶½, ජà·à¶¶à·à¶§à· නà¶à¶»à¶ºà· à·à·à¶§ à¶à·à¶½à·à¶¸à·à¶§à¶»à· 15à¶à· දà¶à·à¶«à¶§ à·à¶±à·à¶±à¶§, ඩමරà·à¶©à·à¶¢à·à¶à· à·à· ලà·à¶ºà¶©à· චà¶à¶», à¶à·à¶¸à·à¶¶à·à¶»à·à¶§à· à·à· à¶à·à¶«à·à¶¸à· à¶à¶»à¶± ලදà·. චà·à·à·à¶± à·à·à¶ºà·à¶±à·, à¶à·à¶¶à·à¶¯à· à·à·, à·à·à¶¸à· à¶à¶»à·à¶à·à¶§à·à· à·à¶à· à·à·à¶ºà· à¶à¶±à·à¶±à· ලදà·, à¶à¶º à¶à·âරà·.පà·. ඩà·à·à·à¶½à·à·à· චයà·à¶½à¶±à·à¶©à· à·à·, à·à·à¶» 6,000 à¶à¶§ à·à¶©à· පà·à¶»à¶«à· මà·à·à¶½à¶¸à· à·à·à¶ºà·à¶à·à¶± à¶à¶. à¶à·à¶¶à·à¶§à· (දනà·à¶à¶½à·à¶½à·, යà¶à·à· දà·à¶´à¶ ට නà·à¶¯à·à¶»à·à¶±à·) පà¶à·à¶½à· à¶à¶à· පà·âරදà·à·à¶ºà·à¶±à· à·à·à¶à·à¶à·à¶à·à¶» à¶à¶½à· à·à·âයà·à·à¶ºà¶±à· à·à· පà·à¶±à·à¶à·à¶»à· à¶à¶»à¶± ලද මà·à¶§à· බඳà·à¶±à· à¶à·à¶§à·à· ද à·à·à¶ºà·à¶à·à¶± à¶à¶. පà·à¶» à·à·à¶¸à¶»à·à·à¶à¶ºà¶±à· à·à·à·à·à¶±à· දà¶à¶©à·à¶½à· à·à¶©à· මà·à¶§à·à¶ºà·à·à¶à·à¶±à· පà·à¶»à¶«à· à·à·à¶¸à· à·à·à¶´à·à¶ºà¶±à·à·à·à¶à· පà·à¶»à¶«à· à·à·à·à¶»à·à¶´à¶ºà¶à¶§ à¶à¶»à·à¶´à¶«à¶º à¶à¶» ~250 Ka දà¶à·à·à· à·à· à¶à·à¶¶à¶½à· à·à·à·à¶ මà·à¶à·à·à·à¶½à·à·à¶à· ද à·à·à¶»à·à¶à· à¶à¶» à¶à¶.[à¶à·à·à·à¶»à· à¶à¶» නà·à¶¸à·à¶]
2à·à¶± à·à·à·à·âරය෠මà·à¶¯ භà·à¶à¶ºà¶§ පà·à¶»à·à¶à·à· මà·à¶§à· බඳà·à¶±à· à¶à·à¶¶à·à¶¯à· à¶à·à¶±à·à¶à¶½à·à·à· චභà·âයනà·à¶à¶» à·à·à¶½à· පà·âරදà·à·à¶ºà¶à· à·à¶± චà·à· à¶à·à¶¸à· à·à·à¶¯à· à·à¶¸à· à·à· à¶à¶. à·à·à¶¶à· චඩà·à·à¶ºà· භà·à¶«à·à¶©, දà¶à·à¶«à· චරà·à¶¶à·à¶ºà· මලà·à¶ºà·à¶¶à· à·à·à¶§ à·à¶¶à·à¶»à· à·à¶à·à·à¶à·à¶à·à¶º චදà·à¶ºà¶» 1 පà·à¶à¶±à· භà·à¶«à·à¶© à·à¶¸à·à¶± දරණ, à·à·à¶¯à·à¶»à· à·à· à¶à·à¶´à·à¶¸à· ජà·à¶ºà·à¶¸à·à¶à·à¶ මà·à·à·à¶à¶» මà¶à·à¶±à· à·à¶à¶½à¶à·à·à·à¶ à·à·.[22] මà·à¶§ à·à·à¶» 3,500 à¶à¶§ පමණ පà·à¶» à¶à·à·à·à·à·âරà·à¶ à¶à·à¶ºà¶±à· à·à·à¶§à· බà·à¶§ චà¶à·à¶± දà·à¶à· චචà·à·à·à¶ නà·à·à¶à¶¸à·à¶±à· à¶à· à¶à¶§à¶à¶§à· ද à¶à·à· à¶à·à¶¸à·à·à·à¶¯à· à·à·à¶ºà·à¶à·à¶± à¶à¶.[23] à¶à¶±à·à¶§à·à¶½à·à¶´à· à·à· ජà·à¶»à·à·à· ලà·à· පà·à¶±à·à¶± පà·à·à·à¶« à¶à¶½à·à· ද ඩà·à¶»à· à·à· බලà·à·à· à·à· දà¶à·à¶±à¶§ ලà·à¶¶à·.[24] à¶à·âරà·.පà·. à·à¶à¶»à·à¶± à·à·à·à·âරයට චයà¶à· à·à¶± à·à·à¶±à·à¶©à·à¶à·, මà·à¶½à·à¶à·à¶½à·à¶± à·à¶à¶ à·à¶»à¶ à¶à¶¬à·à¶»à·à¶±à· à·à·à·à·à¶±à· à¶à·à·à·à·à·âරà·à¶ à¶à·à¶ºà¶±à· à·à¶¸à¶ භà·à·à·à¶à· à¶à· චබà·à·à·à¶©à·à¶ºà¶±à· à¶à·à·à·à¶¯à·âර ලà·à¶à· à·à· à·à¶»à¶½ පà·à¶à¶±à· මà·à¶§à· ලබ෠ද෠à¶à¶.[25]
à·à¶à·à¶»à·à¶§à· à·à· චඩà·à·à¶º යන෠චපà·âරà·à¶à·à·à· චà¶à·à·à· ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à· à¶à·à¶¶à·à¶¯à· à·à· භà·à¶à·à¶½à·à¶º චà·à¶´à·à¶à¶ºà· පà·âරදà·à·à¶ºà¶ පà·à·à·à¶§à· à¶à·à¶©à· න෠à·à·à¶½à· යà·à¶à¶ºà¶à·. 2005 à¶à·à¶«à·à¶¸à·[à¶à·à·à·à¶»à· à¶à¶» නà·à¶¸à·à¶] මà·à¶¸ à¶à¶½à·à¶´à¶ºà· à¶à¶à· න෠à·à·à¶½à· යà·à¶à¶ºà· à·à¶à·à·à¶à·à¶à·à¶ මà·à·à·à¶«à·à·à¶»à¶à· නà·à¶»à·à·à¶ නය à¶à·à¶»à·à¶¸à¶§ චපට à·à·à¶à· à·à· බà·à·à¶½ පà·à¶à¶±à· මà·à¶§à· ලබ෠à¶à¶à· චà¶à¶», à¶à¶º චà·à¶½ පà·à·à·à¶§à· à¶à·à· à¶à·à¶¸à· à·à· ද à·à¶³à·à¶±à· à¶à¶±à·à¶±à· ලදà·. à¶à¶¶à· à·à·à¶½ à¶à·à¶±à·à¶±à¶ºà· පà·à·à·à¶§à· න෠à·à·à¶½à· යà·à¶à¶ºà· ජනà·à·à·à·à·à¶½ මà·à·à¶±à· à¶à¶½à·à¶½à·à¶¸à· à·à·à¶¯à¶à¶à·à¶à¶¸ à·à¶à·à¶à·à· චà·à·à·à· මà¶à·à¶±à· à¶à·à·à·à¶»à· à¶à¶»à¶ºà·, නමà·à¶à· à¶à· පà·à¶½à¶±à¶ºà· à·à·à¶¯à¶à¶à·à¶à¶¸ à·à· මà·à¶¸ පà·âරදà·à·à¶ºà· පà·âරථම à·à¶à·à·à¶§ à¶à·à¶´à·âරà·à¶±à· à¶à· පà·à¶½à¶±à¶º à¶à·à¶»à·à¶¸à· à¶à·âරමà·à·à¶¯à¶ºà¶±à· à·à¶³à·à· à·à·à¶à·à·à· දරයà·. රà·à¶©à·à¶ºà· à¶à·à¶¶à¶±à· à¶à·à¶½ නà·à¶»à·à¶«à¶º මà·à¶¸ රà·à¶à·à¶ºà·à· à¶à·âරà·à·à·à¶à· පà·à¶»à·à· 2 à·à·à¶±à· à·à·à·à·âරය෠à¶à¶»à¶¸à·à¶·à¶ºà·à¶¯à· à·à·à¶®à·à¶±à¶à¶ à¶à¶» à¶à¶, à¶à¶º චà·à· à¶à·à¶¸à· පරà·à·à¶ºà¶§ à·à¶¸à·à¶± à·à·. මà·à¶¸ à·à·à¶®à·à¶± දà·à¶ à¶à¶½à·à¶´à¶ºà· à¶à· පà·à¶½à¶±à¶º පà·à· à·à¶¶à¶³ පà·à¶»à¶«à·à¶à¶¸ à·à·à¶à·à·à· නà·à¶ºà·à¶¢à¶±à¶º à¶à¶»à¶± චà¶à¶», මà·à¶¸ à¶à¶½à·à¶´à¶ºà· න෠à·à·à¶½à· යà·à¶à¶ºà· à·à¶¸à·à¶¢ à·à¶à·à¶»à·à¶°à¶±à¶º පà·à· à·à¶¶à¶³ à·à¶©à· à·à·à¶³ චà·à¶¶à·à¶°à¶ºà¶à· ලබ෠දà·à¶ºà·.
à¶à·âරà·à·à·à¶à· පà·à¶»à·à· 4000 දà¶à·à·à·, à¶à¶¸ à¶à¶½à·à¶´à¶º චද දනà·à¶±à· දà·à·à¶à·à¶«à¶ºà¶§ à·à¶©à· බà·à·à·à·à·à¶±à· à·à·à¶±à·à· à·à· මධà·âයධරණ෠දà·à·à¶à·à¶«à¶ºà¶§ à¶à·à¶±à·à¶± දà·à·à¶à·à¶«à¶ºà¶à·à¶±à· පà·âරයà·à¶¢à¶± ලබ෠à¶à¶. à¶à·à¶¶à·à¶¯à· à·à· à·à·à¶½à·, චà·à¶½à· à·à· à¶à¶¶à·à¶¶à· à·à·à¶½à· à·à·à·à·à¶½ à·à¶± චà¶à¶» à·à·à¶¶à· ජල à¶à¶³à¶§ à·à¶¸à·à¶± ජල à·à¶¸à·à¶´à¶ බà·à·à· à·à·à¶º. à¶à·à·à¶ºà·à¶±à· මà·à¶±à·à·à·à¶±à· ජà·à·à¶à· à·à·à¶ºà· à¶à¶à·à¶»à·à·à· à¶à·à¶»à·à¶¸, මà·à·à¶±à· à¶à¶½à·à¶½à·à¶¸ à·à· දඩයම෠à¶à·à¶»à·à¶¸à·à¶±à·. මà·à¶¸ à¶à¶½à·à¶´à¶º à¶à¶à· පà·à·à·à·à¶à· à·à¶à·à¶à·à· à·à·à·à·à·à¶ºà¶à·à¶±à· ජනà·à¶à·à¶»à·à¶« à·à·à¶º: බ෠ලà·à¶±à·, ම෠à¶à·à¶ºà¶±à·, චල෠à¶à¶à·à¶±à·, රයà·à¶±à·à·à· යනà·à¶¯à·à¶º à·à·à¶à·à·à· ලà·à·, à¶à¶¯à·à·à¶»à¶«à¶ºà¶à· ලà·à·, බලà·à·à· à·à· à¶à·à·à· à·à·à¶à·à·à¶¸à·à·à¶½ à¶à·à¶»à·à·à¶±à·à¶±à· à·à·à·à·à¶±à·. à¶à·âරà·.පà·. 3 à·à· 2 à·à·à·à·âර à·à¶½à¶¯à·, නà·à¶¸à·à¶à¶ºà·à¶±à· à¶à·à·à·à¶´ දà·à¶±à·à¶à· à·à·à·à· චà·à¶§ පදà·à¶à¶ à· à·à· චà¶à¶» මà·à·à¶±à· à¶à¶½à·à¶½à·à¶¸ à·à· à¶à· චභà·à¶¢à¶±à¶±à¶º à·à·à¶¯à· à¶à· à·. මà·à¶¸ යà·à¶à¶ºà¶§ චයà¶à· 18 à·à·à·à·à¶»à·à¶¯à· à¶à·à¶±à·à¶à·à·à¶à¶à· භà·à¶¸à¶¯à·à¶±à¶º මà·à¶±à·à¶¸ දඩයම෠à¶à¶»à¶± ලද à·à¶à·à¶±à·à¶à· à¶à¶§à¶à¶§à·, චà·à·à¶®à· මà·à·à¶½à¶¸à· à·à· à¶à·à¶©à· à·à·à·à¶»à·à¶«à·à¶·à¶»à¶« ද මà¶à·à¶à¶»à¶à·à¶± à¶à¶. à¶à·âරà·à·à·à¶à· පà·à¶»à·à· 1500 පමණ à·à¶± à·à·à¶§, මà·à¶»à·à¶¯à·à¶º පà·âරභà·à¶ºà¶±à· à·à·à¶ à·à·à¶¸à¶à· à·à¶¸à¶ දà·à·à¶à·à¶«à¶º දà·à¶±à¶§à¶¸à¶à· à·à·à¶±à·à· à·à·à¶¸à¶§ පටන෠à¶à·à¶± à¶à·à¶¶à·à¶«à·. à¶à·à¶§à¶ºà¶¸à·à·à¶½ ඩà·âරà·à¶¸à·à¶©à¶»à· (à·à·à·à·à¶ à¶à¶½à·à¶´à·à¶½ à·à¶à·à·) පà·à¶±à·à¶±à·à¶¸à· à¶à¶»à¶ºà·, à¶à·à·à¶ºà·à¶±à· à·à¶¸à·à¶»à¶à· à·à¶±à·à¶±à¶¯à·à¶° රණà·à·à¶»à¶ºà¶±à· à·à·à·à·à¶±à· පදà·à· à¶à¶. à·à·à¶©à· à·à¶½ à·à· à·à·à¶§à· ජනà¶à·à· දà·à¶±à· à·à¶à¶ à·à¶»à¶ ජà·à·à·à¶à¶ºà¶à¶§ à¶à¶´à·à· à·à·à¶»à· à¶à¶. මà·à¶¸ යà·à¶à¶ºà¶§ චයà¶à· à·à·à·à·à¶° à·à·à¶©à¶ºà¶±à·à¶à·à¶±à· යà·à¶à· à¶à¶½à· à¶à·à¶¸à·à¶½à· à·à· නà·à·à¶à·à¶±à· à·à·à·à·à¶±à· භà·à¶¸à·à¶º පà·à¶»à· à¶à·à¶«à·à¶¸à· à¶à¶» à¶à¶.
පà·à¶±à·à¶§à· (à¶à·âරà·.පà·. 2,500) à·à¶à·à·à¶à¶»à¶«à¶º
à¶à¶à·à¶»à· à¶à¶à·à¶ºà·à¶´à·à¶ºà·à·, à·à·à¶¸à·à¶½à·à¶½à¶±à·à¶à¶º, à¶à¶»à·à¶à·âරà·à¶ºà·à· à·à· à·à·à¶©à·à¶±à¶ºà· රà¶à· මà·à·à·à¶¯à· à·à·à¶»à· à·à¶¸à¶ à¶à¶à·à·, ජà·à¶¶à·à¶§à· යන෠පà·à¶»à·à¶« à¶à¶¢à·à¶´à·à¶à·à·à¶»à·à¶±à· à·à·à·à·à¶±à· පà·à¶±à·à¶§à· (à·à· ට෠නà·à¶§à·à¶¢à·à¶»à·, à¶à¶±à¶¸à· "දà·à·à·à¶ºà¶±à·à¶à· දà·à·à¶º" යන චරà·à¶®à¶º à¶à¶à·) ලà·à· à·à·à¶³à·à¶±à·à·à· භà·à¶¸à·à¶ºà· බà·à·à· දà·à¶»à¶§ à¶à¶© à¶à¶à· à·à·à¶®à·à¶±à¶º ලà·à· à·à·à¶½à¶à·. පà·à¶±à·à¶§à· දà·à·à¶º පà·à· à·à¶¶à¶³ ප෠ම෠à·à¶³à·à¶± à¶à·âරà·.ප෠25 à·à·à¶±à· à·à·à¶ºà·à· දà¶à·à·à· දà·à· යයà·.[26] පà·à¶±à·à¶§à¶ºà·à¶§à·à·à¶»à· යන෠5 à·à¶± රà·à¶¢à·à¶à·à¶ºà· පà·à¶»à·à·à· à·à·à·à¶»à· à·à· 18 à·à¶± රà·à¶¢à·à¶à·à¶ºà· à·à¶§à·à·à·à¶´à·à·à·à¶§à· රà·à¶¢à·à¶±à¶à· පà·à¶½à¶± à·à¶¸à¶ºà·à¶¯à· පà·à¶»à·à¶« à¶à¶¢à·à¶´à·à¶à·à· à·à¶¸à¶ à·à¶¸à·à¶´ à·à¶¶à¶³à¶à· පà·à·à·à¶à·à·à· ජà·à¶à·à¶ºà¶à·.[27] ඩà·à¶»à· à¶à¶½à·-බà·à·à¶»à· à·à· à·à·à·à·à¶» බà·à¶à· à·à·à¶à·à·à¶¸à· à·à¶½à¶§ චනà·à·, පà·à¶±à·à¶§à· දà·à·à¶º à¶à¶à¶½ පà·à¶½à¶±à¶º à¶à¶»à¶± ලදà·à¶¯à· පරà·à· රජ෠à·à· à¶à¶à· රà·à¶¢à·à¶± à·à·à·à·à¶±à·.[28]
මà·à¶à·âරà·à¶¶à·à¶ºà·à¶±à·à·à¶±à· (à¶à·âරà·.පà·. 247) à·à¶à·à·à¶à¶»à¶«à¶º
මà·à¶à·âරà·à¶¶à·à¶ºà·à¶±à·à·à¶±à· (ÎακÏοβίοι) යන෠à·à·à¶»à·à¶©à·à¶§à·à· à·à·à·à·à¶±à· à·à¶³à·à¶±à· à¶à¶»à¶± ලද චපà·âරà·à¶à·à·à· චà¶à·à·à· (බටà·à·à¶» නà·à¶»à·à¶¸à·) à·à·à¶®à·à¶±à¶à¶ à¶à¶»à¶± ලද පà·à¶»à·à·à·à¶à·à¶à·à¶º ජනà¶à·à·à¶à· à·à· රà·à¶¢à¶°à·à¶±à·à¶ºà¶à·. පà·à·à¶à·à¶½à·à¶± à¶à¶à·à·à¶»à·à¶±à· (පà·à¶½à·à¶±à· à¶à·à¶§à·à·à·à¶ºà·à· à¶à¶±à·à¶¯à·à¶ à¶à· චධà·à¶à·à¶»à·à¶º මà¶) à¶à·à·à¶±à· à·à·à¶±à·à·à¶§ à¶à¶±à·à¶¯à·à¶ºà·à·à· à·à·à¶®à·à¶±à¶à¶ à¶à· à·. à¶à¶º දනà·à¶±à· ලà·à¶à¶ºà· චනà·à¶à¶ºà· (à¶à·âරà·à¶à¶ºà¶±à·à¶à· දà·à·à·à¶§à·à¶à·à¶«à¶ºà·à¶±à·) à¶à¶´à¶à¶½à·à¶´à¶±à¶º à¶à¶»à¶± ලද ජනපà·âරà·à·à¶¯à¶à¶ මà·à¶±à·à·à·à¶±à·à¶à·à¶±à· à¶à¶à¶à·, ම෠චà·à·à·à¶®à·à·à· ද෠චනà·à¶ දà¶à·à¶«à·, චනà·à¶ පà·à¶»à¶¯à·à¶ පà·à·à·à¶§à· à·à¶ºà·à¶´à¶»à·à¶¶à·à¶»à·à¶ºà·à¶±à·à·à¶±à·à¶§ à·à¶©à· à·à·à¶±à·à· ය. à¶à·à·à¶±à·à¶à· නමට à·à·à¶à· à·à· à¶à¶à·à¶à· à¶à·à·à¶±à·à¶à· පà·à¶»à·à·à·à¶à·à¶à·à¶º දà·à¶à· à¶à¶ºà· à¶à·à¶½à¶º, à·à¶ºà· චà·à·à¶»à·à¶¯à· 120 දà¶à·à·à· ජà·à·à¶à· à·à¶± à·à·à¶¸à·à¶±à·âය මà·à¶±à·à·à·à¶à·.[29]
à¶à·à·à¶±à· "à·à·à¶ºà¶½à· මà·à¶±à·à·à·à¶±à· චà¶à¶»à·à¶±à· à¶à·à¶¸ à·à· à¶à¶©à·à·à¶¸à·" යà·à¶ºà· à¶à·à¶ºà¶±à· ලà·à¶¶à·.[30] à·à·à¶»à·à¶©à·à¶§à·à·à¶à· à·à·à¶»à·à¶à·à·à¶§ චනà·à·, පරà·à·à·à¶ºà·à¶±à· චධà·à¶»à·à¶¢à·âයය෠à·à· II à·à¶± à¶à·à¶¸à·à¶¶à·à·à·à· à¶à¶¢à·à¶´à·à¶à·à· යටà¶à· à¶à¶» à¶à·à¶±à·à¶¸à·à¶±à· පà·à· (à¶à·âරà·.පà·. 525) මà·à¶à·âරà·à¶¶à·à¶ºà·à·à¶§ à¶à·à¶±à·à¶´à¶à·à·à¶»à·à¶±à· යà·à·, මà·à¶à·âරà·à¶¶à·à¶ºà¶±à· රජà·à¶§ à¶à·à·à¶à· යටà¶à· à·à·à¶¸ පà·à· ඹà·à· à¶à·à¶±à·à¶¸ à·à¶³à·à· à·à·à¶à·à¶´à¶·à·à¶à· à¶à·à¶à· රà·à¶à·à¶± à¶à·à·à¶º. චඩà·à¶¸ à¶à¶»à¶¸à·à¶±à· à¶à· මචපදනමà·à· à¶à·à¶»à· පà¶à· à·à· මà·à¶à·âරà·à¶¶à·à¶ºà·à¶±à· පà·à¶½à¶à¶ºà·, චà·à·à¶±à·à·à¶§ à¶à·à·à¶à· පරà·à·à·à¶ºà·à¶±à· à·à·à¶à¶»à·à¶§ නà·à¶à·à¶©à· දà·à¶±à·à¶±à¶ à·à·à·à¶»à·à¶´à¶ºà·à¶±à· චභà·à¶ºà·à¶à¶ºà¶à· à·à¶¸à¶ පà·à· à·à¶à·à¶»à· දà·à¶±à·à¶±à·à¶º: පරà·à·à·à¶ºà·à¶±à·à·à¶±à·à¶§ à¶à¶º නà·à¶½à· à¶à·à¶»à·à¶¸à¶§ à·à·à¶à· නමà·, à¶à·à·à¶à· රට à¶à¶à·âරමණය à¶à·à¶»à·à¶¸à¶§ à¶à·à·à¶±à·à¶§ චයà·à¶à·à¶ºà¶à· à¶à¶. ; නමà·à¶à· à¶à¶à·à¶à·, මà·à¶à·âරà·à¶¶à·à¶ºà¶±à·à·à¶»à·à¶±à· à¶à·à·à· à·à·à¶§à·à¶à¶à· à¶à¶¸ චධà·à¶»à·à¶¢à·âයය à¶à¶à·âරමණය à¶à·à¶»à·à¶¸à¶§ à¶à·à¶»à¶«à¶º නà·à¶à· දà·à·à·à·à¶»à·à¶±à·à¶§ à·à·à¶à·à¶à·à·à¶±à·à¶ à·à·à¶º යà·à¶à·à¶º.[30][31]
චඩà·à¶½à· රà·à¶¢à¶°à·à¶±à·à¶º (900â1285) à·à¶à·à·à¶à¶»à¶«à¶º
චඩà·à¶½à· රà·à¶¢à¶°à·à¶±à·à¶º (චà·à·à¶©à·à¶½à·, à¶à¶©à·à¶½à· à·à· à¶à¶©à·à¶½à·)[32] à¶à·à· චà¶à¶±à·à·à¶» à·à¶± à·à·à¶½à· à·à¶§à· à¶à·à¶±à·à¶¯à·âරà¶à¶ à·à·à¶º.[33][34][35] à¶à¶º 9 à·à·à¶±à· à·à·à¶ºà·à·à· මà·à¶½à· භà·à¶à¶ºà·à¶¯à· දà·à·à·à¶º à·à·à¶¸à·à¶½à·à¶ºà·à¶±à· à¶à·à¶à·âරà·à¶à¶ºà¶±à· à·à·à·à·à¶±à· පà·à·à·à¶§à·à·à¶± ලදà·. à·à·à¶ºà·à¶½à· නà¶à¶»à¶ºà· ධනයට දà·à¶ºà¶ à·à·à¶¸à·à¶±à· ලà·à· පà·à¶»à· à·à·à· à·à¶±à·à¶¯à¶±à· à¶à¶à¶»à·à·à¶«à¶º à¶à¶» à¶à¶à·à¶à·à¶º. à·à·à¶½à· යන෠පà·à¶»à·à¶« නà¶à¶»à¶ºà¶à· à·à¶± චà¶à¶» à¶à¶º à·à·à¶¢à·à¶»à·à·à·à¶±à· ටà·à¶ à¶à¶½à¶à¶§ පà·à· à¶à·à·à¶½à·à¶¸à¶º à·à·à· ඳà¶à¶à· ලà·à· මà·à¶½à·à¶¸ නà¶à¶»à·à¶½à·à¶±à· à¶à¶à¶à·. à·à·à¶ºà·à¶½à·à¶à· දà·à·à·-මà·à·à·à¶»à·à¶¶à· මà·à·à¶¢à·à¶©à· චලà·-à¶à·à¶¶à·à¶½à·à¶§à¶ºà·à¶±à· 7 à·à¶± à·à·à¶ºà·à·à¶§ චයà¶à· à·à¶± චà¶à¶» à¶à¶º පà·à¶»à¶«à·à¶à¶¸ මà·à·à·à¶½à·à¶¸à· පලà·à¶½à·à¶º à·à·.[36][37][32][38]
9 à·à¶± à·à¶à·à¶»à·à·à¶ºà· චà¶à¶·à·à¶à¶ºà·à¶¯à·, à¶à¶¸à·à¶±à·à¶ºà·à¶±à· මà·à·à·à¶½à·à¶¸à· à·à·à¶¯à·à·à¶à·à¶à· à·à· à·à¶à¶ à·à¶»à¶à¶ºà·à¶à· à·à¶± චලà·-යà·à¶à·à¶¶à· මà·à·à· ලà·à·à·à¶º, චඩà·à¶½à· රà·à¶¢à¶°à·à¶±à·à¶º à¶à·à¶©à· ධනà·à¶à· රà·à¶¢à¶°à·à¶±à·à¶ºà¶à· à·à· චà¶à¶» à·à·à¶ºà·à¶½à· රà·à¶¢à¶°à·à¶±à·à¶ºà· මà·à¶½à·à·à¶®à·à¶±à¶º ලà·à· à·à·à·à¶º à¶à· චà¶à¶» à¶à¶º à·à·à¶ºà·à·à· à¶à¶»à¶¸à·à¶·à¶º දà¶à·à·à· දà·à· යයà·.[39][40]
à¶à·à·à¶§à· à·à·à¶½à·à¶à·à¶±à· (1285â1415) à·à¶à·à·à¶à¶»à¶«à¶º
à·à·à¶» 1,000 à¶à¶§ à·à·à¶©à· à¶à·à¶½à¶ºà¶à· යà·à¶¶à¶¯ චරà·à¶¶à· චරà·à¶°à¶¯à·à·à·à¶´à¶º à·à¶¸à¶ à·à¶¸à·à¶´ à·à¶¸à·à¶¶à¶±à·à¶°à¶à· පà·à·à·à¶à·à·à·à¶¸à·à¶±à·, à¶à¶½à·à¶´à¶ºà· à·à·à¶¸à·à¶½à· à·à· à¶à·à·à¶»à· ජනà·à·à¶»à·à¶à·à¶ à¶à¶«à·à¶©à·à¶ºà¶¸à· à¶à·à·à¶½à·à¶¸à¶º à·à·à· ඳà¶à¶à· මà·à·à¶¯à·à·à·à¶´à¶ºà· ප෠ම෠ජනà¶à·à¶±à¶º චà¶à¶»à¶§ පà¶à·à·à·à¶º.[41] à¶à·à·à¶§à· à·à·à¶½à·à¶à·à¶±à· රà·à¶¢à·âයය යන෠චපà·âරà·à¶à·à·à· චà¶à·à·à· පà·à·à·à¶§à· මධà·âයà¶à·à¶½à·à¶± මà·à·à·à¶½à·à¶¸à· රà·à¶¢à¶°à·à¶±à·à¶ºà¶à·. 1285 ද෠à·à¶½à·à·à¶¸à· රà·à¶¢à·à¶à·à¶º à·à·à·à·à¶±à· à¶à¶»à¶¸à·à¶· à¶à¶»à¶± ලද à¶à¶º à·à·à¶ºà·à¶½à· à·à· à¶à·à¶±à·à¶¯à·âරà¶à¶ à·à·à¶º.[42][43] à¶à·à·à¶§à· ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à· à·à·à¶¸à·à¶½à·à¶½à¶±à·à¶à¶ºà· à¶à¶³à·à·à¶»à· පà·à·à·à¶§à·à·à·, à¶à¶à·à¶±à· à·à·à¶§ දà¶à·à¶«à· දà·à·à¶§ චà·à¶¸à·à¶»à· à¶à¶³à·à¶à¶»à¶º දà¶à·à·à· à·à·âයà·à¶´à·à¶ à·à·à¶º. à¶à·à· à·à·à¶½à·à¶à·à¶±à· à¶à¶¸à·à¶»à· à·à¶½à·à·à¶¸à· (à·à· à¶à·à·à¶à· පà·à¶à· චලà·, à·à·à¶±à¶à· මà·à¶½à·à·à·âරයà¶à¶§ චනà·à·) 1285 ද෠à·à·à·à· à·à·à¶½à·à¶à·à¶±à· රà·à¶¢à·âයය යටà¶à· à¶à¶» à¶à¶à· බ෠à·à·à¶»à·à¶à· à·à·. ටà·à¶©à·à¶©à·à·à· ටà·à¶¸à·à¶»à¶§à· à·à·à·à·à¶±à· à·à·à¶½à·à¶à·à¶±à· à¶à¶¸à·à¶»à· à¶à· à·à¶¸à·à¶¯à· à¶à·à·à·à¶«à¶º පà·à·à·à¶¯à·à¶½à· à¶à¶»à¶±à·à¶±à·, à¶à¶¸ à¶à·à¶½ à·à¶à·à·à¶±à·à·à·à¶¯à· යà·à¶à·à¶±à· චමà·à¶½à·à¶à· චධà·à¶»à·à¶¢à·âයය෠à¶à·à·à¶¶à·à¶¸à· à·à¶½ à¶à·âරà·à·à·à¶à·à¶ºà·à¶±à· පà·âරදà·à· à¶à¶à·à·à¶à· à¶à·à¶»à·à¶¸à¶§ à¶à¶à·à·à·à· à¶à· à¶à¶à·à¶»à¶ºà¶§à¶¸, චචà·à· මà·à·à·à¶½à·à¶¸à· පà·âරදà·à· à¶à¶à·à¶¶à¶¯à·à¶° à¶à·à¶»à·à¶¸à· පà·âරයà¶à·à¶±à¶ºà¶à· ලà·à· ය. මà·à¶¸ පà·âරà·à¶±à·à¶ දà·à¶ චනà·à·à·à¶»à·à¶ºà¶ºà·à¶±à·à¶¸ à·à·à·à· à·à· දà¶à·à¶«à·à¶±à· à¶à¶à· පà·âරදà·à· à·à¶¸à·à¶¶à¶±à·à¶°à¶ºà·à¶±à· à¶à·à¶§à·à¶¸à¶à¶§ පà·à¶§à¶½à· à¶à¶. දà·à¶à· යà·à¶¯à·à¶°à¶ºà¶à· à¶à¶à· à·à· නමà·à¶à· à¶à·à¶à¶§ à·à·à¶§à· මà·à·à·à¶½à·à¶¸à· à·à·à¶½à·à¶à·à¶±à·à·à¶»à·à¶±à· දà·à¶©à· ලà·à· à¶à¶à·à·à¶à· නà·à·à·à¶º. à¶à·à·à¶à· චà·à·à·à¶±à¶ºà· 1332 ද෠à¶à¶à·à¶ºà·à¶´à·à¶ºà·à·à· I චධà·à¶»à·à¶¢à·âයය෠à·à¶± à¶à¶¸à·à¶©à· à·à·à¶ºà·à¶±à· à·à·à·à·à¶±à· පරà·à¶¢à¶º à¶à¶»à¶± ලද චà¶à¶», à·à·à·à· à·à·à¶à·à¶±à· à¶à·à¶à· à·à·à¶º.
චඩà·à¶½à· à·à·à¶½à·à¶à·à¶±à· (1415-1577) à·à¶à·à·à¶à¶»à¶«à¶º
16 à·à¶± à·à¶à·à¶»à·à·à¶ºà· à¶à·à·à·à¶à¶ºà·à¶à· à·à¶± ලà·à¶ºà· චපà·âරà·à¶à·à¶±à·à·à· පà·à·à¶± පරà·à¶¯à·, à¶à¶©à¶½à· à·à·à¶½à·à¶à·à¶±à· රà·à¶¢à·âයය බà·à¶¶à· à¶à¶½à· මà·à¶±à·à¶©à·à¶¶à· à·à· à¶à·à¶´à· à¶à·à¶»à·à¶©à·à·à·à¶ºà· චà¶à¶» භà·à¶à·à¶½à·à¶º පà·âරදà·à·à¶º à¶à·à¶»à¶«à¶º à¶à¶»à¶ºà·. à¶à¶¶à·à·à·à¶±à· à¶à¶º දà¶à·à¶«à¶§ චජà·à¶»à·à¶±à· චධà·à¶»à·à¶¢à·âයය (චජà·à¶»à·à¶±à· රà·à¶¢à¶°à·à¶±à·à¶º) à·à· බටà·à·à¶»à·à¶±à· චබà·à·à·à¶±à·à¶ºà·à¶±à· චධà·à¶»à·à¶¢à·âයය (චබà·à·à·à¶±à· චධà·à¶»à·à¶¢à·âයය) à·à·à·à·à¶±à· දà·à¶´à· à·à·à¶º.[44][45] 14 à·à¶± à·à·à¶ºà·à·à·à¶¯à· à¶à¶©à·à¶½à· නමà·à¶±à· à·à¶³à·à¶±à· à·à¶±à·à¶±à· à·à·à¶¸à·à¶½à· à·à· චà·à·à¶»à· මà·à·à·à¶¯à· à¶à·à¶»à¶ºà· මà·à·à·à¶½à·à¶¸à·à·à¶»à·à¶±à· à·à· චබà·à·à·à¶±à·à¶ºà·à¶±à· රජ෠චමà·à¶©à· à·à·à¶ºà·à¶±à· I à¶à· à¶à·âරà·à·à·à¶à·à¶ºà·à¶±à· භටයà·à¶±à· චà¶à¶» à¶à¶à· à·à· à·à¶§à¶±à· à·à¶±à·à¶¯à¶»à·à¶·à¶º à¶à·à· ය.[46] à¶à¶©à·à¶½à·à¶§ මà·à¶½à·à¶±à· à¶à·à· චà¶à¶±à·à·à¶» à¶à·à¶¶à·à¶«à· බටà·à·à¶» චà·à·à¶©à¶½à· à¶à¶½à·à¶´à¶ºà· පà·à·à·à¶§à· à·à·à¶ºà·à¶½à· à·à¶»à·à¶º නà¶à¶»à¶ºà· ය. à¶à¶à¶½ පà·à¶½à¶±à¶º à·à·à¶ºà· à·à¶½à·à·à¶¸à· රà·à¶¢à·à¶à·à¶º à·à·à·à·à¶±à· පà·à¶½à¶±à¶º à¶à¶»à¶± ලද à·à·à·à·à¶½ à¶à·à·à¶§à· à·à·à¶½à·à¶à·à¶±à· රà·à¶¢à·âයය෠à¶à¶¸à·à¶»à·à¶§à·à·à· ය.[47]
චයà·.à¶à¶¸à·. ලà·à·à·à·à· ට චනà·à·, රà·à¶¢à·âයය පà·à¶½à¶±à¶º à¶à¶»à¶±à· ලà·à¶¶à·à·à· චà·à·à¶»à·à¶©à· චරà·à¶¶à·à·à¶»à· à·à· චරà·à¶¶à·à¶à¶»à¶«à¶º à·à· à·à·à¶¸à·à¶½à· ජà·à¶à·à¶à¶ºà¶±à· à¶à·à¶±à· à·à¶¸à¶±à·à·à·à¶ පà·âරà·à¶¯à·à·à·à¶º රà·à¶¢à·à¶à· à·à·à·à·à¶±à· à·à¶± චà¶à¶», à¶à·à·à¶±à· දà¶à·à¶«à· බà·à¶±à·à¶¯à·à¶»à· පà·âරදà·à·à¶ºà· මà·à¶à¶©à·à·à· à·à· à·à¶¸à·à¶± ලà·à· à·à·à¶®à·à¶´à·à¶ à·à·à¶½à·à¶à·à¶±à· රà·à¶¢à·âයය පà·à¶½à¶±à¶º à¶à· à·à¶º. මà·à¶¸ à¶à¶»à¶¸à·à¶·à¶ චà·à¶°à·à¶ºà· à·à·à¶§ à¶à¶©à·à¶½à·à¶à· à¶à¶à·à·à·à·à¶º චà·à¶½à·à·à·à·à· චබà·à·à·à¶±à·à¶ºà·à· à·à¶¸à¶ à·à¶§à¶±à· චනà·à¶´à·âරà·à¶´à·à¶à·à¶à¶ºà·à¶±à· à·à¶à¶½à¶à·à·à·à¶ à·à·.[40] à¶à·à· à¶à¶ à·à¶ à¶à¶¸ චà·à·à·à¶®à·à·à·à·à·à¶¯à·, à¶à¶©à·à¶½à· රà·à¶¢à¶°à·à¶±à·à¶º නà·à¶à¶± ජà·à¶¶à·à¶§à·, à·à·à¶¸à·à¶½à·à¶½à¶±à·à¶à¶º, à¶à¶»à·à¶à·âරà·à¶ºà·à· à·à· à¶à¶à·à¶ºà·à¶´à·à¶ºà·à·à· à·à·à·à·à¶½ à¶à·à¶§à·à· පà·à¶½à¶±à¶º à¶à· à·à¶º. ජà·à¶¶à·à¶§à· නà¶à¶»à¶º à·à· ලà·à¶ºà·à¶©à· චà¶à¶» මà·à¶±à·à¶»à·à¶´à· à·à· à·à·à¶½à·à¶à· à·à·à¶§à·à¶½à· à¶à¶«à¶±à·à·à¶à· à¶à¶. à·à·âයà·à·à¶ºà¶±à· මධà·âයම à¶à¶à·à¶ºà·à¶´à·à¶ºà·à·à· ටà·à¶ºà· à·à· ද දà¶à·à¶±à¶§ ලà·à¶¶à·à¶± පරà·à¶¯à· à·à·à¶»à·à· à·à·à¶½à·à¶¶à· à·à¶½à·à¶±à· à·à¶§ à·à· à·à·à¶¢à·à¶à·à¶«à·à·à·âරà·à¶à·à¶» à·à·à¶©à¶ºà· à·à·à·à·à¶±à· à·à¶¸à¶ à·à¶¸à·à¶¶à¶±à·à¶° à·à·. ජà·à¶¶à·à¶§à·-ලà·à¶ºà·à¶©à· à·à·à¶§à·à¶½à· චà·à·à¶±à·à·à·à¶ à·à¶ à·à¶ºà·à¶à· à¶à¶à· චà¶à¶» à¶à·à·à¶ºà·à¶±à· à·à¶¸à·à¶»à¶à· T-à·à·à¶©à·à¶à· à·à¶à¶à·à¶à¶ºà¶à·à¶±à· à·à¶»à·à· à¶à¶.[48] මà·à¶§ චමà¶à¶»à·, ටà·à¶ºà· à·à· පà·à¶»à·à·à·à¶¯à·âයà·à¶à·à¶¸à¶ à¶à·à¶«à·à¶¸à·à·à¶½à·à¶±à· à·à·à·à·à¶±à· à·à¶¸à· à·à· à¶à¶.[49] 1997 à·à¶± à·à·à¶§ à¶à¶¸ පà·âරදà·à·à¶ºà· à·à·à¶½à· 118à¶à· à·à·à¶»à·à¶à· à·à· à¶à¶. à·à·à¶©à·à¶ºà· à¶à¶½à·à¶´à¶ºà· à·à·à¶½à· ලà·à¶à¶± à·à¶¸à¶à·à¶±à·, චඩà·à¶½à· à·à· පà·à¶½à¶ à¶à¶¸à·à¶¸à· චà·à¶¸à¶©à· à¶à¶¶à·âරà·à·à·à¶¸à· චලà·-à¶à·à·à· (චà·à¶¸à¶©à· "à¶à·à¶»à·" à·à· "à¶à·âරà·à¶±à·") à¶à·à¶± à·à¶³à·à¶±à· à¶à¶»à¶¸à·à¶±à·, පà·âරදà·à·à·à·à·à·à¶±à· à·à·à·à·à¶±à· යà·à¶à·âරà¶à·à¶±à· ඩà·à¶à¶à· à·à· "à¶à·âරà·à¶±à·à·à· à¶à¶½à·" ලà·à· à·à¶³à·à¶±à·à¶à·à¶± à¶à¶.[50]
à¶à¶§à·à¶¸à¶±à· චයà·à¶½à¶§à· (1577-1867) à·à¶à·à·à¶à¶»à¶«à¶º
1577 à·à·à¶§ නà·à¶¸à·à¶ à·à·à¶ºà·à¶±à· à¶à¶§à·à¶¸à·à¶±à· චධà·à¶»à·à¶¢à·âයය෠à¶à·à¶§à·à¶à· à·à·à·à¶¯, 1821 à·à· 1841 චà¶à¶», මà·à·à¶¸à·à¶¸à¶¯à· චලà·, à¶à¶¢à·à¶´à·à¶à·à·à· පà·à·à·, යà·à¶¸à¶±à¶º, à·à¶»à¶»à·, ටà·à¶©à·à¶¢à·à¶»à· බà·à¶à·à¶ පà·à¶½à¶±à¶º à¶à·à¶»à·à¶¸à¶§ පà·à¶¸à·à¶«à·à¶ºà· à·à·à¶½à· à·à· බරà·à¶¶à·à¶»à· à¶à¶à·à· ෠ය. à¶à¶±à·à¶©à·à¶à·à¶» චබ෠බà·à¶à¶»à· à·à·à¶à¶½à·à·à· à¶à¶¢à·à¶´à·à¶à· බලà¶à·à¶§à·à·à¶§ à·à·à¶ºà·à¶½à· à·à·à¶ à·à·à·à·âරà·à¶¸ යන ලà·à· නà·à¶ºà·à¶ à¶à· à·à¶º. à¶à¶¢à·à¶´à·à¶à·à·à¶»à·à¶±à· පà·à¶§à¶à·à· à¶à·à·à· ටà·à¶ à·à·à¶½à·à·à¶à¶§ පà·à· à·à·à¶à·à¶±à·à¶½à· à¶à·²à·à¶»à· නà·à¶à·à· à·à·à¶à¶½à· à·à·à¶ à· à¶à· à·à·à¶º. à·à·à¶ºà·à¶½à· à·à· බà·âරà·à¶à·à¶±à·âය à·à· à¶à¶¢à·à¶´à·à¶à· චà·à·à·âයà¶à· à¶à¶»à¶à·à·à· à¶à·à¶»à·à¶¸à¶§ à·à· à¶à¶¸ දà·à·à·à·à¶§ පà·âරà¶à· බලපà·à¶¸ à¶à·à¶¯à·à¶»à¶§à¶à· à·à·âයà·à¶´à·à¶ à·à·à¶¸ à·à·à¶½à·à¶à·à·à·à¶¸à¶§ à·à¶¸à·à¶¯à· යà·à·à· à¶à¶©à¶±à·à·à· බà·âරà·à¶à·à¶±à·âය à¶à¶¢à¶±à·à¶ මà·à¶¢à¶»à· à·à·à¶©à·à¶»à·à¶à· මරà·à·à¶»à· à·à¶±à·à¶§à¶»à·à¶à· à·à·à¶»à·à¶°à¶à· නà·à¶à¶à· පà·âරà¶à· à·à¶¸à·à¶¯à· බලà¶à·à¶§à·à· චà¶à·à¶´à¶à· à¶à¶» à¶à¶à·à·.[51]
1884 චපà·âරà·à¶½à· 14 à·à¶± දà·à¶± මà·à¶» à·à¶à¶ à·à¶»à¶ºà· චණදà·à¶± නà·à¶½à¶°à·à¶»à· L'Inferent à·à·à·à·à¶±à· ටà·à¶©à·à¶¢à·à¶»à· බà·à¶à·à¶à·à·à· à¶à¶¢à·à¶´à·à¶à· à·à·à¶©à·à¶½à·à¶¸ පà·à· à·à¶¶à¶³à· à·à·à¶»à·à¶à· à¶à· à·à¶º. මà·à¶» à·à¶à¶ à·à¶»à¶ºà· චණදà·à¶± නà·à¶½à¶°à·à¶»à· Le Vaudreuil à·à·à¶»à·à¶à· à¶à· à· à¶à¶¢à·à¶´à·à¶à·à·à¶»à·à¶±à· à¶à¶¶à·à¶¶à·à¶à· à·à· ටà·à¶©à·à¶¢à·à¶»à· චà¶à¶» චභà·âයනà·à¶à¶»à¶º චලà·à¶½à·à¶à·à¶± à·à·à¶§à·à¶± බà·à¶ºà·. à¶à¶à·à¶ºà·à¶´à·à¶ºà·à·à· IVà·à¶± යà·à·à·à¶±à·à· චධà·à¶»à·à¶¢à·âයය෠à¶à¶¢à·à¶´à·à¶à·à·à¶»à·à¶±à· à·à¶¸à¶ à·à¶§à¶±à· à¶à·à¶»à·à¶¸ නà·à·à·à¶à·à·à·à¶¸à¶§ à·à· à¶à¶à·à¶ºà·à¶´à·à¶ºà·à·à·à¶±à· à·à· à·à·à¶¸à·à¶½à·à¶½à¶±à·à¶ මà·à·à·à¶¯à· පà·âරදà·à·à¶ºà·à¶±à· à¶à¶¢à·à¶´à·à¶à· à·à¶¸à·à¶¯à· à¶à·à¶à· à¶à·à¶»à·à¶¸à¶§ à¶à¶© දà·à¶¸à¶§ මà·à· බà·âරà·à¶à·à¶±à·âයය à·à¶¸à¶ à¶à·à·à·à·à·à¶¸à¶à· චà¶à·à·à¶±à· à¶à· à·à¶º. à¶à¶¢à·à¶´à·à¶à· බලà¶à·à¶§à·à· ටà·à¶©à·à¶¢à·à¶»à· à·à·à¶à·à¶±à· à¶à·à¶à· à¶à¶»à¶± ලදà·. ලà·à¶ºà·à¶±à·à·à· ලà¶à·à¶»à·à¶©à· පà·à·à¶¯à· රà·à¶à·âරà·à¶ºà· ටඩà·à¶¢à·à¶»à· à·à·à¶ මà·à¶» à·à¶à¶ à·à¶»à¶ºà¶à· යà·à¶¯à·à·à¶º.
පà·âරà¶à· පà·à¶½à¶±à¶º (1883â1977) à·à¶à·à·à¶à¶»à¶«à¶º
à·à¶»à·à¶à¶¸à·à¶± ජà·à¶¶à·à¶§à· රà·à¶¢à·âයය෠මà·à¶ºà·à¶¸à· චපà·âරà·à¶à·à· à·à¶³à·à· පà·à¶»à¶¶à·à¶¯à·à¶¸à·à¶¯à· චපà·âරà·à¶à·à·à· චචපà·âරදà·à·à¶ºà· ප෠ම෠පà·âරà¶à· à·à¶à·à·à¶®à·à¶´à·à¶à¶º ලà·à· à·à·à¶®à·à¶´à·à¶ à¶à¶»à¶± ලදà·. 1862 මà·à¶»à·à¶à· 11 à·à¶± දà·à¶± පà·à¶»à·à·à·à¶ºà·à¶¯à· චà¶à·à·à¶±à· à¶à¶»à¶± ලද චà·à·à¶»à· à·à·à¶½à·à¶à·à¶±à· රයà·à¶§à· ඩà·à¶±à· චà·à¶¸à¶§à· à¶à·à·à·à·à·à¶¸ චà·à·à¶»à·à·à¶»à·à¶±à· à¶à¶¶à·à¶à· චà·à¶§ à¶à¶©à¶¸à· à·à·à¶à·à¶«à· දà·à¶¸à· à¶à·à·à·à·à·à¶¸à¶à·. පà·âරà¶à· ජà·à¶à·à¶à¶ºà¶±à· à·à·à·à·à¶´ නà·à·à· à·à¶³à·à· à¶à¶½à· චà¶à·à¶»à· මධà·âයà·à·à¶®à·à¶±à¶ºà¶à· à¶à¶à· à¶à¶» à¶à·à¶±à·à¶¸à¶§ à¶à¶±à¶±à·à¶¯à· à·à· චà¶à¶» à¶à¶º 1869 ද෠à·à·à·à·à· à¶à· à·à·à·à·à¶ à¶à·à¶»à·à¶¸à¶à· à·à¶¸à¶ à·à·à·à·à·à¶ºà·à¶±à· à·à·à¶¯à¶à¶à· à·à¶±à· à¶à¶. (චà·à¶± à¶à·à¶à· පà·âරà¶à· නà·à·à·à·à¶½à¶§ à¶à¶½à·à·à· à·à¶»à·à· බà·âරà·à¶à·à¶±à·âය à¶à¶©à¶±à· à·à¶»à·à¶ºà·à¶±à· à¶à¶½à· චà¶à·à¶»à· මà·à¶½à¶¯à· à¶à·à¶±à·à¶¸à¶§ à·à·à¶¯à· à·à·à¶º, à¶à¶º යà·à¶¯à·à¶°à¶ºà¶à¶¯à· චඥà·à¶± ලà·à· යà·à¶´à·à¶¸à¶à·.) පà·à·à¶à·à¶½à·à¶±à·, à¶à¶¸ à¶à·à·à·à·à·à¶¸ à·à·à¶½à·à¶»à·à¶ºà·à¶§à· ද ලනà·à¶à¶½à· à·à· à¶à¶´à·à¶à·à¶±à· à·à·à·à·à¶±à· ටà·à¶©à·à¶¢à·à¶»à· බà·à¶à·à¶à·à·à· දà¶à·à¶«à· ජනපද පà·à·à·à¶§à·à·à·à¶¸ à·à¶³à·à· භà·à·à·à¶à· à¶à¶»à¶± ලදà·.[52] 1885 මà·à¶»à·à¶à· 26 à·à¶± දà·à¶±, පà·âරà¶à· ජà·à¶à·à¶à¶ºà¶±à· à¶à·à·à·à· à·à¶¸à¶ à¶à·à¶à· à¶à·à·à·à·à·à¶¸à¶à· චà¶à·à·à¶±à· à¶à· චà¶à¶» à¶à·à·à¶¯à· පà·âරà¶à·à¶º යටà¶à· à¶à¶»à¶à·à·à¶ පà·âරදà·à·à¶ºà¶à· බà·à¶§ පà¶à· à·à·à¶º. මà·à¶¯à¶½à· à·à·à·à¶¸à·à¶»à·à·à¶à· à·à·à¶¯à· නà·à·à· චà¶à¶» à¶à·à· à¶à·à¶à·âරà·à¶à¶ºà¶±à· à¶à¶©à¶¸ à·à¶³à·à· à¶à·à·à¶±à·à¶à· à¶à·à·à·à¶¯à· චයà·à¶à·à¶ºà¶à· චà¶à·à·à¶±à· à¶à· ෠නà·à¶.[53][54][55] පà·à¶½à¶ à·à·à¶¸à·à¶½à·à¶ºà¶±à· à·à· චà·à·à¶»à· à·à·à¶½à·à¶à·à¶±à·à·à¶»à·à¶±à· පà·âරà¶à· à·à¶¸à¶ à¶à·à·à·à·à·à¶¸à¶à· චà¶à·à·à¶±à· à¶à·à¶»à·à¶¸à·à¶±à· පà·à·à· à¶à¶º 1883 à·à· 1887 චà¶à¶» පà·à·à·à¶§à·à·à¶± ලදà·.[56][10][12] රà·à·à·à¶ºà·à¶±à· නà·à¶à·à¶½à·à¶ºà· à¶à·à·à¶±à·à·à·à¶ ෠චචà·à¶±à·à·à· à·à·à·à·à¶±à· 1889 ද෠à·à·à¶à¶½à· à·à· ජනà·à·à·à· පà·à·à·à¶§à·à·à·à¶¸à¶§ à¶à¶à· à¶à¶à·à·à·à·à¶º මà·à·à¶ºà¶à¶§ පà·à· පà·âරà¶à· à·à¶¸à·à¶¯à· à·à·à·à·à¶±à· à·à·à·à¶¸ à·à·âයරà·à¶® à¶à¶»à¶± ලදà·. 1894 දà·, ලà·à¶ºà·à¶±à·à·à· ලà¶à·à¶»à·à¶©à· ජà·à¶¶à·à¶§à· නà¶à¶»à¶ºà· à·à·à¶®à·à¶» පà·âරà¶à· පරà·à¶´à·à¶½à¶±à¶ºà¶à· පà·à·à·à¶§à·à·à· à¶à¶¸ à¶à¶½à·à¶´à¶º පà·âරà¶à· à·à·à¶¸à·à¶½à·à¶½à¶±à·à¶à¶º ලà·à· නම෠à¶à· à·à¶º. "Morin" (2005) à·à· පà·à¶±à·à·à· à¶à¶à· පරà·à¶¯à·, මà·à¶¸ නම à¶à¶©à¶¶à·à¶»à·à·à· à·à· මà·à¶¯à· 'චà·à· à·à·à¶à·à·à· මà·à·à·à¶¸à¶©à· à·à·à¶¢à· දà·à¶¯à· à·à·à·à·à¶±à· යà·à¶¢à¶±à· à¶à¶» à¶à¶. à¶à¶º 1896 à·à·à¶§ 1967 දà¶à·à·à· පà·à·à¶à· චà¶à¶», à¶à¶º පà·âරà¶à·à¶º යටà¶à· à·à·à¶¢à·à¶ බලයà·à¶±à· à¶à·à·à· à·à¶à·à¶º à·à·à·à¶¶à¶½ à¶à·à¶±à·à·à·à¶¸à·à¶±à· පà·à·à·, à¶à¶©à¶¶à·à¶»à·à·à·à¶à· Territoire Français des Afars et des Issas (TFAI) ("චà·à·à¶»à·à·à· à·à· à¶à·à·à·à·à·à· පà·âරà¶à· පà·âරදà·à·à¶º") ලà·à· නම෠à¶à¶»à¶± ලදà·.
ඩයර෠ඩà·à· දà¶à·à·à· à·à· දà·à¶¸à·à¶»à·à¶º මà·à¶»à·à¶à¶º නà·à¶¸à·à·à¶¸à·à¶±à· පà·à· ජනà¶à·à¶±à¶º චඩ෠à·à· චà¶à¶» මà·à¶½à· à·à¶¸à·à¶à¶¸ චà·à·à¶»à·à¶®à¶ à·à· චà¶à¶» රජය෠à¶à¶´à¶ºà¶à· චà·à·à·âය à·à·à·à¶¯, දà·à¶¸à·à¶»à·à¶º මà·à¶»à·à¶à¶º à·à·à¶ºà·à¶½à· à·à·[57] (à¶à·à¶à¶§ à·à·à¶¸à·à¶½à·à¶½à¶±à·à¶à¶ºà· බà·âරà·à¶à·à¶±à·âය පà·âරදà·à·à¶ºà·) à·à·à¶¯à· à¶à¶»à¶± ලද à¶à·à¶»à·à·à¶±à· පදනම෠à¶à¶»à¶à¶à· à·à·à· ඳà·à¶¸ à¶à¶à·à¶¸à¶±à·à¶±à· චභà·à¶¶à·à· යà·à¶¸à¶§ à¶à¶© ලබ෠දà·à¶±à·à¶±à·à¶º. à·à· à·à¶»à·à¶»à· à·à¶»à·à· දà¶à·à¶«à· à¶à¶à·à¶ºà·à¶´à·à¶ºà·à· à·à· à¶à¶à¶©à·à¶±à· à·à·à¶» යන à¶à·à¶´à· à·à· චනà·à¶à·à¶à· භà·à¶«à·à¶© à·à¶³à·à· පà·âරමà·à¶à¶à¶¸ à·à¶»à·à¶º බà·à¶§ පà¶à· à·à·à¶º.
1930 à¶à¶«à¶±à·à·à¶½ මà·à¶¯ භà·à¶à¶ºà·à¶¯à· à¶à¶à·à¶½à· à¶à¶à·âරමණයà·à¶±à· à·à· à¶à¶à·à¶ºà·à¶´à·à¶ºà·à· à¶à¶à·âරමණය à¶à·à¶»à·à¶¸à·à¶±à· පà·à·à·, පà·âරà¶à· à·à·à¶¸à·à¶½à·à¶½à¶±à·à¶à¶ºà· පà·âරà¶à· à·à¶¸à·à¶¯à· à·à· à¶à¶à·à¶½à· නà·à¶à·à¶±à·à·à¶» චපà·âරà·à¶à·à·à· à¶à¶à·à¶½à· à·à¶¸à·à¶¯à· චà¶à¶» නà·à¶»à¶±à·à¶à¶» දà·à·à·à·à¶¸à· à¶à·à¶§à·à¶¸à· à¶à¶à· à·à·à¶º. 1940 ජà·à¶±à· මà·à·à¶ºà·à¶¯à·, දà·à·à¶± ලà·à¶ à·à¶à¶à·âරà·à¶¸à¶ºà· මà·à¶½à· චà·à¶°à·à¶ºà·à¶¯à·, පà·âරà¶à·à¶º පà·à¶ à·à·à¶§à·à¶«à· චà¶à¶», යටà¶à· à·à·à¶¢à·à¶à¶º පà·à·à· චà¶à·à·à¶ºà¶§ පà¶à·à·à¶´à·à¶à· à·à·à¶ à· (පà·âරà¶à·) රජය à·à·à·à·à¶±à· පà·à¶½à¶±à¶º à¶à¶»à¶± ලදà·.[58]
බà·âරà·à¶à·à¶±à·âය à·à· පà·à¶¯à·à¶»à·à¶¢à·âය මණà·à¶©à¶½à·à¶º à·à¶¸à·à¶¯à· නà·à¶à·à¶±à·à·à¶» චපà·âරà·à¶à·à¶±à· à·à·âයà·à¶´à·à¶»à¶ºà·à¶¯à· චà·à¶½à·à·à·à·à· à¶à¶à·à¶½à· ජà·à¶à·à¶à¶ºà¶±à· à·à¶¸à¶ à·à¶§à¶±à· à¶à· à·. 1941 ද෠à¶à¶à·à¶½à·à¶ºà·à¶±à·à·à¶±à· පරà·à¶¢à¶º à·à· චà¶à¶» පà·âරà¶à· à·à·à¶¸à·à¶½à·à¶½à¶±à·à¶à¶ºà· à·à·à¶ à· à·à¶¸à·à¶¯à· à·à·à¶¯à¶à¶½à· à·à·à¶º. à¶à¶à·à¶½à· බà·à¶³à·à·à¶§à·à¶¸à·à¶±à· පà·à· à·à·à¶»à¶à¶§ à·à·à¶©à· à¶à·à¶½à¶ºà¶à· à·à·à¶ ෠පà·âරà¶à· පරà·à¶´à·à¶½à¶±à¶º යටà¶à· à·à·à¶¢à·à¶à¶ºà· දà·à¶à¶§à¶¸ රà·à¶³à· à·à·à¶§à·à¶ºà·à¶º. à¶à¶§ පà·âරà¶à·à¶ à·à¶» à·à·à¶ºà·à¶±à·, බà·âරà·à¶à·à¶±à·âයයන෠ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à·à¶§à· à·à¶»à·à¶º චà·à·à·à¶» à¶à· නමà·à¶à· පà·à·à¶à¶» යන නà·à·à· රථ පà·à· පà·à· à·à¶¶à¶³ à¶à·à¶»à¶à·à¶»à· දà·à·à·à¶º පà·âරà¶à· ජà·à¶à·à¶à¶ºà·à¶±à·à¶§ ලබ෠දà·à¶¸ à·à·à· à·à¶à·à·à·à¶º නà·à·à·à¶à· à·à·à¶º. 1942 ද෠බà·âරà·à¶à·à¶±à·âය à·à¶¸à·à¶¯à· 4,000 à¶à· පමණ නà¶à¶»à¶º චලà·à¶½à· à¶à¶à·à·. පà·âරà¶à· à·à·à¶¸à·à¶½à·à¶½à¶±à·à¶à¶ºà· පà·âරà·à¶¯à·à·à·à¶º බලà¶à¶«à·à¶ºà¶à· 1944 ද෠පà·à¶»à·à·à· à·à·à¶¸à·à¶à·à¶à·à¶ºà¶§ à·à·à¶·à·à¶à· à·à·à¶º.[59]
1958 දà·, චà·à¶½à·à·à·à·à· à·à·à¶¸à·à¶½à·à¶ºà·à· 1960 ද෠නà·à¶¯à·à· ලà·à¶¶à·à¶¸à¶§ à¶à·à¶±à·à¶± දà·à¶±à¶à¶¯à·, පà·âරà¶à·à¶º à·à¶¸à¶ රà·à¶³à· à·à·à¶§à·à¶±à·à·à¶¯ නà·à¶à·à·à¶à· à·à·à·à·à¶°à·à¶± රටà¶à· ලà·à· à·à·à¶§à·à¶±à·à·à¶¯ යනà·à¶± à¶à·à¶»à¶«à¶º à¶à·à¶»à·à¶¸ à·à¶³à·à· ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à· ජනමචà·à·à¶ à·à¶»à¶«à¶ºà¶à· පà·à¶à·à·à¶± ලදà·. ජනමචà·à·à¶ à·à¶»à¶«à¶º පà·âරà¶à·à¶º à·à¶¸à¶ චà¶à¶«à·à¶©à· à·à¶¸à·à¶¶à¶±à·à¶° à·à·à¶¸à¶§ පà¶à·à·à· à·à·à¶»à·à¶«à·, à·à·à¶½à¶à·à¶º යà·à¶à· චà·à·à¶»à· ජනà·à·à¶»à·à¶à·à¶ à¶à¶«à·à¶©à·à¶ºà¶¸ à·à· පදà·à¶à¶ ෠පà·âරà¶à· ජà·à¶à·à¶à¶ºà·à¶±à· à·à·à·à·à¶±à· à¶à¶à·à¶¶à¶¯à·à¶° à¶à·à· ඡනà·à¶¯à¶º පà·âරà¶à·à· à¶à·à¶»à·à¶¸ à·à·à¶à·à·à·à¶±à·.[60] පà·à· à·à¶½à· ලà·à· ඡනà·à¶¯ මà¶à¶à·à¶½à·à¶½à¶ºà¶à· à·à·à¶¯à·à·à· බà·à¶§ ද චà·à¶¯à¶±à· à¶à¶½à·à¶½ à·à·à¶º.[61] à¶à¶«à·à¶©à·à·à· à¶à·à·à¶±à·à·à·à¶½à¶ºà· à¶à¶´ à·à¶·à·à¶´à¶à· මà·à¶¸à·à¶¯à· à·à¶»à·à¶¶à· à·à·à·à·à¶±à· යà·à¶¢à¶±à· à¶à¶»à¶± ලද පරà·à¶¯à· à¶à¶à·à·à¶à· à·à·à¶¸à·à¶½à·à¶ºà·à·à¶à¶§ à·à¶¸à·à¶¶à¶±à·à¶° à·à·à¶¸à¶§ දà·à¶©à· ලà·à· පà¶à·à·à· à·à·à¶§à· à·à·à¶¸à·à¶½à· ජà·à¶à·à¶à¶ºà¶±à· නà·à·à¶± බ෠ඡනà·à¶¯à¶º දà·à¶±à· බà·à·à¶à¶»à¶º. à·à¶»à·à¶¶à· à·à·à¶» දà·à¶à¶à¶§ පà·à· à·à·à¶ à·à·à·à¶ à¶à¶à·à·à¶ºà¶à· යටà¶à· à¶à·à·à¶±à· චනà¶à·à¶»à¶à·à¶±à· මà·à¶º à¶à·à¶ºà·à¶º.[60]
1966 ද෠පà·âරà¶à·à¶º à·à·à¶¸à·à¶½à·à¶½à¶±à·à¶à¶ºà¶§ නà·à¶¯à·à· ලබ෠දà·à¶º යà·à¶à· බà·à¶§ à¶à¶à·à·à¶à· ජà·à¶à·à¶±à·à¶à· නà·à¶»à·à¶¯à·à·à¶º පà·âරà¶à·à¶à·à·à·à¶´ à¶à· à·à¶º. à¶à¶¸ à·à·à¶»à·à¶¸ චà¶à·à·à·à¶à· මà·à·à¶ºà·à¶¯à·, à¶à·à¶à¶§ පà·âරà¶à· ජනà·à¶°à·à¶´à¶à· චà·à¶½à·à·à· ඩ෠à¶à·à¶½à· à·à·à·à·à¶±à· à¶à¶¸ පà·âරදà·à·à¶ºà· නà·à¶½ à·à¶à¶ à·à¶»à¶ºà¶à· ද, පà·à· පà·à¶½à· à·à· à¶à·à¶½à·à·à¶½à·à¶½à¶§ මà·à·à·à¶« දà·à¶±à·à¶±à·à¶º.[12][62] à·à·à¶»à·à¶°à¶à·à·à¶½à¶§ පà·âරà¶à·à¶ à·à¶» à·à·à¶ºà·à¶±à· ඩ෠à¶à·à¶½à· à¶à·à¶à· ජනමචà·à·à¶ à·à¶»à¶«à¶ºà¶à· පà·à·à·à¶à·à·à·à¶¸à¶§ නà·à¶ºà·à¶ à¶à· à·à¶º.[62]
1967 දà·, භà·à¶¸à·à¶ºà· à¶à¶»à¶«à¶¸ à¶à·à¶»à¶«à¶º à¶à·à¶»à·à¶¸ à·à¶³à·à· දà·à·à¶± ජනමචà·à·à¶ à·à¶»à¶«à¶ºà¶à· පà·à¶à·à·à¶± ලදà·. මà·à¶½à·à¶ පà·âරà¶à·à¶µà¶½ පà·âරà¶à·à¶º à·à¶¸à¶ චà¶à¶«à·à¶© නමà·à¶à· ලà·à·à·à¶½à· à·à¶¶à¶³à¶à·à·à¶ºà¶à¶§ à·à·à·à¶º à·à·à¶º. ඡනà·à¶¯à¶º පà·âරà¶à·à· à¶à·à¶»à·à¶¸ à·à·à¶»à·à¶à·à¶ රà·à¶à· à¶à·à·à·à· බà·à¶¯à· à¶à·à¶º චà¶à¶», පදà·à¶à¶ à· à·à·à¶¸à·à¶½à·à¶ºà·à¶±à·à·à¶±à· à·à·à¶¸à·à¶±à·âයයà·à¶±à· නà·à¶¯à·à· à·à¶³à·à· ඡනà·à¶¯à¶º පà·âරà¶à·à· à¶à·à¶»à·à¶¸, චà·à·à·à¶±à¶ºà· à·à·à¶¸à·à¶½à·à¶ºà·à· à·à¶¸à¶ à¶à¶à·à·à·à¶¸à· චරමà·à¶« à¶à¶à·à·, à·à· චà·à·à¶»à·à·à¶»à·à¶±à· බà·à·à· දà·à¶»à¶§ පà·âරà¶à·à¶º à·à¶¸à¶ à·à¶¸à·à¶¶à¶±à·à¶°à· à·à·à¶§à·à¶¸à¶§ à¶à·à¶»à¶«à¶º à¶à· à·.[12] පà·âරà¶à· බලධà·à¶»à·à¶±à·à¶à· ඡනà·à¶¯ මà¶à¶à·à¶½à·à¶½à¶à·à¶¸à· පà·à· à·à¶¶à¶³ à·à·à¶»à·à¶à· නà·à·à· ජනමචà·à·à¶ à·à¶»à¶«à¶º නà·à·à¶à¶à· à·à·à¶±à·à· à·à·à¶º.[63] ජනමචà·à·à¶ à·à¶»à¶«à¶º පà·à·à·à¶à·à·à·à¶¸à·à¶±à· ටà·à¶ à¶à¶½à¶à¶§ පà·à·, à·à·à¶§à¶´à· à¶à·à¶§à· à·à·âරà·à¶±à·à·à¶ºà·à·à· ඩà·à·à· à·à·à¶¸à·à¶½à·à·à· (පà·âරà¶à· à·à·à¶¸à·à¶½à·à¶½à¶±à·à¶à¶º) Territoire français des Afars et des Issas ලà·à· නම෠à¶à¶»à¶± ලදà·.[64] ජනමචà·à·à¶ à·à¶»à¶«à¶ºà· පà·âරà¶à·à¶µà¶½ පà·âරà¶à·à·à¶ºà¶§ පà¶à· à¶à·à¶»à·à¶¸ මරණ à¶à·à·à·à¶´à¶ºà¶à· à¶à¶à·à· à· à·à·à·à·à¶½à· නà·à·à¶±à·à·à·à¶±à·à¶à·à·à¶ºà¶§ à·à·à¶à· à·à·à¶º. පà·âරà¶à·à¶º ද දà·à·à·à·à¶¸à·à·à· à·à·à¶º à·à¶¸à·à¶¯à· බලය à·à·à¶©à· à¶à· à·à¶º.[64]
1960 à¶à¶«à¶±à· à·à¶½à¶¯à·, නà·à¶¯à·à· à·à¶³à·à· චරà¶à¶½à¶º මà·à·à·à¶ºà·à¶±à· ලà·à¶¶à·à·à· à·à·à¶¸à·à¶½à·à¶ºà·à¶±à· à·à·à¶»à· à¶à·à¶»à¶ºà· à·à·à¶¸à·à¶à·à¶à·à¶º à·à¶³à·à· à·à· පà·à¶»à¶¸à·à¶« (FLCS) à·à·à·à·à¶±à·, à¶à·à· පà·âරà¶à· පà·à¶¯à·à¶à¶½à¶ºà·à¶±à· à¶à¶½à¶à·à¶ à¶à¶»à¶à¶à· පà·âරචණà·à¶©à¶à·à·à¶ºà·à¶±à· à·à·à¶©à· පà·âරමà·à¶«à¶ºà¶à· නà·à¶¯à·à· à·à¶³à·à· à·à¶±à·à¶±à¶¯à·à¶° චරà¶à¶½à¶ºà¶à· දà·à¶ºà¶à· à¶à· à·à¶º. FLCS පà·âරà¶à· à¶à¶½à¶à·à¶ à·à·à¶ පà·âරà·à·à¶» à¶à¶½à·à¶½ à¶à·à¶»à·à¶¸ à·à¶³à·à· à·à·à¶¸à·à¶½à·à¶ºà·à·à· à·à· à¶à¶à·à¶ºà·à¶´à·à¶ºà·à·à· à·à·à¶§ පà·âරà¶à· à·à·à¶¸à·à¶½à·à¶½à¶±à·à¶à¶ºà¶§ දà·à·à·à·à¶¸à· මà·à·à·à¶ºà·à¶¸à· à¶à·à·à·à¶´à¶ºà¶à· දà·à¶ºà¶à· à¶à· à·à¶º. 1975 මà·à¶»à·à¶à· 24 දà·à¶±, FLCS à·à·à·à·à¶±à· à·à·à¶¸à·à¶½à·à¶ºà·à·à· පà·âරà¶à· à¶à·à¶±à·à¶´à¶à· ජà·à¶±à· à¶à·à¶»à· පà·à·à·à¶»à¶à·à¶± à¶à·à¶ºà· පà·âරà¶à·à¶ºà· පà·âරධà·à¶± භà·à¶¸à·à¶ºà· ජà·à·à·à¶ à¶à·à¶½à¶º පà·à¶»à·à·à¶§à¶¸ à·à·à·à¶º à¶à¶»à¶¸à·à¶±à· à·à·à¶§à· FLCS à·à·à¶¸à·à¶¢à·à¶à¶ºà·à¶±à·à¶à· à¶à·âරà·à¶ºà·à¶à·à¶»à·à¶±à· දà·à¶¯à·à¶±à·à¶à·à¶§ à¶à¶»à·à·à·à· à·à·à·à¶¸à·à¶»à· à¶à¶» à¶à·à¶±à·à¶¸à¶§à¶º. à¶à·à· දà¶à·à¶«à· යà·à¶¸à¶±à¶ºà· à¶à¶©à¶±à· à·à· FLCS à·à·à¶¸à·à¶¢à·à¶à¶ºà·à¶±à· දà·à¶¯à·à¶±à· à·à¶³à·à· à·à·à·à¶¸à·à¶»à· à·à·à¶º.[65] FLCS à¶à·à· මà·à¶½à·âයà¶à¶»à¶«à¶ºà¶§ à·à·à¶·à·à¶à· à·à· චපà·âරà·à¶à·à¶±à· à¶à¶à¶¸à·à¶à· à·à¶à·à·à¶°à·à¶±à¶º (OAU) à·à·à·à·à¶±à· ජà·à¶à·à¶ à·à·à¶¸à·à¶à·à¶à· à·à·âයà·à¶´à·à¶»à¶ºà¶à· ලà·à· පà·à· à·à¶à·à¶± à¶à¶. à·à·à¶¸à·à¶½à·à¶ºà·à¶±à· රජය à·à·à·à·à¶±à· බලපà·à¶¸à¶§ ලà¶à· à·à· "මà·à· à·à·à¶¸à·à¶½à·à¶ºà·à·" à¶à·à· à¶à¶à·à¶¶à¶¯à·à¶° à·à·à¶¸à· à¶à¶½à·à¶½à·à¶¸ à·à· භà·à¶¸à·à¶ºà· à·à¶»à¶½ à·à·à·à·à¶°à·à¶±à¶à·à·à¶º චà¶à¶» FLCS à·à·à¶º à¶à¶½à·à¶½à·à¶¸à· à·à·à¶à·à·à¶±à¶º à¶à· à·à¶º. 1975 ද෠නà·à¶¯à·à· à·à¶³à·à· à·à· චපà·âරà·à¶à·à¶±à· මà·à¶¢à¶± ලà·à¶à¶º (LPAI) à·à· FLCS à¶à¶à¶±à·à¶©à·à·à· à¶à¶¸à·à¶´à·à¶½à·à·à·à¶¯à· à·à¶¸à· à·à· චà¶à¶» පà·à·à· රà·à·à·à·à·à¶¸à· à¶à·à·à·à¶´à¶ºà¶à·à¶±à· පà·à·à· à¶à·à·à¶±à· චà·à·à·à¶±à¶ºà· නà·à¶¯à·à·à· මà·à·à¶ à¶à·à¶»à· à¶à¶à· චà¶à¶», à·à·à¶¸à·à¶½à·à¶ºà·à· à·à¶¸à¶ à¶à¶à¶à·à¶±à· à¶à¶à· à¶à· à·à¶º.[66]
1976 දà·, පà·âරà¶à·à¶ºà·à¶±à· ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à· නà·à¶¯à·à· à¶à¶½à·à¶½à· à·à·à¶§à· FLCS à·à· à·à·à¶¸à·à¶¢à·à¶à¶ºà·à¶±à·, ලà·à¶ºà¶©à· දà¶à·à·à· à¶à¶¸à¶±à· à¶à¶»à¶± බà·à· රථයà¶à· පà·à·à·à¶» à¶à·à¶±à·à¶¸ à·à¶¸à·à¶¶à¶±à·à¶°à¶ºà·à¶±à· Gendarmerie Nationale Intervention Group à·à¶¸à¶ ද à¶à·à¶§à·à¶«à·. මà·à¶¸ à·à·à¶¯à·à·à·à¶¸, ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à· පà·âරà¶à· යටà¶à· à·à·à¶¢à·à¶ පà·à·à·à¶à·à¶¸ පà·à¶à·à·à·à¶à·à¶± යà·à¶¸à· දà·à·à·à¶à¶»à¶à· පà·à¶±à·à¶±à·à¶¸à· à¶à¶»à¶¸à·à¶±à·, භà·à¶¸à·à¶ºà· à·à·à·à·à¶°à·à¶±à¶à·à·à¶ºà· à·à·à¶¯à¶à¶à· පà·à¶ºà·à¶»à¶à· à·à·à¶º. පà·âරà¶à· ජà·à¶à·à¶à¶ºà·à¶±à· à·à¶³à·à· à¶à·à¶±à·à·à¶± ජනමචà·à·à¶ à·à¶»à¶«à¶ºà¶à· à·à·à¶»à·à¶®à¶ à·à·à¶¸à· à·à¶¸à·à¶·à·à·à·à¶à·à· à¶à·à¶à· චඳà·à¶»à· à·à· à¶à¶. මà·à·à¶¯à·à·à·à¶´à¶ºà· පà·âරà¶à·à¶ºà· චà·à·à·à¶± මà·à¶»à¶´à·à¶½ à·à¶± යටà¶à· à·à·à¶¢à·à¶à¶º නඩà¶à·à¶à· à¶à·à¶»à·à¶¸à· චධà·à¶ පà·à¶»à·à·à·à¶º, පà·âරà¶à· භà·à¶¸à·à¶º චලà·à¶½à· à¶à·à¶±à·à¶¸à¶§ à¶à¶à·à·à·à· à¶à¶»à¶±à· à¶à¶à·à¶ºà· à·à·à¶ à¶à·à¶»à·à¶¸à¶§ නà·à¶»à·à¶à·à·à¶à¶ºà·à¶±à·à¶§ බල à¶à· à¶à·à¶à· à·à·à¶°à¶à¶ºà¶à· à·à·à¶º.[62][67]
ජà·à¶¶à·à¶§à· ජනරජය à·à¶à·à·à¶à¶»à¶«à¶º
1977 මà·à¶ºà· 8 à·à¶± දà·à¶± පà·âරà¶à· පà·âරදà·à·à¶ºà· චà·à·à¶»à·à·à· à·à· à¶à·à·à·à· පà·âරදà·à·à¶ºà· à¶à·à¶±à·à·à¶± à·à·à·à·à¶°à·à¶± ජනමචà·à·à¶ à·à¶»à¶«à¶ºà¶à· පà·à·à·à¶à·à·à·à¶«à·. මà·à¶§ පà·à¶» 1958 à·à· 1967 ද෠ජනමචà·à·à¶ à·à¶»à¶« පà·à¶à·à·à¶± ලද චà¶à¶»[68][63] à¶à¶º නà·à¶¯à·à· පà·âරà¶à·à¶à·à·à·à¶´ à¶à¶»à¶± ලදà·. මà·à¶¸ ජනමචà·à·à¶ à·à¶»à¶«à¶º පà·âරà¶à·à¶ºà·à¶±à· නà·à¶¯à·à· ලබ෠à¶à·à¶±à·à¶¸à¶§ à·à·à·à¶º à·à·à¶º.[69] ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à· à·à·à·à·à¶°à·à¶±à¶à·à·à¶º නà·à¶½ à·à·à¶ºà·à¶±à· à·à¶±à·à¶§à·à·à¶±à· à¶à¶»à¶¸à·à¶±à· ඡනà·à¶¯à¶¯à·à¶ºà¶à¶ºà·à¶±à·à¶à·à¶±à· 98.8% à¶à· පà·âරà¶à·à¶ºà·à¶±à· à¶à·à¶à· à·à·à¶¸à¶§ à·à·à·à¶º දà·à¶à·à·à·à¶º.[62] 1958 ජනමචà·à·à¶ à·à¶»à¶«à¶ºà·à¶¯à· à¶à·à· යà·à¶ºà· ඡනà·à¶¯à¶º à¶à¶½à·à¶½à· පà·âරචà·à¶»à¶«à¶º à¶à· à¶à·à· (ජනà·à·à¶»à·à¶à·à¶ à·à·à¶¸à·à¶½à·) දà·à·à¶´à·à¶½à¶±à¶¥à¶ºà·à¶à· à·à¶± à·à·à¶±à· à¶à·à¶½à·à¶©à· à¶à¶´à·à¶§à·à¶©à·à¶±à· ජà·à¶à·à¶ºà· ප෠ම෠ජනà·à¶°à·à¶´à¶à· (1977-1999) බà·à¶§ පà¶à· à·à·à¶º.[60]
à¶à·à· ප෠ම෠à·à·à¶» à¶à·à· , ජà·à¶¶à·à¶§à· චපà·âරà·à¶à·à¶±à· à¶à¶à¶¸à·à¶à· à·à¶à·à·à¶°à·à¶±à¶º (දà·à¶±à· චපà·âරà·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶à¶¸à¶º), චරà·à¶¶à· ලà·à¶à¶º à·à· à¶à¶à·à·à¶à· ජà·à¶à·à¶±à·à¶à· à·à¶à·à·à¶°à·à¶±à¶ºà¶§ à·à¶¸à·à¶¶à¶±à·à¶° à·à·à¶º. 1986 දà·, à·à¶à·à¶»à·à¶°à¶±à¶º පà·à· à·à¶¶à¶³ චනà·à¶à¶»à· රà·à¶¢à·âය චධà·à¶à·à¶»à·à¶ºà· පà·âරà·à¶¯à·à·à·à¶º à·à¶à·à¶»à·à¶°à¶± à·à¶à·à·à¶°à·à¶±à¶ºà· à¶à¶»à¶¸à·à¶·à¶ à·à·à¶¸à·à¶¢à·à¶à¶ºà¶±à· චà¶à¶» න෠ජනරජය ද à·à·à¶º. à¶à¶à¶©à¶±à· යà·à¶¯à·à¶°à¶º චà¶à¶»à¶à·à¶», බලà¶à¶à· à¶à·à· දà·à·à¶´à·à¶½à¶¥à¶ºà·à¶±à· à·à·à·à·à¶±à· මà·à· ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à· "à¶à·à·-à¶à¶©à¶¸à·" චපà·à¶à·à·à· à¶à· චà¶à¶», ජà·à¶¶à·à¶§à·à¶à· දà·à·à·à·à¶¸à· රà¶à· මà·à·à·à¶¯à· à·à·à¶§ ඩයà·à¶»à· ඩà·à·à· දà¶à·à·à· à·à·à·à·à¶¯à·.[70] à·à·à¶¸à·à¶½à·à¶ºà·à¶±à· à·à¶¸à·à¶¯à· à¶à¶à·à¶ºà·à¶´à·à¶ºà·à·à·à¶±à· පලà·à· à·à·à¶»à·à¶¸à¶à· à·à¶¸à¶ යà·à¶¯à·à¶°à¶ºà· චà·à·à·à¶±à¶º දà¶à·à·à· à¶à¶¸ à·à·à·à·à¶±à¶º බà·à¶³ à·à·à¶§à·à¶«à·.[70]
1990 à¶à¶±à¶±à·à·à¶½ මà·à¶½à· භà·à¶à¶ºà·à¶¯à·, à¶à¶±à·à¶©à·à·à· නà·à¶ºà·à¶¢à¶±à¶º පà·à¶½à·à¶¶à¶³ à¶à¶à¶à·à¶±à·, ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à· පà·à¶½à¶ පà·à¶´à¶½à·à·à· රà·à¶½à· à·à· පà·âරà¶à·à· (PRP) පà¶à·à·à¶º à·à· à·à¶¸à¶à·à¶º à·à· පà·âරජà·à¶à¶±à·à¶à·âරà·à·à¶¯à¶º පà·âරà¶à·à·à·à¶¨à·à¶´à¶±à¶º à¶à·à¶»à·à¶¸à· පà·à¶»à¶¸à·à¶« (FRUD) à·à·à¶´à¶à·à· à¶à¶«à·à¶©à·à¶ºà¶¸ චà¶à¶» à·à¶±à·à¶±à¶¯à·à¶° à¶à·à¶§à·à¶¸à¶à¶§ à¶à·à¶©à· දà·à¶±à·à¶±à·à¶º. චà·à·à¶½à· à·à·à¶à¶ à¶à¶à·à¶à·à·à¶º 2000 ද෠බලය බà·à¶¯à·à¶à·à¶±à·à¶¸à· à¶à·à·à·à·à·à¶¸à¶à·à¶±à· චà·à·à¶±à· à·à·à¶º.[1]
2021 චපà·âරà·à¶½à· මà·à·à¶ºà·à¶¯à·, 1977 ද෠පà·âරà¶à·à¶ºà·à¶±à· නà·à¶¯à·à· ලà·à¶¶à·à¶¸à·à¶±à· පà·à· ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à· දà·à·à¶± ජනà·à¶°à·à¶´à¶à· à·à· à¶à·à·à¶¸à¶ºà·à¶½à· à¶à·à·à·à¶½à· à¶à·à·à¶à· පà·à·à·à¶± à·à·à¶»à¶º à·à¶³à·à· නà·à·à¶ à¶à·à¶»à· පà¶à· à·à·à¶º.[71]
දà·à·à¶´à·à¶½à¶±à¶º à·à¶à·à·à¶à¶»à¶«à¶º
ජà·à¶¶à·à¶§à· යන෠à¶à¶à·à¶º ජනà·à¶°à·à¶´à¶à· ජනරජයà¶à· à·à¶± චà¶à¶», à·à·à¶°à·à¶ºà¶ බලය ජනà·à¶°à·à¶´à¶à· ධà·à¶»à¶ºà· රà·à¶³à· à¶à¶à· චà¶à¶», à¶à¶º à¶à·à¶¶à·à¶±à¶§à· මණà·à¶©à¶½à¶ºà¶§ à·à¶©à· පà·âරමà·à¶ à·à¶± චà¶à¶», රජය à·à· ජà·à¶à·à¶ à·à¶·à·à· යන දà·à¶à·à·à·à¶¸ à·à·âයà·à·à·à¶®à·à¶¯à·à¶ºà¶ බලය à¶à¶.
à¶à¶«à·à¶©à·à¶à¶»à¶«à¶º à·à¶à·à·à¶à¶»à¶«à¶º
ජනà·à¶°à·à¶´à¶à·, à¶à·à·à¶¸à¶ºà·à¶½à· à¶à¶¸à·à¶»à· à¶à·à·à·à¶½à·, රà·à¶¢à·âය නà·à¶ºà¶à¶ºà· à·à· à·à·à¶±à·à¶°à·à¶±à·à¶ºà¶à¶ºà· à·à¶± ජà·à¶¶à·à¶§à·à¶ºà·à¶±à· දà·à·à¶´à·à¶½à¶±à¶ºà· පà·âරමà·à¶ චරà·à¶à¶ºà¶ºà·. ජනà·à¶°à·à¶´à¶à·à·à¶»à¶ºà· à¶à¶¸ à·à·à¶°à·à¶ºà¶ බලය à¶à·âරà·à¶ºà·à¶à·à¶¸à¶ à¶à¶»à¶±à·à¶±à· à¶à·à·à¶±à· පà¶à· à¶à· චà¶à¶¸à·à¶à· චබà·à¶¯à·à¶½à·à¶à·à¶¯à¶»à· à¶à¶¸à·à¶½à· මà·à·à·à¶¸à¶©à·à¶à· à·à·à·à¶ºà·à¶±à·. චමà·à¶à·âය මණà·à¶©à¶½à¶º (චමà·à¶à·âය මණà·à¶©à¶½à¶º) ජනà·à¶°à·à¶´à¶à·à·à¶»à¶ºà·à¶à· පà·âරධà·à¶±à¶à·à·à¶º à·à· à·à¶à¶à·à¶¸ දරයà·.
චධà·à¶à¶»à¶« පදà·à¶°à¶à·à¶º à·à¶¸à¶±à·à·à·à¶ à·à¶±à·à¶±à· ප෠ම෠චà·à·à·à¶®à· චධà·à¶à¶»à¶«, චභà·à¶ºà·à¶ න෠මà·à·à¶°à·à¶à¶»à¶«à¶º à·à· à·à·âරà·à·à·à¶¨à·à¶°à·à¶à¶»à¶«à¶ºà·à¶±à·. නà·à¶à· පදà·à¶°à¶à·à¶º පà·âරà¶à· à·à·à·à·à¶½à· නà·à¶à·à¶º à·à· à·à·à¶¸à·à¶½à· à·à· චà·à·à¶»à· ජනයà·à¶à· චà·à¶»à·à¶à·âරà·à¶±à·à¶à·à¶½ නà·à¶à·à¶º (Xeer) මà·à·à·âරණයà¶à·.[72][73]
ජà·à¶à·à¶ à·à¶·à·à· (à¶à¶½à·à¶±à· නà·à¶ºà·à¶¢à·âය මනà·à¶à·âර෠මණà·à¶©à¶½à¶º) යන෠රට෠à·à·âයà·à·à·à¶®à·à¶¯à·à¶ºà¶à¶º à·à¶± චà¶à¶»,[72][73] à·à·à¶¸ à·à·à¶» පà·à¶à¶§ à·à¶»à¶à· à¶à·à¶»à· පà¶à·à·à¶± මනà·à¶à·âරà·à·à¶»à·à¶±à· 65 දà·à¶±à·à¶à·à¶à·à¶±à· à·à¶¸à¶±à·à·à·à¶ à·à·.[74] à¶à¶à¶¸à¶«à·à¶©à¶½à¶ºà¶à· à·à·à·à¶¯, à¶à¶«à·à¶©à·à¶à·âරම à·à·âයà·à·à·à¶®à·à·à·à¶±à· à·à·à¶±à·à¶§à· à·à¶·à·à·à¶à· නà·à¶»à·à¶¸à·à¶«à¶º à¶à·à¶»à·à¶¸à¶§ à·à·à¶°à·à·à·à¶°à·à¶± à·à¶½à·à· à¶à¶.[72][73] චà·à·à¶±à· මà·à¶à·à·à¶»à¶«à¶º පà·à·à·à¶à·à·à·à¶«à· 2018 පà·à¶¶à¶»à·à·à¶»à· 23 à·à·à¶±à·à¶¯à·à¶º. ජà·à¶¶à·à¶§à·à·à· පà·âරමà·à¶-පà¶à·à· à¶à·âරමයà¶à· à¶à¶, පà·âරà¶à¶à·à¶º à·à¶³à·à· à·à· මà·à¶¢à¶± රà·à¶½à·à¶º (RPP) 1979 ද෠à¶à·à· පදනම෠à·à·à¶§ à·à·âයà·à·à·à¶®à·à¶¯à·à¶ºà¶à¶º à·à· à·à·à¶°à·à¶ºà¶à¶º පà·à¶½à¶±à¶º à¶à¶»à¶ºà· (පà¶à·à·à¶º à·à¶à¶à¶¸à¶ºà· à¶à·à¶§à·à¶à· ලà·à· පà·à¶½à¶±à¶º à¶à¶»à¶ºà· බà·à·à¶à¶» à¶à·à¶± à·à¶à¶à·âයà·à·à¶à· à·à·à¶¸à· ජනà·à¶°à·à¶´à¶à· බà·à·à¶à¶»à¶º). à·à·à¶»à·à¶¯à·à¶° පà¶à·à·à·à¶½à¶§ (à·à·à¶¸à·à¶) නà·à¶¯à·à· ලබ෠ද෠à¶à¶, නමà·à¶à· පà·âරධà·à¶± à·à·à¶»à·à¶¯à·à¶° පà¶à·à·à¶º à·à¶± ජà·à¶à·à¶ à¶à·à¶½à·à·à¶¸à· à·à¶à¶à¶¸à¶º 2005 à·à· 2008 මà·à¶à·à·à¶»à¶« à·à¶»à·à¶¢à¶±à¶º à¶à· ෠රජය෠මà·à¶°à·âය පà·à¶½à¶±à¶º à·à· à·à·à¶»à·à¶¯à·à¶° චපà·à¶à·à·à¶à¶ºà·à¶±à· මරà·à¶¯à¶±à¶º à¶à·à¶»à·à¶¸ à·à·à¶à·à·à·à¶±à·.[74]
රජය à¶à¶°à·à¶´à¶à·âයය දරනà·à¶±à· à·à·à¶¸à·à¶½à· à¶à·à· ඩà·à¶»à· à·à¶à·à¶º à·à¶± චà¶à¶» à¶à·à·à¶±à·à¶§ à·à·à¶¸à·à¶½à· à¶à·à¶à·âරà·à¶½, à·à·à·à·à·à¶ºà·à¶±à· à¶à¶©à¶¶à·à¶»à·à·à· ඩà·à¶»à· à·à¶à·à¶ºà· à·à·à·à¶º à¶à¶. 1990 à¶à¶±à¶±à· චà·à·à·à¶±à¶ºà· රජය à·à· à·à¶¸à¶à·à¶º à·à· පà·âරජà·à¶à¶±à·à¶à·âරà·à·à¶¯à¶º පà·âරà¶à·à·à·à¶¨à·à¶´à¶±à¶º à¶à·à¶»à·à¶¸à· පà·à¶»à¶¸à·à¶« (FRUD) à·à¶¸à¶ 2000 ද෠à·à·à¶¸ à¶à·à·à·à·à·à¶¸à¶à· චà¶à·à·à¶±à· à¶à·à¶»à·à¶¸à¶à· à·à¶¸à¶ දà·à¶à¶ºà¶à· පà·à¶»à· පà·à·à¶à· à·à·à·à·à¶½à· යà·à¶¯à·à¶°à¶ºà¶à·à¶±à· රට මà¶à· à·à·à¶º. FRUD à·à·à¶¸à·à¶¢à·à¶à¶ºà·à¶±à· දà·à¶¯à·à¶±à·à¶à· à¶à·à¶¶à·à¶±à¶§à· මණà·à¶©à¶½à¶ºà¶§ à¶à¶à· à·à· චà¶à¶», 1999 ජනà·à¶°à·à¶´à¶à·à·à¶»à¶«à¶ºà·à¶±à· à¶à¶»à¶¸à·à¶· à·à· චà¶à¶», FRUD à·à·à·à·à¶±à· RPP ට à·à·à·à¶º දà·à¶à·à·à·à¶¸ à·à¶³à·à· à¶à¶¯à·à¶à·à·à¶±à¶º à¶à¶» à¶à¶.
ජනà·à¶°à·à¶´à¶à· à¶à·à·à·à¶½à· 1999 ද෠à·à·à¶±à· à¶à·à¶½à·à¶©à· à¶à¶´à·à¶§à·à¶©à·à¶±à· à¶à·à¶±à· පà·à· බලයට පà¶à· à·à·à¶º.[75] à¶à·à·à·à¶½à· 2005 චපà·âරà·à¶½à· 8 à·à¶± දà·à¶± à¶à¶ පà·à¶¯à·à¶à¶½ මà·à¶à·à·à¶»à¶«à¶ºà¶à·à¶±à· පà·à· à¶à·à·à¶à· දà·à·à¶± à·à¶º à·à·à¶» ධà·à¶» à¶à·à¶½à¶º à·à¶³à·à· දà·à·à·à¶»à·à¶¸à· දà·à¶±à·à¶±à·à¶º. à¶à·à· 78.9% චඡනà·à¶¯à¶º පà·âරà¶à·à· à¶à·à¶»à·à¶¸à·à¶±à· 100% ඡනà·à¶¯ ලබ෠à¶à¶à·à¶à·à¶º.[75] 2011 මà·à¶½à· භà·à¶à¶ºà·à¶¯à·, ජà·à¶¶à·à¶§à·à¶ºà¶±à· පà·à¶»à·à·à·à·à¶ºà¶±à· à·à·à·à·à¶½ චරà·à¶¶à· à·à·à¶±à·à¶ පà·à· පà·à¶½à· à·à¶¸à¶ à·à¶¸à·à¶¶à¶±à·à¶° à·à· දà·à¶à·à¶à·à¶½à·à¶± රජයට à¶à¶»à·à·à·à· à·à·à¶»à·à¶°à¶à· මà·à¶½à·à·à¶à¶§ à·à·à¶·à·à¶à· à·à·à¶º. 75% චඡනà·à¶¯à¶º පà·âරà¶à·à· à¶à·à¶»à·à¶¸à¶à·à¶±à· 80.63% චඡනà·à¶¯ පà·âරà¶à·à·à¶à¶ºà¶à· ලබ෠à¶à¶±à·à¶¸à·à¶±à·[76] à¶à¶¸ à·à·à¶»à· චà¶à¶·à·à¶à¶ºà·à¶¯à· à¶à·à·à·à¶½à· à¶à·à¶±à·à·à¶± à·à·à¶»à¶ºà¶à¶§ නà·à·à¶ à¶à·à¶»à· පà¶à· à·à·à¶º.[76] à¶à¶«à·à¶©à·à¶à·âරම à·à·âයà·à·à·à¶®à·à·à· à·à·à¶±à·à·à¶à¶¸à· à·à¶¸à·à¶¶à¶±à·à¶°à¶ºà·à¶±à· à·à·à¶´à¶à·à· à¶à¶«à·à¶©à·à¶ºà¶¸à· ඡනà·à¶¯à¶º à·à¶»à·à¶¢à¶±à¶º à¶à· ද à¶à·à·à·à¶½à·à¶§ නà·à·à¶ නà·à¶½à·à¶»à¶«à¶ºà¶§ à¶à¶¯à·à¶»à·à¶´à¶à· à·à·à¶¸à¶§ චà·à·à¶» දà·à¶± නමà·à¶à·, චපà·âරà·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶à¶¸à¶ºà· ජà·à¶à·âයනà·à¶à¶» නà·à¶»à·à¶à·à·à¶à¶ºà·à¶±à· à·à·à¶¸à·à¶±à·âයයà·à¶±à· මà·à¶à·à·à¶»à¶«à¶º නà·à¶¯à·à·à· à·à· à·à·à¶°à·à¶»à¶« ලà·à· à·à·à·à·à¶à¶» à¶à· à·.[77][78]
2013 මà·à¶»à·à¶à· 31 දà·à¶±, à¶à·à·à·à¶½à· දà·à¶à·à¶à·à¶½à·à¶± චà¶à¶¸à·à¶à· දà·à¶½à·à¶½à·à¶ºà·à¶à· මà·à·à·à¶¸à¶©à· දà·à¶½à·à¶½à·à¶ºà·à¶à· à·à·à¶±à·à·à¶§ ජනà·à¶°à·à¶´à¶à· බà·à·à¶à¶»à¶ºà¶à· à·à¶³à·à· à·à· à·à¶à¶à¶¸à¶ºà· à·à·à¶§à¶´à· à·à¶·à·à¶´à¶à· (UMP) චබà·à¶¯à·à¶½à·à¶à·à¶¯à¶»à· à¶à¶¸à·à¶½à· මà·à·à·à¶¸à¶©à· පà¶à· à¶à· à·à¶º.[79] 2014 දà·à·à·à¶¸à·à¶¶à¶»à¶ºà·à¶¯à·, ජනà·à¶°à·à¶´à¶à· බà·à·à¶à¶»à¶º à·à¶³à·à· à·à¶± පà·à¶½à¶ à·à¶à¶à¶¸à¶º ජà·à¶à·à¶ à¶à·à¶½à·à·à¶¸à· à·à¶±à·à¶°à·à¶±à¶º à·à¶¸à¶ රà·à¶¸à· à¶à·à·à·à·à·à¶¸à¶à· චà¶à·à·à¶±à· à¶à¶»à¶± ලද චà¶à¶», à¶à¶º à·à·à¶´à¶à·à· නà·à¶à· à·à¶¸à·à¶´à·à¶¯à¶à¶ºà·à¶±à·à¶§ පà·à¶»à·à¶½à·à¶¸à·à¶±à·à¶à·à·à¶§ à¶à¶à·à· à· à·à·à¶¸à¶§ à·à· ජà·à¶à·à¶ මà·à¶à·à·à¶»à¶« නà·à¶ºà·à¶¢à·à¶à·à¶ºà¶à¶±à¶º පà·âරà¶à·à·à¶à·à·à¶à¶»à¶«à¶º à¶à·à¶»à·à¶¸à¶§ මචපà·à¶¯à¶ºà·.[80]
à·à·à¶¯à·à· à·à¶¶à¶³à¶à· à·à¶à·à·à¶à¶»à¶«à¶º
ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à· à·à·à¶¯à·à· à·à¶¶à¶³à¶à· à¶à· මනà·à¶à¶»à¶«à¶º à¶à¶»à¶±à· ලබනà·à¶±à· ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à·à¶¯à·à· à¶à¶§à¶ºà·à¶à· à·à· ජà·à¶à·âයනà·à¶à¶» à·à·à¶ºà·à¶à·à¶à· චමà·à¶à·âයà·à¶à·à¶º à·à·à·à·à¶±à·. ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à·à¶¸à·à¶½à·à¶ºà·à·, à¶à¶à·à¶ºà·à¶´à·à¶ºà·à·, පà·âරà¶à·à¶º à·à· à¶à¶à·à·à¶à· ජනපදය යන රටà·à¶½ රජයන෠à·à¶¸à¶ à·à¶¸à·à¶´ à·à¶¶à¶³à¶à· පà·à¶à·à·à¶ºà·. à¶à¶º චපà·âරà·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶à¶¸à¶º, à¶à¶à·à·à¶à· ජà·à¶à·à¶±à·à¶à· à·à¶à·à·à¶°à·à¶±à¶º, නà·à¶¶à·à¶³à· à·à·âයà·à¶´à·à¶»à¶º, à¶à·à·à¶½à·à¶¸à·à¶º à·à·à¶ºà·à¶à·à¶à· à·à¶à·à·à¶°à·à¶±à¶º à·à· චරà·à¶¶à· ලà·à¶à¶ºà· à¶à¶§à¶ºà·à¶à·à·à¶½ ද à¶à·âරà·à¶ºà·à¶à·à¶»à· à·à·à¶·à·à¶à·à·à¶±à·à¶±à¶à·. 2000 à¶à¶«à¶±à·à·à¶½ à·à·à¶§, ජà·à¶¶à·à¶§à· බලධà·à¶»à·à¶±à· à¶à·à¶»à·à¶à·à¶º à·à¶¸à¶ à·à¶¶à¶³à¶à· à·à¶à·à¶à·à¶¸à¶à· à¶à¶» à¶à¶.
à·à¶¸à·à¶¯à·à¶¸à¶º à·à¶à·à·à¶à¶»à¶«à¶º
ජà·à¶¶à·à¶§à·à¶ºà¶±à· à·à¶±à·à¶±à¶¯à·à¶° à·à¶¸à·à¶¯à·à·à¶±à·à¶§ ජà·à¶¶à·à¶§à·à¶ºà¶±à· නà·à·à·à¶ à·à¶¸à·à¶¯à·à·, ජà·à¶¶à·à¶§à·à¶ºà¶±à· à¶à·à·à¶±à· à·à¶¸à·à¶¯à·à· à·à· ජà·à¶à·à¶ ජà·à¶±à·à¶©à¶»à·à¶¸à¶»à· (GN) à¶à¶à·à· à¶à· ජà·à¶¶à·à¶§à·à¶ºà¶±à· à·à¶¸à·à¶¯à·à· à¶à¶à·à· à¶à· à·à·. 2011 à·à¶± à·à·à¶§, à·à¶¸à·à¶¯à· à·à·à·à¶º à·à¶³à·à· ලබ෠à¶à¶ à·à·à¶à· à·à·âරම බලà¶à·à¶º පà·à¶»à·à¶¸à·à¶±à· 170,386 à¶à· à·à· à·à¶ºà· චà·à·à¶»à·à¶¯à· 16 à·à·à¶§ 49 දà¶à·à·à· à¶à·à¶±à·à¶à·à·à¶±à· 221,411 à¶à· à·à·à¶º.[1] ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à·à¶º මà·à¶½à·à¶§à¶»à· 2011 à·à¶± à·à·à¶§ (SIPRI දà¶à·à¶ à¶à¶¶à¶©à·à·à· 141 à·à·à¶±à·) à·à·à¶»à·à·à·à¶à· à¶à¶¸à·à¶»à·à¶à·à¶±à· ඩà·à¶½à¶»à· මà·à¶½à·à¶ºà¶± 36à¶à¶§ à·à¶©à· à·à·à¶ºà¶¯à¶¸à· à¶à· à·à¶º. නà·à¶¯à·à·à·à¶±à· පà·à· ජà·à¶¶à·à¶§à· පà·âරà¶à· නà·à¶½à¶°à·à¶»à·à¶±à· à·à·à·à·à¶±à· චණ දà·à¶± ලද රà·à¶¢à·à¶¸à·à¶±à·à¶à· දà·à¶à¶à· à¶à·à¶¶à·à¶«à·. 2000 à¶à¶«à¶±à·à·à¶½ මà·à¶½à· භà·à¶à¶ºà·à¶¯à·, à¶à¶º à·à·à¶¸à·à¶´à·âරදà·à¶ºà·à¶ බà·à¶¯à·à¶¸à· à·à·à¶±à·à·à¶§ à¶à·à¶©à·, ජà¶à¶à¶¸ à¶à¶à¶ බà·à¶§ පà·âරà¶à·à·à·âයà·à·à¶à¶ à¶à·à¶»à·à¶¸à·à¶±à· à¶à¶»à¶à·âà·à¶ à·à·à¶à·à¶ºà·à·à¶±à· à·à¶©à·à¶à· à·à·à¶³à·à¶±à· à¶à¶¯à·à¶»à·à¶ºà¶§ à¶à·à¶± යන à·à¶¸à·à¶¯à· à·à¶à·à·à¶°à·à¶±à¶ºà· à¶à¶à·à¶à·à¶ºà¶à· à·à¶³à·à· බà·à·à·à¶»à· බල෠à·à·à¶§à·à¶ºà·à¶º.
ජà·à¶¶à·à¶§à·à¶ºà·à¶±à· à·à¶±à·à¶±à¶¯à·à¶° à·à¶¸à·à¶¯à·à·à¶±à·à¶§ à·à¶¸à·à¶¶à¶±à·à¶° à·à· ප෠ම෠යà·à¶¯à·à¶°à¶º à·à·à¶ºà· පà·âරà¶à·à¶ºà· à·à·à·à¶º à¶à¶à·à· ජà·à¶¶à·à¶§à·à¶ºà·à¶±à· රජය à·à· à·à¶¸à¶à·à¶º à·à· පà·âරජà·à¶à¶±à·à¶à·âරà·à·à¶¯à¶º පà·âරà¶à·à·à·à¶¨à·à¶´à¶±à¶º à¶à·à¶»à·à¶¸à· පà·à¶»à¶¸à·à¶« (FRUD) චà¶à¶» ජà·à¶¶à·à¶§à·à¶ºà·à¶±à· à·à·à·à·à¶½à· යà·à¶¯à·à¶°à¶ºà¶ºà·. 1991 à·à·à¶§ 2001 දà¶à·à·à· යà·à¶¯à·à¶°à¶º පà·à·à¶à·à¶±à¶¯, බà·à·à· à·à¶à·à¶»à·à¶à¶¸à· චà·à·à¶±à· à·à·à¶ºà· FRUD à·à· මධà·âයà·à·à¶® à¶à¶±à·à¶©à·à¶ºà¶¸à· රජය à·à¶¸à¶ à·à·à¶¸ à¶à·à·à·à·à·à¶¸à¶à· චà¶à·à·à¶±à· à¶à·à¶»à·à¶¸à·à¶±à· පà·à·à· රජය෠à·à¶¸à·à¶¯à· à·à·à·à·à¶±à· à¶à·à¶»à¶½à·à¶à¶»à·à·à¶±à· à·à·à·à·à¶±à· පà·à¶½à¶±à¶º à¶à¶»à¶± ලද බà·à·à· පà·âරදà·à· චà¶à·à¶´à¶à· à¶à¶» à¶à¶à· à·à·à¶§ පà·à· à·à¶½à· මà·à¶½à·à¶§à¶»à· පà·à·à¶¶à·à¶¸à¶à¶§ ලà¶à·à·à·à¶¸à·à¶±à· පà·à·à·à¶º. රà·à¶©à·à¶à¶½à· à¶à¶«à·à¶©à·à¶ºà¶¸à¶à· දà·à¶à¶§à¶¸ රජයට à¶à¶»à·à·à·à· à·à¶§à¶±à· à¶à· නමà·à¶à· 2001 ද෠à¶à¶¸à¶±à·à¶à·à¶¸ à·à·à¶¸ à¶à·à·à·à·à·à¶¸à¶à· චà¶à·à·à¶±à· à¶à· à·à¶º. යà·à¶¯à·à¶°à¶º රජය෠ජයà¶à·âරà·à¶«à¶ºà¶à·à¶±à· චà·à·à¶±à· à·à· චà¶à¶» FRUD දà·à·à¶´à·à¶½à¶± පà¶à·à·à¶ºà¶à· බà·à¶§ පà¶à· à·à·à¶º.
IGAD à¶à¶½à·à¶´à·à¶º à¶à¶ºà¶à¶±à¶ºà· මà·à¶½à·à·à¶®à·à¶±à¶º ලà·à·, ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à·à¶¸à·à¶½à·à¶ºà·à¶±à· à·à·à¶¸ à¶à·âරà·à¶ºà·à·à¶½à·à¶ºà· à¶à·âරà·à¶ºà·à¶à·à¶»à· à·à·à¶·à·à¶à·à·à¶±à·à¶±à·à¶à· à·à¶± චà¶à¶», 2000 ද෠à¶à¶»à·à¶§à· à·à¶¸à·à· à·à·à¶§ à·à¶à·à¶à·à¶»à¶à¶à·à·à¶º ලබ෠ද෠à¶à¶.[81] 2012 ද෠à·à·à¶¸à·à¶½à·à¶ºà·à·à· à·à·à¶©à¶»à¶½à· රජය පà·à·à·à¶§à·à·à·à¶¸à·à¶±à· පà·à·à·,[82] à·à·à¶¸à·à¶½à·à¶ºà·à·à· න෠ජනà·à¶°à·à¶´à¶à· à·à¶¸à·à¶»à¶¸à·à¶·à¶ à¶à¶à·à·à·à¶ºà¶§ ජà·à¶¶à·à¶§à· නà·à¶ºà·à¶¢à·à¶ පà·à¶»à·à·à¶à· à·à·à¶·à·à¶à· à·à·à¶º.[83]
මà·à¶ à·à·à¶»à·à¶½à¶¯à·, ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à·à¶º පà·à·à·à¶«à· à·à·à¶½à·à¶´à·à¶º à¶à·âරම, à·à¶¸à·à¶¯à· චණ à·à· à¶à·à¶»à¶à·à¶»à· à·à·âයà·à·à¶ºà¶±à· à·à·à¶©à·à¶¯à·à¶ºà·à¶«à· à¶à¶» à¶à¶à· චà¶à¶» à·à·à¶¸ à·à·à¶°à¶ මà·à·à·à¶ºà·à¶¸à· à·à¶³à·à· à¶à¶à·à·à¶à· ජà·à¶à·à¶±à·à¶à· à·à¶à·à·à¶°à·à¶±à¶º à·à¶¸à¶ à·à·à¶ºà·à¶à¶ºà·à¶±à· à¶à¶§à¶ºà·à¶à· à¶à·à¶»à·à¶¸à¶§ à·à· නà·à¶½ à·à·à¶ºà·à¶±à· à¶à¶½à·à¶½à· à·à·à¶§à·à¶± රටà·à¶½à¶§ à·à¶¸à·à¶¯à· à¶à¶°à·à¶» à·à·à¶´à¶ºà·à¶¸à¶§ චà·à¶³à·à· à¶à¶¸ à·à¶¸à·à¶¯à·à· à·à·à¶´à¶ºà·à¶¸à·à¶¯à· à·à¶©à·à¶à· à·à·à·à¶ºà¶à¶´à·à·à·à¶ à·à·à¶¸à¶§ පà·à¶ºà·à¶» à¶à·à¶± à¶à¶. දà·à¶±à· à·à·à¶¸à·à¶½à·à¶ºà·à·à¶§ à·à· à·à·à¶©à·à¶±à¶ºà¶§ යà·à¶¯à·à· à¶à¶.[84]
à·à·à¶¯à·à·à·à¶º à·à¶¸à·à¶¯à· පà·à¶¸à·à¶«à·à¶¸ à·à¶à·à·à¶à¶»à¶«à¶º
පà·âරà¶à· à·à¶¸à·à¶¯à· ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à· රà·à¶³à· à·à·à¶§à·à¶ºà· භà·à¶¸à·à¶º නà·à¶¯à·à· ලබන à·à·à¶§, පà·âරථමයà·à¶±à· 1977 ජà·à¶±à· මà·à·à¶ºà· à¶à·à·à¶à·à¶½à·à¶ පà·âරà·à¶§à·à¶à·à¶½à¶ºà¶ à¶à·à¶§à·à¶à· ලà·à· පà·âරà¶à· à·à¶¸à·à¶¯à·à·à¶±à· à·à·à¶®à·à¶±à¶à¶ à¶à·à¶»à·à¶¸ à·à¶³à·à· à¶à·à¶±à·à¶¯à·à·à· පà·à¶±à·à·à¶¸, à¶à¶»à¶à·à·à¶ à¶à·à·à·à·à·à¶¸à¶à· à¶à¶à· à¶à¶»à¶¸à·à¶±à·. පà·âරà¶à·à¶º à·à· ජà·à¶¶à·à¶§à· චà¶à¶» න෠à¶à¶»à¶à·à·à¶ à·à·à¶ºà·à¶à·à¶à· à¶à·à·à·à·à·à¶¸à¶à· 2011 දà·à·à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 21 à·à¶± දà·à¶± පà·à¶»à·à·à·à¶ºà·à¶¯à· චà¶à·à·à¶±à· à¶à¶»à¶± ලදà·. à¶à¶º 2014 මà·à¶ºà· 1 දà·à¶± à·à·à¶§ බලà·à¶à·à¶¸à¶ à·à·à¶º. à¶à¶¸ à¶à·à·à·à·à·à¶¸ à·à· à¶à·à· à¶à¶»à¶à·à·à¶ à·à¶à¶±à·à¶à·à¶º මà¶à·à¶±à· පà·âරà¶à·à¶º ජà·à¶¶à·à¶§à· ජනරජය෠à·à·à·à·à¶°à·à¶±à¶à·à·à¶º à·à· භà·à¶¸à·à¶ චà¶à¶«à·à¶©à¶à·à· à·à¶³à·à· à·à· à·à·à¶º à¶à·à¶´à·à·à¶¸ යල෠à¶à·à·à·à¶»à· à¶à· à·à¶º. නà·à¶¯à·à·à¶§ පà·à¶», 1962 දà·, පà·âරà¶à· à·à·à¶¯à·à· à·à·à¶±à·à¶à¶ à¶à¶à¶à¶ºà¶à·, à·à·à¶¯à·à· à·à¶¸à·à¶¯à·à·à· 13 à·à¶± ඩà·à¶¸à·-බà·âරà·à¶à·à¶©à¶º (13 DBLE) à¶à¶½à·à¶¢à·à¶»à·à¶ºà·à·à· à·à·à¶§ ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à·à¶ මà·à¶»à· à¶à¶»à¶± ලදà·à¶¯à· à¶à·à· පà·âරà¶à· à·à¶¸à·à¶¯à·à·à· à·à¶»à¶º පà·à·à·à¶§à·à·à·à¶¸ à·à¶³à·à· ය.[85] 2011 ජà·à¶½à· 31 දà·à¶±, (13 DBLE) ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à·à¶§ à¶à¶à·à·à¶à· චරà·à¶¶à· à¶à¶¸à·à¶»à· රà·à¶¢à·âයයට පà·à¶§à¶à· à·à·à¶º.
à¶à¶©à¶±à· බà·à¶à·à¶ රà¶à· මà·à·à·à¶¯à·à¶±à· à·à·à¶±à· à¶à¶»à¶± à·à· à·à·à·à·à· à¶à· à·à·à¶ පà·âරà·à·à·à¶ºà¶±à· පà·à¶½à¶±à¶º à¶à¶»à¶± බබà·-à¶à¶½à·-මà·à¶±à·à¶©à·à¶¶à· à·à¶¸à·à¶¯à·âර à·à¶±à·à¶°à·à¶º මà¶à·à¶±à· ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à· à¶à¶´à·à¶ºà¶¸à·à¶»à·à¶à·à¶ පà·à·à·à¶§à·à¶¸ à·à·à¶¯à·à·à·à¶º à·à¶¸à·à¶¯à· à¶à¶³à·à·à¶»à· à·à¶³à·à· යà·à¶à·âය à·à·à¶®à·à¶±à¶ºà¶à· බà·à¶§ පà¶à· à¶à¶» à¶à¶. ලà·à¶¸à·à¶±à·à¶ºà¶»à· à¶à¶³à·à·à¶» පà·âරà¶à· ජà·à¶à·à¶à¶ºà¶±à· à·à·à·à·à¶±à· චà¶à·à·à·à¶» දමන ලද චà¶à¶» පà·à·à· 2002 à·à·à¶´à·à¶à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· මà·à·à¶ºà·à¶¯à· à¶à¶à·à·à¶à· ජනපද මධà·âයම චණදà·à¶± නà·à¶½à¶°à·à¶»à·à¶ºà·à¶§ බද෠දà·à¶± ලදà·. 2014 ද෠à¶à·à¶à· à·à·à¶» 20 à¶à¶§ බද෠දà·à¶¸ චලà·à¶à· à¶à¶»à¶± ලදà·.[86] රට à¶à¶à¶¸ à·à·à¶¯à·à·à·à¶º චà·à¶± à¶à¶°à·à¶»à¶ à¶à¶³à·à·à¶»à¶§ à·à· à¶à¶à¶¸ à·à·à¶¯à·à·à·à¶º ජපන෠à·à¶¸à·à¶¯à· à¶à¶³à·à·à¶»à¶§ ද à·à¶à·à¶à·à¶»à¶à¶à·à·à¶º à·à¶´à¶ºà¶ºà·.[87] à¶à¶à·à¶½à· ජà·à¶à·à¶ à¶à¶°à·à¶»à¶ à·à¶¸à·à¶¯à· à¶à¶³à·à·à¶» ද ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à· පà·à·à·à¶§à· à¶à¶.[88]
à·à·à¶¯à·à·à·à¶º à·à¶¸à·à¶¯à· à¶à¶³à·à·à¶»à· à·à¶³à·à· à·à¶à·à¶à·à¶»à¶à¶à·à·à¶º à·à·à¶´à¶ºà·à¶¸ ජà·à¶¶à·à¶§à· à¶à¶»à·à¶®à·à¶à¶ºà· à·à·à¶¯à¶à¶à· à¶à·à¶§à·à¶à·. ලà·à¶¸à·à¶±à·à¶ºà¶»à· à¶à¶³à·à·à¶» à·à¶¯à·à· à¶à¶¸à¶»à·à¶à· à¶à¶à·à·à¶à· ජනපදය à·à·à¶»à¶à¶§ ඩà·à¶½à¶»à· මà·à¶½à·à¶ºà¶± 63à¶à· à¶à·à·à¶± චà¶à¶»[87] පà·âරà¶à·à¶º à·à· ජපà·à¶±à¶º à·à·à¶»à¶à¶§ ඩà·à¶½à¶»à· මà·à¶½à·à¶ºà¶± 30à¶à· පමණ à¶à·à·à¶± චà¶à¶»[89] චà·à¶±à¶º à·à·à¶»à¶à¶§ ඩà·à¶½à¶»à· මà·à¶½à·à¶ºà¶± 20à¶à· à¶à·à·à¶ºà·.[87] à¶à¶½à·à¶¶à¶¯à· à¶à·à·à·à¶¸à· 2017 ද෠ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à· ද෠දà·à·à·à¶º නà·à·à·à¶´à·à¶¯à·à¶à¶ºà· à¶à¶©à· බà·à¶½à·à¶ºà¶± 2.3 න෠5% à¶à¶§ à·à¶©à· à¶à¶à¶à· à·à·à¶º.[à¶à·à·à·à¶»à· à¶à¶» නà·à¶¸à·à¶]
චà·à¶±à¶º, මà·à¶ à¶à·à¶½à·à¶½à¶¯à·, චපà·âරà·à¶à·à·à· à·à·à¶º මà·à¶½à·à¶§à¶»à· පà·à·à·à¶à·à¶¸ à·à·à¶à·à¶à· à¶à¶» à¶à¶à· චà¶à¶», à·à·à·à·à·à¶ºà·à¶±à· ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à· à¶à¶§à¶à· à·à¶©à· à·à·à·à·à¶½ මà·à¶½à·à¶§à¶»à· පà·à·à·à¶à·à¶¸à¶à· à·à·à¶»à¶à·à·à·à¶ à¶à·à¶»à·à¶¸à¶§ චà¶à¶«à·à¶© à·à·à¶½à·à·à¶¸à· à¶à¶. චà·à¶±à¶ºà· ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à· à·à·à¶§à·à¶¸ චà·à¶± à·à¶à·à¶à¶¸à·à·à¶½ à¶à¶»à¶à·à·à·à· à·à·à¶à·à¶ à¶à·à¶»à·à¶¸ à·à¶³à·à· à¶à¶´à·à¶ºà¶¸à·à¶»à·à¶à·à¶ à·à¶»à·à¶ºà¶±à· à·à¶¸à¶ බà·à¶³à· à¶à¶. ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à· මà·à¶½à·à¶´à·à¶ºà·à¶ පà·à·à·à¶§à·à¶¸ à·à·à¶©à· මà·à¶½à·à¶§à¶»à· පà·à·à·à¶à·à¶¸à¶à· à·à¶³à·à· රට පà·âරමà·à¶ à¶à¶»à¶ºà·.[90]
මà·à¶±à· à·à·à¶¸à·à¶à¶¸à· à·à¶à·à·à¶à¶»à¶«à¶º
à¶à·à· 2011 à·à·âරà·à¶©à¶¸à· à¶à¶±à· ද à·à¶»à·à¶½à·à¶©à· à·à·à¶»à·à¶à·à·à·, à·à·âරà·à¶©à¶¸à· à·à·à·à·à· ජà·à¶¶à·à¶§à· "නà·à¶¯à·à·à· නà·à¶" ලà·à· à·à·âරà·à¶«à·à¶à¶ à¶à¶» à¶à¶à· චà¶à¶», à¶à¶º à¶à¶½à·à¶±à· පà·à·à¶à· "චරà·à¶° à·à·à¶ºà·à¶±à· නà·à¶¯à·à·à·" ලà·à· පà·à·à¶à·à¶¸ පà·à¶ à·à·à¶½à·à¶¸à¶à·.
මà·à¶±à· à·à·à¶¸à·à¶à¶¸à· පà·à· à·à·à·à¶à· පà·à· à·à¶¶à¶³ 2019 à¶à¶à·à·à¶à· ජනපද රà·à¶¢à·âය දà·à¶´à·à¶»à·à¶à¶¸à·à¶±à·à¶à·à·à· රට à·à·à¶»à·à¶à·à·à¶§ චනà·à·, ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à· à·à·à¶½à¶à·à¶º යà·à¶à· මà·à¶±à· à·à·à¶¸à·à¶à¶¸à· à¶à·à¶§à· ෠චà¶à¶» රජය෠නà·à¶ºà·à¶¢à·à¶à¶ºà·à¶±à· à·à·à·à·à¶±à· නà·à¶à· à·à·à¶»à·à¶°à· à·à· චà¶à·à¶à¶±à·à¶¸à¶à·à¶ à¶à·à¶à¶± à¶à¶à·à· à¶à· à·à·; රජය෠නà·à¶ºà·à¶¢à·à¶à¶ºà¶±à· à·à·à·à·à¶±à· චà¶à·à¶à¶±à·à¶¸à¶à·à¶ ලà·à· රඳà·à· à¶à¶¶à· à¶à·à¶±à·à¶¸; දරà·à¶«à· à·à· ජà·à·à·à¶à¶ºà¶§ à¶à¶»à·à¶¢à¶±à¶ºà¶à· à·à¶± à·à·à¶»à¶à·à·à¶½à· à¶à·à¶±à·à¶¯à·à·à·; පà·à¶¯à·à¶à¶½à·à¶à¶à·à·à¶ºà¶§ චà¶à·à¶à¶±à·à¶¸à¶à·à¶ à·à· නà·à¶à· à·à·à¶»à·à¶°à· මà·à¶¯à·à·à¶à·à·à·à¶¸à·; මà·à¶°à·âයà·à·à¶¯à·à¶±à· චà·à·à¶°à·à¶»à¶« චà¶à·à¶ ඩà¶à¶à·à·à¶§ à¶à·à¶±à·à¶¸à· à·à· නඩ෠පà·à·à¶»à·à¶¸à·; චපරà·à¶° චපà·à·à·; à·à·à¶¸à¶à·à¶¸à·à· රà·à·à·à·à·à¶¸à· චයà·à¶à·à·à·à·à·à¶à¶¸à· à·à· à·à¶à¶à¶¸à¶ºà· නà·à¶¯à·à·à¶§ à·à·à¶½à¶à·à¶º යà·à¶à· මà·à¶¯à·à·à¶à·à·à·à¶¸à·; à·à·à¶½à¶à·à¶º යà·à¶à· දà·à·à¶« à¶à·âරà·à¶ºà·; à·à· à¶à·à¶±à·à¶à· ලà·à¶à¶à·à¶ ඡà·à¶¯à¶±à¶º / à¶à·à¶´à·à¶¸ à¶à¶à·à· à·à· නඩ෠පà·à·à¶»à·à¶¸ à·à· à·à¶à·à·à¶¸ à·à¶³à·à· පà·âරමà·à¶«à·à¶à· රජය෠à¶à·âරà·à¶ºà·à¶¸à·à¶»à·à¶à¶ºà¶à· නà·à¶¸à·à¶à· à¶à·à¶±à·à¶à·à·à¶±à·à¶§ à·à· à¶à·à·à·à¶«à· ෠මයà·à¶±à·à¶§ à¶à¶»à·à·à· පà·âරචණà·à¶©à¶à·à·à¶º. à¶à¶»à¶à·âà·à¶ චà¶à·à·à¶½ à·à· රජය෠à·à·à¶±à¶à· à¶à·à¶±à·à·à¶½ චපයà·à¶¢à¶± à·à·à¶¯à· à¶à· නà·à¶½à¶°à·à¶»à·à¶±à· à·à¶³à·à¶±à·à¶à·à¶± à¶à·à·à¶±à·à¶§ දඬà·à·à¶¸à· à¶à·à¶»à·à¶¸à¶§ රජය පà·à¶ºà·à¶» à¶à¶±à·à¶±à· à¶à¶½à·à¶à·à¶»à¶à·à¶±à·, දණà·à¶©à¶¸à·à¶à·à¶à·à¶º à¶à·à¶§à¶½à·à·à¶à· à·à· බà·à¶¯ à¶à·à· à·à¶³à·à¶±à· à·à·.[91]
පරà·à¶´à·à¶½à¶± චà¶à· à·à¶à·à·à¶à¶»à¶«à¶º
ජà·à¶¶à·à¶§à· පරà·à¶´à·à¶½à¶± à¶à¶½à·à¶´ à·à¶ºà¶à¶§ බà·à¶¯à· à¶à¶, ජà·à¶¶à·à¶§à· නà¶à¶»à¶º නà·à¶½ à¶à¶½à·à¶´à¶ºà·à¶±à· à¶à¶à¶à· නà·à¶ºà·à¶¢à¶±à¶º à¶à¶»à¶ºà·. à¶à¶º à¶à·à¶¯à·à¶»à¶§à¶à· දà·à·à·à¶à·âරà·à¶à·à¶ à·à·à·à·à·à¶à¶§ බà·à¶¯à· à¶à¶.
à¶à¶½à·à¶´ | පà·âරදà·à·à¶º (km2) | ජනà¶à·à¶±à¶º
2009 à·à¶à¶à¶«à¶±à¶º |
ජනà¶à·à¶±à¶º
2018 à¶à·à·à¶à¶¸à·à¶±à·à¶à·à· |
චà¶à¶±à¶à¶»à¶º |
---|---|---|---|---|
චල෠à·à¶¶à·à·à· | 2,200 | 86,949 | 96,500 | චල෠à·à¶¶à·à·à· |
චරà·à¶§à· | 1,800 | 42,380 | 72,200 | චරà·à¶§à· |
දà·à¶à·à¶½à· | 7,200 | 88,948 | 105,300 | දà·à¶à·à¶½à· |
ජà·à¶¶à·à¶§à· | 200 | 475,322 | 603,900 | ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à·à¶§à· |
à¶à¶¶à·à¶¶à·à¶à· | 4,700 | 37,856 | 50,100 | à¶à¶¶à·à¶¶à·à¶à· |
ටà·à¶¢à·à¶»à·à·à· | 7,100 | 86,704 | 121,000 | ටà·à¶¢à·à¶»à·à·à· |
භà·à¶à·à¶½à¶º à·à¶à·à·à¶à¶»à¶«à¶º
පà·à·à·à¶§à·à¶¸ à·à· à·à·à·à·à·à¶®à·à¶± à·à¶à·à·à¶à¶»à¶«à¶º
ජà·à¶¶à·à¶§à· පà·à·à·à¶§à· à¶à¶à·à¶à· චපà·âරà·à¶à·à·à· චච(බටà·à·à¶» නà·à¶»à·à¶¸à· පà·âරදà·à·à¶º) පà·âරදà·à·à¶ºà·, à¶à¶©à¶±à· බà·à¶à·à¶à·à·à· à·à· බබà·-à¶à¶½à·-මà·à¶±à·à¶©à·à¶¶à·à·à·, රà¶à· මà·à·à·à¶¯à· දà¶à·à¶«à· දà·à¶»à¶§à·à·à· ය. à¶à¶º මà·à· රà·à·à·à¶§à· නà·à¶¸à·à¶±à¶ºà· à¶à¶à·à¶»à· දà·à·à·à¶±à· පà·à·à·à¶§à· චà¶à·à·à·à¶à· 11° à·à· 14°N à·à· දà·à·à·à¶à· 41° à·à· 44°E චà¶à¶» පà·à·à·à¶§à· à¶à¶. චපà·âරà·à¶à·à¶±à· à¶à¶½à¶º à·à· à·à·à¶¸à·à¶½à·à¶ºà·à¶±à· à¶à¶½à¶º චà¶à¶» à¶à¶à· à·à· භà·à¶¯à¶º චරà·à¶¶à· à¶à¶½à¶º à·à· à·à¶¸à·à¶¶à¶±à·à¶° à·à· භ෠à·à·à¶¯à·âයà·à¶à·à¶¸à¶ à¶à·âරà·à¶à·à¶«à¶ºà¶à· à·à·à¶¯à¶±à·à¶±à· ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à·à¶¯à·à¶º.[92] මà·à¶¸ à¶à·âර෠ලà¶à·à·à·âයය෠à¶à¶à· භà·à¶à·à¶½à·à¶º චනà·à¶à¶»à·à¶à·âරà·à¶ºà· à·à·à¶à·à·à·à¶±à· චපà·âරà·à¶à·à·à· à¶à¶±à·à¶¸ à·à·à¶®à·à¶±à¶ºà¶ චඩà·à¶¸ à¶à¶±à·à¶±à¶à·à¶à·à¶º චà·à·à¶½à· à·à·à¶½ චà·à¶½ à¶à¶à· චà¶à¶», පà·à¶®à·à·à·à¶ºà· à¶à¶±à·à¶¸ à¶à·à¶±à¶ à·à·à¶ºà· ෠භà·à¶¸à·à¶ºà¶ දà·à·à¶±-පà·à· ම චà·à¶´à·à¶à¶º පà·à·à·à¶§à· à¶à¶. (ජà·à¶»à·à¶¯à·à¶±à¶ºà· à·à· à¶à·à·âරà·à¶ºà¶½à¶ºà· මà·à¶ºà·à¶¸à· à¶à¶à· චà·à¶´à·à¶à¶ºà¶§ පමණà¶à· දà·à·à¶±à· à·à·)
රටà·à·à· à·à·à¶»à· à¶à·à¶»à¶º පà·âරධà·à¶± à·à·à¶ºà·à¶±à· à·à·à¶±à·à·, à¶à·à¶±à·à¶à¶½à· à·à· à¶à·à·à¶¶à·à¶¸à· à·à¶½à·à¶±à· à·à¶¸à¶±à·à·à·à¶ à·à¶± භà·à¶¸à· පà·âරමà·à¶«à¶ºà·à¶±à· à·à¶»à·à¶ à¶à·à¶½à· මà·à¶§à¶» 314 (à·à·à¶à¶´à·à¶¸à· 195) à¶à· දà¶à·à·à· à·à·à·à·à¶¯à·. ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à· මà·à· à· à·à¶»à·à¶ පà·âරමà·à¶«à¶º à·à¶»à·à¶ à¶à·à¶½à·à¶¸à·à¶§à¶»à· 23,200 (à·à¶»à·à¶ à·à·à¶à¶´à·à¶¸à· 8,958) à·à·. à¶à·à· මà·à¶ºà·à¶¸à· à·à¶± à¶à·à¶½à· මà·à¶§à¶» 575 න෠(à·à·à¶à¶´à·à¶¸à· 357) à¶à·à¶½à· මà·à¶§à¶» 125 à¶à· (à·à·à¶à¶´à·à¶¸à·Â 78) à¶à¶»à·à¶à·âරà·à¶ºà·à· à·à¶¸à¶à¶¯, à¶à·à¶½à· මà·à¶§à¶» 390 à¶à· (à·à·à¶à¶´à·à¶¸à·Â 242) à¶à¶à·à¶ºà·à¶´à·à¶ºà·à· à·à¶¸à¶ à·à· à¶à·à¶½à· මà·à¶§à¶» 60 à¶à· (à·à·à¶à¶´à·à¶¸à· 37 ) à·à·à¶¸à·à¶½à·à¶½à¶±à·à¶à¶º à·à¶¸à¶à¶¯ බà·à¶¯à·à¶à·à¶± à¶à¶.[1] ජà·à¶¶à·à¶§à· යන෠චරà·à¶¶à· à¶à¶½à¶ºà· දà¶à·à¶«à· දà·à·à·à¶±à· පà·à·à·à¶§à· රටයà·.[93]
මà·à¶§à¶» 1,000 (චඩ෠3,300) ට à·à·à¶©à· à¶à¶³à· මà·à¶¯à·à¶±à· à·à·à·à¶ ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à· à¶à¶³à· පනà·à¶à· චටà¶à· à¶à¶.[94] මà·à·à· චල෠à¶à¶³à· à·à·à¶§à·à¶º රට෠à¶à·à¶¸ à¶à¶³à· පනà·à¶à·à¶º ලà·à· à·à·à¶½à¶à·à¶± චà¶à¶», à¶à¶à·à¶ºà·à¶´à·à¶ºà·à· à·à· à¶à¶»à·à¶à·âරà·à¶ºà·à·à· මà·à¶ºà·à¶¸à· à¶à·à¶¸ à¶à¶³à· මà·à¶¯à·à¶±à¶ºà·. à¶à¶º මà·à¶§à¶» 2,028 (චඩ෠6,654) චà¶à¶±à·à¶±à¶à·à¶à·à¶ºà¶à· à¶à¶.[94] à¶à·âරà·à¶±à·à¶©à· බà·à¶»à· à¶à·à¶±à·à¶à·à¶»à¶º චරà·à¶à·, චල෠à·à¶¶à· à·à· දà·à¶à·à¶½à· à¶à¶½à·à¶´à·à¶½ දà¶à·à¶«à· ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à· à¶à·à¶§à·à· à¶à·à¶»à¶«à¶º à¶à¶»à¶ºà·. à¶à·à· බà·à·à¶à¶»à¶º චඩ෠1,700 (මà·à¶§à¶» 520) ට චඩ෠à·à·à¶´à·à¶à·à·à· චඩ෠à¶à¶±à·à¶±à¶à·à¶à·à¶ºà¶ පà·à·à·à¶§à· à¶à¶.
à¶à¶±à·à¶à·à¶ භà·à¶à·à¶½à·à¶º à·à·à¶®à·à¶± à¶à¶à·à· à¶à· à·à·: à¶à¶à·à¶»à¶§, රà·à·à· ඩà·à¶¸à·à¶»à· à·à· à¶à¶»à·à¶à·âරà·à¶ºà·à· à·à¶¸à¶ මà·à¶ºà·à¶¸ à¶à¶¶à·à¶¶à·à¶à· à¶à¶½à·à¶´à¶ºà· රà¶à· මà·à·à·à¶¯à¶§ à¶à¶à·à¶½à· à·à¶± à·à·à¶®à·à¶±à¶º; නà·à¶à·à¶±à·à·à¶»à¶§, රà·à·à· බà·à¶»à·à¶§ à¶à¶à·à¶»à·à¶±à· රà¶à· මà·à·à·à¶¯à· à·à·à¶»à· à¶à·à¶»à¶ºà· à¶à·à¶§à·à¶à·; දà¶à·à¶«à¶§, à¶à·à· à¶à¶½à· නà¶à¶»à¶ºà¶§ බටà·à·à¶»à·à¶±à· à¶à¶à·à¶ºà·à¶´à·à¶ºà·à·à· මà·à¶ºà·à¶¸à· පà·à·à·à¶§à· à·à·à¶®à·à¶±à¶ºà¶à·; à·à· බටà·à·à¶»à·à¶±à·, à¶à¶à·à¶ºà·à¶´à·à¶ºà·à·à· චà·à¶¸à·à¶¶à· නà¶à¶»à¶ºà¶§ à·à·à·à¶¸ නà·à¶à·à¶±à·à·à¶»à·à¶±à· à¶à¶à·à¶ºà·à¶´à·à¶ºà·à· à·à¶¸à¶ මà·à¶ºà·à¶¸à· පà·à·à·à¶§à· à·à·à¶®à·à¶±à¶ºà¶à·.
ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à¶½à·à¶±à· à·à·à¶©à· à¶à·à¶§à·à¶à· à¶à¶à·à¶ºà·à¶´à·à¶ºà·à¶±à· xeric à¶à¶« බà·à¶¸à· à·à· පඳà·à¶»à· පරà·à·à¶» à¶à¶½à·à¶´à¶ºà· à¶à·à¶§à·à¶à·. à·à·à¶ºà¶à·à¶»à·à¶à¶º යන෠à¶à¶»à·à¶à·à¶»à·à¶ºà·à¶±à· à·à·à¶»à· බඩ à¶à·à¶±à·à¶à·à¶»à¶ºà· à¶à·à¶§à·à¶à· à·à¶± රà¶à· මà·à·à·à¶¯à· à·à·à¶»à· à¶à·à¶»à¶ºà· නà·à¶à·à¶±à·à·à¶» à¶à·à¶»à¶ºà¶ºà·.[95]
-
මà·à¶¶à·à¶½à· à¶à¶³à·à¶à¶»à¶ºà· à·à·à¶¸à·à¶´à·âරදà·à¶ºà·à¶ නà·à·à·à·
-
ඩà·à·à·à¶¶à·à¶ºà· චà·à¶½ à¶à¶³à·
-
ජà·à¶¶à·à¶§à· නà¶à¶»à¶ºà¶§ දà¶à·à¶«à·à¶±à· à·à·à¶»à· à¶à·à¶»à¶º, à¶à¶©à¶±à· බà·à¶à·à¶ දà·à·à·à¶±à·
දà·à·à¶à·à¶«à¶º à·à¶à·à·à¶à¶»à¶«à¶º
ජà·à¶¶à·à¶§à· දà·à·à¶à·à¶«à¶º à·à·à¶½à¶à·à¶º යà·à¶à· ලà·à· à¶à¶«à·à·à·à¶¸à· à·à¶± චà¶à¶» ලà·à¶ à·à·à¶¸à·à¶±à·âයයට à·à¶©à· à·à·à¶½à¶à·à¶º යà·à¶à· ලà·à· චඩ෠à·à·à¶à·à¶¸à¶º à·à·à¶±à·à·à¶à¶¸à· à¶à¶. à·à·à¶¸à·à¶±à·âය දà·à¶±à·à¶ à¶à¶´à¶»à·à¶¸ à¶à·à·à¶«à¶à·à·à¶º à¶à·à· à¶à¶±à·à¶±à¶à·à¶à·à·à¶½ à·à·à¶» 32 à·à·à¶§ 41 ° C (90 à·à·à¶§ 106 ° F) දà¶à·à·à· පරà·à·à¶ºà¶ පà·à¶à·. à¶à¶¯à·à·à¶»à¶«à¶ºà¶à· ලà·à·, ජà·à¶¶à·à¶§à· නà¶à¶»à¶ºà·, චපà·âරà·à¶½à· මà·à·à¶ºà· à·à·à¶¸à·à¶±à·âය දà·à·à¶½à· à¶à·à·à¶«à¶à·à·à¶º 28 à·à·à¶§ 34 °C (82 à·à·à¶§ 93 °F) දà¶à·à·à· පරà·à·à¶ºà¶ පà·à¶à·. නමà·à¶à· චයà·à¶»à·à¶½à·à·à· à·à·, මà·à¶§à¶»à· 1,535 à·à·à¶§ 1,600 (චඩ෠5,036 à·à·à¶§ 5,249 ) දà¶à·à·à· පරà·à·à¶ºà¶ පà·à¶à·à¶± චà¶à¶», à¶à·à¶¸à·à·à·à¶±à¶ºà·à¶¯à· à¶à¶´à¶»à·à¶¸ à¶à·à·à¶«à¶à·à·à¶º 30 °C (86 °F) à·à¶± චà¶à¶» à·à·à¶ à¶à¶à·à·à· ද෠චà·à¶¸ à·à·à¶ºà·à¶±à· 9 °C (48 °F) à·à·.[96] à¶à·à·à¶¶à·à¶¸à· à·à¶½ මà·à¶§à¶»à· 500 à·à·à¶§ 800 දà¶à·à·à· (චඩ෠1,640 à·à·à¶§ 2,624 ) පරà·à·à¶ºà¶ පà·à¶à·, ජà·à¶±à· මà·à·à¶ºà· à¶à¶«à·à·à·à¶¸à·à¶¸ මà·à·à·à¶½ චà¶à·à·à·à¶à· දà¶à·à·à· à·à·à¶»à· à¶à·à¶»à¶ºà· à·à·à¶§à·à¶± චයට à·à·à¶´à·à¶à·à·à· à·à· à·à·à·à·à¶½à· à·à·. දà·à·à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· à·à· ජනà·à·à¶»à· යන෠à·à·à¶¸à·à¶±à·âය චඩ෠à¶à·à·à¶«à¶à·à·à¶º 15 °C (59 °F) à¶à¶»à¶¸à· පà·à· à·à·à¶§à·à¶± à·à·à·à·à¶½à·à¶¸ මà·à·à¶ºà¶ºà·. ජà·à¶¶à·à¶§à·à·à· à¶à¶«à·à·à·à¶¸à· චරà·à¶° à·à·à·à·à¶ දà·à·à¶à·à¶«à¶ºà¶à· (BSh) à·à· à¶à¶«à·à·à·à¶¸à· à¶à·à¶±à·à¶à·à¶» දà·à·à¶à·à¶«à¶ºà¶à· (BWh) à¶à¶, නමà·à¶à· à¶à·à· ම à¶à¶±à·à¶±à¶à·à¶à·à·à¶½ à¶à·à·à¶«à¶à·à·à¶º බà·à·à·à·à·à¶±à· මධà·âයà·à·à¶® à·à·.[96]
ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à· දà·à·à¶à·à¶«à¶º à¶à·à·à¶±à¶¯à·à¶ à·à·à¶»à· බඩ පà·âරදà·à·à·à¶½ à·à·à·à·à¶ à·à·à¶§ රට෠මධà·âයම, à¶à¶à·à¶»à·, බටà·à·à¶» à·à· දà¶à·à¶«à· පà·âරදà·à·à·à¶½ චරà·à¶° à·à·à·à·à¶ දà·à·à¶à·à¶«à¶º දà¶à·à·à· à·à·à·à·à¶¯à·. නà·à¶à·à¶±à·à·à¶» මà·à·à·à¶¯à· à¶à·à¶»à¶ºà· à·à·à¶»à·à·à·à¶ à·à¶»à·à·à·à¶´à¶à¶±à¶º චà¶à¶½à· 5 (මà·.මà·. 131)ට à·à¶©à· චඩà·à¶º; මධà·âයම à¶à¶³à·à¶à¶»à¶ºà· à·à¶»à·à·à·à¶´à¶à¶±à¶º චà¶à¶½à· 8 à·à·à¶§ 16 දà¶à·à·à· (මà·.මà·. 200 à·à·à¶§ 400 ) පමණ à·à·. à·à·à¶»à· බඩ පà·âරදà·à·à·à¶½à¶§ à·à¶©à· චභà·âයනà·à¶à¶»à¶ºà· à¶à·à¶à¶¸à¶±à¶º à·à·à¶½à¶à·à¶º යà·à¶à· ලà·à· චඩà·à¶º.
නà¶à¶»à¶º | ජà·à¶½à· (°C) | ජà·à¶½à· (°F) | ජනà·à·à¶»à· (°C) | ජනà·à·à¶»à· (°F) |
---|---|---|---|---|
ජà·à¶¶à·à¶§à· නà¶à¶»à¶º | 41/31 | 107/88 | 28/21 | 83/70 |
චල෠à·à¶¶à·à·à· | 36/25 | 96/77 | 26/15 | 79/60 |
ටà·à¶©à·à¶¢à·à¶»à· | 41/31 | 107/88 | 29/22 | 84/72 |
දà·à¶à·à¶½à· | 38/27 | 100/81 | 27/17 | 80/63 |
à¶à¶¶à·à¶¶à·à¶à· | 41/30 | 105/87 | 28/22 | 84/72 |
චරà·à¶§à· | 36/25 | 97/78 | 25/15 | 78/60 |
රනà·à¶©à· | 34/23 | 94/73 | 23/13 | 74/56 |
à·à·à¶½à·à·à·à¶½à· | 38/28 | 101/81 | 26/17 | 79/62 |
චල෠à¶à¶©à· | 38/27 | 100/82 | 26/16 | 80/61 |
චයà·à¶»à·à¶½à·à·à· | 31/18 | 88/66 | 22/9 | 71/49 |
à·à¶±à¶¢à·à·à· à·à¶à·à·à¶à¶»à¶«à¶º
රට෠à·à·à¶à·à·à¶½à¶à· à·à· à·à¶à·à¶à·à· à·à·à·à·à· ජà·à·à¶à· à·à¶±à·à¶±à· රට෠මà·à· ෠භà·à¶¸à· පà·âරමà·à¶«à¶ºà·à¶±à· à·à·à¶ºà¶ºà¶§ à¶à¶à¶à¶§à¶à· à·à¶©à· චඩ෠à·à¶±à·à¶±à·à¶à¶» පà·âරමà·à¶«à¶ºà¶à· à·à·à·à¶ à¶à¶§à·à¶ භ෠දරà·à·à¶±à¶ºà¶ ය.[97] à·à¶±à¶¢à·à·à· පà·âරධà·à¶± à¶à¶½à·à¶´ à¶à·à¶±à¶à· පà·à¶»à· පà·à¶à·à¶»à· à¶à¶, à¶à¶±à¶¸à· රට෠à¶à¶à·à¶»à· à¶à¶³à·à¶à¶» පà·âරදà·à·à¶ºà· à·à·à¶§ à¶à·à· දà¶à·à¶«à· à·à· මධà·âයම à¶à·à¶§à·à· à¶à·à¶±à·à¶à¶³à· à·à·à¶±à·à· දà¶à·à·à· à·à¶± චà¶à¶» à·à·à¶»à· බඩ à¶à¶½à·à¶´à¶ºà·à¶±à· චà·à·à¶±à· à·à·.
à·à¶±à¶¢à·à·à· à·à·à·à·à· බà·à·à·à¶¸à¶ºà¶à· රට෠à¶à¶à·à¶»à· පà·âරදà·à·à¶ºà·, දà·à·à· à·à¶±à·à¶±à·à¶à¶» ජà·à¶à·à¶ à·à¶±à·à¶¯à·âයà·à¶±à¶ºà· පරà·à·à¶» පදà·à¶°à¶à·à¶º à¶à·à· දà¶à·à¶±à¶§ ලà·à¶¶à·. මà·à¶§à¶» 1,500 චà·à·à¶¸à·à¶±à·âය à¶à¶±à·à¶±à¶à·à¶à·à¶ºà¶ (චඩ෠4,921), පà·âරදà·à·à¶ºà¶§ මà·à¶§à¶»à· 1,783 (චඩ෠5,850) චà¶à¶³à· මà·à¶¯à·à¶±à¶à· à·à·à·à¶ පà·âරදà·à· à¶à¶à·à· à¶à· à·à·. à¶à¶º ජà·à¶±à·à¶´à·à¶»à·à· පà·âරà·à·à·à¶»à· à·à¶±à·à¶±à·à¶à¶»à¶ºà· à·à¶»à·à¶ à¶à·à¶½à·à¶¸à·à¶§à¶»à· 3.5 (à·à¶»à·à¶ à·à·à¶à¶´à·à¶¸à· 1 ) චපà·âරදà·à·à¶ºà¶à· à¶à·à¶»à¶«à¶º à¶à¶»à¶ºà·. බà·à·à· à¶à·à· මà·à¶§à¶» 20 (චඩ෠66) දà¶à·à·à· à¶à·à· යයà·. මà·à¶¸ à·à¶±à·à¶±à·à¶à¶» පà·âරදà·à·à¶º à·à¶³à·à· යà·à¶¸à· à¶à¶»à·à¶¢à¶±à¶ºà¶§ ලà¶à·à· à¶à¶à· à·à· à¶à·à·à¶«à·à¶ ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à·âරà·à¶±à·à¶à·à¶½à·à¶±à· (à¶à·à¶»à·à¶½à·à¶½à·à¶à·) à¶à· පà·âරධà·à¶± à·à·à·à·à·à¶®à·à¶±à¶º à·à¶± චà¶à¶» මà·à¶à¶à¶¯à· පà·âරà·à·à¶¯à·à¶° à·à· à¶à·à¶à· පà·à·à·à¶¨à·à¶à·à·à¶à¶ºà·à¶à· à·à¶± පà·à¶½à·à¶§à·à·à·à¶´à·à·à· à¶à·à¶»à·à¶±à·à·à·à·à· (à¶à·à¶½à·à¶¶à·âරà·à¶±à· à·à¶»à·à¶´à¶ºà·à¶à·) à·à·. රට à¶à·à· à·à¶³à·à¶±à·à¶à¶à· මà·à· à· à·à·à·à·à·à·à¶½à·à¶±à· 60% à¶à· පමණ à·à¶± බà·à¶à·à·à·à·à·à¶©à· à·à· à¶à¶½à·à·à· à¶à·à· à¶à¶à·à· ෠දà·à·à¶¸à¶º à·à· à¶à·à· à·à·à¶ à·à·à·à·à· රà·à·à·à¶ºà¶à· ද à¶à·à· චඩà¶à¶à· à·à·.
ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à· à·à¶±à¶¢à·à·à· ජà·à· à·à·à·à·à¶°à¶à·à·à¶ºà¶§ චදà·à· රට෠පà·à¶à·à¶à¶©à¶§ චනà·à·, ජà·à¶à·à¶ºà· à·à·à¶ à·à·à·à·à· 820 à¶à¶§ à·à¶©à·, චපà·à·à·à¶¨à·à¶à·à·à¶±à· à·à·à·à·à· 493 à¶à·, මà¶à·à·à·âය à·à·à·à·à· 455 à¶à·, à¶à¶»à¶ à·à·à·à·à· 40 à¶à·, à¶à¶·à¶ºà¶¢à·à·à· à·à·à·à·à· à¶à·à¶±à¶à·, පà¶à·à·à· à·à·à·à·à· 360 à¶à· à·à· à¶à·à·à·à¶»à¶´à·à¶ºà·à¶±à· à·à·à·à·à· 66 à¶à· චඩà¶à¶à· à·à·.[97] ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à· à·à¶±à¶¢à·à·à· à·à¶à·à¶±à· චපà·âරà·à¶à·à·à· ජà·à· à·à·à·à·à¶°à¶à·à· à¶à¶«à·à·à·à¶¸à· à¶à¶½à·à¶´à¶ºà· à·à· රà¶à· මà·à·à·à¶¯à· à·à· à¶à¶©à¶±à· බà·à¶à·à¶ à¶à·à¶»à¶½à·à¶´à¶» à¶à¶«à·à·à·à¶¸à· à·à·à¶®à·à¶±à¶ºà· à¶à·à¶§à·à¶à· ලà·à·à¶¯ ලà·à¶ºà·à·à·à¶à·à¶à¶ à¶à¶» à¶à¶.[98] à¶à·à·à·à¶»à¶´à·à¶ºà·à¶±à·à¶§ Soemmerring's gazelle à·à· Pelzeln's gazelle à·à·à¶±à· à¶à¶±à·à¶§à·à¶½à·à¶´à· à·à·à·à·à· à¶à·à·à·à¶´à¶ºà¶à· à¶à¶à·à· à¶à· à·à·. 1970 මà·à¶½à· භà·à¶à¶ºà· à·à·à¶§ පනà·à· à¶à¶à· දඩයම෠à¶à·à¶±à¶¸à· පà·âරà¶à·à¶µà¶½à¶ºà¶à· ලà·à· මà·à¶¸ à·à·à·à·à· ම෠à·à¶± à·à·à¶§ à·à·à¶³à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à¶«à¶º à·à· à¶à¶. චනà·à¶à·à¶à· ලà·à¶à·à·à¶«à·à¶ à¶à·à·à·à¶»à¶´à·à¶ºà·à¶±à· à·à¶±à·à¶±à· à¶à·âරà·à·à·à¶à· à·à·à¶¶à·âරà·, à·à¶¸à·à¶¯à·âරයන෠බබà·à¶±à· à·à· à·à¶±à·à¶§à¶»à·à·à· à¶à¶±à·à¶§à·à¶½à·à¶´à· ය. චà·à¶¯à·à¶±à¶¸à¶§ ලà¶à·à·à·à¶º à·à·à¶à· à·à·à·à·à·à¶ºà¶à· à·à¶± à·à·à¶»à·à¶à·à¶à·, ඩ෠ජà·à¶à·à¶ à·à¶±à·à¶¯à·âයà·à¶±à¶ºà· ද දà¶à·à¶±à¶§ ලà·à¶¶à·. à·à·à¶»à· බඩ ජලයà·à·à· ඩà·à¶à·à¶ à·à· චබà·à·à·à¶±à·à¶ºà·à¶±à· ජà·à¶± à¶à¶; දà·à·à·à¶±à·à¶± à·à·à¶©à·à¶¯à·à¶» චධà·âයයන මà¶à·à¶±à· à¶à·à·à·à¶»à· à¶à·à¶»à·à¶¸ චà·à·à·âය à·à·. à¶à·à· à¶à·à·à·à¶¶à·à·à¶±à· à·à· à¶à¶à·à·à·à·à¶±à· à¶à·à·à·à¶¶à·à·à¶±à· à·à·à¶»à· බඩ ජලය෠à·à·à¶§à·à¶± චà¶à¶» à¶à·à·à¶¯à· à¶à·à¶¯à·à¶½à·à¶½ ද à·à·à¶¯à· à·à·.[99][100] à¶à·à·à¶±à¶¯à·à¶ චපà·âරà·à¶à·à¶±à· චà·à¶§à· Acinonyx jubatus soemmeringii ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à· à·à¶³ à·à· à¶à·à·à· à¶à¶à·à¶ºà· à·à·à¶½à¶à·.
à¶à¶»à·à¶®à·à¶à¶º à·à¶à·à·à¶à¶»à¶«à¶º
ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à· à¶à¶»à·à¶®à·à¶à¶º බà·à·à· දà·à¶»à¶§ à·à¶à¶à·à¶±à·à¶¯à·âරණය à·à· à¶à¶à·à¶à· à·à·à·à· චà¶à·à¶ºà¶§ ය. à·à·à¶«à·à¶¢ à¶à·âරà·à¶ºà·à¶à·à¶»à¶à¶¸à· රට෠නà·à¶¯à·à·à· à·à·à· ඳ පà·âරà¶à·à¶´à¶à·à¶à· à·à· රà¶à· මà·à·à·à¶¯à· à·à¶à¶à·âරමණ à·à·à¶®à·à¶±à¶ºà¶à· ලà·à· à¶à¶´à·à¶ºà¶¸à·à¶»à·à¶à·à¶ පà·à·à·à¶§à·à¶¸ à·à¶§à· à¶à·à¶»à¶à·à¶ºà·. à·à·à¶¸à·à¶ à·à¶»à·à·à·à¶´à¶à¶±à¶º à·à·à¶à·à·à·à¶±à· à¶à· à·à· à· à·à· පලà¶à·à¶»à· පà·âරධà·à¶± නà·à·à·à¶´à·à¶¯à¶± භà·à¶ à·à¶± චà¶à¶» චනà·à¶à·à¶à· à¶à·à·à¶» දà·âරà·à·âය à¶à¶±à¶ºà¶±à¶º à¶à·à¶»à·à¶¸ චà·à·à·âය à·à·. 2013 ද෠ද෠දà·à·à·à¶º නà·à·à·à¶´à·à¶¯à·à¶à¶º (මà·à¶½à¶¯à· à¶à·à¶±à·à¶¸à· බලය à·à¶¸à·à¶±à·à¶à·à¶¸à¶à·à·à¶º) ඩà·à¶½à¶»à· බà·à¶½à·à¶ºà¶± 2.505 ලà·à· à¶à·à·à¶à¶¸à·à¶±à·à¶à· à¶à¶» à¶à¶à· චà¶à¶», à·à·à¶»à·à·à·à¶à· 5% චà·à·à¶¶à· à·à¶»à·à¶°à¶± à·à·à¶à¶ºà¶à· à¶à¶. à¶à¶ පà·à¶¯à·à¶à¶½ à¶à¶¯à·à¶ºà¶¸ ඩà·à¶½à¶»à· 2,874 (PPP) පමණ à·à·. à·à·à·à· චà¶à·à¶º ද෠දà·à·à·à¶º නà·à·à·à¶´à·à¶¯à·à¶à¶ºà·à¶±à· 79.7% à¶à· පමණ à·à· චà¶à¶» à¶à¶»à·à¶¸à·à¶±à·à¶ චà¶à·à¶º 17.3% à¶à· ද à¶à·à·à·à¶à¶»à·à¶¸à·à¶±à·à¶à¶º 3% à¶à· ද à·à·à¶º.[1]
2013 à·à¶± à·à·à¶§, ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à¶»à·à¶ºà· බà·à·à¶½à·à¶¸à· පරà·à¶ºà¶±à·à¶à¶º ජà·à¶à·à¶ºà· à·à·à· ඳà·à¶¸à·à¶±à· à·à·à¶©à· à¶à·à¶§à·à¶à· à·à·à·à¶»à·à·à¶ºà·. à·à¶»à·à¶ºà· à¶à·âරà·à¶ºà·à¶à·à¶»à¶à¶¸à·à·à¶½à·à¶±à· 70%à¶à· පමණ à·à¶¸à¶±à·à·à·à¶ à·à¶±à·à¶±à· චà·à¶½à·à·à·à·à· à¶à¶à·à¶ºà·à¶´à·à¶ºà·à· à·à·à¶ à¶à¶±à¶ºà¶±à¶º à·à· චපනයනය à·à¶± චà¶à¶» à¶à¶º à¶à·à· පà·âරධà·à¶± à·à¶¸à·à¶¯à·âර à·à·à· ඳ මධà·âයà·à·à¶®à·à¶±à¶º ලà·à· à·à¶»à·à¶º මචරඳ෠පà·à¶à·.[101] 2018 à·à¶± à·à·à¶§, à¶à¶à·à¶ºà·à¶´à·à¶ºà·à¶±à· à·à¶à¶à·âරමණ භà·à¶«à·à¶© à·à¶½à·à¶±à· 95% à¶à· මà·à·à·à¶ºà·à¶±à· ලà·à¶¶à·à·à· ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à¶»à·à¶º à·à·à·à·à¶±à·.[102] à·à¶»à·à¶º ජà·à¶à·âයනà·à¶à¶» à¶à¶±à·à¶°à¶± පà·à¶»à·à·à¶¸à· මධà·âයà·à·à¶®à·à¶±à¶ºà¶à· à·à· පà·âරà¶à·à¶±à·à·à·à¶à¶ à¶à·à¶»à·à¶¸à· මධà·âයà·à·à¶®à·à¶±à¶ºà¶à· ලà·à· ද à¶à·âරà·à¶ºà· à¶à¶»à¶ºà·.[1] 2012 දà·, ජà·à¶¶à·à¶§à·à¶ºà·à¶±à· රජය DP World à·à¶¸à¶ à·à·à¶ºà·à¶à·à· ජà·à¶à·à¶ à·à¶à¶à·âරමණ ධà·à¶»à·à¶à·à· à¶à·à¶¯à·à¶»à¶§à¶à· à·à¶»à·à¶°à¶±à¶º à¶à·à¶»à·à¶¸à¶§ චදà·à·à· à¶à¶»à¶± à¶à·à¶±à·à·à¶± පà·âරධà·à¶± à·à¶»à·à¶ºà¶à· à·à¶± දà·à¶»à¶½à· බà·à·à¶½à·à¶¸à· පරà·à¶ºà¶±à·à¶à¶º à¶à¶¯à·à¶à·à¶»à·à¶¸ à¶à¶»à¶¸à·à¶· à¶à· à·à¶º.[103][1] $396 මà·à¶½à·à¶ºà¶± à·à·âයà·à¶´à·à¶à·à¶ºà¶à·, à¶à¶º à·à·à¶»à·à·à·à¶à· චඩ෠මà·à¶½à·à¶ºà¶± 1.5 à·à·à·à·à·à¶ බà·à·à¶½à·à¶¸à· à¶à¶à¶ à·à¶³à·à· පà·à·à·à¶à¶¸à· à·à·à¶½à·à·à¶¸à· à·à·à¶à·à¶ºà·à· à¶à¶.[103]
2011 මà·à¶»à·à¶à· යà·à¶»à·à¶¸à¶±à· à¶à¶±à·à¶§à·âර෠චà·à¶¯à·à¶±à¶¸à· à·à·âරà·à¶«à·à¶à¶ à¶à·à¶»à·à¶¸à· චනà·à· ජà·à¶¶à·à¶§à· ලà·à· 177 à·à¶± à¶à¶»à¶à·à·à·à¶à¶¸ à¶à¶ºà·à¶¢à¶± à¶à¶¸à¶±à·à¶±à·à¶à¶º ලà·à· à·à·âරà·à¶«à·à¶à¶ à¶à¶» à¶à¶.[104] à·à·à¶¢à· à·à·à¶¯à·à· à¶à¶ºà·à¶¢à¶± à·à¶³à·à· පරà·à·à¶»à¶º à·à·à¶©à·à¶¯à·à¶ºà·à¶«à· à¶à·à¶»à·à¶¸ à·à¶³à·à·, ජà·à¶¶à·à¶§à· බලධà·à¶»à·à¶±à· à·à·à·à·à¶° ලà·à¶· නà·à¶½à¶¶à¶± à·à¶à·à·à¶°à·à¶± à·à¶¸à¶ à¶à¶à·à· රට෠à·à·à¶«à·à¶¢ à·à·à¶à·à¶ºà·à·à¶±à· à¶à·à·à¶¸à¶à· à¶à·à¶»à·à¶¸ චරමà·à¶«à· à¶à¶»à¶à¶à· à·à¶à·à¶»à·à¶°à¶± à·à·âයà·à¶´à·à¶à· à¶à¶«à¶±à·à·à¶à· දà·à¶ºà¶à· à¶à¶» à¶à¶. à·à·âයà·à·à·à¶ºà¶ බද෠බර ලà·à·à·à¶½à· à¶à·à¶»à·à¶¸ à·à· පරà·à¶·à·à¶¢à¶± බදà·à¶¯à·à¶±à· නà·à¶¯à·à·à· à¶à·à¶»à·à¶¸à¶§ à¶à¶© දà·à¶¸ à¶à¶à·à· à·à· à¶à·à· පà·à¶½à· à·à· à¶à¶¯à·à¶°à¶¸à¶± චනà·à¶´à·à¶ à¶à¶½à¶à·à¶ à¶à¶» à¶à¶±à·à¶¸à·à¶±à· රජය න෠පà·à¶¯à·à¶à¶½à·à¶ චà¶à·à¶ºà· පà·âරà¶à·à¶´à¶à·à¶à· ද à·à¶³à·à¶±à·à·à· ද෠à¶à¶.[103]
මà·à¶§ චමà¶à¶»à·, à·à·à·à·à¶°à·à¶à¶à·à¶à¶»à¶«à¶º à·à· චà¶à·à·à¶½ à¶à¶ºà·à¶¢à¶±à¶º à·à¶»à·à· à·à·à¶©à· රà·à¶à·à¶ºà· චà·à·à·à¶®à· නà·à¶»à·à¶¸à·à¶«à¶º à¶à·à¶»à·à¶¸ මà¶à·à¶±à· à¶à·à·à¶à¶¸à·à¶±à·à¶à·à¶à¶ 60% නà·à¶à¶»à·à¶ à·à·à¶»à·à¶à·à¶ºà· චනà·à¶´à·à¶à¶º චඩ෠à¶à·à¶»à·à¶¸à¶§ à¶à¶à·à·à·à· දර෠à¶à¶. à·à·à·à·à·à¶ºà·à¶±à·à¶¸ à·à·à¶¯à·à¶½à· à·à¶à¶¯à·à· යටà·à¶à¶½ පà·à·à·à¶à¶¸à· à¶à·à¶©à¶±à·à¶à·à¶¸à¶§ à·à· à¶à·à¶©à· à·à·âයà·à¶´à·à¶»à·à¶½à¶§ à¶à¶°à·à¶» à¶à·à¶»à·à¶¸à·à¶±à· à¶à·à¶ දà·à¶¸à·à¶º à·à·à¶à· à¶à¶¯à·à¶ºà¶¸ à·à·à¶©à· à¶à·à¶»à·à¶¸à¶§ චරමà·à¶¯à¶½à· යà·à¶¸à· à·à· à¶à¶. à¶à·à· à·à¶»à·à¶°à¶± à·à·à¶·à·à¶º à·à·à¶à·à·à·à¶±à·, ද෠දà·à·à·à¶º නà·à·à·à¶´à·à¶¯à·à¶à¶ºà·à¶±à· 15% à¶à· පමණ නà·à¶ºà·à¶¢à¶±à¶º à¶à¶»à¶± ධà·à·à¶» à·à· à¶à·à·à· à·à·à¶à·à·à¶¸à· චà¶à·à¶º ද 2008 à·à·à¶§ à¶à·à· යන à¶à¶ºà·à¶¢à¶±à¶ºà¶à· භà·à¶à·à¶à· à·à·à¶³à·à¶à·. [103]
à¶à¶»à·à¶®à·à¶à¶º à·à¶à·à·à¶à¶»à¶«à¶º
මධà·âයà·à·à¶® à¶à·à¶»à·à¶¸à·à¶ චà¶à·à¶º පà·à· à·à¶½à· à¶à·à¶»à·à¶¸ à·à¶³à·à· à¶à¶´à·à¶à·, ලà·à¶ බà·à¶à¶à·à· à·à· à¶à·à¶½à·à¶º පà·à¶»à·à·à¶»à·à¶ පà·à·à·à¶à¶¸à· à·à·à·à¶º à¶à¶à·à· 2018 à·à¶± à·à·à¶§ නà·à¶¸ à¶à·à¶»à·à¶¸à¶§ à·à·à¶½à·à·à¶¸à· à¶à¶» à¶à¶à· මà·à¶à·à·à·à¶§à· 56 චභ෠à¶à·à¶´ බලà·à¶à·à¶»à¶ºà¶à· à¶à¶¯à·à¶à¶»à¶±à· ලà·à¶¶à·. මà·à¶¸ පà·à·à·à¶à¶¸ මà¶à·à¶±à· පà·à¶±à¶»à·à·à¶»à·à¶à¶± à·à·à¶¯à·à¶½à· à·à·à¶à¶º à·à·à·à¶³à·à¶¸, බලà·à¶à·à¶à·à¶º à·à¶³à·à· ජà·à¶à·à¶º à¶à¶à·à¶ºà·à¶´à·à¶ºà·à· මචයà·à¶´à·à¶¸ චඩ෠à¶à·à¶»à·à¶¸, ඩà·à·à¶½à· ජනනය à¶à¶»à¶± à·à·à¶¯à·à¶½à·à¶º à·à¶³à·à· මà·à¶½ චධà·à¶ à¶à·à¶½à· à¶à¶±à¶ºà¶±à¶º චඩ෠à¶à·à¶»à·à¶¸ à·à· à¶à¶¸à¶à·à¶±à· ද෠දà·à·à·à¶º නà·à·à·à¶´à·à¶¯à·à¶à¶º à·à· ණය චඩ෠à¶à·à¶»à·à¶¸ චපà·à¶à·à·à· à¶à·à¶»à·.[103]
ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à¶¸à·à¶à¶¸ à·à·à¶½à·à¶§à· à¶à¶±à·à·à·à·à·à¶§à·à¶¸à¶±à·à¶§à· (SIS) ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à· චà·à·à¶½à· ලà·à¶à· à¶à¶½à·à¶´à¶ºà· බà·à·à¶½ ලà·à¶«à· à¶à·à¶»à·à¶¸à·à¶à¶à¶»à¶«à¶º à¶à·à¶»à·à¶¸ à·à¶³à·à· මà·à· පරà·à¶¸à·à¶« මà·à·à·à¶ºà·à¶¸à¶à· à¶à¶»à¶¸à·à¶· à¶à· à·à¶º. ටà·à¶±à· මà·à¶½à·à¶ºà¶± 4 චà·à·à¶»à·à·à·à¶ ධà·à¶»à·à¶à·à·à¶ºà¶à·à¶±à· à¶à·âරà·à¶ºà·à¶à·à¶¸à¶ à·à¶± මà·à¶¸ ලà·à¶« à¶à·à¶à· à¶à·à¶»à·à¶¸ à·à·âයà·à¶´à·à¶à·à¶º චපනයන à¶à¶¯à·à¶ºà¶¸ à¶à·à· නà¶à·à· à¶à¶à· චà¶à¶» à·à·à¶©à· රà·à¶à·à¶ºà· චà·à·à·à¶®à· නà·à¶»à·à¶¸à·à¶«à¶º à¶à¶» à¶à¶à· චà¶à¶» පà·âරදà·à·à¶ºà· à·à·à·à·à¶ºà¶±à·à¶§ à·à·à¶©à· මà·à¶»à·à¶¯à·à¶º ජලය ලබ෠ද෠à¶à¶.[1][103] 2012 දà·, ජà·à¶¶à·à¶§à· රජය ලà·à¶´à·à· පරà·à¶ºà¶±à·à¶à¶ºà¶à· à¶à¶¯à·à¶à·à¶»à·à¶¸ à·à¶³à·à· à·à·à¶¸à·à·à·à·à¶ චයà·à¶±à· à·à·à¶¶à¶»à· à¶à¶à¶¢à·à¶±à·à¶ºà¶»à·à¶±à· à·à¶¸à·à¶à¶¸à· à·à·à·à·à·à¶±à· ද බඳà·à· à¶à¶±à·à¶±à· ලදà·. ඩà·à¶½à¶»à· මà·à¶½à·à¶ºà¶± 64 à¶à· à·à¶§à·à¶±à·, මà·à¶¸ à·à·âයà·à¶´à·à¶à·à¶º මà¶à·à¶±à· චà¶à·à¶±à·à¶¯à·à¶ à¶à·à·à¶ºà·à·à· à·à·à· ඳපà·à· ට à·à·à¶»à¶à¶§ ලà·à¶«à· ටà·à¶±à· 5,000à¶à· චපනයනය à¶à·à¶»à·à¶¸à¶§ ජà·à¶¶à·à¶§à·à¶§ à·à·à¶à· à·à·à¶º.[105]
ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à· ද෠දà·à·à·à¶º නà·à·à·à¶´à·à¶¯à·à¶à¶º à·à·à¶»à¶à¶§ à·à·à¶ºà¶ºà¶§ 6à¶à¶§ à·à¶©à· à·à·à¶¸à·à¶±à·âයයà·à¶±à· පà·âරà·à·à¶»à¶«à¶º à·à· චà¶à¶», 1985 ද෠à¶à¶¸à·à¶»à·à¶à·à¶±à· ඩà·à¶½à¶»à· මà·à¶½à·à¶ºà¶± 341 à·à·à¶§ 2015 ද෠à¶à¶¸à·à¶»à·à¶à·à¶±à· ඩà·à¶½à¶»à· බà·à¶½à·à¶ºà¶±Â 1.5 à¶à·Â à·à·à¶º. ජà·à¶¶à·à¶§à·à¶ºà¶±à· à·à·âරà·à¶±à·à¶à· යන෠ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à· මà·à¶¯à¶½à· à¶à¶à¶à¶ºà¶ºà·. à¶à¶º නà·à¶à·à¶à· à¶à¶»à¶±à· ලබනà·à¶±à· රට෠මà·à¶¯à¶½à· චධà·à¶à·à¶»à·à¶º à·à¶± ජà·à¶¶à·à¶§à· ම෠බà·à¶à¶à·à· à·à·à·à·à¶±à·. ජà·à¶¶à·à¶§à·à¶ºà¶±à· à·à·âරà·à¶±à·à¶à· à¶à¶à·à·à¶à· ජනපද ඩà·à¶½à¶»à¶ºà¶§ à·à¶¸à·à¶¶à¶±à·à¶° à¶à¶» à¶à¶à· බà·à·à·à¶±à·, à¶à¶º à·à·à¶¸à·à¶±à·âයයà·à¶±à· à·à·à¶®à·à·à¶» à·à¶± චà¶à¶» à¶à¶¯à·à¶°à¶¸à¶±à¶º à¶à·à¶§à· à·à·à¶à· නà·à·à·. රට à¶à·à· à¶à¶ºà·à¶¢à¶±à¶º à¶à·à¶»à·à·à· à¶à¶à· à¶à¶±à¶±à·à¶¯à·à· à·à¶»à·à¶°à¶±à¶º à·à·à¶¸à¶§ මà·à¶º දà·à¶ºà¶ à·à· à¶à·à¶¶à·.[103][106][107]
2010 à·à¶± à·à·à¶§, à·à·à¶¸à·à¶´à·âරදà·à¶ºà·à¶ à·à· à¶à·à·à¶½à·à¶¸à·à¶º බà·à¶à¶à· 10à¶à· ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à· à¶à·âරà·à¶ºà·à¶à·à¶¸à¶ à·à·. à·à·à¶¸à·à¶½à·à¶ºà·à¶±à· මà·à¶¯à¶½à· à·à·à·à¶¸à·à¶»à· à·à¶¸à·à¶à¶¸à¶à· à·à¶± Dahabshiil à·à· Swiss Financial Investments à·à· චනà·à¶¶à¶¯à·à¶°à·à¶ BDCD à¶à¶à·à· à·à· බà·à·à· දà·à¶±à· පà·à·à¶à·à¶º à·à·à¶» à¶à·à·à·à¶´à¶º à¶à·à· පà·à¶¸à·à¶« à¶à¶. බà·à¶à¶à· පදà·à¶°à¶à·à¶º මà·à¶§ පà·à¶» à¶à¶ºà¶à¶± දà·à¶à¶à·à¶±à· à¶à¶à·à¶°à·à¶à·à¶»à· à¶à¶» à¶à¶: à¶à¶±à·à¶¯à·-à·à·à·à· බà·à¶à¶à·à· à·à· à·à·à¶«à·à¶¢ à·à· à¶à·à¶»à·à¶¸à·à¶ බà·à¶à¶à·à· (BCIMR).[106] à·à¶à·à¶à·à¶¸à¶à· ණය à·à· à¶à·à¶±à·à¶´à¶à· චà¶à·à¶ºà¶à· à·à·à¶à·à¶ à¶à·à¶»à·à¶¸ à·à¶³à·à·, à·à·à¶«à·à¶¢ බà·à¶à¶à·à·à¶½ මà·à¶½à·âය චà¶à·à¶ºà· à¶à·à¶§à·à·à·à¶½à·à¶±à· 30% à¶à· පà·à¶à·à·à·à¶à·à¶± යà·à¶¸à¶§ රජයට චà·à·à·âය à·à·;[පà·à·à·à¶¯à·à¶¸ à¶à·à·à·à·à¶º] ජà·à¶à·âයනà·à¶à¶» බà·à¶à¶à· à·à¶³à·à· චà·à¶¸ à·à·à¶ºà·à¶±à· ජà·à¶¶à·à¶§à·à¶ºà¶±à· à·à·âරà·à¶±à·à¶à· මà·à¶½à·à¶ºà¶± 300à¶à· à¶à¶¯à·à¶»à· පà·âරà·à¶à·à¶°à¶±à¶º à·à¶³à·à· චනà·à·à·à¶»à·à¶º à·à·. à·à·à·à·à¶½ à¶à·à¶±à·à¶´à¶à·à·à¶à· à·à· à·à·à¶±à¶à· à¶à¶´à¶ºà¶à· චà·à·à·âය නà·à·à· à·à·à¶¯à·à·à·à¶à¶¸à· ලà¶à· à¶à·à¶©à· à·à· මධà·âයම පà·âරමà·à¶«à¶ºà· à·à·âයà·à¶´à·à¶» à·à¶³à·à· ණය නà·à¶à·à¶à· à¶à·à¶»à·à¶¸à¶§ බà·à¶à¶à·à·à¶½à¶§ à¶à¶© à·à¶½à·à¶± à¶à¶´à¶à¶» චරමà·à¶¯à¶½à¶à· නà·à¶»à·à¶¸à·à¶«à¶º à¶à·à¶»à·à¶¸ මà¶à·à¶±à· ණය දà·à¶¸ දà·à¶»à·à¶¸à¶à· à¶à¶» à¶à¶.[103]
à·à·à¶¯à· à¶à¶ºà·à¶¢à¶à¶ºà·à¶±à· à¶à·à¶½à·à¶¸à·à¶§à¶» 28.5 දà·à¶ (à·à·à¶à¶´à·à¶¸à· 17.7) චරà·à¶¶à· චරà·à¶°à¶¯à·à·à·à¶´à¶º à·à¶¸à¶ චපà·âරà·à¶à·à·à· චචà·à¶¸à·à¶¶à¶±à·à¶° à¶à·à¶»à·à¶¸à· à·à·à¶à·à¶ºà·à· à¶à·à·à·à¶«à¶º à¶à¶»à¶¸à·à¶±à· à·à·à¶§à·à¶± බ෠à·à·à¶»à·à¶à· à·à·.[108] ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à¶»à·à· à¶à¶à·à¶» පà·à¶½à¶¸, චචපà·à¶½à¶¸ ලà·à· à·à·à¶³à·à¶±à·à·à·. à¶à·à¶»à·à¶à· බà·à¶±à· ලà·à¶©à¶±à· නම෠à¶à¶ºà·à¶¢à¶à¶ºà· මà·à¶¸ à·à·âයà·à¶´à·à¶à·à¶ºà¶§ à·à¶¸à·à¶¶à¶±à·à¶° à¶à¶» à¶à¶. 2010 ජà·à¶±à· මà·à·à¶ºà·à¶¯à· à·à·âයà·à¶´à·à¶à·à¶ºà· I චදà·à¶ºà¶» පà·âරමà·à¶¯ à·à·à¶º.[109]
පà·âරà·à·à·à¶±à¶º à·à¶à·à·à¶à¶»à¶«à¶º
රට෠à¶à¶à¶¸ ජà·à¶à·âයනà·à¶à¶» à¶à·à·à¶±à· à¶à·à¶§à·à¶´à· à·à¶± ජà·à¶¶à·à¶§à· නà¶à¶»à¶ºà· ජà·à¶¶à·à¶§à·-චමà·à¶¶à·à¶½à· ජà·à¶à·âයනà·à¶à¶» à¶à·à·à¶±à· à¶à·à¶§à·à¶´à· , à¶à·à¶½à·à¶§à·à¶±à·à¶à¶ à·à· à·à¶»à¶½à¶à· à¶à·à·à¶±à· à¶à¶¸à¶±à· à·à¶¸à¶ බà·à·à· චනà·à¶à¶»à· මà·à¶¯à·à·à·à¶´à·à¶ මà·à¶»à·à¶ à·à¶³à·à· à·à·à·à¶º à¶à¶»à¶ºà·. à¶à¶ºà·à¶»à· ජà·à¶¶à·à¶§à· යන෠ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à· නà·à¶½ à¶à·à·à¶±à· à·à·à·à¶º à·à¶± චà¶à¶» à¶à¶º රට෠à·à·à·à·à¶½à¶à¶¸ à¶à·à·à¶±à· à·à·à·à¶º à·à·.
න෠à·à· à·à·à¶¯à·âයà·à¶à·à¶à¶»à¶«à¶º à¶à¶»à¶± ලද පà·âරමà·à¶à· මà·à¶´à¶ චඩà·à·à· චබà·à¶¶à·-ජà·à¶¶à·à¶§à· දà·à¶¸à·à¶»à·à¶º 2018 ජනà·à·à¶»à· මà·à·à¶ºà· ද෠à¶à·âරà·à¶ºà·à¶à·à¶¸à¶ à·à·à¶º. à¶à·à· පà·âරධà·à¶± චරමà·à¶« à·à¶±à·à¶±à· à¶à¶à·à¶ºà·à¶´à·à¶ºà·à¶±à· චභà·âයනà·à¶à¶» පà·âරදà·à·à¶º à·à· ජà·à¶¶à·à¶§à·à¶ºà·à¶±à· ඩà·à¶»à¶½à· à·à¶»à·à¶º චà¶à¶» භà·à¶«à·à¶© පà·âරà·à·à·à¶± à·à·à·à· පà·à·à· à¶à·à¶»à·à¶¸à¶ºà·.
à¶à·à¶»à· පà·à¶»à· ජà·à¶¶à·à¶§à· නà¶à¶»à¶ºà· à·à·à¶§ ටà·à¶©à·à¶¢à·à¶»à· à·à·à¶ ටà·à¶©à·à¶¢à·à¶»à· බà·à¶à·à¶ පà·à· à¶à¶»à¶ºà·. ජà·à¶¶à·à¶§à· නà¶à¶»à¶ºà· පà·âරධà·à¶± à·à¶»à·à¶º à·à¶± ජà·à¶¶à·à¶§à· නà¶à¶»à¶ºà¶§ බටà·à·à¶» දà·à·à·à¶±à· ඩà·à¶»à¶½à· à·à¶»à·à¶º à¶à¶. ඩà·à¶»à·à¶½à· à·à¶»à·à¶º න෠චඩà·à·à· චබà·à¶¶à·-ජà·à¶¶à·à¶§à· දà·à¶¸à·à¶»à·à¶º මà·à¶»à·à¶à¶ºà· පරà·à¶ºà¶±à·à¶à¶ºà¶ºà·. à·à·à¶¸à·à¶±à·âය භà·à¶«à·à¶© à·à· à¶à·à¶½à· à¶à¶±à¶ºà¶±à¶º à¶à¶»à¶± දà·à¶»à¶½à·à·à· à·à¶»à·à¶ºà¶§ චමà¶à¶»à·, ජà·à¶¶à·à¶§à· (2018) à¶à·à¶ භà·à¶«à·à¶© à·à· පà·à· à·à¶¸à·à¶´à¶à· à¶à¶±à¶ºà¶±à¶º à·à· චපනයනය à·à¶³à·à· à¶à·à¶à· පà·âරධà·à¶± à·à¶»à·à¶ºà¶±à· à¶à·à¶±à¶à· à¶à¶, ටà·à¶¢à·à¶»à·à·à· à·à¶»à·à¶º (පà·à¶§à·à·à·), ඩමරà·à¶¢à·à¶à· à·à¶»à·à¶º (පà·à· à·à¶¸à·à¶´à¶à·) à·à· à¶à·à¶¶à·à¶§à· à·à¶»à·à¶º (ලà·à¶«à·). à¶à¶à·à¶ºà·à¶´à·à¶ºà·à·à· à¶à¶±à¶ºà¶± à·à· චපනයනà·à¶½à·à¶±à· 95%à¶à· පමණ ජà·à¶¶à·à¶§à·à¶ºà¶±à· à·à¶»à·à¶ºà¶±à· à·à¶»à·à· à¶à¶¸à¶±à· à¶à¶»à¶ºà·.[à¶à·à·à·à¶»à· à¶à¶» නà·à¶¸à·à¶]
ජà·à¶¶à·à¶§à·à¶ºà¶±à· චධà·à·à·à¶à· මà·à¶»à·à¶ පදà·à¶°à¶à·à¶º නම෠à¶à¶» à¶à¶à·à¶à· මà·à¶»à·à¶ à·à¶»à·à¶à·à¶à¶»à¶«à¶ºà¶§ චනà·à· ය. පà·âරà·à¶®à¶¸à·à¶ මà·à¶»à·à¶ ලà·à· à·à¶½à¶à¶±à· ලබන මà·à¶»à·à¶ à·à¶¸à·à¶´à·à¶»à·à¶«à¶ºà·à¶±à·à¶¸ à¶à·à¶» දම෠à¶à¶à· (à¶à·à·à¶ºà· මà·à· ෠දà·à¶ පà·à¶»à·à¶¸) à·à· à·à·à¶¸à·à¶±à·âයයà·à¶±à· à¶à·à· ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à· à·à·à¶ºà¶½à·à¶¸ පà·âරධà·à¶± නà¶à¶» චà¶à¶» à¶à¶¸à¶±à·à¶à¶¸à¶±à¶º à¶à·à¶± යයà·.
ජà·à¶¶à·à¶§à· යන෠21 à·à¶± à·à·à¶ºà·à·à· à·à¶¸à·à¶¯à·âර à·à·à¶¯ මà·à·à¶à· à¶à·à¶§à·à¶à· à·à¶± චà¶à¶» à¶à¶º මධà·âයම à·à· නà·à¶à·à¶±à·à·à¶» යà·à¶»à·à¶´à¶ºà¶§ à·à¶¸à·à¶¶à¶±à·à¶° à·à¶± චà·à¶± à·à·à¶»à· à· à·à·à¶§ à¶à·à· à¶à¶©à·âරà·à¶ºà·à¶§à·à¶à· à¶à¶½à·à¶´à¶º දà¶à·à·à· දà·à· යයà·.[110][111][112][113][114]
මà·à¶°à·âය à·à· à·à·à¶¯à·à¶½à· à·à¶à¶¯à·à· à·à¶à·à·à¶à¶»à¶«à¶º
ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à· à·à·à¶¯à·à¶½à· à·à¶à¶¯à·à· à·à¶±à·à¶±à·à·à·à¶¯à¶± චමà·à¶à·âයà·à¶à·à¶ºà· චධà·à¶à·à¶»à·à¶º යටà¶à¶§ à·à·à¶§à·.[115]
ජà·à¶¶à·à¶§à· ටà·à¶½à·à¶à·à¶¸à· යන෠à·à·à¶¯à·à¶½à· à·à¶à¶¯à·à· à·à·à·à· à·à¶´à¶ºà¶± à¶à¶à¶¸ à¶à¶ºà¶à¶±à¶ºà¶ºà·. à¶à¶º බà·à·à· à·à·à¶§ මයà·à¶à·âරà·à·à·à·à· රà·à¶©à·à¶ºà· රà·à¶½à· ජà·à¶½à¶ºà¶à· භà·à·à·à¶à· à¶à¶»à¶ºà·. චà¶à¶±à·à·à¶» à·à¶ºà·à¶¶à¶»à· à¶à¶´à·à¶§à·à¶à· à¶à·à¶¶à¶½à¶ºà¶à· à·à·à· à¶à¶» à¶à¶à· චà¶à¶» à¶à·âරà·à¶¸à·à¶º පà·âරදà·à· රà·à·à·à¶±à· රà·à·à¶ දà·à·à·à¶º ලà·à¶´à· රà·à¶©à·à¶ºà· පදà·à¶°à¶à· à·à¶»à·à· à·à¶¸à·à¶¶à¶±à·à¶° à·à·. ජà¶à¶à¶¸ à·à·à¶½à·à¶ºà·à¶½à¶»à· à¶à·à¶»à¶«à¶º මà·à¶½à·à¶ à·à·à¶ºà·à¶±à· ජà·à¶¶à·à¶§à· නà¶à¶»à¶ºà· à·à· චචà·à¶§ පà·âරදà·à·à¶ºà¶§ à·à·à¶¸à· à·à·. 2015 à·à¶± à·à·à¶§, දà·à¶»à¶à¶®à¶± පà·âරධà·à¶± මà·à¶»à·à¶ 23,000à¶à· à·à· ජà¶à¶à¶¸/à·à·à¶½à·à¶ºà·à¶½à¶»à· මà·à¶»à·à¶ 312,000à¶à· භà·à·à·à¶à¶ºà· à¶à·à¶¶à·à¶«à·. SEA-ME-WE 3 à·à¶¶à·à¶¸à·à¶»à·à¶±à· à¶à·à¶¶à¶½à¶º ජà·à¶©à·, à·à·à·à·à·, à·à·à·à·à¶½à·, මà·à¶»à·à·à·à¶ºà·à¶½à·, à¶à·à· ඹ, à·à·à¶à¶à¶´à·à¶´à·à¶»à·à· à·à· à¶à¶±à· à¶à¶¶à·à¶¶à¶§ à¶à·âරà·à¶ºà·à¶à·à¶¸à¶ à·à·. දà·à¶»à¶à¶®à¶± චනà·à¶¯à·âරà·à¶à· භà·à¶¸à· මධà·âයà·à·à¶®à·à¶± à¶à¶±à·à¶§à·à¶½à·à·à·à¶§à· 1 (à¶à¶±à·à¶¯à·à¶ºà·à¶±à· à·à·à¶à¶»à¶º) à·à· à¶à¶»à¶¶à·à·à·à¶§à· 1 à¶à¶à·à· à¶à· à·à·. මà·à¶©à¶»à¶¶à·à¶§à·à¶½à· යන෠à¶à¶½à·à¶´à·à¶º මයà·à¶à·âරà·à·à·à·à· රà·à¶©à·à¶ºà· රà·à¶½à· දà·à¶»à¶à¶®à¶± ජà·à¶½à¶ºà¶ºà·.[1]
ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à· à¶à·à·à¶±à·à·à·à¶¯à·à¶½à· රà·à¶´à·à·à·à·à¶±à·à¶º රජය à·à¶à· ජà·à¶à·à¶ à·à·à¶à·à·à¶à¶ºà· à·à·. à¶à¶º à¶à¶à¶¸ භà·à¶¸à·à·à·à¶¨ රà·à¶´à·à·à·à·à¶±à· මධà·âයà·à·à¶®à·à¶±à¶º මà·à¶±à·à¶¸ AM 1, FM 2 à·à· à¶à·à¶§à· à¶à¶»à¶à¶ 0 à·à· දà·à·à·à¶º à¶à·à·à¶±à·à·à·à¶¯à·à¶½à· ජà·à¶½ දà·à¶à¶¯ à¶à·âරà·à¶ºà·à¶à·à¶¸à¶ à¶à¶»à¶ºà·. à·à·à¶à·à·à¶± මà·à¶°à·âය බලපà¶à·âර ලබ෠දà·à¶¸ à·à· à¶à·âරà·à¶ºà·à¶à·à¶¸à¶ à¶à·à¶»à·à¶¸ රජය à·à·à·à·à¶±à· නà·à¶ºà·à¶¸à¶±à¶º à¶à¶»à¶±à· ලà·à¶¶à·.[1] à·à·à¶±à¶¸à·à·à¶½à·à·à¶½à¶§ චà¶à¶±à·à·à¶» Odeon à·à·à¶±à¶¸à· à·à·à¶½à·à·à¶¯ à¶à¶à·à· à¶à· à·à·.[116]
2012 à·à¶± à·à·à¶§, දà·à·à·à¶º චනà·à¶à¶»à·à¶¢à·à¶½ à·à·à·à· à·à¶´à¶ºà¶±à·à¶±à¶±à· 215 à¶à· à·à·à¶§à·à¶ºà·. චනà·à¶à¶»à·à¶¢à·à¶½ භà·à·à·à¶à· à¶à¶»à¶±à·à¶±à¶±à· 99,000 à¶à· පමණ (2015) à·à¶¸à¶±à·à·à·à¶ à·à·à¶º. චනà·à¶à¶»à·à¶¢à·à¶½ රට෠à¶à·à· ම මටà·à¶§à¶¸à· à·à·à¶¸ .dj à·à·.[1]
පà·âරධà·à¶± මà·à¶¯à·âරà·à¶ පà·à·à¶à·à¶´à¶à· රජය à·à¶à· à·à·: පà·âරà¶à· භà·à·à· දà·à¶±à¶´à¶à· La Nation, à¶à¶à¶à·âරà·à·à· à·à¶à·à¶´à¶à· Djibouti Post à·à· චරà·à¶¶à· à·à¶à·à¶´à¶à· Al-Qarn. රà·à¶¢à·âය පà·âරà·à·à¶à·à¶à· à¶à¶¢à¶±à·à·à·à¶º Agence Djiboutienne d'Information à·à·. රà·à¶¢à·âය නà·à·à¶± පà·à·à¶à· à·à·à¶¶à· චඩà·à· à·à·à¶¯à·à·à¶ºà¶±à·à·à· පà·à·à·à¶§à· à¶à¶; à¶à¶¯à·à·à¶»à¶«à¶ºà¶à· ලà·à·, La Voix de Djibouti බà·à¶½à·à¶¢à·à¶ºà¶¸à· à·à·à¶§ à¶à·âරà·à¶ºà·à¶à·à¶¸à¶ à·à·.[117]
à·à¶à¶ à·à¶»à¶ à·à·âයà·à¶´à·à¶»à¶º à·à¶à·à·à¶à¶»à¶«à¶º
ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à· à·à¶à¶ à·à¶»à¶ à·à·âයà·à¶´à·à¶»à¶º රට෠à·à¶»à·à¶°à¶±à¶º à·à¶± à¶à¶»à·à¶®à·à¶ චà¶à·à¶ºà¶à· à·à¶± චà¶à¶» à¶à¶º à·à·à¶»à¶à¶§ 80,000 à¶à¶§ à·à¶©à· චඩ෠à·à¶à¶ à·à¶»à¶à¶ºà·à¶±à· ජනනය à¶à¶»à¶± à¶à¶»à·à¶¸à·à¶±à·à¶à¶ºà¶à·, බà·à·à· දà·à¶»à¶§ රට෠පà·âරධà·à¶± නà·à·à·à¶ à¶à¶³à·à·à¶»à·à·à¶½ à·à·à¶®à·à¶±à¶à¶ à¶à¶» à¶à¶à· à·à·à¶½à·à¶¯à·à¶¯à·à·à¶±à·à¶à· පà·à·à¶½à· චය à·à· මà·à¶à·à¶»à¶±à·à¶º.[118] à·à¶à¶à·âයà·à· à¶à·à· යමà·à¶±à· à¶à·à¶¶à·à¶«à¶¯, à·à¶à¶ à·à¶»à¶ à·à¶»à·à¶°à¶±à¶º à·à·à¶¸à· à¶à· à·à·à¶à· à·à·à·à· මචපà·à¶¸à·à¶«à·à¶¸ නà¶à¶» à¶à·à¶»à·à¶¸ පà·à· à·à¶¶à¶³ à¶à¶à· පà·à¶à·.
යටà·à¶à¶½ පà·à·à·à¶à¶¸à· නà·à·à· à·à¶à¶ à·à¶»à¶à¶ºà·à¶±à·à¶§ à·à·à·à·à¶°à·à¶±à· à¶à¶¸à¶±à· à¶à·à¶»à·à¶¸à¶§ චපà·à·à· à·à¶± චà¶à¶» පà·à¶¯à·à¶à¶½à·à¶ à·à¶à¶ à·à¶» à·à¶³à·à· à·à·à¶ºà¶¯à¶¸à· චධà·à¶ à·à·. 2018 ජනà·à·à¶»à· මà·à·à¶ºà·à¶¯à·[119] චඩà·à·à· චබà·à¶¶à· à·à·à¶§ ජà·à¶¶à·à¶§à· දà¶à·à·à· දà·à¶¸à·à¶»à·à¶º මà·à¶»à·à¶à¶º නà·à·à¶ à·à·à·à·à¶ à¶à·à¶»à·à¶¸à·à¶±à· පà·à· à¶à·à¶©à¶¶à·à¶¸à· à¶à¶¸à¶±à·à¶à¶¸à¶±à¶º ද නà·à·à¶ à¶à¶»à¶¸à·à¶· à·à·à¶º.ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à· පà·âරධà·à¶± භ෠à·à·à¶¯à·âයà·à¶à·à¶¸à¶ à¶à·à·à¶ රà·à¶ºà¶ºà¶±à· දà·à¶ à·à¶± à¶à¶¶à· à·à·à¶½ à·à· චà·à·à¶½à· à·à·à¶½ රට෠à¶à·à· ම à·à¶à¶ à·à¶»à¶ à¶à¶¸à¶±à·à¶±à·à¶à¶ºà¶±à· à·à·. මà·à¶¸ චඩà·à· දà·à¶[120] à·à·à¶¸ à·à·à¶»à¶à¶¸ බà·à·à· à·à¶à¶ à·à¶»à¶à¶ºà·à¶±à· නà·à¶´à·à¶¸à·à¶«à·à¶± දà·à¶»à·à·à¶® à·à·à¶®à·à¶± à·à·à¶ºà¶± à·à¶à¶ à·à¶»à¶à¶ºà·à¶±à· à·à·à¶º à¶à¶«à¶±à¶à· à¶à¶à¶»à·à·à¶«à¶º à¶à¶»à¶ºà·.
බලà·à¶à·à¶à·à¶º à·à¶à·à·à¶à¶»à¶«à¶º
ජà·à¶¶à·à¶§à· à¶à¶±à·à¶°à¶± à¶à·à¶½à· à·à· ඩà·à·à¶½à· බලà·à¶à·à¶» à·à¶½à·à¶±à· මà·à¶à·à·à·à¶§à· 126 චà·à·à¶®à·à¶´à·à¶ à·à·à¶¯à·à¶½à· බල à¶à¶à·à¶´à·à¶¯à¶± ධà·à¶»à·à¶à·à·à¶à· à¶à¶.[121] 2002 ද෠à·à·à¶¯à·à¶½à· බල නà·à·à·à¶´à·à¶¯à¶±à¶º à¶à·à¶à·à·à·à¶§à· පà·à¶º 232 à¶à· à·à· චà¶à¶» පරà·à¶·à·à¶¢à¶±à¶º à¶à·à¶à·à·à·à¶§à· පà·à¶º 216 à·à·à¶º. 2015 දà·, à¶à¶ පà·à¶¯à·à¶à¶½ à·à·à¶»à·à·à·à¶ à·à·à¶¯à·à¶½à· පරà·à¶·à·à¶¢à¶±à¶º à¶à·à¶½à·à·à·à¶§à· පà·à¶º 330 (kWh) පමණ à·à·; à¶à¶´à¶¸à¶±à¶à· නà·à·, ජනà¶à·à¶±à¶ºà·à¶±à· 45% à¶à¶§ පමණ à·à·à¶¯à·à¶½à·à¶º à·à¶³à·à· පà·âරà·à·à·à¶º නà·à¶¸à·à¶à· චà¶à¶»,[121] රට෠à·à·à¶¯à·à¶½à·à¶¶à¶½ à¶à·à·à·à¶à·âරය෠à·à¶´à·à¶»à· නà·à¶¸à·à¶à· à¶à¶½à·à¶½à·à¶¸à· මටà·à¶§à¶¸ à·à·à¶½à¶à·à¶º යà·à¶à· ය. ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à· à¶à¶½à·à¶½à·à¶¸à·à¶±à· 65%à¶à· à¶à·à¶´à·à¶à·à¶¸à¶à· à¶à¶»à¶± à¶à¶à·à¶ºà·à¶´à·à¶ºà·à·à·à¶±à· ජලà·à·à¶¯à·à¶½à· à¶à¶±à¶ºà¶±à¶º à·à·à¶©à· à¶à·à¶»à·à¶¸, රට෠පà·à¶±à¶»à·à¶¢à¶±à¶±à·à¶º බලà·à¶à·à¶à· à·à·à¶´à¶ºà·à¶¸ à¶à·à· නà·à¶à·à·à¶¸ à·à¶³à·à· à·à·à¶½à¶à·à¶º යà·à¶à· à¶à·à¶»à·à¶ºà¶·à·à¶»à¶ºà¶à· à¶à¶§à· à¶à¶»à¶±à· à¶à¶.[121] භà·à¶à·à¶´ à·à·à¶·à· à·à·à¶®à·à¶±à¶ºà¶à· දà·à¶±à¶§à¶¸à¶à· චà·à·à¶½à· à·à·à¶½ චà·à¶½ à¶à¶à· à·à·à¶®à·à¶±à¶ºà¶ à¶à¶¯à·à¶à·à¶»à·à¶¸à· à¶à¶»à¶¸à·à¶· à¶à¶» à¶à¶. à¶à·âරà·à¶±à·à¶©à· බà·à¶»à· à·à· පà·âරà¶à·à· à·à·à¶½à·à¶§à·à¶ºà¶à· බලà·à¶à·à¶»à¶º (à·à·à¶»à·âය බලà·à¶à·à¶») à¶à¶¯à·à¶à·à¶»à·à¶¸à·à¶±à· මà·à¶à·à·à·à¶§à· 50 චධà·à¶»à·à¶à·à·à¶à· ජනනය à¶à·à¶»à·.
ජනà·à·à¶à·à·à¶º à·à¶à·à·à¶à¶»à¶«à¶º
à¶à¶à·à·à·à·à·à¶ ජනà¶à·à¶±à¶º | ||
---|---|---|
à·à·à¶» | ජනà¶à·à¶«. | ±% p.a. |
1950 | 62,001 | â    |
1955 | 69,589 | +2.34% |
1960 | 83,636 | +3.75% |
1965 | 114,963 | +6.57% |
1970 | 159,659 | +6.79% |
1977 | 277,750 | +8.23% |
1980 | 358,960 | +8.93% |
1985 | 425,613 | +3.47% |
1990 | 590,398 | +6.76% |
1995 | 630,388 | +1.32% |
2000 | 717,584 | +2.62% |
2005 | 784,256 | +1.79% |
2010 | 850,146 | +1.63% |
2015 | 869,099 | +0.44% |
2018 | 884,017 | +0.57% |
මà·à¶½à·à·à·âරය: ලà·à¶ බà·à¶à¶à·à·[122] |
ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à· ජනà¶à·à¶±à¶º 921,804 à¶à· පමණ à·à·.[123][124] à¶à¶º බà·à· à·à·à¶»à·à¶à·à¶ රටà¶à·. 1955 ද෠69,589 à·à·à¶§ 2015 à·à¶± à·à·à¶§ 869,099 පමණ දà¶à·à·à· à·à·à¶©à· à·à· දà·à·à·à¶º ජනà¶à·à¶±à¶º 20 à·à·à¶±à· à·à·à¶ºà·à·à· චà·à·à·à¶± භà·à¶à¶ºà·à¶¯à· à·à·à¶à¶ºà·à¶±à· à·à¶»à·à¶°à¶±à¶º à·à·à¶º. ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à¶½à¶§ à¶à·à·à¶«à·à¶ à·à·à·à·à¶½à¶à¶¸ ජනà·à·à¶»à·à¶à·à¶ à¶à¶«à·à¶©à·à¶ºà¶¸à· දà·à¶ à·à¶±à·à¶±à· à·à·à¶¸à·à¶½à· (60%) à·à· චà·à·à¶»à· (35%) ය.[1] à·à·à¶¸à·à¶½à· à¶à·à¶à·âර à·à¶à¶»à¶ à¶à¶º පà·âරධà·à¶± à·à·à¶ºà·à¶±à· à¶à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶¸à¶±à·à·à·à¶ à·à¶± චà¶à¶» පà·à·à· à¶à¶©à¶¶à·à¶»à·à·à· à·à· à·à¶¶à·à¶»à· චà·à¶½à· à¶à¶´ à·à¶à·à¶º à¶à·à·à¶à·à¶à·à¶±à· à·à¶¸à¶±à·à·à·à¶ à·à·.[125] ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à· ජනà¶à·à¶±à¶ºà·à¶±à· à¶à¶à·à¶»à· 5% මà·à¶½à·à¶ à·à·à¶ºà·à¶±à· යà·à¶¸à¶± චරà·à¶¶à·à·à¶»à·à¶±à·, à¶à¶à·à¶ºà·à¶´à·à¶ºà·à¶±à·à·à¶±à· à·à· යà·à¶»à·à¶´à·à¶ºà¶ºà¶±à· (පà·âරà¶à· à·à· à¶à¶à·à¶½à· ජà·à¶à·à¶à¶ºà¶±à·) à·à¶¸à¶±à·à·à·à¶ à·à·. පà·âරදà·à·à·à·à·à·à¶±à·à¶à·à¶±à· à¶à·à¶±à·à¶± à·à·à¶ºà·à¶±à· 76% නà·à¶à¶»à·à¶ à·à·à·à·à¶ºà¶±à· ය; à¶à¶à·à¶»à· චය à¶à¶¬à·à¶»à·à¶±à· ය.[1] ජà·à¶¶à·à¶§à· චà·à¶§ පà·âරà·à¶±à·à¶à·à¶½à·à¶±à· à·à¶à¶à·âරමණà·à¶à¶ºà¶±à· à·à· à·à¶»à¶«à·à¶à¶à¶ºà·à¶±à· à¶à¶«à¶±à·à·à¶à¶§ ද à·à¶à·à¶à·à¶»à¶à¶à·à·à¶º à·à¶´à¶ºà¶± චà¶à¶», à¶à·à· à¶à·à·à·à¶¸à·à¶´à·à¶½à·à¶§à¶±à· නà·à¶à¶»à·à¶à¶à·à·à¶º à·à·à¶à·à·à·à¶±à· ජà·à¶¶à·à¶§à· නà¶à¶»à¶º "රà¶à· මà·à·à·à¶¯à· පà·âරà¶à· à·à·à¶à¶à·à¶" යන චනà·à·à¶»à·à¶® නà·à¶¸à¶ºà·à¶±à· à·à·à¶³à·à¶±à·à·à·.[126] චපà·âරà·à¶à·à·à· නà·à¶à·à¶±à·à·à¶» à·à·à¶»à· à¶à·à¶»à¶ºà· ජà·à¶¶à·à¶§à· පà·à·à·à¶§à·à¶¸ නà·à·à· à¶à¶º à¶à¶½à·à¶´à·à¶º à·à¶à¶à·âරමණය෠à¶à·à¶±à·à¶¯à·âරà·à·à¶®à·à¶±à¶ºà¶à· බà·à¶§ පà¶à· à¶à¶»à¶ºà·, à·à·à¶¸à·à¶½à·, යà·à¶¸à¶± à·à· à¶à¶à·à¶ºà·à¶´à·à¶ºà·à¶±à·à·à¶±à· à¶à¶½à·à·à· à·à· à¶à¶à·à¶»à· චපà·âරà·à¶à·à·à¶§ යන à¶à¶¸à¶±à·à¶¯à· රට à·à¶»à·à· à¶à¶¸à¶±à· à¶à¶»à¶ºà·. යà·à¶¸à¶±à¶ºà· à·à·à¶§ à·à·à·à·à¶½ à·à¶à¶à·âරමණà·à¶à¶ºà¶±à· à¶à¶½à· à¶à¶¸à¶à· ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à·à¶ ලà·à¶¶à· à¶à·à¶¶à·.[53][127]
භà·à·à· à·à¶à·à·à¶à¶»à¶«à¶º
ජà·à¶¶à·à¶§à· යන෠බà·à·à¶·à·à·à· ජà·à¶à·à¶ºà¶à·.[1] පà·âරදà·à·à·à·à·à·à¶±à·à¶à·à¶±à· බà·à·à¶à¶»à¶ºà¶à· à·à·à¶¸à·à¶½à· (à¶à¶®à·à¶à¶ºà¶±à· 524,000) à·à· චà·à·à¶»à· (à¶à¶®à·à¶à¶ºà¶±à· 306,000) ප෠ම෠භà·à·à· ලà·à· à¶à¶à· à¶à¶»à¶à·. මà·à¶¸ à·à·âයà·à·à·à¶»à¶ºà¶±à· පà·à· à·à·à·à¶½à·à¶±à· à·à·à¶¸à·à¶½à· à·à· à¶à·à·à¶»à· ජනà·à·à¶»à·à¶à·à¶ à¶à¶«à·à¶©à·à¶ºà¶¸à·à·à¶½ මà·à· භà·à·à·à· à·à·. භà·à·à· දà·à¶à¶¸ à·à·à·à·à¶½ à¶à·à·à¶»à·à·à·à¶ºà·à¶§à·à¶à· à¶à·à·à·à¶§à· පà·à·à¶½à¶§ චයà¶à· à·à·. à·à·à¶¸à·à¶½à·à¶ºà·à·à· à¶à¶à· à¶à¶»à¶± පà·âරධà·à¶± à¶à¶´à¶·à·à·à·à· à·à¶± බà·à¶±à·à¶¯à·à¶»à· à·à·à¶¸à·à¶½à· භà·à·à·à·à¶§ à·à¶©à· à·à·à¶±à·à·à· à¶à¶à·à¶»à· à·à·à¶¸à·à¶½à· යන෠රටà·à·à· à·à· චà·à¶½à·à·à·à·à· à·à·à¶¸à·à¶½à·à¶½à¶±à·à¶à¶ºà· à¶à¶à· à¶à¶»à¶± පà·âරධà·à¶± à¶à¶´à¶·à·à·à·à·à¶ºà·.[129] ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à· නà·à¶½ භà·à·à· දà·à¶à¶à· à¶à¶: චරà·à¶¶à· à·à· පà·âරà¶à·.[130]
චරà·à¶¶à· යන෠à¶à¶à¶¸à·à¶ à·à·à¶¯à¶à¶à·à¶à¶¸à¶à·. à·à·à¶°à·à¶¸à¶à· à·à·à¶à·à·à¶¸à· à¶à·à· , à¶à¶º නà·à·à¶± à·à¶¸à·à¶¸à¶ චරà·à¶¶à· à·à¶½à·à¶±à· à·à¶¸à¶±à·à·à·à¶ à·à·. à·à·à¶ à·à¶à·, පà·âරදà·à·à·à·à·à·à¶±à· 59,000 à¶à· පමණ ජà·à¶¶à·à¶§à· චරà·à¶¶à· ලà·à·à¶¯ à·à·à¶³à·à¶±à·à·à·à¶± à¶à·à¶ºà·à·à·-à¶à¶©à·à¶±à· චරà·à¶¶à· à¶à¶´à¶·à·à·à·à· à¶à¶à· à¶à¶»à¶ºà·. පà·âරà¶à· භà·à·à·à· à·à·âයà·à·à·à¶®à·à¶´à·à¶ ජà·à¶à·à¶ භà·à·à·à·à¶à· ලà·à· à¶à·âරà·à¶ºà· à¶à¶»à¶ºà·. à¶à¶º යටà¶à· à·à·à¶¢à·à¶ යà·à¶à¶ºà·à¶±à· à¶à¶»à·à¶¸ à·à·à·à¶à· à·à¶± චà¶à¶» à¶à¶º මà·à¶½à·à¶ à¶à¶à·à¶±à·à·à·à¶¸à· භà·à·à·à· à·à·. ජà·à¶¶à·à¶§à·à¶ºà¶±à· 17,000 à¶à· පමණ à¶à¶º ප෠ම෠භà·à·à·à· ලà·à· à¶à¶à· à¶à¶»à¶ºà·. à·à¶à¶à·âරමණà·à¶ භà·à·à·à·à¶½à¶§ à¶à¶¸à·à¶±à· චරà·à¶¶à· (à¶à¶®à·à¶à¶ºà¶±à· 38,900), චමà·à·à·à¶»à·à¶à· (à¶à¶®à·à¶à¶ºà¶±à· 1,400) à·à· à¶à·âරà·à¶ (à¶à¶®à·à¶à¶ºà¶±à· 1,000) à¶à¶à·à· à¶à· à·à·.[131]
à¶à¶à¶¸à· à·à¶à·à·à¶à¶»à¶«à¶º
ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à· ජනà¶à·à¶±à¶º පà·âරධà·à¶± à·à·à¶ºà·à¶±à· මà·à·à·à¶½à·à¶¸à· ය. ජà·à¶à·à¶ºà· ජනà¶à·à¶±à¶ºà·à¶±à· 98% à¶à· පමණ à¶à·à·à¶½à·à¶¸à· දà·à¶¸ නà·à¶»à·à¶à·à·à¶«à¶º à¶à¶»à¶ºà· (à¶à·à¶±à·à¶± à·à·à¶ºà·à¶±à· 2022 à·à¶± à·à·à¶§ 891,000).[132] 2012 à·à¶± à·à·à¶§, ජනà¶à·à¶±à¶ºà·à¶±à· 94% à¶à· මà·à·à·à¶½à·à¶¸à· à·à· චà¶à¶» à¶à¶à·à¶»à· 6% à¶à·âරà·à·à·à¶à·à¶ºà·à¶±à· චනà·à¶à·à¶¸à·à¶à¶ºà·à¶±à· à·à·.[1]
à¶à·à·à¶½à·à¶¸à·à¶º චනà·à¶à¶à·à¶à·à¶à· මà·à·à¶¸à·à¶¸à¶¯à· à¶à·à¶¸à·à¶à· බලà¶à·à¶»à·à¶¸ මචà·à·à¶à·à¶±à¶ºà¶§ ලà¶à· à·à· මà·à·à·à¶½à·à¶¸à·à·à¶»à·à¶±à· පà·à¶»à·à·à¶à· චපà·âරà·à¶à·à·à· චචපà·âරදà·à·à¶ºà· රà¶à· මà·à·à·à¶¯ à·à¶»à·à· රà·à¶à·à¶»à¶«à¶º පà¶à· à¶à¶à· බà·à·à·à¶±à· à¶à·à·à¶½à·à¶¸à¶º à¶à¶à· à¶à¶à·à¶¸à¶±à·à¶±à· à¶à¶½à·à¶´à¶ºà¶§ à¶à¶à·à· à· à·à·à¶º. 1900 දà·, යටà¶à· à·à·à¶¢à·à¶ යà·à¶à¶ºà· මà·à¶½à· භà·à¶à¶ºà·à¶¯à·, පà·âරà¶à· à·à·à¶¸à·à¶½à·à¶½à¶±à·à¶à¶ºà· à¶à¶à·à¶½à·à¶ දà·à¶ මණà·à¶©à¶½ à¶à·à·à·à¶´à¶ºà¶ පà·à·à¶½à· à·à· චනà·à¶® නà·à·à·à·à·à¶½à·à¶±à· පà·à¶¸à·à¶«à· චනà·à¶à·à¶¸à·à¶à¶ºà·à¶±à· 100-300à¶à· පමණ à·à· පà·âරදà·à· à¶à·à· පà·à·à· à¶à·à¶à·à¶±à·à·à¶±à· à·à·à¶§à·à¶ºà· නà·à¶. ජà·à¶¶à·à¶§à· à¶à¶«à·à¶©à·à¶à·âරම à·à·âයà·à·à·à¶®à·à· à¶à·à·à¶½à·à¶¸à· à¶à¶à¶¸ රà·à¶¢à·âය à¶à¶à¶¸ ලà·à· නම෠à¶à¶» à¶à¶à· චà¶à¶», à·à·à¶ºà¶½à· à¶à¶à¶¸à·à·à¶½ පà·à¶»à·à·à·à·à¶ºà¶±à·à¶à· à·à¶¸à·à¶±à·à¶à·à¶¸à¶à·à·à¶º (1 à·à¶± à·à¶à¶±à·à¶à·à¶º) à·à· à¶à¶à¶¸à·à¶ භà·à·à·à¶à¶ºà· නà·à¶¯à·à· (11 à·à¶± à·à¶à¶±à·à¶à·à¶º) à·à¶³à·à· ද පà·à·à·à¶à¶¸à· à·à¶´à¶ºà¶ºà·.[72][73] බà·à·à· දà·à·à·à¶º මà·à·à·à¶½à·à¶¸à·à·à¶»à· à·à·à·à· පà·à·à¶½ චනà·à¶à¶¸à¶±à¶º à¶à¶»à¶¸à·à¶±à· à·à·à¶±à·à¶±à· නà·à¶à·à¶ºà¶§ චනà·à¶à¶ à·à·à¶à·. නà·à¶à·à¶ºà¶§ චයà¶à· නà·à·à¶± මà·à·à·à¶½à·à¶¸à·à·à¶»à·à¶±à· බà·à·à· දà·à¶»à¶§ à·à·à·à·à¶° පà·à·à¶½à·à·à¶½ à·à·à·à· නà·à¶ºà·à¶à·à¶½à¶§ චයà¶à· à·à·.[133] 2008 ජà·à¶à·âයනà·à¶à¶» à¶à¶à¶¸à·à¶ නà·à¶¯à·à· à·à·à¶»à·à¶à·à·à¶§ චනà·à·, මà·à·à·à¶½à·à¶¸à· ජà·à¶¶à·à¶§à·à¶ºà¶±à·à·à¶»à·à¶±à·à¶§ à·à·à¶±à¶à· à¶à¶¯à·à·à¶½à·à¶½à¶à· à·à·à¶ à·à·à¶»à·à¶¸à¶§ à·à· à·à·à·à·à· à·à·à¶¸à¶§ නà·à¶à·âයà·à¶±à·à¶à·à¶½ චයà·à¶à·à¶ºà¶à· à¶à¶à¶à·, à·à·à¶±à¶à· à¶à¶à¶¸à¶à¶§ à·à·à¶»à·à¶±à·à¶±à¶±à·à¶§ à¶à¶¸ පà·à·à¶½à·à¶±à· à·à· à·à¶à·à¶ºà·à¶±à· à·à· à·à¶¸à·à¶¢à¶ºà·à¶±à· නà·à·à·à¶°à·à¶à·à¶¸à¶ පà·âරà¶à·à¶ à·à¶»à·à¶½à¶§ මà·à·à·à¶« දà·à¶¸à¶§ à·à·à¶¯à· à·à·à¶º à·à·à¶à· චà¶à¶», à¶à·à·à¶±à· බà·à·à· à·à·à¶§ à¶à¶´à·à· à¶à·à·à¶½à·à¶¸à¶ºà¶§ යà·à¶¸à¶§ බලපà·à¶¸à·à·à¶½à¶§ මà·à·à·à¶« දà·à¶ºà·.[134]
ජà·à¶¶à·à¶§à· රදà¶à·à¶»à· පදà·à·à¶º à¶à·à¶©à· පà·âරà·à¶¯à·à·à·à¶º à¶à¶à·à¶½à·à¶ ජනà¶à·à¶±à¶ºà¶§ à·à·à·à¶º à¶à¶»à¶ºà·, à¶à¶º 2006 ද෠පà·à¶¯à·à¶à¶½à¶ºà¶±à· 7,000 à¶à· පමණ යà·à¶ºà· à¶à¶«à¶±à· බල෠à¶à¶.[135]
à·à·à·à·à¶½à¶à¶¸ නà¶à¶» à·à¶à·à·à¶à¶»à¶«à¶º
 ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à· à·à·à·à·à¶½à¶à¶¸ නà¶à¶»
2009 à·à¶à¶à¶«à¶±à¶ºà¶§ à¶
නà·à·[136] | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
à·à·à¶®à·à¶±à¶º | à¶à¶½à·à¶´à¶º | ජනà¶à·à¶«à¶º | |||||||
ජà·à¶¶à·à¶§à· චල෠à·à¶¶à·à·à· |
1 | ජà·à¶¶à·à¶§à· | ජà·à¶¶à·à¶§à· | 475,322 | දà·à¶à·à¶½à· ටà·à¶©à·à¶¢à·à¶»à· | ||||
2 | චල෠à·à¶¶à·à·à· | චල෠à·à¶¶à·à·à· | 37,939 | ||||||
3 | දà·à¶à·à¶½à· | දà·à¶à·à¶½à· | 24,886 | ||||||
4 | ටà·à¶©à·à¶¢à·à¶»à· | ටඩà·à¶¢à·à¶»à· | 14,820 | ||||||
5 | à¶à¶»à·à¶§à· | à¶à¶»à·à¶§à· | 13,260 | ||||||
6 | à¶à¶¶à·à¶¶à·à¶à· | à¶à¶¶à·à¶¶à·à¶à· | 11,706 | ||||||
7 | චල෠à¶à¶©à· | චල෠à·à¶¶à·à·à· | 3,500 | ||||||
8 | à·à·à¶½à·à·à·à¶½à· | චල෠à·à¶¶à·à·à· | 3,000 | ||||||
9 | චයà·à¶»à·à¶½à·à·à· | ටà·à¶¢à·à¶»à·à·à· | 1,023 | ||||||
10 | රනà·à¶©à· | ටà·à¶¢à·à¶»à·à·à· | 1,023 |
à·à·à¶à·âය à·à¶à·à·à¶à¶»à¶«à¶º
à¶à¶´à¶à·à¶¯à· à¶à¶ºà· චපà·à¶à·à·à·à· පà·à¶»à·à¶¸à· à·à· à¶à·à·à·à¶«à· යන දà·à¶ à¶à·à¶ºà·à¶±à·à¶¸ 64.7 à¶à· පමණ à·à·. à·à·à¶»à·à¶à· බ෠à¶à¶à· à¶à·à¶±à·à¶à·à·à¶à¶§ දරà·à·à¶±à· 2.35 à¶à·.[1] ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à· පà·à¶¯à·à¶à¶½à¶ºà¶±à· 100,000 à¶à¶§ à·à·à¶¯à·âයà·à¶»à· 18 à¶à· පමණ à·à·à¶§à·à¶à·.[137]
ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à· à¶à¶´à¶à· 100,000à¶à¶§ 2010 මà·à¶à· මරණ චනà·à¶´à·à¶à·à¶à¶º 300à¶à·. මà·à¶º 2008ද෠461.6à¶à· à·à· 1990ද෠606.5à¶à· à·à¶¸à¶ à·à·à·à¶³à·. à¶à¶´à¶à· 1,000à¶à¶§ 5ට චඩ෠මරණ චනà·à¶´à·à¶à·à¶à¶º 95à¶à· à·à¶± චà¶à¶» චලà·à¶ à¶à¶´à¶±à· දරà·à·à¶±à·à¶à·à¶±à· à·à·à¶ºà¶ºà¶§ 7à¶à¶§ චඩ෠මරණ චනà·à¶´à·à¶à¶ºà¶à· à·à·. ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à¶¢à·à·à· à¶à¶´à¶à· 1,000à¶à¶§ à·à·à¶±à·à¶±à¶¹à· මà·à¶à·à·à¶±à· à·à¶à¶à·âයà·à· 6à¶à· à·à¶± චà¶à¶» à¶à¶»à·à¶·à¶±à· à¶à·à¶±à·à¶à·à·à¶±à· 93 න෠1à¶à· ජà·à·à·à¶ à¶à·à¶½à¶º à¶à·à· මරණ චà·à¶¯à·à¶±à¶¸à¶à· à¶à¶.[138]
ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à· à¶à·à¶±à·à¶à·à·à¶±à· à·à· à¶à·à·à·à¶«à· ෠මයà·à¶±à·à¶à·à¶±à· 93.1% à¶à· පමණ à¶à·à¶±à·à¶à· ලà·à¶à¶à·à¶ ඡà·à¶¯à¶±à¶ºà¶§ ලà¶à·à· à¶à¶ (FGM, à·à¶¸à·à¶» à·à·à¶§ 'à¶à·à¶±à·à¶à· චරà·à¶¸à¶ à·à¶¡à·à¶¯à¶±à¶º' ලà·à· à·à·à¶³à·à¶±à·à·à·),[139] මà·à¶º à·à·à·à·à·à¶ºà¶§ පà·à¶» à·à¶¸à·à¶´à·âරදà·à¶ºà¶à· පà·âරධà·à¶± à·à·à¶ºà·à¶±à· à¶à·à·à¶±à¶¯à·à¶ චපà·âරà·à¶à·à·à¶§ à·à· à¶à·à¶±à·à¶± නà·à¶à·à¶±à·à·à¶» පà·âරදà·à·à·à¶½à¶§ à¶à·à·à¶«à·à¶ à·à·. [140][141] 1994 ද෠නà·à¶à·âයà·à¶±à·à¶à·à¶½à· à¶à·à¶±à¶¸à· à¶à¶» à¶à¶à¶à·, à¶à¶º දà·à·à·à¶º à·à¶à·à·à¶à·à¶à·à¶º à¶à·à· à¶à·à¶¹à·à¶»à·à¶±à· මà·à¶½à· බà·à· à¶à¶à· බà·à·à·à¶±à·, à¶à·âරà·à¶ºà· පටà·à¶´à·à¶§à·à¶º à¶à·à¶¸à¶à· බà·à·à¶½à· භà·à·à·à¶à· à·à·.[142] පà·âරජà·à· à¶à·à· à¶à·à¶±à·à¶à·à·à¶±à· à·à·à·à·à¶±à· දà·à¶»à·à¶¸à¶à· à¶à¶» à·à·à¶¯à· à¶à¶»à¶±à· ලබන, FGM මà·à¶½à·à¶ à·à·à¶ºà·à¶±à· චදà·à·à· à¶à¶»à¶±à·à¶±à· à·à¶½à·à¶½à·à¶½à¶à¶¸ à·à·à· à·à¶à·à·à·à¶¸ à·à· පà·à¶»à¶¯à·à¶¸à·à·à¶½à·à¶±à· à¶à¶»à¶à·à·à·à· à·à·à¶´à¶ºà·à¶¸à¶ºà·.[142][143]
ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à· පà·à¶»à·à¶¸à· ජනà¶à·à¶±à¶ºà·à¶±à· 94% à¶à· පමණ පà·à¶»à·à¶¸à· චරà·à¶¸à¶ à·à¶¡à·à¶¯à¶±à¶ºà¶§ ලà¶à·à· à¶à¶à· බ෠à·à·à¶»à·à¶à· à·à·, à¶à¶º à¶à·à·à¶½à·à¶¸à¶ºà¶§ චනà·à¶à¶ à·à·à¶¸ à·à¶³à·à· මà·à¶º චà·à·à·âය à·à·.[144]
චධà·âයà·à¶´à¶±à¶º à·à¶à·à·à¶à¶»à¶«à¶º
ජà·à¶¶à·à¶§à· රජයට චධà·âයà·à¶´à¶±à¶º පà·âරමà·à¶à¶à·à·à¶ºà¶à·. 2009 à·à¶± à·à·à¶§, à¶à¶º à·à·à¶º à·à·à¶»à·à·à·à¶ චයà·à·à¶ºà·à¶±à· 20.5%à¶à· à·à·à·à·à¶à·âරà·à¶º à¶à¶´à¶¯à·à·à· à·à¶³à·à· à·à·à¶±à· à¶à¶»à¶ºà·.[145]
ජà·à¶¶à·à¶§à·à¶ºà¶±à· චධà·âයà·à¶´à¶± à¶à·âරමය මà·à¶½à·à¶±à· à·à¶à·à· à¶à¶»à¶± ලදà·à¶¯à· à·à·à¶¸à·à¶ à·à·à·à·âය පදනමà¶à· à·à¶´à·à¶»à·à¶½à·à¶¸ à·à¶³à·à· ය. à¶à¶±à·à·à·, පà·à·à¶½à· චධà·âයà·à¶´à¶± රà·à¶¸à·à· බà·à·à· දà·à¶»à¶§ පà·âරභ෠à·à· චà¶à¶» දà·à·à·à¶º à¶à¶à·à·à¶ºà¶±à·à¶§ à·à· චà·à·à·âයà¶à·à·à¶½à¶§ නà·à·à·à¶¯à·à·à· à·à· පà·âරà¶à· යටà¶à· à·à·à¶¢à·à¶ à¶à¶¯à¶»à·à·à¶ºà·à¶±à· à·à·à¶½à¶à·à¶º යà·à¶à· ලà·à· à¶à¶à·à· à¶à¶±à·à¶±à· ලදà·.[145]
1990 à¶à¶«à¶±à·à·à¶½ චà¶à¶·à·à¶à¶ºà·à¶¯à·, ජà·à¶¶à·à¶§à·à¶ºà¶±à· බලධà·à¶»à·à¶±à· ජà·à¶à·à¶ චධà·âයà·à¶´à¶± à¶à¶´à·à¶ºà¶¸à·à¶»à·à¶à¶º à·à¶à·à·à¶°à¶±à¶º à¶à· චà¶à¶» පරà·à¶´à·à¶½à¶± නà·à¶½à¶°à·à¶»à·à¶±à·, à¶à·à¶»à·à·à¶»à·à¶±à·, දà·à¶¸à·à¶´à·à¶ºà¶±à·, ජà·à¶à·à¶ à·à¶·à· à·à·à¶¸à·à¶¢à·à¶à¶ºà¶±à· à·à· රà·à¶¢à·âය නà·à·à¶± à·à¶à·à·à¶°à·à¶± à·à¶¸à·à¶¶à¶±à·à¶° à¶à¶» à¶à¶±à·à¶¸à·à¶±à· පà·à· à·à¶½à· à¶à¶´à¶¯à·à·à¶± à¶à·âරà·à¶ºà·à·à¶½à·à¶ºà¶à· දà·à¶ºà¶à· à¶à¶»à¶± ලදà·. මà·à¶½à¶´à·à¶»à·à¶¸ මà¶à·à¶±à· චà·à¶°à·à¶±à¶º යà·à¶¸à· à¶à· යà·à¶à· à¶à·à·à·à¶à·âර à·à¶³à·à¶±à·à¶à·à¶± à¶à·à· à·à·à¶©à·à¶¯à·à¶ºà·à¶«à· à¶à·à¶»à·à¶¸ à·à¶¸à·à¶¶à¶±à·à¶°à¶ºà·à¶±à· නà·à·à·à¶ à·à¶ නà·à¶»à·à¶¯à·à· à¶à¶¯à·à¶»à·à¶´à¶à· à¶à¶»à¶± ලදà·. 2000-10 à¶à·à¶½à¶º à¶à·à· චධà·âයà·à¶´à¶± à¶à·âà·à·à¶à·âරය නà·à·à¶à¶»à¶«à¶º à¶à·à¶»à·à¶¸ චරමà·à¶«à· à¶à¶»à¶à¶à· පà·à· à·à¶½à· පà·âරà¶à·à·à¶à·à·à¶à¶»à¶« à·à·à¶½à·à·à·à¶¸à¶à· රජය පà·à·à· à·à¶à·à· à¶à· à·à¶º. 2000 චà¶à·à·à·à¶à· මà·à·à¶ºà·à¶¯à· à¶à¶º නà·à¶½ චධà·âයà·à¶´à¶± à·à·à¶½à·à·à¶¸à· පනà¶à¶à· à·à¶¸à·à¶¸à¶ à¶à¶» à¶à¶¯à·à¶»à· à·à·à¶» ප෠à·à¶³à·à· මධà·âය à¶à·à¶½à·à¶± à·à¶à·à¶»à·à¶°à¶± à·à·à¶½à·à·à·à¶¸à¶à· à¶à·à¶§à·à¶¸à·à¶´à¶à· à¶à· à·à¶º. මà·à¶½à·à¶ චධà·âයයන පදà·à¶°à¶à·à¶º à·à·à¶½à¶à·à¶º යà·à¶à· ලà·à· පà·âරà¶à·à·à·âයà·à·à¶à¶ à¶à¶» චනà·à·à·à¶»à·à¶º à¶à¶»à¶± ලදà·; à¶à¶º දà·à¶±à· පà·âරà·à¶®à¶¸à·à¶ පà·à·à¶½à· à·à·à¶» පà·à¶à·à¶±à· à·à· මධà·âයම පà·à·à¶½à· à·à·à¶» à·à¶à¶»à¶à·à¶±à· à·à¶¸à¶±à·à·à·à¶ à·à·. දà·à·à·à¶à·à¶ºà·à¶ පà·à·à¶½à·à·à¶½à¶§ à¶à¶à·à· à¶à· à¶à·à¶»à·à¶¸ à·à¶³à·à· මà·à¶½à·à¶ චධà·âයà·à¶´à¶± à·à·à¶à·à¶à¶ºà¶à· ද චà·à·à·âය à·à·. මà·à¶§ චමà¶à¶»à·, න෠නà·à¶à·à¶º මà¶à·à¶±à· දà·à·à·à¶à·à¶ºà·à¶ මටà·à¶§à¶¸à· à·à·à¶à·à¶à·à¶º à¶à¶´à¶¯à·à·à· à·à¶³à·à¶±à·à·à· දà·à¶±à· චà¶à¶» රට à¶à·à· à·à·à·à·à·à·à·à¶¯à·âයà·à¶½ පà·à·à·à¶à¶¸à· à·à·à¶®à·à¶´à·à¶ à¶à¶»à¶± ලදà·.[145]
චධà·âයà·à¶´à¶± à·à·à¶½à·à·à¶¸à· පනà¶à· à·à· මධà·âය à¶à·à¶½à·à¶± à¶à·âරà·à¶ºà·à¶à·à¶»à· à¶à¶´à·à¶ºà¶¸à·à¶»à·à¶à¶ºà· පà·âරà¶à·à¶µà¶½à¶ºà¶à· ලà·à· චධà·âයà·à¶´à¶± à¶à·à·à·à¶à·âරය පà·à¶»à· à·à·à¶½à¶à·à¶º යà·à¶à· පà·âරà¶à¶à·à¶ºà¶à· ලà·à¶ºà·à¶´à¶¯à·à¶à¶ à· à·à· à¶à¶.[145] à·à·à·à·à·à¶ºà·à¶±à·à¶¸, පà·à·à¶½à· à¶à¶à·à· à¶à· à¶à·à¶»à·à¶¸à·, පà·à¶¸à·à¶«à·à¶¸à· à·à· රඳà·à· à¶à·à¶±à·à¶¸à· චනà·à¶´à·à¶ à·à¶¸à·à¶» à¶à¶½à·à¶´à·à¶º à·à·à¶±à·à·à¶à¶¸à· à·à¶¸à¶ à¶à·âරමà·à¶±à·à¶à·à¶½à· à·à·à¶©à· à·à· à¶à¶. 2004 à·à·à¶§ 2005 à·à·à¶§ 2007â08 දà¶à·à·à· පà·âරà·à¶®à¶¸à·à¶ පà·à·à¶½à· à·à¶³à·à· à¶à·à·à·à¶«à· ෠මà·à¶±à·à¶à· à·à·à¶¯à·à¶° බඳà·à· à¶à·à¶±à·à¶¸à· 18.6%à¶à·à¶±à· à¶à·à· à¶à·à¶ºà·à¶º. පà·à¶»à·à¶¸à· ෠මයà·à¶±à· à·à¶³à·à· à¶à¶º 8.0% à¶à·à¶±à· à·à·à¶©à· à·à·à¶º. à¶à¶¸ à¶à·à¶½à·à·à¶¸à·à· à¶à·à· මධà·âයම පà·à·à¶½à· à·à·à¶¯à·à¶° බඳà·à· à¶à·à¶±à·à¶¸à· à¶à·à·à·à¶«à· ෠මà·à¶±à· à·à¶³à·à· 72.4% à¶à·à¶±à· à·à· පà·à¶»à·à¶¸à· ෠මà·à¶±à· à·à¶³à·à· 52.2% à¶à·à¶±à· à¶à·à· à¶à·à·à· à¶à¶. දà·à·à·à¶à·à¶ºà·à¶ මටà·à¶§à¶¸à·à¶¯à·, à·à·à¶¯à·à¶° බඳà·à·à¶à·à¶±à·à¶¸à· à·à·à¶©à·à·à·à¶¸à· චනà·à¶´à·à¶à¶º à¶à·à·à·à¶«à· ෠මයà·à¶±à· à·à¶³à·à· 49.8% à¶à· à·à· පà·à¶»à·à¶¸à· ෠මයà·à¶±à· à·à¶³à·à· 56.1% à¶à· à·à·à¶º.[146]
න෠පනà·à¶à· à¶à·à¶¸à¶» à¶à¶¯à·à¶à·à¶»à·à¶¸ à·à· පà·à· පà·à¶à· à·à·à¶´à¶ºà·à¶¸ à¶à¶à·à· à·à· à¶à¶ºà¶à¶±à·à¶ යටà·à¶à¶½ පà·à·à·à¶à¶¸à· à·à· à¶à¶à·à¶±à·à·à·à¶¸à· දà·âරà·à·âය à·à¶à·à¶»à·à¶°à¶±à¶º à¶à·à¶»à·à¶¸ à·à· à·à·à¶©à·à¶¯à·à¶ºà·à¶«à· à¶à·à¶»à·à¶¸ à¶à·à¶»à·à·à· ජà·à¶¶à·à¶§à·à¶ºà¶±à· රජය à·à·à·à·à·à¶ºà·à¶±à· චà·à¶°à·à¶±à¶º යà·à¶¸à· à¶à¶» à¶à¶. පà·à·à¶ à·à¶à· දà·à·à·à¶à·à¶ºà·à¶ මටà·à¶§à¶¸à·à¶±à·, à·à·à¶¯à·à·à·à¶à¶¸à· ලà¶à· à¶à¶´à¶¯à·à·à¶à¶ºà·à¶±à· බà·à·à· à¶à·à¶»à·à¶¸ à·à· පà·à·à¶½à·à¶±à· බà·à·à·à¶» à¶à¶»à·à¶«à¶ºà·à¶±à· à·à·à¶à·à¶à·à¶º පà·à·à·à¶«à·à· à·à¶³à·à· දà·à¶»à·à¶à·à¶±à·à·à·à¶¸ à¶à·à¶»à·à·à· ද චà·à¶°à·à¶±à¶º යà·à¶¸à· à¶à¶» à¶à¶.[145] 2012 à·à¶± à·à·à¶§[update], ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à· à·à·à¶à·à·à¶»à¶à· චනà·à¶´à·à¶à¶º 70% ලà·à· à¶à·à·à¶à¶¸à·à¶±à·à¶à· à¶à¶» à¶à¶.[147]
රට෠à¶à·à·à· චධà·âයà·à¶´à¶± à¶à¶ºà¶à¶±à·à¶½à¶§ ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à·à·à·à·à·à·à¶¯à·âයà·à¶½à¶º à¶à¶à·à· à¶à· à·à·.
à·à¶à·à·à¶à·à¶à·à¶º à·à¶à·à·à¶à¶»à¶«à¶º
ජà·à¶¶à·à¶§à·à¶ºà¶±à· à¶à¶³à·à¶¸ à¶à¶½à·à¶´à¶ºà· à¶à¶«à·à·à·à¶¸à· à·à· à·à·à·à·à¶ දà·à·à¶à·à¶«à¶º පà·à· à·à¶¶à·à¶¹à· à¶à¶»à¶ºà·. ජà·à¶±à·à·à· à·à· ටà·-à·à¶»à·à¶§à· à·à·à¶±à· බටà·à·à¶» à¶à¶³à·à¶¸à· à·à¶½à·à¶±à· à·à·à¶»à·à· නà·à·à·à¶§à·à¶± à·à·à¶§, පà·à¶»à·à¶¸à·à¶±à· à·à·à¶¸à·à¶±à·âයයà·à¶±à· චඳà·à¶±à·à¶±à· මà·à¶à·à·à·à¶ºà·, à¶à¶º à¶à¶« à·à¶§à· පà·à· ඳ à·à·à¶§à·à¶± à·à·à¶¸à·à¶´à·âරදà·à¶ºà·à¶ à·à¶»à¶¸à¶à· à·à·à¶±à· à¶à¶³à·à¶¸à¶à·. බà·à·à· à·à¶à¶ à·à¶»à¶ මà·à¶±à·à·à·à¶±à· ලà·à·à·à¶½à·à· à¶à¶à· à¶à¶à· à·à·à¶¯à· à¶à¶´à· à·à·à·à¶à·âරයà¶à· පà·à· ඳ à·à·à¶§à·à¶± චà¶à¶» à¶à¶º දණà·à·à· දà¶à·à·à· පà·à· ට යන චà¶à¶» à¶à·à· à·à¶» à¶à¶»à·à·à·à¶§ à¶à·à· à·à¶±à· à·à·à·à· à¶à¶» à¶à¶ (රà·à¶¸ ටà·à¶à· මà·à¶±à·).
à¶à·à¶±à·à¶à·à·à¶±à· à·à·à¶¸à·à¶±à·âයයà·à¶±à· චඳà·à¶±à·à¶±à· ඩà·à¶»à·à¶à·, à¶à¶º à¶à¶´à· à·à· පà·à¶½à·à¶ºà·à·à·à¶§à¶»à· à·à¶½à·à¶±à· à·à·à¶¯à¶± ලද දà·à¶à·, à·à·à·à·à¶½à·à¶½à·, ඩයà·à¶±à·à· à·à·à¶ºà·à¶½à· à¶à¶³à·à¶¸à¶à· à·à¶± චà¶à¶» à¶à¶º à·à¶¸à·à¶´à·à¶»à·à¶« දà·à¶ චරà·à¶° à·à·à¶½à·à¶´à· à¶à¶à¶à· à·à· බà·âර෠à¶à¶à¶à· මචපà·à· ඳ à·à·à¶§à·. à·à·à·à·à·à¶ à¶à·à¶±à·à¶à·à·à¶±à· à·à·à·à· ලà·à· à·à¶³à·à¶±à·à·à¶± à·à·à·à· à·à·à¶à·à·à· à¶à·âරà·à¶©à· à¶à·à¶»à·à¶¸à¶§ නà·à¶¹à·à¶»à· à·à¶± චà¶à¶» බà·à·à· à·à·à¶§ à¶à·à·à¶±à·à¶à· à¶à¶©à·à¶à¶º à¶à¶»à·à¶¶à·à·à¶»à· ලà·à· à·à¶³à·à¶±à·à·à¶± à·à·à· à·à·à¶à·à¶±à· à¶à·à¶»à¶«à¶º à¶à¶»à¶ºà·. චà·à·à·à·à·à¶ à·à· à¶à¶»à·à¶«à·à¶ºà¶±à· නà·à¶à¶»à¶¸ à·à·à· à·à·à· නà·à¶à¶±à·à¶à·. පà·à¶»à·à¶¸à· ජà·à¶½à¶¶à·à¶ºà· (à·à·à¶¸à·à¶½à·à¶ºà· ජà·à¶½à¶¶à·à¶ºà·à¶©à·) à·à· à¶à·à·à·à¶«à· ජà·à¶½à·à¶¶à·à¶¶à· à·à·à¶±à· à·à·à¶¸à·à¶´à·âරදà·à¶ºà·à¶ චරà·à¶¶à· à¶à¶³à·à¶¸ ද බà·à·à¶½à· පà·à· ඳ à·à·à¶§à·. à¶à¶à·à·à· à·à·à¶±à· à·à¶¸à·à¶» චà·à·à·à¶®à·à·à¶±à· à·à¶³à·à·, à¶à·à¶±à·à¶à·à·à¶±à·à¶§ මà·à¶à·âරà·à¶¶à·à·à· බරà·à¶¶à¶»à· à¶à·à¶à·âරà·à¶à¶ºà¶±à· à·à·à·à·à¶±à· පà·à· ඳ à·à·à¶§à·à¶± à·à·à·à·à·à·à¶ à¶à¶·à¶»à¶« à·à· à·à·à·à· à¶à¶³à·à¶¸à· à·à¶½à·à¶±à· à·à·à¶»à·à·à¶º à·à·à¶à·à¶º.[148]
ජà·à¶¶à·à¶§à·à¶à· බà·à·à· මà·à¶½à· à¶à¶½à·à· à·à·à¶ à·à¶à·, පà·âරධà·à¶± à·à·à¶ºà·à¶±à· à¶à·à¶ à·à¶»à·à· à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à¶«à¶º à¶à¶» à·à¶à¶»à¶à·à·à¶«à¶º à¶à¶» à¶à¶. à¶à·à·à¶½à·à¶¸à·à¶º, à¶à¶§à·à¶¸à·à¶±à· à·à· පà·âරà¶à· බලපà·à¶¸à· පà·à· à·à¶¶à¶³ බà·à·à· à¶à¶¯à·à·à¶»à¶« දà·à·à·à¶º à¶à·à¶©à¶±à·à¶à·à¶½à·à·à¶½ ද à·à¶§à·à¶±à· à¶à· à·à·à¶à·à¶º, à¶à·à·à¶ºà· පà·à¶½à·à·à·à¶§à¶»à·à·à¶»à·à¶à·, පà·âරà·à·à·à¶¸à·à¶±à· à¶à¶¯à·à¶à¶»à¶± ලද මà·à·à·à¶à¶» à·à· චà¶à·à·à¶» à·à·à¶±à·âයà·à·à¶º චඩà¶à¶à· à·à·.
à·à¶à¶à·à¶à¶º à·à¶à·à·à¶à¶»à¶«à¶º
à·à·à¶¸à·à¶´à·âරදà·à¶ºà·à¶ à·à·à¶¸à·à¶½à·à¶ºà·à¶±à· ජනපà·âරà·à·à¶¯ à¶à·à¶±à·à¶¯à·âර à¶à¶» à¶à¶à· පà·à·à·à·à¶à· à·à¶à¶à·à¶ à¶à¶»à·à¶¸à¶ºà¶à· à·à·à¶¸à·à¶½à·à¶ºà¶±à·à¶§ à¶à¶. බà·à·à· à·à·à¶¸à·à¶½à· à¶à·à¶ පà¶à¶ à·à¶±à·à¶¯à·âරà·à¶ºà¶ºà·. à¶à¶±à¶¸à·, පà·âරධà·à¶± පරà·à¶¸à·à¶«à¶º à·à·à¶±à· à·à·à¶´à·à¶§à¶§à·à¶±à·à¶à· (à·à¶§à·à¶±à· à·à¶à¶à·) පරà·à¶¸à·à¶«à¶ºà¶à¶§ පà·âරà¶à·à·à·à¶»à·à¶¯à·à¶°à· à¶à·à·à¶±à· චà·à·à¶§à¶à¶ºà¶à¶§ à¶à¶«à¶à·à¶»à· පà·à¶à· පමණà¶à· භà·à·à·à¶à· à¶à¶»à¶ºà·. මà·à¶½à·à¶±à·à¶¸ à·à·à¶±à· දà·à¶¸à·à¶¯à·, à·à·à¶¸à·à¶½à· à·à¶à¶à·à¶à¶º à¶à¶à·à¶ºà·à¶´à·à¶ºà·à·, à·à·à¶©à·à¶±à¶º à·à· චරà·à¶¶à· චරà·à¶°à¶¯à·à·à·à¶´à¶º à·à·à¶±à· චà·à¶§ පà·âරදà·à·à·à¶½ à·à¶¶à·à¶¯ ලà·à· à·à¶»à¶¯à·à· à·à¶§à·à· à¶à¶ à·à·à¶à· නමà·à¶à· චà·à·à·à¶±à¶ºà· à¶à¶º à¶à·à·à¶¸ චනනà·âය නà·à¶¯ à·à· à·à·à¶½à·à¶±à· මà¶à·à¶±à· à·à¶³à·à¶±à·à¶à¶ à·à·à¶à·à¶º. à·à·à¶¸à·à¶½à· à¶à·à¶ à·à·à¶¸à·à¶±à·âයයà·à¶±à· පද රචà¶à¶ºà·à¶±à· (මà·à¶©à·), à¶à·à¶ රචà¶à¶ºà·à¶±à· (ලà¶à·à·à¶±à·) à·à· à¶à·à¶ºà¶à¶ºà·à¶±à· (à¶à·à¶©à·à¶à· à·à· "à·à¶¬") චà¶à¶» à·à·à¶ºà·à¶à·à¶à·à·à¶ºà· නà·à·à·à¶´à·à¶¯à¶±à¶ºà¶à·. බලà·à·à· යන෠ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à· ජනපà·âරà·à¶º à¶à¶¯à¶» à¶à·à¶¸à· à¶à·à¶±à·à¶¯à·âර à¶à¶»à¶à¶à· à·à·à¶¸à·à¶½à· à·à¶à¶à·à¶ à·à·à¶½à·à¶ºà¶à·.[149]
à·à·à¶¸à·à¶´à·âරදà·à¶ºà·à¶ චà·à·à¶»à· à·à¶à¶à·à¶à¶º à¶à¶à·à¶ºà·à¶´à·à¶ºà·à· à·à·à¶±à· චපà·âරà·à¶à·à·à· චà¶à·à·à· චනà·à¶à·à¶à· පà·âරදà·à·à·à¶½ ජන à·à¶à¶à·à¶à¶ºà¶§ à·à¶¸à·à¶± ය; à¶à·à· චරà·à¶¶à· à·à¶à¶à·à¶à¶ºà· චà¶à¶ ද චඩà¶à¶à· à·à·. ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à· à¶à¶à·à·à·à·à¶º à¶à·à· à·à¶à¶ à·à¶»à¶ ජනà¶à·à·à¶à· à¶à·à· à·à· à¶à·à¶à·à¶½ à·à¶§à·à¶±à· à·à· à¶à¶à· චà¶à¶», ජà·à¶¶à·à¶§à· à·à·à·à·à¶ºà¶±à· පà·à¶»à·à¶« à¶à¶¢à·à¶´à·à¶à·à·à·, à¶à¶±à·à¶¯à·à¶ºà·à·à· à·à· චà·à¶±à¶ºà· à·à·à·à¶³ à·à·à¶½à·à·à¶±à· à·à· à¶à·à· à·à¶¶à¶©à· à·à¶³à·à· à·à¶¸à· à·à· à·à¶¸à· à·à·à· ඳà·à¶¸à· à¶à· à¶à·à¶½à¶º දà¶à·à·à· à·à·à¶» දà·à·à· à¶à¶«à¶±à¶à· à¶à¶à¶§ දà·à· යයà·. à¶à¶ à·à·à¶ à·à¶ à·à·à·à·à¶à·âයය ද à¶à¶»à¶¸à¶à· à·à¶à¶à·à¶à¶¸à¶º ය. à¶à¶º මà¶à¶à¶½ à¶à¶à·à·à·, යà·à¶¯à·à¶°à¶º, පà·âරà·à¶à·à·à· à·à· පà·à¶»à·à·à¶»à¶¸à· දà·à¶©à¶± à¶à·à¶ à¶à¶à·à· ෠බà·à·à· පà·âරභà·à¶¯à·à¶½à·à¶±à· පà·à¶¸à·à¶«à·.[150]
à·à·à·à·à¶à·âයය à·à¶à·à·à¶à¶»à¶«à¶º
ජà·à¶¶à·à¶§à· දà·à¶à· à¶à·à·à·âය à·à¶¸à·à¶´à·âරදà·à¶ºà¶à· à¶à¶. à¶à¶¶à·, ජà·à·à·à¶§à·, à¶à·à¶»à·à¶»à·, à·à·à¶à·à¶½à·, 'බà·à¶»à·à¶±à·à¶¶à·à¶»à·, බà·à¶ºà¶»à·à¶à·à¶©à·, à¶à·à·à¶»à· à·à· à¶à·à¶»à·à·à· යන පදà·à¶½ à·à·à¶³à·à¶±à· à·à¶»à·à¶°à¶±à¶º à·à· à·à·à¶¸à·à¶½à· à¶à¶à·à¶» à¶à·à·à·à¶´à¶ºà¶à·. à¶à·à¶¶à· (à¶à¶´à·à¶à· à¶à·à·à·âයය) à·à¶©à·à¶à· à·à¶à¶à·à¶»à·à¶«à· දà·à¶à·à·à·, බà·à·à· à·à·à¶§ පà·à· à· 100 à¶à¶à·à¶¸à·à¶ºà·. à¶à¶»à·à¶« à¶à·à·à¶ºà·à¶à·à¶§ à¶à·à·à¶±à· පදà·âයයà¶à· රචන෠à¶à·à¶»à·à¶¸à¶§ à·à·à¶à· à·à· à·à·à¶§ à¶à¶º à¶à·à·à·âය පà·âරà·à¶´à·à¶à·à¶ºà· ලà¶à·à¶« ලà·à· à·à¶½à¶à¶±à· ලබන චà¶à¶» à¶à¶º à¶à·à·à·âයය෠à¶à¶ à·à¶ à¶à¶¸ චà·à·à·à¶®à·à· ලà·à· à·à·à¶½à¶à·. à¶à¶§à¶´à·à¶©à¶¸à· à¶à¶»à¶±à·à¶±à¶±à· à·à· à¶à·à¶ºà·à¶±à·à¶±à¶±à· (à·à·à·à¶¯à¶ºà·à¶½à·) à¶à¶«à·à¶©à·à¶ºà¶¸à· à·à¶¸à·à¶´à·âරදà·à¶ºà·à¶à· à·à·à¶³à·à¶±à· දà·à¶ºà·à¶«à· à·à· à¶à¶½à· à¶à¶à·à¶à·à¶º පà·âරචà·à¶»à¶«à¶º à¶à· à·. à¶à·à·à¶ºà¶±à· බරà·à¶»à·à¶©à·à¶à· (චලà¶à¶à·à¶»à¶º), චමà·à¶±à·(පà·âරà·à¶à·à·à·), ජà·à¶à·à¶ºà·à¶½à· (à¶à¶¯à¶»), à¶à·à·à·à¶¯à·à¶±à· (ඩයටà·âරà·à¶¶à·), දà·à¶à·à·à· (පà·âරà·à¶à·à¶¸à¶à·) à·à· à¶à·à¶¶à·à¶¶à· (මà·à¶»à·à¶à·à¶´à¶¯à·à·à¶º) à¶à¶à·à· ෠පà·âරධà·à¶± à¶à·à¶¸à· à¶à·à·à·à¶´à¶ºà¶à· à·à¶§à· භà·âරමණය à·à·. බරà·à¶»à·à¶©à·à¶à· රචන෠à¶à¶» à¶à¶à·à¶à· පà·âරමà·à¶ à¶à·à·à¶ºà·à¶à·à¶à· à·à· චරà·à¶à¶ºà¶ මරණය à·à·à¶¸à¶»à·à¶¸ à·à¶³à·à· ය.[151] චà·à·à¶»à·à·à¶»à·à¶±à· à¶à·à¶±à·à¶½à·, රණà¶à·à¶¸à·-à¶à·à· à·à· දà·à·à¶¥à¶ºà·à¶à· ලà·à· à·à·à¶»à·à¶´à·à¶»à·à¶¯à· à·à¶± චà¶à¶», ජන à¶à¶à·à·à¶½ පà·à·à·à·à¶à· à·à·à¶ à·à¶ à·à¶¸à·à¶´à·âරදà·à¶ºà¶à· à¶à¶. à¶à·à·à¶±à· à·à¶à·à· පà·à· à·à¶½à· à·à¶§à¶±à· à¶à·à¶ පà·âරමà·à¶«à¶ºà¶à· ද à¶à¶.[152]
මà·à¶§ චමà¶à¶»à·, ජà·à¶¶à·à¶§à· à¶à·à·à¶½à·à¶¸à·à¶º à·à·à·à·à¶à·âයය෠දà·à¶à· à·à¶¸à·à¶´à·âරදà·à¶ºà¶à· à¶à¶. 16 à·à·à¶±à· à·à·à¶ºà·à·à·à¶¯à· චඩà·à¶½à· à·à·à¶½à·à¶à·à¶±à· à·à¶¸à·à¶¯à·à· à·à·à·à·à¶±à· චබà·à·à·à¶±à·à¶ºà·à· යටà¶à· à¶à¶» à¶à·à¶±à·à¶¸ à·à·à·à·à¶à¶» à¶à¶»à¶± à·à·à·à·à¶¶à· චලà·-ඩà·à¶±à· à·à·à·à·à¶±à· රචà·à¶ මධà·âයà¶à·à¶½à·à¶± à·à·à¶§à·à·à· චලà·-à·à¶¶à·à·à· à·à¶©à·à¶à· පà·âරමà·à¶ à¶à¶à·à·à·à·à·à¶ à¶à·à¶à· චà¶à¶» à·à·.[153] මà·à¶ à·à·à¶»à·à¶½à¶¯à·, දà·à·à¶´à·à¶½à¶à¶ºà¶±à· à·à· බà·à¶¯à·à¶°à·à¶¸à¶à·à¶±à· à¶à¶«à¶±à·à·à¶à· ද රට පà·à· à·à¶¶à¶³ මà¶à¶ à·à¶§à·à¶±à· à·à· à¶à·à¶»à·à¶¢à¶±à¶º à¶à¶» à¶à¶.
à¶à·âරà·à¶©à· à·à¶à·à·à¶à¶»à¶«à¶º
පà·à¶´à¶±à·à¶¯à· යන෠ජà·à¶¶à·à¶§à·à¶ºà¶±à· චà¶à¶» ජනපà·âරà·à¶ºà¶¸ à¶à·âරà·à¶©à·à·à¶ºà·. රට 1994 ද෠FIFA à·à·à¶¸à·à¶¢à·à¶à¶à·à·à¶º ලබ෠à¶à¶à· නමà·à¶à·, චපà·âරà·à¶à·à¶±à· ජà·à¶à·à¶±à·à¶à· à¶à·à·à¶½à·à¶±à¶º à·à¶³à·à· මà·à¶±à·à¶¸ 2000 දà·à¶à¶ºà· මà·à¶¯ භà·à¶à¶ºà· පà·à·à¶à· FIFA ලà·à¶ à¶à·à·à¶½à·à¶±à¶º à·à¶³à·à· à·à·à¶¯à·à·à·à¶à¶¸à· ලà·à¶¶à·à¶¸à· à·à¶§à¶ºà¶§ පමණà¶à· à·à·à¶·à·à¶à· à·à· à¶à¶. 2007 නà·à·à·à¶¸à·à¶¶à¶»à¶ºà·à¶¯à·, ජà·à¶¶à·à¶§à· ජà·à¶à·à¶ පà·à¶´à¶±à·à¶¯à· à¶à¶«à·à¶©à·à¶ºà¶¸ 2010 FIFA ලà·à¶ à¶à·à·à¶½à·à¶±à¶º à·à¶³à·à· à·à·à¶¯à·à·à·à¶à¶¸à· ලà·à¶¶à·à¶¸à· à·à¶§à¶ºà·à¶¯à· à·à·à¶¸à·à¶½à·à¶ºà·à·à· ජà·à¶à·à¶ à·à¶à¶ à·à¶à¶º à¶à·à¶½ 1-0 à¶à·à¶±à· පරà·à¶¢à¶º à¶à¶»à¶± ලද චà¶à¶», à¶à·à· ප෠ම෠ලà·à¶ à¶à·à·à¶½à·à¶±à¶º à·à¶¸à·à¶¶à¶±à·à¶° ජයà¶à·âරà·à¶«à¶º à·à¶±à·à¶§à·à·à¶±à· à¶à· à·à¶º.[à¶à·à·à·à¶»à· à¶à¶» නà·à¶¸à·à¶]
මà·à¶à¶à¶¯à·, ලà·à¶ දà·à¶±à· à·à·à¶¯à·à¶¸à· à·à¶¸à·à¶¸à·à¶½à¶±à¶º ජà·à¶¶à·à¶§à· දà·à¶±à· à·à·à¶¯à·à¶¸à· à·à¶¸à·à¶¸à·à¶½à¶±à¶º à¶à·âරà·à¶ºà·à¶à·à¶¸à¶ à¶à·à¶»à·à¶¸à¶§ à¶à¶¯à·à· à¶à¶» à¶à¶à· චà¶à¶» නà·à¶à·à¶±à·à·à¶» චපà·âරà·à¶à·à·à· à·à· රà¶à· මà·à·à·à¶¯à· දà·à¶±à· à·à·à¶½à·à¶´ à·à¶à·à¶»à·à¶°à¶±à¶ºà¶§ à·à·à·à¶º à·à·à¶¸ à·à¶³à·à· චරà·à¶§à· à·à· ජà·à¶à·âයනà·à¶à¶» දà·à¶±à· à·à·à¶¯à·à¶¸à· පà·à·à·à¶«à· මධà·âයà·à·à¶®à·à¶±à¶ºà¶à· නà·à¶»à·à¶¸à·à¶«à¶º à·à·à¶¸à·à¶±à· පà·à¶à·.[à¶à·à·à·à¶»à· à¶à¶» නà·à¶¸à·à¶]
à¶à·à·à¶» පà·à·à·à¶¸ à·à¶à·à·à¶à¶»à¶«à¶º
ජà·à¶¶à·à¶§à·à¶ºà¶±à· à¶à·à·à¶» පà·à·à·à¶¸ à·à·à¶¸à·à¶½à·, චà·à·à¶»à·, යà·à¶¸à¶± à·à· පà·âරà¶à· à¶à·à·à¶»à·à¶½ මà·à·à·âරණයà¶à· à·à¶± චà¶à¶» චමà¶à¶» දà¶à·à¶«à· à¶à·à·à¶ºà·à¶±à· (à·à·à·à·à·à¶ºà·à¶±à· à¶à¶±à·à¶¯à·à¶ºà·à¶±à·) à·à·à¶´à·à·à·à·à¶à·âර බලපà·à¶¸à· à¶à¶. දà·à·à·à¶º à¶à·à¶¸ à·à·à¶¸à·à¶±à·âයයà·à¶±à· à¶à·à¶à¶à·à¶¸ à·à·à¶§ à¶à·à¶»à·à¶³à· දà¶à·à·à· මà·à¶¯à¶´à·à¶»à¶¯à·à¶ à¶à·à· ෠බඩ෠රà·à·à·à¶ºà¶à· භà·à·à·à¶à· à¶à¶» à·à¶à·à· à¶à¶» à¶à¶. à¶à·âරà·à¶½à· à¶à¶»à¶± ලද යà·à¶¸à¶± මà·à· à·, චඩà¶à·à¶±à· à·à·à·à·à¶ à¶à¶» බà·à·à· à·à·à¶§ à¶à¶±à·à¶¯à·à¶»à· මà·à¶¯à·à¶½à·à¶ºà· à¶à¶³à·à¶±à· à·à¶½ පà·à·à·à¶±à· ලබනà·à¶±à· දà·à·à·à¶º පà·âරණà·à¶ à¶à·à·à¶»à¶ºà¶à·. à¶à·à· à·à¶¶à¶©à· à·à·à·à¶ à¶à·à¶¸ à·à·à¶¸à·à¶´à·âරදà·à¶ºà·à¶ Fah-fah à·à· "Supe Djiboutienne" (à¶à¶¸à·à¶¶à· à¶à·à¶¸à·à¶¶à· à·à¶»à¶à· මà·à· à·à·à¶´à·), à¶à·à¶à·à¶½à·à¶§à· à¶à·à¶à· (à¶à·à· à·à¶¶à¶©à· මà·à·à·âර à¶à· à·à· à· à¶à·à·à¶§à·à·à¶à·) දà¶à·à·à· à·à·à·à·à¶° à·à·à¶±à·à·à¶à¶¸à· à·à¶½à·à¶±à· පà·à¶¸à·à¶«à·. Xalwo ("à·à¶½à·à·à·" ලà·à· à¶à¶ à·à¶ à·à¶»à¶«à¶º à¶à¶»à¶±à· ලà·à¶¶à·) à·à· à·à¶½à·à·à· යන෠à¶à¶¯à· à¶à¶à·à·à· à·à· මà¶à¶à¶½ à¶à¶à·à·à· à·à·à¶±à· à¶à¶à·à·à· චà·à·à·à¶®à·à·à¶±à·à·à·à¶¯à· චනà·à¶·à· à¶à¶»à¶± ජනපà·âරà·à¶º ර෠à¶à·à·à·à¶½à· à·à¶»à·à¶à¶ºà¶à·. à·à¶½à·à·à· à·à·à¶±à·, à¶à¶»à·à¶à· පà·à·à·à¶¨à¶º, à¶à¶±à·à·à¶½à· à¶à·à¶©à·, à·à·à¶¯à·à¶à·à¶à· à¶à·à¶©à· à·à· à¶à·à¶à·à¶½à· à·à¶½à·à¶±à· à·à·à¶¯à· à¶à¶. à·à¶ºà¶±à¶º à·à· රà·à¶º à·à·à¶©à· දà·à¶ºà·à¶«à· à¶à·à¶»à·à¶¸ à·à¶³à·à· රටà¶à¶¢à· à·à¶¸à·à¶» à·à·à¶§ à¶à¶à¶à· à¶à¶»à¶±à· ලà·à¶¶à·.[154] à¶à·à·à¶» à¶à·à¶±à·à¶¸à·à¶±à· පà·à·, නà·à·à·à·à· à·à¶¸à·à¶´à·âරදà·à¶ºà·à¶à· à·à·à·à¶³ දà·à¶¸à· (à¶à·à¶±à·à·à·) à·à· à·à·à·à¶³ දà·à¶¸à· (ලà·à¶¶à·à¶±à·) භà·à·à·à¶à· à¶à¶» à·à·à·à¶³ දà·à¶¸à· දමන෠ලà·à¶¶à·, à¶à¶º ඩබà·à¶à·à¶©à· ලà·à· à·à¶³à·à¶±à·à·à¶± à·à·à·à¶³ දà·à¶¸à· දà·à·à¶à¶ºà¶à· à¶à·à· පà·à· à·à¶ºà·à· à¶à¶»à¶±à· ලà·à¶¶à·.
à·à¶§à·à¶±à· à·à¶à·à·à¶à¶»à¶«à¶º
- â /dÊáµ»ËbuËti/ jih-BOO-tee; චරà·à¶¶à·: جÙبÙتÙâ; පà·âරà¶à·: Djibouti; à·à·à¶¸à·à¶½à·: Jabuuti; à·à·à¶à·à¶½à·à¶½:Lang-aa
- â
- චරà·à¶¶à·: ج٠ÙÙرÙØ© جÙبÙتÙâ
- පà·âරà¶à·: République de Djibouti
- à·à·à¶¸à·à¶½à·: Jamhuuriyadda Jabuuti
- à·à·à¶à·à¶½à·à¶½:Lang-aa
- â The DjiboutianâSomali border is de jure controlled by the internationally recognized Federal Republic of Somalia, but is de facto under the control of the unrecognized Republic of Somaliland.[8][9]
යà·à¶¸à· à¶à·à¶»à·à¶¸à· à·à¶à·à·à¶à¶»à¶«à¶º
- â 1.00 1.01 1.02 1.03 1.04 1.05 1.06 1.07 1.08 1.09 1.10 1.11 1.12 1.13 1.14 1.15 1.16 1.17 1.18 1.19 1.20 1.21 1.22 "Djibouti". The World Factbook. CIA. 5 පà·à¶¶à¶»à·à·à¶»à· 2013. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 26 පà·à¶¶à¶»à·à·à¶»à· 2013.
- â "Democracy Index 2020". Economist Intelligence Unit (බà·âරà·à¶à·à¶±à·âය à¶à¶à¶à·âරà·à·à· බà·à·à¶±à·). à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 17 දà·à·à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2021.
- â "The world's enduring dictators". CBS News. May 16, 2011.
- â "Djibouti". The World Factbook (2024 ed.). Central Intelligence Agency. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 22 ජà·à¶±à· 2023.
- â 5.0 5.1 5.2 5.3 "World Economic Outlook Database, October 2022". IMF.org. International Monetary Fund. à¶à¶à·à¶à·à¶¶à¶»à· 2022. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 11 à¶à¶à·à¶à·à¶¶à¶»à· 2022.
- â "Gini Index coefficient". CIA World Factbook. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 12 චà¶à·à·à·à¶à· 2021.
- â "Human Development Report 2021/2022" (PDF) (à¶à¶à¶à·âරà·à·à· බà·à·à¶±à·). United Nations Development Programme. 8 à·à·à¶´à·à¶à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2022. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 8 à·à·à¶´à·à¶à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2022.
- â Mylonas, Harris. "De Facto States Unbound â PONARS Eurasia". PONARS Eurasia (à¶à¶¸à·à¶»à·à¶à·à¶±à· à¶à¶à¶à·âරà·à·à· බà·à·à¶±à·). à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 8 චපà·âරà·à¶½à· 2022.
- â Ker-Lindsay, James (2012). The foreign policy of counter secession: preventing the recognition of contested states (1st ed.). Oxford University Press. pp. 58â59. ISBN 978-0-19-161197-1. OCLC 811620848.
- â 10.0 10.1 Raph Uwechue, Africa year book and who's who, (Africa Journal Ltd.: 1977), p. 209 ISBN 0903274051.
- â Chisholm, Hugh, ed (1911). "Somalia: History of French Somaliland". à¶à¶±à·à·à¶ºà·à¶à·à¶½à·à¶´à·à¶©à·à¶ºà· බà·âරà·à¶§à·à¶±à·à¶à·. 25 (11th ed.). Cambridge University Press. p. 383.
- â 12.0 12.1 12.2 12.3 A Political Chronology of Africa, (Taylor & Francis: 2001), p. 132 ISBN 1857431162.
- â Chisholm, Hugh, ed (1911). "Zaila". à¶à¶±à·à·à¶ºà·à¶à·à¶½à·à¶´à·à¶©à·à¶ºà· බà·âරà·à¶§à·à¶±à·à¶à·. 28 (11th ed.). Cambridge University Press. p. 950.
- â "Today in Djibouti History". Historyorb.com. 16 මà·à¶ºà· 2011 දà·à¶± පà·à·à¶à· මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à·à¶ පà·à¶§à¶´à¶. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 27 චපà·âරà·à¶½à· 2011.
- â "United Nations member states". United Nations. 30 දà·à·à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2013 දà·à¶± පà·à·à¶à· මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à·à¶ පà·à¶§à¶´à¶. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 27 චපà·âරà·à¶½à· 2011.
- â Boujrada, Zineb (2 මà·à¶»à·à¶à· 2018). "How Djibouti Got Its Unique Name". The Culture Trip. 6 මà·à¶»à·à¶à· 2019 දà·à¶± පà·à·à¶à· මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à·à¶ පà·à¶§à¶´à¶. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 4 මà·à¶»à·à¶à· 2019.
- â "Countries Of The World That Are Named After Legendary Figures". Worldatlas. 7 චà¶à·à·à·à¶à· 2018.
- â N.Y.), Metropolitan Museum of Art (New York (2008). Beyond Babylon: Art, Trade, and Diplomacy in the Second Millennium B.C. (à¶à¶à¶à·âරà·à·à· බà·à·à¶±à·). Metropolitan Museum of Art. p. 361. ISBN 978-1-58839-295-4.
- â Zarins, Juris (1990), "Early Pastoral Nomadism and the Settlement of Lower Mesopotamia", (Bulletin of the American Schools of Oriental Research)
- â Diamond J, Bellwood P (2003) Farmers and Their Languages: The First Expansions SCIENCE 300,
- â Blench, R. (2006). Archaeology, Language, and the African Past. Rowman Altamira. pp. 143â144. ISBN 978-0759104662. 14 à·à·à¶´à·à¶à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2014 දà·à¶± පà·à·à¶à· මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à·à¶ පà·à¶§à¶´à¶. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 8 à·à·à¶´à·à¶à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2014.
- â Walter Raunig, Steffen Wenig (2005). Afrikas Horn. Otto Harrassowitz Verlag. p. 439. ISBN 978-3447051750. 14 à·à·à¶´à·à¶à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2014 දà·à¶± පà·à·à¶à· මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à·à¶ පà·à¶§à¶´à¶. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 7 à·à·à¶´à·à¶à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2014.
- â Connah, Graham (2004). Forgotten Africa: An Introduction to Its Archaeology. Routledge. p. 46. ISBN 978-1134403035. 14 à·à·à¶´à·à¶à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2014 දà·à¶± පà·à·à¶à· මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à·à¶ පà·à¶§à¶´à¶. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 7 à·à·à¶´à·à¶à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2014.
- â Universität Frankfurt am Main (2003). Journal of African Archaeology, Volumes 1â2. Africa Manga Verlag. p. 230. ISBN 9783937248004. 14 à·à·à¶´à·à¶à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2014 දà·à¶± පà·à·à¶à· මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à·à¶ පà·à¶§à¶´à¶. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 7 à·à·à¶´à·à¶à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2014.
- â Finneran, Niall (2013). The Archaeology of Ethiopia. Routledge. p. 86. ISBN 978-1136755521. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 29 දà·à·à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2016.
- â Simson Najovits (2004) Egypt, Trunk of the Tree, Volume 2. Algora Publishing. p. 258. ISBN 978-0875862569
- â Joyce Tyldesley (1996) Hatchepsut: The Female Pharaoh. Penguin Books. p. 147. ISBN 9780141929347
- â Breasted, John Henry (1906â1907), Ancient Records of Egypt: Historical Documents from the Earliest Times to the Persian Conquest, collected, edited, and translated, with Commentary, 1, University of Chicago Press, pp. 246â295
- â The Geography of Herodotus: Illustrated from Modern Researches and Discoveries by James Talboys Wheeler pg 528. The British Critic, Quarterly Theological Review, And Ecclesiastical Record Volume 11 pg 434
- â 30.0 30.1 Wheeler pg 526
- â John Kitto, James Taylor, The popular cyclopædia of Biblical literature: condensed from the larger work, (Gould and Lincoln: 1856), p.302.
- â 32.0 32.1 Mohamed Haji Mukhtar, Historical Dictionary of Somalia, new edn, African Historical Dictionary Series, 87 (Lanham, MD: Scarecrow Press, 2003), s.v. Awdal [p. 44]; ISBN 0810843447
- â Lewis, I. M. (1 ජනà·à·à¶»à· 1999). A Pastoral Democracy: A Study of Pastoralism and Politics Among the Northern Somali of the Horn of Africa (à¶à¶à¶à·âරà·à·à· බà·à·à¶±à·). James Currey Publishers. ISBN 9780852552803.
- â Shinn, David H.; Ofcansky, Thomas P. (11 චපà·âරà·à¶½à· 2013). Historical Dictionary of Ethiopia (à¶à¶à¶à·âරà·à·à· බà·à·à¶±à·). Scarecrow Press. ISBN 9780810874572.
- â Pieter, Esterhuysen (7 දà·à·à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2013). Africa A to Z: Continental and Country Profiles: Third Edition (à¶à¶à¶à·âරà·à·à· බà·à·à¶±à·). Africa Institute of South Africa. ISBN 9780798303446.
- â Briggs, Phillip (2012). Somaliland. Bradt Travel Guides. p. 7. ISBN 978-1841623719. 12 à¶à¶à·à¶à·à¶¶à¶»à· 2014 දà·à¶± පà·à·à¶à· මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à·à¶ පà·à¶§à¶´à¶. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 21 දà·à·à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2016.
- â "Image: The Travels of Al-Yaqubi". Image.prntsacr.com. 12 නà·à·à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2021 දà·à¶± මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ (PNG) à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à¶«à¶º à¶à¶»à¶± ලදà·. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 28 නà·à·à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2018.
- â M. H. Mukhtar, 'Adal Sultanate', in The Encyclopedia of Empire (Wiley, 2016), ISBN 9781118455074. ;
- â Encyclopedia Americana, Volume 25. Americana Corporation. 1965. p. 255.
- â 40.0 40.1 Lewis, I.M. (1955). Peoples of the Horn of Africa: Somali, Afar and Saho. International African Institute. p. 140.
- â "A Country Study: Somalia from The Library of Congress". Lcweb2.loc.gov. 9 ජනà·à·à¶»à· 2009 දà·à¶± පà·à·à¶à· මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à·à¶ පà·à¶§à¶´à¶. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 27 චපà·âරà·à¶½à· 2011.
- â Melton, J. Gordon and Baumann, Martin (2010) Religions of the World, Second Edition: A Comprehensive Encyclopedia of Beliefs and Practices. ABC-CLIO. p. 2663. ISBN 1598842048.
- â Jalata, Asafa (2004) State Crises, Globalisation, And National Movements in North-east Africa. Routledge. pp. 3â4. ISBN 0415348102.
- â Africanus, Leo (1526). The History and Description of Africa. Hakluyt Society. pp. 51â54.
- â Northeast African Studies. Vol. 11. African Studies Center, Michigan State University. 1989. p. 115.
- â Houtsma, M. Th (1987). E.J. Brill's First Encyclopaedia of Islam, 1913â1936. BRILL. pp. 125â126. ISBN 9004082654.
- â Lewis, I. M. (1999). A Pastoral Democracy: A Study of Pastoralism and Politics Among the Northern Somali of the Horn of Africa. James Currey Publishers. p. 17. ISBN 0852552807.
- â Fattovich, Rodolfo (1987). "Some remarks on the origins of the Aksumite Stelae" (PDF). Annales d'Ãthiopie. 14 (14): 43â69. doi:10.3406/ethio.1987.931. 24 à·à·à¶´à·à¶à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2015 දà·à¶± මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ (PDF) à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à¶«à¶º à¶à¶»à¶± ලදà·. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 7 à·à·à¶´à·à¶à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2014.
- â "Tiya - Prehistoric site". UNESCO. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 24 දà·à·à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2014.
- â Fukui, Katsuyoshi (1997). Ethiopia in broader perspective: papers of the XIIIth International Conference of Ethiopian Studies Kyoto 12â17 December 1997. Shokado Book Sellers. p. 370. ISBN 4879749761. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 23 දà·à·à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2014.
- â "FRENCH SOMALI COAST 1708 â 1946 FRENCH SOMALI COAST | Awdalpress.com". 9 ජà·à¶±à· 2013 දà·à¶± මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à¶«à¶º à¶à¶»à¶± ලදà·. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 19 චපà·âරà·à¶½à· 2013. FRENCH SOMALI COAST Timeline
- â Henri, Brunschwig (1968). "Histoire Africaine". Cahiers d'Ãtudes africaines. 8 (29): 32â47. doi:10.3406/cea.1968.3123.
- â 53.0 53.1 "Tracer des frontières à Djibouti". djibouti.frontafrique.org.
- â Adolphe, Martens; Challamel, Augustin; C, Luzac (1899). Le Regime de Protectorats. Bruxelles: Institut Colonial Internationale. p. 383.
- â Simon, Imbert-Vier (2011). Trace des frontiere a Djibouti. Paris: Khartala. p. 128.
- â Chisholm, Hugh, ed (1911). "Somaliland: French Somaliland". à¶à¶±à·à·à¶ºà·à¶à·à¶½à·à¶´à·à¶©à·à¶ºà· බà·âරà·à¶§à·à¶±à·à¶à·. 25 (11th ed.). Cambridge University Press. p. 383.
- â "Chisholm, Hugh, ed (1911). "Zaila". à¶à¶±à·à·à¶ºà·à¶à·à¶½à·à¶´à·à¶©à·à¶ºà· බà·âරà·à¶§à·à¶±à·à¶à·. 28 (11th ed.). Cambridge University Press. p. 950.
- â Imbert-Vier 2008, පà·à¶§à· චà¶à¶: 226â29.
- â Ebsworth 1953, පà·à¶§à· චà¶à¶à¶º: 564.
- â 60.0 60.1 60.2 Barrington, Lowell (2006) After Independence: Making and Protecting the Nation in Postcolonial and Postcommunist States à·à¶à¶»à¶à·à·à¶«à¶º à¶à· පà·à¶§à¶´à¶ 5 à·à·à¶´à·à¶à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2015 at the Wayback Machine. University of Michigan Press. p. 115. ISBN 0472068989
- â Africa Research, Ltd (1966). Africa Research Bulletin, Volume 3. Blackwell. p. 597. 30 ජනà·à·à¶»à· 2015 දà·à¶± පà·à·à¶à· මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à·à¶ පà·à¶§à¶´à¶. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 18 දà·à·à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2014.
- â 62.0 62.1 62.2 62.3 Newsweek, Volume 81, (Newsweek: 1973), p.254.
- â 63.0 63.1 American Universities Field Staff (1968) Northeast Africa series, Volume 15, Issue 1, p. 3.
- â 64.0 64.1 Alvin J. Cottrell, Robert Michael Burrell, Georgetown University. Center for Strategic and International Studies, The Indian Ocean: its political, economic, and military importance, (Praeger: 1972), p.166.
- â "French Envoy in Somalia Held by AntiâParis Group". The New York Times. 25 මà·à¶»à·à¶à· 1975.
- â Gonidec, Pierre François. African Politics. The Hague: Matinus Nijhoff, 1981. p. 272
- â Légion-Ãtrangère. Légion-Ãtrangère. 2000. p. 2. 30 ජà·à¶½à· 2017 දà·à¶± පà·à·à¶à· මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à·à¶ පà·à¶§à¶´à¶. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 3 මà·à¶ºà· 2017.
- â Kevin Shillington, Encyclopedia of African history, (CRC Press: 2005), p.360.
- â Nohlen, D, Krennerich, M & Thibaut, B (1999) Elections in Africa: A data handbook, p. 322 ISBN 0-19-829645-2
- â 70.0 70.1 Clarke, Walter S. (1991). "The 'Esayi Dream: A Footnote to the Ogaden War". Northeast African Studies. 13 (1): 29â38. ISSNÂ 0740-9133. JSTORÂ 43660335.
- â "Djibouti President Guelleh wins election with 98%, provisional results". Africanews. n.d.
- â 72.0 72.1 72.2 72.3 "Djibouti's Constitution of 1992 with Amendments through 2010" (PDF). Constitute. 25 ජà·à¶±à· 2016 දà·à¶± පà·à·à¶à· මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à·à¶ පà·à¶§à¶´à¶ (PDF). à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 19 ජà·à¶½à· 2016.
- â 73.0 73.1 73.2 73.3 "Constitution de la République de Djibouti" (පà·âරà¶à· බà·à·à¶±à·). Agence Djiboutienne d'Information. 25 නà·à·à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2012 දà·à¶± මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à¶«à¶º à¶à¶»à¶± ලදà·. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 30 මà·à¶»à·à¶à· 2013.
- â 74.0 74.1 "Djibouti". Freedom House. 17 ජනà·à·à¶»à· 2012. 25 à¶à¶à·à¶à·à¶¶à¶»à· 2012 දà·à¶± පà·à·à¶à· මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à·à¶ පà·à¶§à¶´à¶. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 30 මà·à¶»à·à¶à· 2013.
- â 75.0 75.1 "DJIBOUTI: Guelleh sworn in for second presidential term". IRIN Africa. 9 මà·à¶ºà· 2005. 29 නà·à·à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2006 දà·à¶± පà·à·à¶à· මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à·à¶ පà·à¶§à¶´à¶. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 20 මà·à¶»à·à¶à· 2013.
- â 76.0 76.1 "Djibouti validates presidential election". Middle East Online. 13 චපà·âරà·à¶½à· 2011. 2 ජà·à¶±à· 2013 දà·à¶± පà·à·à¶à· මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à·à¶ පà·à¶§à¶´à¶. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 30 මà·à¶»à·à¶à· 2013.
- â "Sudan: President Al-Bashir Congratulates Djibouti President On His Re-Election". Sudan News Agency. 20 චපà·âරà·à¶½à· 2011. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 30 මà·à¶»à·à¶à· 2013.
- â "Joint statement of the international observer missions of the Djibouti presidential elections held on April 08, 2011". Intergovernmental Authority on Development. 10 à¶
පà·âරà·à¶½à· 2011. 16 ජà·à¶±à· 2013 දà·à¶± පà·à·à¶à· මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à·à¶ පà·à¶§à¶´à¶. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 30 මà·à¶»à·à¶à· 2013.
In view of the foregoing, the international mission found that the election of 8 April 2011 was peaceful, calm, fair, transparent and took place in dignity. It declares that the election was free and democratic.
- â "M. Abdoulkader Kamil Mohamed, grand commis de l'Etat et nouveau Premier ministre djiboutien". Adjib. 1 ජනà·à·à¶»à· 2014 දà·à¶± මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à¶«à¶º à¶à¶»à¶± ලදà·. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 1 චපà·âරà·à¶½à· 2013.
- â "Djibouti government reaches deal to bring opposition into parliament". Goobjoog. 30 දà·à·à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2014. 1 ජනà·à·à¶»à· 2015 දà·à¶± පà·à·à¶à· මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à·à¶ පà·à¶§à¶´à¶. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 1 ජනà·à·à¶»à· 2015.
- â The Rise and Fall of the Somalia Airforce: A Diary Reflection à·à¶à¶»à¶à·à·à¶«à¶º à¶à· පà·à¶§à¶´à¶ 26 පà·à¶¶à¶»à·à·à¶»à· 2014 at the Wayback Machine
- â "Somalia: UN Envoy Says Inauguration of New Parliament in Somalia 'Historic Moment'". Forum on China-Africa Cooperation. 21 චà¶à·à·à·à¶à· 2012. 14 à¶à¶à·à¶à·à¶¶à¶»à· 2012 දà·à¶± පà·à·à¶à· මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à·à¶ පà·à¶§à¶´à¶. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 24 චà¶à·à·à·à¶à· 2012.
- â Mohamed, Mahmoud (17 à·à·à¶´à·à¶à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2012). "Presidential inauguration ushers in new era for Somalia". Sabahi. 22 à¶à¶à·à¶à·à¶¶à¶»à· 2012 දà·à¶± පà·à·à¶à· මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à·à¶ පà·à¶§à¶´à¶. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 30 à·à·à¶´à·à¶à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2012.
- â Murithi, Tim (1993). Handbook of Africa's International Relations. Routledge. p. 98. ISBN 978-1136636967. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 24 à·à·à¶´à·à¶à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2016.
- â Anthony Clayton, 'France, Soldiers, and Africa,' Brassey's, 1988, 388.
- â "Djibouti Is Hot". Bloomberg.com. 4 à¶à¶à·à¶à·à¶¶à¶»à· 2017 දà·à¶± පà·à·à¶à· මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à·à¶ පà·à¶§à¶´à¶. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 19 à·à·à¶´à·à¶à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2017.
- â 87.0 87.1 87.2 Jacobs, Andrew; Perlez, Jane (25 පà·à¶¶à¶»à·à·à¶»à· 2017). "U.S. Wary of Its New Neighbor in Djibouti: A Chinese Naval Base". The New York Times. 14 මà·à¶ºà· 2017 දà·à¶± පà·à·à¶à· මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à·à¶ පà·à¶§à¶´à¶. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 17 මà·à¶ºà· 2017.
- â "Djibouti, Foreign Military Bases on the Horn of Africa; Who is there? What are they up to?". 2 ජනà·à·à¶»à· 2019.
- â Styan, David (චපà·âරà·à¶½à· 2013). "Djibouti: Changing Influence in the Horn's Strategic Hub". Chatham House. 26 නà·à·à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2013 දà·à¶± පà·à·à¶à· මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à·à¶ පà·à¶§à¶´à¶ (PDF). à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 15 චà¶à·à·à·à¶à· 2018.
- â Chandran, Nyshka (27 ජà·à¶±à· 2018). "China increases defense ties with Africa". www.cnbc.com. 16 දà·à·à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2018 දà·à¶± පà·à·à¶à· මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à·à¶ පà·à¶§à¶´à¶. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 14 දà·à·à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2018.
- â State, US Department of (11 මà·à¶»à·à¶à· 2020). "Country Report on Human Rights Practices 2019 â Djibouti". state.gov.
- â Manighetti, Isabelle; Tapponnier, Paul; Courtillot, Vincent; Gruszow, Sylvie; Gillot, Pierre-Yves (1997). "Propagation of rifting along the ArabiaâSomalia plate boundary: The gulfs of Aden and Tadjoura". Journal of Geophysical Research: Solid Earth. 102 (B2): 2681â2710. Bibcode:1997JGR...102.2681M. doi:10.1029/96JB01185.
- â Geothermal Resources Council (1985). 1985 International Symposium on Geothermal Energy, Volume 9, Part 1. p. 175.
- â 94.0 94.1 Highest Mountains in Djibouti à·à¶à¶»à¶à·à·à¶«à¶º à¶à· පà·à¶§à¶´à¶ 16 à¶à¶à·à¶à·à¶¶à¶»à· 2013 at the Wayback Machine. geonames.org
- â "Eritrean coastal desert". Terrestrial Ecoregions. World Wildlife Fund.
- â 96.0 96.1 "Weatherbase : Djibouti". 5 à·à·à¶´à·à¶à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2015 දà·à¶± පà·à·à¶à· මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à·à¶ පà·à¶§à¶´à¶. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 1 ජà·à¶½à· 2015.
- â 97.0 97.1 "Le Pèlerin du Day". World Food Programme. 20 මà·à¶»à·à¶à· 2012 දà·à¶± මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à¶«à¶º à¶à¶»à¶± ලදà·. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 27 පà·à¶¶à¶»à·à·à¶»à· 2013.
- â "Djibouti". Living National Treasures. 3 චà¶à·à·à·à¶à· 2013 දà·à¶± පà·à·à¶à· මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à·à¶ පà·à¶§à¶´à¶. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 27 පà·à¶¶à¶»à·à·à¶»à· 2013.
- â International Union for Conservation of Nature and Natural Resources; Norway. Direktoratet for utviklingshjelp (1989). The IUCN Sahel studies 1989. IUCN. pp. 95, 104. ISBN 978-2-88032-977-8. 1 ජනà·à·à¶»à· 2014 දà·à¶± පà·à·à¶à· මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à·à¶ පà·à¶§à¶´à¶. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 28 මà·à¶ºà· 2011.
- â S. N. Stuart; Richard J. Adams (1990). Biodiversity in Sub-Saharan Africa and its Islands: Conservation, Management and Sustainable Use. IUCN. pp. 81â82. ISBN 978-2-8317-0021-2. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 28 මà·à¶ºà· 2011.
- â "Ethiopia signs Djibouti railway deal with China". Reuters (à¶à¶à¶à·âරà·à·à· බà·à·à¶±à·). 17 දà·à·à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2011. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 11 දà·à·à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2019.
- â Port Development and Competition in East and Southern Africa: Prospects and challenges (PDF). Transport Global Practice. Vol. 2: Country and Port Fact Sheets and Projections. World Bank Group. 2018. p. 9. 12 දà·à·à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2019 දà·à¶± පà·à·à¶à· මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à·à¶ පà·à¶§à¶´à¶ (PDF).
- â 103.0 103.1 103.2 103.3 103.4 103.5 103.6 103.7 Bansal, Ridhima (23 à·à·à¶´à·à¶à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2011). "Current Development Projects and Future Opportunities in Djibouti". Association of African Entrepreneurs. 27 මà·à¶»à·à¶à· 2013 දà·à¶± මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à¶«à¶º à¶à¶»à¶± ලදà·. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 26 පà·à¶¶à¶»à·à·à¶»à· 2013.
- â "Euromoney Country Risk". Euromoney Institutional Investor PLC. 30 ජà·à¶½à· 2011 දà·à¶± පà·à·à¶à· මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à·à¶ පà·à¶§à¶´à¶. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 15 චà¶à·à·à·à¶à· 2011.
- â "Djibouti, China Sign 64 mln USD Agreement to Facilitate Salt Export". Xinhua News Agency. 20 නà·à·à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2012. 24 පà·à¶¶à¶»à·à·à¶»à· 2014 දà·à¶± මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à¶«à¶º à¶à¶»à¶± ලදà·. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 27 පà·à¶¶à¶»à·à·à¶»à· 2013.
- â 106.0 106.1 "Djibouti banking boom attracts foreign investors". Reuters. 23 මà·à¶»à·à¶à· 2010. 26 මà·à¶ºà· 2013 දà·à¶± පà·à·à¶à· මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à·à¶ පà·à¶§à¶´à¶. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 27 පà·à¶¶à¶»à·à·à¶»à· 2013.
- â Le système informel de transferts de fonds et le mécanisme automatique du Currency Board : complémentarité ou antagonisme ? Le cas des transferts des hawalas à Djibouti à·à¶à¶»à¶à·à·à¶«à¶º à¶à· පà·à¶§à¶´à¶ 24 පà·à¶¶à¶»à·à·à¶»à· 2014 at the Wayback Machine. univ-orleans.fr
- â "Bridge of the Horns, Cities of Light: Will They Ever Actually Be Built?". The Basement Geographer. WordPress. 27 ජà·à¶±à· 2011. 28 චà¶à·à·à·à¶à· 2013 දà·à¶± මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à¶«à¶º à¶à¶»à¶± ලදà·. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 1 à·à·à¶´à·à¶à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2015.
- â "Phase I of Yemen and Djibouti Causeway delayed". Steelguru.com. 22 ජà·à¶±à· 2010. 5 චපà·âරà·à¶½à· 2016 දà·à¶± පà·à·à¶à· මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à·à¶ පà·à¶§à¶´à¶. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 24 මà·à¶»à·à¶à· 2016.
- â "Africa News: The China Merchants in Djibouti: from the maritime to the digital silk roads (by Thierry Pairault)". 15 ජනà·à·à¶»à· 2021 දà·à¶± මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à¶«à¶º à¶à¶»à¶± ලදà·. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 20 ජනà·à·à¶»à· 2021.
- â Harry G. Broadman "Afrika's Silk Road" (2007), pp 59.
- â Marcus Hernig: Die Renaissance der SeidenstraÃe (2018) pp 112.
- â Diego Pautasso "The role of Africa in the New Maritime Silk Road" In: Brazilian Journal of African Studies, v.1, n.2, Jul./Dec. 2016 | p.118-130.
- â David Styan "Djibouti and Small State Agency in the Maritime Silk Road: The Domestic and International Foundations" (2020).
- â "Chiefs of State and Cabinet Members of Foreign Governments". CIA. 21 දà·à·à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2016 දà·à¶± මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à¶«à¶º à¶à¶»à¶± ලදà·. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 23 නà·à·à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2016.
- â "Movie theaters in Djibouti, Djibouti". Cinema Treasures. 24 නà·à·à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2016 දà·à¶± පà·à·à¶à· මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à·à¶ පà·à¶§à¶´à¶. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 24 නà·à·à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2016.
- â "Djibouti media guide". BBC News. 20 දà·à·à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2022. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 3 මà·à¶»à·à¶à· 2023.
- â "African Nation of Djibouti banks on Chinese tourists". South China Morning Post. 17 චපà·âරà·à¶½à· 2017. 14 මà·à¶»à·à¶à· 2018 දà·à¶± පà·à·à¶à· මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à·à¶ පà·à¶§à¶´à¶.
- â "Ethiosport launch of the train to Djibouti". ethiosports.com. 1 ජනà·à·à¶»à· 2018. 14 මà·à¶»à·à¶à· 2018 දà·à¶± පà·à·à¶à· මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à·à¶ පà·à¶§à¶´à¶. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 14 මà·à¶»à·à¶à· 2018.
- â "Things to do in Djibouti". onceinalifetimejourney. 14 මà·à¶»à·à¶à· 2018. 14 මà·à¶»à·à¶à· 2018 දà·à¶± පà·à·à¶à· මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à·à¶ පà·à¶§à¶´à¶. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 14 මà·à¶»à·à¶à· 2018.
- â 121.0 121.1 121.2 "Diversification key to expansion of Djibouti's energy sector". Oxford Business Group. 16 මà·à¶»à·à¶à· 2016. 3 නà·à·à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2017 දà·à¶± පà·à·à¶à· මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à·à¶ පà·à¶§à¶´à¶. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 25 පà·à¶¶à¶»à·à·à¶»à· 2018.
- â "Djibouti Population". World Bank. 26 à¶à¶à·à¶à·à¶¶à¶»à· 2015 දà·à¶± පà·à·à¶à· මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à·à¶ පà·à¶§à¶´à¶. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 26 à¶à¶à·à¶à·à¶¶à¶»à· 2015.
- â "World Population Prospects 2022". population.un.org. United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 17 ජà·à¶½à· 2022.
- â "World Population Prospects 2022: Demographic indicators by region, subregion and country, annually for 1950-2100" (XSLX). population.un.org ("Total Population, as of 1 July (thousands)"). United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 17 ජà·à¶½à· 2022.
- â Refugees, United Nations High Commissioner for. "Refworld | Somalia: Information on the Issa and the Issaq". Refworld (à¶à¶à¶à·âරà·à·à· බà·à·à¶±à·). à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 10 à¶à¶à·à¶à·à¶¶à¶»à· 2021.
- â Anglin, Kevin; Blond, Becca and Carillet, Jean-Bernard (2004) Africa on a Shoestring. London: Lonely Planet. p. 698. ISBN 978-1740594622
- â DIRECTORATE OF INTELLIGENCE, INTELLIGENCE MEMORANDUM (1967). "French Somaliland" (PDF). Intelligence Memorandum. 23 ජනà·à·à¶»à· 2017 දà·à¶± මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ (PDF) à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à¶«à¶º à¶à¶»à¶± ලදà·.
- â USA (9 චà¶à·à·à·à¶à· 2012). "Religious Identity Among Muslims | Pew Research Center". Pewforum.org. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 24 මà·à¶ºà· 2020.
- â Blench, Roger (2006). "The Afro-Asiatic Languages: Classification and Reference List" (PDF). p. 3.
- â Cutbill, Catherine C.; Schraeder, Peter J. (22 August 2019). "Djibouti: Language". Encyclopædia Britannica. https://www.britannica.com/place/Djibouti/Language. පà·âරà¶à·à·à·à¶¨à·à¶´à¶±à¶º 18 December 2020.
- â "Djibouti â Languages". Ethnologue. 10 à·à·à¶´à·à¶à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2016 දà·à¶± පà·à·à¶à· මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à·à¶ පà·à¶§à¶´à¶. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 6 à·à·à¶´à·à¶à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2016.
- â "Islamic World". Nations Online. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 20 මà·à¶»à·à¶à· 2022.
- â Chapter 1: Religious Affiliation à·à¶à¶»à¶à·à·à¶«à¶º à¶à· පà·à¶§à¶´à¶ 26 දà·à·à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2016 at the Wayback Machine. Retrieved 4 September 2013
- â United Nations High Commissioner for Refugees. "Immigration and Refugee Board of Canada, "Djibouti: Situation and treatment of Christians, including instances of discrimination or violence; effectiveness of recourse available in cases of mistreatment; problems that a Muslim can face if he or she converts to Christianity or marries a Christian (2000â2009)", 5 August 2009". Unhcr.org. 10 මà·à¶ºà· 2011 දà·à¶± පà·à·à¶à· මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à·à¶ පà·à¶§à¶´à¶. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 20 ජà·à¶±à· 2010.
- â Cheney, David M. "Diocese of Djibouti". Catholic-hierarchy.org. 12 මà·à¶»à·à¶à· 2013 දà·à¶± පà·à·à¶à· මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à·à¶ පà·à¶§à¶´à¶. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 28 පà·à¶¶à¶»à·à·à¶»à· 2013.
- â "Djibouti: Regions, Major Cities & Towns â Population Statistics, Maps, Charts, Weather and Web Information". citypopulation.de.
- â "Republic of Djibouti: Humanitarian Country Profile". IRIN. පà·à¶¶à¶»à·à·à¶»à· 2007. 17 පà·à¶¶à¶»à·à·à¶»à· 2010 දà·à¶± මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à¶«à¶º à¶à¶»à¶± ලදà·. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 20 ජà·à¶±à· 2010.
- â "The State of the World's Midwifery". United Nations Population Fund. 19 ජà·à¶±à· 2011 දà·à¶± පà·à·à¶à· මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à·à¶ පà·à¶§à¶´à¶. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 1 චà¶à·à·à·à¶à· 2011.
- â "Prevalence of FGM". Who.int. 9 දà·à·à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2010. 23 චපà·âරà·à¶½à· 2011 දà·à¶± මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à¶«à¶º à¶à¶»à¶± ලදà·. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 27 චපà·âරà·à¶½à· 2011.
- â Hayes, Rose Oldfield (1975). "Female genital mutilation, fertility control, women's roles, and the patrilineage in modern Sudan: a functional analysis". American Ethnologist. 2 (4): 617â633. doi:10.1525/ae.1975.2.4.02a00030.
- â Bodman, Herbert L. and Tohidi, Nayereh Esfahlani (1998) Women in Muslim societies: diversity within unity à·à¶à¶»à¶à·à·à¶«à¶º à¶à· පà·à¶§à¶´à¶ 5 à·à·à¶´à·à¶à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2015 at the Wayback Machine. Lynne Rienner Publishers. p. 41. ISBN 1555875785.
- â 142.0 142.1 "DJIBOUTI: Women fight mutilation". IRIN. 12 ජà·à¶½à· 2005. 16 මà·à¶ºà· 2011 දà·à¶± පà·à·à¶à· මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à·à¶ පà·à¶§à¶´à¶. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 27 චපà·âරà·à¶½à· 2011.
- â Suzanne G. Frayser, Thomas J. Whitby, Studies in human sexuality: a selected guide à·à¶à¶»à¶à·à·à¶«à¶º à¶à· පà·à¶§à¶´à¶ 5 à·à·à¶´à·à¶à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2015 at the Wayback Machine, (Libraries Unlimited: 1995), p. 257 ISBN 1563081318.
- â Eric Werker; Amrita Ahuja; Brian Wendell. "Male Circumcision and AIDS: The Macroeconomic Impact of a Health Crisis" (PDF). NEUDC 2007 Papers :: Northeast Universities Development Consortium Conference: Center for International Development at Harvard Un. 19 ජà·à¶½à· 2011 දà·à¶± පà·à·à¶à· මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à·à¶ පà·à¶§à¶´à¶ (PDF). à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 27 චපà·âරà·à¶½à· 2011.
- â 145.0 145.1 145.2 145.3 145.4 Hare, Harry (2007) ICT in Education in Djibouti à·à¶à¶»à¶à·à·à¶«à¶º à¶à· පà·à¶§à¶´à¶ 16 දà·à·à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2009 at the Wayback Machine, World Bank
- â Djibouti Assistance to Education Evaluation à·à¶à¶»à¶à·à·à¶«à¶º à¶à· පà·à¶§à¶´à¶ 12 නà·à·à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2012 at the Wayback Machine. USAID (April 2009)
- â Compact Atlas of the World. Penguin. 2012. p. 138. ISBN 978-0756698591. 11 à¶à¶à·à¶à·à¶¶à¶»à· 2014 දà·à¶± පà·à·à¶à· මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à·à¶ පà·à¶§à¶´à¶. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 20 පà·à¶¶à¶»à·à·à¶»à· 2016.
- â "Image of Djibouti women in head-dresses". discoverfrance.net. 14 ජà·à¶±à· 2007 දà·à¶± පà·à·à¶à· මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à·à¶ පà·à¶§à¶´à¶. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 31 මà·à¶ºà· 2007.
- â Abdullahi, Mohamed Diriye (2001) Culture and Customs of Somalia. Greenwood Press. pp. 170â172. ISBN 9780313313332
- â "Djibouti â Culture Overview". Expedition Earth. 27 පà·à¶¶à¶»à·à·à¶»à· 2004 දà·à¶± මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à¶«à¶º à¶à¶»à¶± ලදà·. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 28 à·à·à¶´à·à¶à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2005. â Website no longer exists; link is to Internet Archive
- â Abdullahi, Mohamed Diriye (2001) Culture and Customs of Somalia, Greenwood Press. pp. 75â76. ISBN 9780313313332
- â Phillips, Matt and Carillet, Jean-Bernard (2006) Lonely Planet Ethiopia and Eritrea, Lonely Planet. p. 301. ISBN 9781741044362
- â ShihÄb al-DÄ«n Aḥmad ibn Ê»Abd al-QÄdir Ê»ArabfaqÄ«h (2003). The conquest of Abyssinia: 16th century. Translated by Paul Stenhouse; Richard Pankhurst. Tsehai Publishers & Distributors. p. 77. ISBN 9780972317269. 5 à·à·à¶´à·à¶à·à¶¸à·à¶¶à¶»à· 2015 දà·à¶± පà·à·à¶à· මà·à¶½à· පà·à¶§à¶´à¶ à·à·à¶à·à¶±à· à·à¶à¶»à¶à·à·à·à¶ පà·à¶§à¶´à¶. à·à¶¸à·à¶´à·âරà·à·à·à¶º 20 ජà·à¶±à· 2015.
- â Ali, Barlin (2007) Somali Cuisine. AuthorHouse. p. 79. ISBN 9781425977061