Kongo Demokratik Cumhuriyeti
Kongo Demokratik Cumhuriyeti (KDC) (Fransızca: République Démocratique du Congo (RDC)) ya da eski adıyla Zaire, Orta Afrika'da bir ülkedir. Yüzölçümü bakımından Sahra Altı Afrika'nın en büyük, Afrika'nın (Cezayir'in ardından) ikinci büyük, dünyanın ise 11. büyük ülkesidir. 105 milyonluk nüfusuyla en kalabalık Frankofon ülkedir. Ayrıca Afrika'nın en kalabalık 4. (Nijerya, Etiyopya ve Mısır'ın ardından), dünyanın ise 15. ülkesidir. Kongo Demokratik Cumhuriyeti, kuzeyden saat yönünde ilerlendiÄinde Orta Afrika Cumhuriyeti, Güney Sudan, Uganda, Ruanda, Burundi, Tanzanya, Zambiya, Angola, Kongo Cumhuriyeti ve 40 km'lik bir sahil Åeridi ile Atlas Okyanusu ile çevrilidir. Ãlkenin baÅkenti KinÅasa'dır.
Kongo Demokratik Cumhuriyeti République Démocratique du Congo (Fransızca) Repubilika ya Kôngo ya Dimokalasi (Kituba) RepublÃki ya Kongó DemokratÃki (Lingala) Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo (Svahili) Ditunga dia Kongu wa Mungalaata (Luba-Lulua) | |||||
---|---|---|---|---|---|
BaÅkent ve en büyük Åehir | KinÅasa | ||||
Resmî dil(ler) | Fransızca, Kongoca, Lingala, Svahili ve Ciluba | ||||
Hükûmet | Ãniter yarı baÅkanlık sistemi | ||||
| |||||
Tarihçe |  | ||||
| |||||
Yüzölçümü | |||||
â¢Â Toplam | 2344858 km2[1] (11.) | ||||
â¢Â Su (%) | 3,3 | ||||
Nüfus | |||||
â¢Â Tahminî | 101.780.263 (2020)[2] (15..) | ||||
â¢Â YoÄunluk | 39,19/km2 | ||||
GSYİH (SAGP) | 2019 tahminî | ||||
â¢Â Toplam | 77,486 milyar $[2] | ||||
â¢Â KiÅi baÅına | 843 $[2] | ||||
GSYİH (nominal) | 2019 tahminî | ||||
â¢Â Toplam | 46,117 milyar $[2] | ||||
â¢Â KiÅi baÅına | 501 $[2] | ||||
Gini (2006) | â²Â 44.4[3] orta | ||||
Ä°GE (2019) |  0.480[4] düÅük · 179. | ||||
Para birimi | Kongo Frangı (CDF) | ||||
Zaman dilimi | UTC+1,+2 (WAT CAT) | ||||
Telefon kodu | +243 | ||||
İnternet alan adı | .cd |
Büyük ölçüde Kongo Havzası'nda bulunan KDC'nin ilk yerleÅimcileri 90.000 yıl önce bölgeye ulaÅan avcı-toplayıcı Afrika Pigmeleridir. 3000 yıl önce Bantu halkları havzaya yayıldı. Kongo KrallıÄı 14 ile 19. yüzyıllar arasında Kongo Nehri'nin denize döküldüÄü bölgede hüküm sürdü. KuzeydoÄu, orta ve doÄu bölgelerde ise Azande, Luba ve Lunda krallıkları 16 ve 17. yüzyıllardan 19. yüzyıla dek varlıÄını sürdürdü.
Afrika Talanı'nın baÅlamasından kısa bir süre önce, 1870'li yıllarda Avrupalılar Kongo Havzası'na keÅif seferleri düzenlediler. Bu seferlerin ilki Belçika Kralı II. Léopold'ün desteÄiyle Henry Morton Stanley tarafından yapıldı. Léopold 1885 Berlin Konferansı'nda Kongo topraklarının tüm haklarını resmen aldı ve Kongo BaÄımsız Devleti adıyla kendi özel mülkü ilan etti. Bu dönemde kralın sömürge askerî gücü olan Force Publique (Halk Gücü) yerel halkı kauçuk üretimine zorladı ve 1885'ten 1908'e dek milyonlarca Kongolu hastalık ve sömürü sonucu hayatını kaybetti. 1908'de Leopold sözde baÄımsız Kongo'yu Belçika'ya devretti, böylece ülke Belçika Kongosu adını aldı.
Kongo, 1960'ta Kongo Cumhuriyeti adıyla Belçika'dan baÄımsızlıÄını kazandı. Aynı yıl yapılan seçimlerle Kongo milliyetçisi Patrice Lumumba ülkenin ilk baÅbakanı, Joseph Kasa-Vubu ise ilk cumhurbaÅkanı oldu. BaÄımsızlıktan kısa bir süre sonra yönetimde çıkan anlaÅmazlıklar Kongo Krizi'ne yol açtı. Güney Kasai ile Moïse Tshombé yönetimindeki Katanga bölgeleri ülkeden ayrılma giriÅiminde bulundu. BM ve Batı yönetimlerinin müdahale isteklerini yanıtsız bırakmasının ardından BaÅbakan Lumumba Sovyetler BirliÄi dahil tüm ülkelerin yardımına açık olduÄunu belirtti. Bunun üzerine ABD ve Belçika, CumhurbaÅkanı Kasa-Vubu'nun 5 Eylül'de baÅbakanı görevden almasını saÄladılar. Lumumba 1961'de Belçika destekli Katangalı askerlerce infaz edildi.
1965'te sonraları kendini Mobutu Sese Seko olarak isimlendirecek olan genelkurmay baÅkanı Joseph-Désiré Mobutu bir darbeyle iktidarı ele geçirdi. Diktatör Mobutu 1971'de ülkenin ismini Zaire olarak deÄiÅtirdi ve ülkeyi kendi partisi Devrimci Halk Hareketi'nin yönetimde olduÄu bir tek parti devletine dönüÅtürdü. Mobutu yönetimi SoÄuk SavaÅ'taki antikomünist tutumu nedeniyle BirleÅik Devletler'den kayda deÄer bir destek gördü. 1990'lı yılların baÅlarında yönetim çözülmeye baÅladı. 1994 yılındaki Ruanda Soykırımı ve Kongo'da yaÅayan Tutsi kabilesine mensup Banyamulenge halkının vatandaÅlık haklarının ellerinden alınması[5] nedeniyle doÄu bölgelerde yaÅanan istikrarsızlık 1996'da Tutsi FPR yönetimindeki Ruanda'nın ülkeyi iÅgaline yol açtı. Bu olayla Birinci Kongo SavaÅı baÅladı.[6]
Güney Kivu bölgesinden isyancı bir komutan olan Laurent-Désiré Kabila 1997'de Mobutu'nun Fas'a kaçmasıyla cumhurbaÅkanı oldu ve ülkenin ismini Demokratik Kongo Cumhuriyeti'ne çevirdi. Kabila'nın ülkedeki Ruanda ve Tutsi varlıÄıyla yaÅadıÄı gerilim 1998'de Ä°kinci Kongo SavaÅı'nın çıkmasına neden oldu. Dokuz Afrika ülkesinin katıldıÄı[7] savaÅ 2003'te sona erene kadar 5,4 milyon insanın ölümüne yol açtı.[8][9][10][11] 2001'de CumhurbaÅkanı Kabila korumalarından biri tarafından suikaste uÄrayarak öldü, ardından koltuk oÄlu Joseph Kabila'ya geçti. OÄul Kabila yönetiminde ülkede gözaltında kaybolmalar, iÅkence, keyfî hapis cezaları ve bireysel özgürlüklerin kısıtlanması gibi pek çok insan hakkı ihlali yaÅandı. 2018 genel seçimlerinde Félix Tshisekedi'nin cumhurbaÅkanı seçilmesiyle ülke tarihindeki ilk barıÅçıl güç teslimi yapıldı.
Demokratik Kongo Cumhuriyeti, doÄal kaynaklar bakımından çok zengin bir ülke olmasına karÅın siyasi istikrarsızlık, altyapı eksikliÄi, yolsuzluk ve sömürgecilik nedeniyle çok yoksul bir ülkedir. BaÅkent KinÅasa dıÅındaki büyük Åehirler Lubumbashi ve Mbuji-Mayi maden Åehirleridir. Ä°ÅlenmemiÅ madenler DKC'nin en büyük ihracat kalemidir ve 2012'de yarısından fazlası Ãin'e gitmiÅtir. Ãlke Ä°nsani GeliÅme Endeksi'nde 189 ülke arasında 175. sıradadır.[12] DKC; BirleÅmiÅ Milletler, BaÄlantısızlar Hareketi, Afrika BirliÄi ve COMESA (DoÄu ve Güney Afrika Ortak Pazarı) üyesidir. 2015'ten bu yana ülkenin doÄusundaki Kivu'da süregelen bir savaÅ nedeniyle 2018 itibarıyla 600 bin Kongolu ülkenin orta ve doÄu bölgelerinden kaçarak komÅu ülkelere sıÄınmıÅ,[13] 4,5 milyon insan ise evlerini terk etmek zorunda kalmıÅtır. Hâlen iki milyon çocuk açlık riski altında yaÅamaktadır.[14]
Ãlke Ä°smi deÄiÅtir
Kongo Demokratik Cumhuriyeti geçmiÅinde birçok kez resmi adında deÄiÅiklik yaÅanmıŠolup, belli dönemlerde komÅu ülke Kongo Cumhuriyeti ile resmi olarak aynı isim kullanılmıÅtır. AÅaÄıdaki tabelada Kongo bölgesinin tarihsel isimleri yer almaktadır.
Kongo Bölgesi Tarihsel İsimlendirmeleri | ||
---|---|---|
Eski Belçika Kolonisi (Günümüzde Kongo Demokratik Cumhuriyeti) | Eski Fransa Kolonisi (Günümüzde Kongo Cumhuriyeti)* | Eski Portekiz Sömürgesi |
1877'den itibaren kolonileÅme | 1880'li yıllarda kolonileÅme** | 1885'ten itibaren Portekiz-Kongosu |
1885'ten itibaren Kongo BaÄımsız Devleti | 1903'ten itibaren Orta Kongo | |
1908'den itibaren Belçika Kongosu | 1910 Fransız Kongosu | |
1958'den itibaren Kongo Cumhuriyeti | ||
BaÄımsızlık 30 Haziran 1960 | BaÄımsızlık 15 AÄustos 1960 | |
1960 Kongo Cumhuriyeti (Kongo-Léopoldville olarak adlandırılan) 1960 yılında Ãzgür Kongo Cumhuriyeti olarak direniÅçiler tarafından baÄımsızlık ilanı (26 ülke baÄımsızlıÄı tanıdı, yaklaÅık bir yıl sonra hükûmet yanlısı askerler tarafından yenilgiye uÄratılmıÅtır) |
1960 Kongo Cumhuriyeti (Kongo-Brazzaville olarak adlandırılan) | 1956 Angola ile ortak yönetime sahip olan Portekiz Kongosu |
1961 Federal Kongo Cumhuriyeti (Kongo-Léopoldville olarak adlandırılan)[1] 31 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arÅivlendi.,[2] 31 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arÅivlendi. 1964'te direniÅçiler tarafından Kongo Halk Cumhuriyeti'nin Stanleyville'de ilanı (sadece 7 ülke tarafından tanınmıÅ, birkaç ay sonra hükûmet yanlısı askerler tarafından yenilgiye uÄratılmıÅtır) | ||
1964 Kongo Demokratik Cumhuriyeti (Kongo-Léopoldville olarak adlandırılan) [3] 31 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arÅivlendi. | 1965 Kongo Cumhuriyeti (Kongo-Brazzaville olarak adlandırılan) | |
1966 Kongo Demokratik Cumhuriyeti (Kongo-KinÅasa olarak adlandırılan) | ||
1971 Zaire Cumhuriyeti | 1969 Kongo Halk Cumhuriyeti | 1974 Portekiz Kongosu Angola tarafından ilhak edildi |
1991/92 (Kongo-Zaïre) Mobutu tarafından yasaklanan Ulusal Egemenlik Meclisi tarafından Anayasa taslaÄı oluÅturma | ||
1997'den bu yana  Kongo DC | 1991'den bu yana  Kongo Cumhuriyeti | 1975'ten bu yana Cabinda, Angola'ya baÄlı bölge  Angola |
*Fransız Ekvatoral Afrikası'nın bir parçası olarak |
CoÄrafya deÄiÅtir
Afrika kıtasının en büyük ikinci yüzölçümüne sahip olan Kongo Demokratik Cumhuriyeti, sahip olduÄu 2,344,458 km2'lik alan ile bir dönem sömürgesi konumunda olduÄu Belçika'dan neredeyse 77 kat daha büyük konumdadır. Ekvator üzerinde kıtanın orta bölümünde yer alan ülke bitki örtüsü ve yaban hayat açısından zengin çeÅitliliÄe ve doÄal alanlara sahiptir. Ãlkenin toplamda sahip olduÄu 10.730 km'lik kara sınırdan 2.511 km'si (251 km'si Cabinda ile sınır bölümünü oluÅturmaktadır) Angola, 233 km'si Burundi, 1.577 km'si Orta Afrika Cumhuriyeti, 2.410 km'si Kongo Cumhuriyeti, 217 km'si Ruanda, 628 km'si Güney Sudan, 459 km'si Tanzanya, 765 km'si Uganda, 1.930 km'si Zambiya ile oluÅurken, ülkenin ayrıca Atlas Okyanusu'nda 40 km'lik sahil Åeridi bulunmaktadır.
Ãlke toprakları tropikal yaÄmur ormanlarına sahip Kongo Havzası'nın neredeyse %60'ını kaplamaktadır. Ãlkenin en yüksek noktasını 5.109 m ile Ruwenzori SıradaÄı içerisinde yer alan Stanley DaÄı'nın uç noktası olan ve Margherita Peak olarak adlandırılan zirve oluÅturmaktadır. Ãlkenin en büyük ve en uzun nehrini oluÅturan Kongo Nehri, 4374 km'lik uzunluÄu ile neredeyse tamamına Kongo Demokratik Cumhuriyeti sınırları içerisinde yer almakta olup, nehir batı bölümlerinde Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nin, Atlas Okyanusu'na dökülmeden önce Angola ve Kongo Cumhuriyeti ile sınır çizgisini oluÅturmakta ve böylece bu iki ülkeye de kıyı Åeridi oluÅturmaktadır. Kongo Nehri, Afrika kıtasının Nil nehrinden sonra en uzun ikinci nehri konumumda olup, 39.160 m3/s ile taÅıdıÄı su bakımından Afrika'nın en büyük, dünyanın ise en büyük ikinci nehri durumundadır. Kongo nehri ülkenin güney bölümünde Mitumba SıradaÄı'nda kaynaÄından çıkarak kuzey yönde 1.000 km akmakta olup, burada da iç delta oluÅturarak batı-güneybatı yönünde dönüŠyapmaktadır. Bu dönüŠneticesinde nehir Demokratik Kongo Cumhuriyeti ile Kongo Cumhuriyeti arasındaki sınırı da oluÅturarak ilerlemekte ve son olarak Atlas Okyanusu'na dökülmektedir. Kongo nehri ile birleÅerek yoluna devam eden birçok nehir bulunmaktadır. Bu nehirler içerisinde 9.873 m3/s su taÅıma kapasitesine sahip olan Angola'dan gelen Kasai Nehri açık ara en büyük nehir konumundadır. Ãlkenin kuzey bölümünden ve büyük bölümü Orta Afrika Cumhuriyeti ve Kongo Cumhuriyeti ile sınırı oluÅturarak gelen ve Kongo nehrine katılan en büyük nehir ise Ubangi Nehri'dir.
Ãlkenin sahip olduÄu 40 km'lik tek sahil Åeridi önemli bir yere sahip olup, bu sahil Åeridi nedeniyle Atlas Okyanusu'nda zengin petrol yataklarına sahip olunmaktadır. Büyük Rift Vadisi göllerinin bulunduÄu doÄu bölümünde sınır çizgileri çoÄu zaman göller ile oluÅmaktadır. Bu bölgede Albert Gölü, Eduard Gölü, Kivu Gölü ve Tanganika Gölü gibi önemli göller yer almaktadır. Buradaki göllerin varlıÄı ülkeye yer altı zenginliklerini de beraberinde getirmekte olup, doÄalgazın yanı sıra altın ve kalay gibi madenlerde bu bölgede çok miktarda yer almaktadır.[15]
Kongo Havzası'nda bulunan ve Oksisol toprak olarak adlandırılan ve sabit sıcaklık ile birlikte yüksek nemin yaÅandıÄı alanlarda görülen aÅırı yıpranmıŠkırmızı tondaki toprak ülke ekonomisi için ekim alanı olarak verimlilik arz etmemekte olup, ülkenin kuzey ve doÄusunda yüksek yerlerde yer alan topraklar tarım arazisi olarak daha uygun oldukları için bu bölgelerde tarım yoÄun olarak gerçekleÅtirilmektedir.
Ä°klim deÄiÅtir
Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde coÄrafi konumu nedeniyle Ekvator Ä°klimi yaÅanmaktadır. Bu sebepten dolayı ülke topraklarını çok büyük bir bölümünde sıcak, tropikal, nemli bir iklim yaÅanmaktadır. Ãlke genelinde yaÄmursuz geçen kurak dönemlerde ortalama sıcaklık 20 °C iken, yaÄmurun bol yaÄdıÄı yaÄmur sezonlarında ortalama sıcaklık 30 °C olarak ölçülmektedir. Ä°klim mevsim geçiÅlerinde bile gözle görülür farklılık göstermemekte olup, ülke topraklarının geniÅliÄi nedeniyle bazı bölgelerde yerel olarak genelin dıÅında da iklim yaÅanabilmektedir.[16]
Ãlkenin kuzeyindeki orta kesimde yer alan Mbandaka ve Kisangani Åehirlerinde geçen Ekvator çizgisi, ülke içerisinden geçtiÄi 300 km'lik hatta yıl boyunca 1500â2000 mm düzeyinde olan Åiddetli yaÄmur geçiÅlerine sebep olurken sıcaklıÄı yıl boyu 26 °C dolayında tutmaktadır.
BaÅkent KinÅasa'da yıl boyu ortalama sıcaklık 25 °C dolayında seyretmektedir. BaÅkentte yaklaÅık olarak dört ay süren kurak dönem ile yaÄmur dönemlerindeki geçiÅler sırasıyla yaÅanmakta olup, yaÄmur sezonun en yoÄun yaÅandıÄı dönem ise genel olarak Ekim-Nisan aylarıdır. KinÅasa'ya yıl boyu düÅen yaÄmur ortalaması 1400 mm dolaylarındadır.
Ãlkenin kuzey bölgelerinde Ekvator iklimin de etkisiyle var olan ormanlık alanlar da Savan olarak adlandırılan geniŠçayırlar gözlemlenmektedir. Bu bölgelerde kurak dönem güney bölgelerine göre yılın son iki-üç ayı baÅlamakta olup, yeni yılın ilk iki-üç aylık dönemine kadar sürmektedir. YaÄmurların yaÄdıÄı dönem olan Mart-Ekim dönemlerin de ise yıllık yaÄıŠoranın %90'ı gerçekleÅmektedir.[17] Ãlkenin güney bölgelerinde hakim olan tropikal iklim ile birlikte kurak dönemler genellikle üç ila altı ay arasında (genellikle Mayıs-Eylül aylarında), yaÄmur dönemleri ise yine üç ila altı ay arasında (genellikle Ekim-Nisan aylarında) yaÅanmaktadır. Ãlkenin en güneyindeki bölge konumunda olan Katanga bölgesi içerisinde yer alan Lubumbashi'de altı ay yoÄun bir kurak dönem yaÅanırken, hava sıcaklıklarında gece ile gündüze sıcaklık farklılıkları büyük olabilmektedir. Ãlkenin doÄu kısmında yer alan daÄlık alanlarında ise daÄ iklimi hakim olup, ülkenin diÄer bölgelerine göre daha serin bir iklime sahiptir. Ãlkenin en yüksek noktasının da bulunduÄu bölgede, daÄın zirvelerinde kar görülebilmektedir. Demokratik Kongo Cumhuriyeti içerisinde en çok yaÄıÅta bu bölgelerde gerçekleÅmektedir. Ãlkenin en batı ucunda, Atlas Okyanusu'na kıyısı olan çok küçük bir bölgede ise Ilıman okyanusal iklim görülmektedir. Buna göre bu bölgede yer alan Boma'da yıllık yaÄıŠortalamaları 800 mm'ye kadar düÅüŠgöstermektedir.
Bitki örtüsü ve yaban hayat deÄiÅtir
Kongo Demokratik Cumhuriyeti sınırları içerisinde Afrika kıtasının günümüzde de hala var olan en büyük yaÄmur ormanları bulunmaktadır. Ãlke topraklarının neredeyse üçte ikisi tropikal yaÄmur ormanları ile daÄlık orman arazilerinden oluÅmaktadır. Ekvator çizgisine yakın yüksek yerlerde daÄlık yaÄmur ormanları ile birlikte yoÄun sisin yaÅandıÄı sisli ormanlar sık olarak yer almaktadır. Bu tür ormanlarda daha çok uzun ve ince gövdeye sahip olan, sert yaprakları bulunan Kauçuk aÄacı, Tik aÄacı ve Mahagoni aÄacı gibi aÄaçlar ve Epifit, Salepgiller gibi bitkiler göze çarpmaktadır. YaÄmur ormanları bölgesinin kuzeyinde ve güneyinde ise 200â500 km geniÅliÄe sahip, nemli bir iklimin hüküm sürdüÄü büyük çayırlık alanlar bulunmaktadır. Bu çayırlık alanlarda çok sık olarak SütleÄen bitkisi yer almaktadır. Nemli savan alanlardan daha kurak savan alanlarına geçiÅlerde ise Akasya aÄaçları ve Sukkulent bitkisi görülmektedir.
Yaban hayat açısından Kongo Demokratik Cumhuriyeti önemli bir zenginliÄe sahiptir. Memeli hayvan sınıfından olan aslan, leopar, gergedan, fil, zebra, çakal, sırtlan ve antilop gibi hayvanlar çoÄunlukla geniŠçayırlara sahip savan bölgesinde yaÅarken, ülkenin de çoÄunluÄunu kaplayan ormanlık alanlarda da yaÅayan ve sayıları yüzlerle ifade edilen çok sayıda hayvan bulunmaktadır. Ãzellikle UNESCO tarafından da dünya mirası olarak konumlandırılan Garamba, Kahuzi-Biéga, Salonga, Virunga Ulusal Parkları ile Yaban Hayat Rezervi Okapi çoÄunlukla Bonobo, Goril, Okapi, Afrika mandası gibi hayvanların barındırdıÄı için yaban hayat ile önemli bir konumdadır. Yaban Hayat Rezervi Okapi'de ise ulusal parka adını da veren Okapi'nin dünya üzerindeki tek yaÅam alanıdır. Dünya üzerinde sadece Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nde görülebilen Okapi'nin günümüzde nüfusu 5.000-10.000 arası olarak ifade edilmektedir. DKC'de bulunan ulusal parkların bir diÄer özelliÄi ise dünya üzerinde insana benzeyen üç maymun türü olan Bonobo, Goril ve Åempanze'ye aynı anda ev sahipliÄi yapmasıdır. DoÄada Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nden baÅka herhangi bir ülkede görülemeyecek hayvanların mevcudiyeti 3000'e yakın olarak ifade edilmektedir. Bu sayı 1980'li yıllarda 10.000 hayvan türü olarak dile getirilmekteydi.
Ãlkede memeli hayvanların dıÅında 268 farklı sürüngen çeÅidi ve binlerce balık ve kuŠçeÅidi yaÅamaktadır. Ayrıca böcek çeÅitliliÄinde bol olduÄu ülkede, 1300 ile dünyada baÅka hiçbir ülkede olmayacak kadar kelebek çeÅidi yaÅamaktadır.[18]
Tarih deÄiÅtir
Kongo Demokratik Cumhuriyeti tarihi |
|
Erken tarih deÄiÅtir
Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nin bugün varlıÄını sürdürdüÄü toprakların ilk yerlilerini günümüzde sadece çok küçük bir alanda yaÅamlarını sürdüren Pigmeler oluÅturmaktaydı. Yüzyıllar boyunca ilerleyen Bantu halkları, zaman içerisinde tarımdan, avcılıÄa kadar birçok alanda etkili olan topluluklar oluÅturarak, söz konusu dönemde bölgede birçok devlet yapısını oluÅturmuÅlardır. Bu devletler içerisinde özellikle 14. yüzyılda kurulan ve Afrika'da bugüne kadar kurulan en güçlü devlet yapılarında birini oluÅturan Kongo KrallıÄı ön plana çıkmıÅtır. Bunun haricinde Luba KrallıÄı ya da Lunda KrallıÄı gibi krallıklarda bu bölgede kendi yapılarını oluÅturmuÅlardır.
15. yüzyılda bölgeye ilk gelen Avrupalılar olan Portekizliler, Kongo nehrinin Atlas Okyanusu'na döküldüÄü noktada keÅifler yapmıÅ, 1491 yılında ise ilk defa Kongo Ä°mparatorluÄu ile diplomatik iliÅki kurmuÅlardır. Bu dönemde düzenlenen karÅılıklı ziyaretler ile daha da geliÅtirilen diplomatik iliÅkiler, Kongo kralının dinini Hristiyan Katolik olarak deÄiÅtirmesine varacak kadar ilerletilmiÅtir. Yeni ÃaÄ ile birlikte Amerika'daki kolonilere köle gönderen ülkelerden biri konumuna gelen Kongo KrallıÄı, bu sayede refah seviyesini yükselterek oluÅan yeni zengin üst tabaka topluluk ile birlikte Afrika kıyılarında yeni liman Åehirleri kurmuÅlardır.
16. yüzyıl ile birlikte krallıkta baÅlayan çözülme ve çöküÅ, 17. yüzyılda özellikle Portekiz hakimiyetinin bölgede kaybolması ile birlikte zirveye ulaÅmıÅ, köle tüccarlarının ve Portekiz sonrası bölgeye hakim olmaya çalıÅan Hollanda ve BirleÅik Krallık'ın da çökmüŠolan ülkeyi sömürüp, yaÄmalaması neticesinde tamamen ortadan kaldırılmıÅtır. 18. yüzyıl baÅlarında da Kongo bölgesinde kurulu birçok ülke de aynı Åekilde ortadan kaldırılmıÅ, 1866 yılında da son Portekizliler bölgeden ayrılmıÅtır.[19]
1870 yılında bölgenin iç kısımlarına ziyarette bulunan ilk Avrupalı olan Galli Henry Morton Stanley her ne kadar BirleÅik Krallık hükûmetine bölgeyi krallık koloni sistemine baÄlama önerisinde bulunsa da, bu öneri hükûmet tarafından Nil bölgesinin kendileri için daha öncelikli olacaÄı gerekçesiyle kabul görmemiÅtir.[20]
KolonileÅme deÄiÅtir
BirleÅik Krallık tarafından bu öneri reddedilmesini fırsat bilen Belçika Kralı II. Léopold uzun bir süredir koloni imparatorluÄu kurma hayallerini gerçekleÅtirme arzusundaydı. 1885 yılında Kongo bölgesinin geleceÄi ile ilgili olarak düzenlenen Berlin Konferansı'nda, Kongo'nun kendisine özel mülkü olarak kullanımına verilmesine onay alarak kolonileÅme tarihinde ilk ve tek olacak Åekilde uluslararası hukuka aykırı bir Åekilde bir bölgenin bir Åahsın özel mülkü olarak ilan edilmesini saÄlamıÅtır. Koloni tarihinde kolonileÅtirilen tüm bölgeler bir ülke tarafından yönetilip, idare edilirken Kongo bölgesi yaÅayan tüm insanları ile birlikte Åahsın özel idaresine bırakılmıÅ, bölge insanı ekonomik çıkarlar doÄrultusunda özellikle kauçuk elde ediniminde zalim yöntemlerle kullanılmıÅ, idarelerine uygun hareket etmeyenler aÄır cezalara çarptırılmıŠve öldürülmüÅtür. 10 milyondan fazla insanın yaÅamına mal olan bu olaylar uluslararası kamuoyunda karmaÅaya ve öfkeye neden olmuÅ, II. Léopold gelen yoÄun tepkiler neticesinde 1908 yılında Kongo'nun idaresini 'normal' koloni olarak Belçika devletine bırakmak zorunda kalmıÅtır.
Her ne kadar bölgenin idaresi bir ülkenin yönetimine bırakılmıŠolsa da, bölge insanını yaÅadıÄı sıkıntılar ve olumsuzluklar da büyük oranda bir düzelme gerçekleÅmemiÅ, bölge yaÄmalanmaya devam edilmiÅ, Kongolular otoriter koloni sahibi Belçika devleti tarafından acımasız yöntemler ile kullanılmaya devam edilmiÅtir. Kongo, dünya çapında geliÅen kolonilerin baÄımsızlık taleplerine uygun hareket ederek baÄımsızlık söylemlerini güçlendirmiÅ ve ülkenin geleceÄinin Kongolular tarafından tayin edilmesi gerektiÄi ifade edilmiÅtir. BaÅkent Léopoldville'de ki ilk çatıÅmalar ve diÄer devletlerin baskıları neticesinde Belçika 1959 yılında ani bir Åekilde bölgeden çekilerek bölgede karmaÅık bir yapıyı geride bırakmıÅtır.
30 Haziran 1960 tarihinde Kongo Cumhuriyeti adı altında baÄımsızlıÄını ilan eden ülkede, ABAKO (Alliance des Bakongo) lideri Joseph Kasavubu ülkenin ilk devlet baÅkanlıÄına, Pan-Afrikanizm yanlısı ve baÄımsızlık mücadelesinin önde gelen isimlerinden olan Patrice Lumumba ise yeni ülkenin ilk baÅbakanlık makamına getirilmiÅtir. Ancak bu yönetim Belçika, ABD ve Sovyetler BirliÄi'nin kendi menfaatleri doÄrultusundaki müdahaleleri sebebiyle uzun ömürlü olamamıÅ, Lumumba asker tarafından görevinden alınarak tutuklanmıÅtır. Her ne kadar tutuklanmasından itibaren kısa bir süre kurtularak kaçmayı baÅarsa da, tekrar yakalanarak rakibi ve ayrılıkçı Katanga bölgesinin lideri Moïse Tshombé'ye teslim edilmiÅ ve daha sonra da Tshombé'nin silahlı güçleri tarafından öldürülmüÅtür. Lumumba'nın öldürülmesinde ABD'nin ve özellikle de eski koloni sahibi Belçika'nın rollerinin büyük olduÄu tahmin edilmektedir.[21]
Diktatör Mobutu deÄiÅtir
1965 yılında Lumumba'nın eski bir asistanı olan Joseph Mobutu tarafından yapılan darbe ile Afrika tarihinin en uzun ve en düzeni bozuk diktatörlük sistemlerinden biri kurulmuÅtur. Ãlkede belli dönemlerde ve belli bölgelerde Tshombé'nin Avrupa kökenli askerî birliklerinin Kongo'nun belli bölgelerini ara sıra eline geçirmesine raÄmen tam anlamıyla baÅarıya ulaÅamamıÅtır. Tshombé'nin Avrupa'ya ve Avrupalıya dayanan sisteminin aksine ülkeyi tamamen AfrikalılaÅtırma isteÄinde olan Mobutu, tüm Avrupa menÅeli iÅletmeleri kamulaÅtırarak ülke içerisindeki Avrupa etkisini azaltmak istemiÅtir. 1971 yılında ülkenin ismini Zaire olarak deÄiÅtiren Mobutu, oluÅturduÄu tek parti rejimi ve kiÅilik kültü ile ülke içerisinde yaptıklarının aksine ülkenin ve genelinde Afrika'nın Sovyetler BirliÄi etkisine girmesinden endiÅelenen Avrupalı devletlerin de desteÄini alarak diktatör bir yönetim ortaya koymuÅtur. Mobutu, 1977/78 yıllarında Nathaniel Mbumba önderliÄindeki ayrılıkçı Front de Libération Nationale du Congo (FLNC) tarafından düzenlenen ve Shaba'nın (günümüzde Katanga) Kongo'dan koparmayı hedefleyen Shaba Ä°stilası özellikle Fransa ve Belçika askerlerinin önderliÄindeki uluslararası askerî gücü sayesinde püskürtülerek yenilgiye uÄratılmıÅtır.
Kongo savaÅları deÄiÅtir
Zaire ekonomisinin tam anlamıyla çökmesiyle ve doÄu-batı sorununun çözümlenmesi ile Mobutu 1990 yılında ülkenin yavaÅ da olsa demokratikleÅmesi yönünde adımlar atmaya çalıÅmıŠancak baÅarılı olamamıÅtır. Ãlkedeki tüm olumsuzluklara raÄmen Mobutu iktidarının çöküÅü komÅu ülke Ruanda'da yapılan soykırım ile baÅlamıÅ, Ruanda'da soykırımından sorumlu Hutu etnik grubuna mensup binlerce Ruandalının Zaire'ye kaçması Mobutu'nun gücünü olumsuz yönde etkilemiÅtir. Hutuluları takip eden Tutsi hükûmetine baÄlı askerî birlikler ile ülke içerisindeki Mobutu karÅıtlarının oluÅturduÄu birlik çok kısa bir süre içerisinde tüm Zaire'yi ele geçirmeyi baÅarmıÅ, hasta olan ve uluslararası desteÄini de kaybeden Mobutu'yu görevden kısa sürede uzaklaÅtırmıÅlardır. 1997 yılında isyancıların lideri konumunda olan Laurent-Désiré Kabila ülkenin yeni devlet baÅkanı olarak göreve getirilmiÅ, Kabila'nın ilk icraatlarından biri de ülkenin ismini Zaire'den tekrar Demokratik Kongo Cumhuriyeti olarak deÄiÅtirmek olmuÅtur. Mobutu karÅısında oluÅturulan bu birliktelik kısa sürede bozulmuÅ, 1998 yılında yine Ruanda merkezli isyancı güçlerin oluÅturduÄu birlik ülkeyi doÄudan itibaren ele geçirmeyi hedeflemiÅ ancak bu ilerleyiÅ Angola ve Zimbabve askerî güçlerinin de Kabila güçlerine yardım etmesi ile fazla ilerlemeden geri püskürtülmüÅtür. YaÅanan bu geliÅmeden sonra ülke kendi içerisinde farklı güç odaklarına bölünmüŠve yıllarca süren iç savaÅlara neden olmuÅtur. Uzun yıllar süren müzakereler 2003 yılında olumlu yönde sonuçlandırılarak, tüm tarafların katılımı ile ülkede geçici hükûmet kurulmuÅtur.
Bu savaÅlar neticesinde zor durumda olan Kongo ekonomisi ve sosyal hayatı daha da aÄır bir darbe almıŠve çökmüÅ, ayrıca ülkenin birçok yerindeki bölgeler insansızlaÅtırılmıÅtır. Uzun yıllar süren bu savaŠülke nüfusuna da derin bir darbe vurmuÅ, tahminlere göre 3 milyondan fazla insan bu süreçte dolaylı da olsa olumsuz yönde etkilenmiÅtir.
SavaÅ sonrası dönem deÄiÅtir
SavaÅın henüz sona ermediÄi Ocak 2001 tarihinde devlet baÅkanı Kabila düzenlenen suikast sonucu öldürülürken, yerini 'miras' yolu ile oÄlu Joseph Kabila almıÅtır. BarıŠgörüÅmelerinde kararlaÅtırılan 2006 genel seçimlerinde sandıktan zaferle çıkan Joseph Kabila 1965 yılından bu yana seçim ile baÅa geçen ilk kiÅi olma özelliÄini elde etmiÅtir. Ãlkenin baÅında 1960 yılından bu yana ilk defa ülke içerisindeki barıŠve refah için gerekli görüÅmeleri yapmaya hazır olduÄunu açıklayan bir devlet baÅkanı bulunmaktaydı.[22]
DoÄu Kongo sorunu deÄiÅtir
Ãlkenin doÄu kısmında yer alan Kivu ve Itru bölgelerinde silahlı çatıÅmalar barıŠanlaÅmasına raÄmen devam etmiÅtir. 2003 yılında yapılan barıŠgörüÅmelerinde yer almayan ve o bölgede bulunan bölgesel silahlı gruplar, bölgede yer alan Hutu topluluklarını Åiddet yanlısı Tutsi topluluÄundan korudukları gerekçesiyle mücadeleye devam etmiÅlerdir. 2008 yılında Congrès national pour la défense du peuple (CNDP) örgütü ile yapılan barıŠgörüÅmelerinde sonuç elde edilememesi üzerine Kongo ve Ruanda hükûmetleri iÅbirliÄi anlaÅması imzalamıÅ, aynı yıl Kongo ve Ruanda askerî birliklerin ortak katılımı ile düzenlenen operasyonda birkaç gün önce mensubu ve lideri olduÄu örgütü tarafından dıÅlanan Laurent Nkunda Ruanda'da yakalanarak tutuklanmıÅtır. Her ne kadar Mart 2009'da hükûmet ile Congrès national pour la défense du peuple örgütü arasında barıŠanlaÅması imzalanmıŠolsa da, doÄu bölgelerinde güvenlik hala tam olarak saÄlanabilmiÅ bir konumda deÄildir.
Nüfus deÄiÅtir
Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nde Temmuz 2010 yılında yapılan tahmini nüfus sayımında 68 milyon nüfus tespit edilmiÅ olup bu oran ile ülke, Afrika kıtasının en kalabalık dördüncü ülkesi konumundadır. Ãlke içerisindeki nüfus yoÄunluÄu 30,2 kiÅi/km2 ile toprak büyüklüÄü ile orantılı bakıldıÄında düÅük olup nüfusun büyüme hızı yıllık %3 ile çok yüksek bir orandadır.
1984 yılında yapılan son resmi nüfus sayım sonuçları ile karÅılaÅtırıldıÄında geçen süreç içerisinde ülkenin nüfusunu ikiye katladıÄı gözlemlenmektedir. Nüfusun %46,9'u 15 yaÅının altında olup bu oran ile dünyadaki en genç nüfusa sahip ülkelerden biri konumundadır. Sadece %2,47'si 65 yaÅ ve üzeri olduÄu ülkede Beklenen yaÅam süresi erkeklerde 60,03 yaÅ, kadınlarda ise 63,69 yaÅ düzeyindedir.
Kongo Demokratik Cumhuriyeti genç bir nüfusa sahip olup, 2020 tahmini verilerine göre %65,80'i 0-24 yaÅ aralıÄındadır. Ãlkenin sadece %2,47'si 65 yaÅ ve üzerindedir.[1]
0-14 yaÅ: %46.38 (erkek 23,757,297/kadın 23,449,057)
15-24 yaÅ: %19.42 (erkek 9,908,686/kadın 9,856,841)
25-54 yaÅ: %28.38 (erkek 14,459,453/kadın 14,422,912)
55-64 yaÅ: %3.36 (erkek 1,647,267/kadın 1,769,429)
65 yaŠve üzeri: %2.47 (erkek 1,085,539/kadın 1,423,782)
Åehirde yaÅayanların oranı 2022 verilerine göre %46,8 olan ülkede, nüfusun yıllık artıŠoranı 2022 tahmini verilerine göre %3,14 düzeyindedir.[1]
Etnik gruplar deÄiÅtir
Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nde tıpkı diÄer kolonileÅtirilmiÅ ve sömürge konumda olan ülkelerde olduÄu gibi yapay etnik gruplar oluÅturulmuÅtur.[23] Ãlkede var olan etnik grupların birçoÄu modern zaman öncesi kabile mevcudiyetlerine göre oluÅturulurken, kimi etnik grupta tıpkı Baluba gibi baÅtan meydana getirilmiÅtir.[24]
Günümüzde ülkede var olan 200'den fazla etnik grubundan %80'i Bantu etnik grubuna mensup olmaktadır. Bantu etnik grupları içerisinde de Bakongo (%16), Baluba (%18), Mongo (%13) ve Banjaruanda (%10) en önde gelen gruplar konumundadır. Nüfusun geri kalan %20'sinden %18'i Sudan topluluklarından, %2'si Nilotan topluluklarından oluÅmaktadır. Ãlke genelinde ise 20.000 ila 50.000 arasında Pigme yaÅamaktadır.[25] Ãlkenin baÄımsızlıÄını ilan ettiÄi tarihte 100.000 civarında olan ve çoÄunluÄunu Belçikalıların oluÅturduÄu Avrupalılar, günümüzde 20.000 dolayında bir nüfus oluÅturmaktadır. Belçika'nın ülkenin baÄımsızlıÄını kabul etmeden önce etnik gruplar arasındaki yapay sorunlar ülkenin tarihindeki tüm savaÅların ve problemlein ana kaynaÄı olarak kabul edilmektedir.[26]
Dil deÄiÅtir
Ãlke içerisindeki etnik grup çeÅitliÄine paralel olarak çok sayıda da dil kullanılmaktadır. Ãlke genelinde 214 dolayında yerel dil konuÅulmaktadır.[26] Ãlkenin eÄitimde ve edebiyatta kullanılan resmi dili Belçika'nın kolonisi olmasının etkisiyle Fransızcadır. Ãlke genelinde Fransızcanın kullanımı dıÅında dört adette resmi dil mevcuttur: Kongoca (Kikongo), Lingala, Svahili ve Ciluba (Tshiluba). Bu resmi diller farklı diller konuÅan topluluklar arasında lingua franca görevi görür. Fransızcanın dıÅındaki resmi dillerin dört dil ile sınırlandırılması da Belçika tarafından karara baÄlanmıÅtır. Kongoca, geçmiÅte Kongo KrallıÄı'nda da kullanılan bir dil iken günümüzde Angola ve Kongo Cumhuriyeti'nde yaygın olarak kullanılmaktadır. Ciluba dili sadece Kasai-Occidental ve Kasai-Oriental illerinde konuÅulurken, Avrupalılar tarafından iletiÅim dili olarak kullanılan ve bu sayede yaygınlaÅtırılan Lingala ülkenin kuzey-kuzeybatı bölgelerinde Bangala topluluÄu tarafından kullanılmaktadır. Lingala, özellikle Mobutu diktatörlüÄü döneminde ülke içerisinde önem kazanmıÅ, Mobutu ulusa sesleniÅlerini bu dil vasıtası ile yapmıÅtır. Afrika kıtasının doÄusunda yaygın olarak kullanılan ve çoÄu ülkede resmi dil olan Svahili dili, DKC'de de kullanılmaktadır. Ãzellikle ülkenin doÄu kesimlerinde konuÅulan dil, Mobutu rejiminin sona erdirilmesi ile birlikte ordunun resmi dili olarak kullanılmaya baÅlanmıÅtır.
Kongo kanunlarına göre yayımlanan bir kanun, en geç 60 gün içerisinde diÄer resmi dillerde de yayımlanmak zorundadır.
Din deÄiÅtir
Ãlke genelinde nüfusun %80'i Hristiyan dinine mensuptur. Belçika sömürgesi olduÄu dönemlerde yapılan yoÄun misyonerlik faaliyetleri neticesinde yerel dinlerden Hristiyan dinine geçen Kongoluların birçoÄu da Katolik mezhebine baÄlı olarak dinini yaÅamaktadır. Ãlke nüfusunun %50'si Katolik mezhebinde iken, %20'si Protestan, %10'u ise baÄımsız bir Afrika HristiyanlıÄı olan Kimbangizmi benimsemektedir. Ä°slamiyet Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nde yoÄun olarak görülen bir din olmayıp, ülke nüfusunun sadece %10'u Ä°slami deÄerlere uygun yaÅantısını sürdürmektedir. Ãlke nüfusunun geri kalan %10'luk dilimi ise Senkretizm ve diÄer Afrika yerel dinlerine inanmaktadır.[27]
Din | Oran |
---|---|
Katolik | 50% |
Protestan | 20% |
Kimbangizm | 10% |
Ä°slam | 10% |
Senkretizm ve diÄer yerel dinler | 10% |
Not: Bu veriler Almanya DıÅiÅleri BakanlıÄı resmi sitesinde yayınlamakta olup, diÄer kaynaklarda farklı deÄerler görülebilmektedir. |
Sosyal durum deÄiÅtir
Kongo Demokratik Cumhuriyeti dünyadaki en fakir ülkelerden biri olarak kabul edilmektedir. 2006 yılında Kongo hükûmetinin yaptıÄı bir araÅtırmaya göre nüfusun %76'sı çocuklarını okula gönderme imkanına sahip deÄilken, %79 yoksulluk sınırının altında bir yaÅam sürdürmektedir. Yine aynı araÅtırmada nüfusun %81'i evlerde yeterli oda sayısına sahip deÄilken, %82'si tıbbi bakım olanaklarından faydalanamamaktadır. Ãlke içerisinde genel olarak nüfusun %71'i ise açlık sınırının altında yaÅamaktadır. Ãzellikle Ãquateur (Türkçe: Ekvator) ili ile iç savaÅtan en çok etkilenen Kivu illerinde yaÅayan nüfusun çok büyük bir oranı açlık sınırının altında bir yaÅam sürdürmektedir.[28]
Sosyal sistem deÄiÅtir
Ãlke genelinde var olan sosyal sistem dünyadaki en kötü sistemler biri olarak görülmektedir. Her ne kadar teorik olarak Belçika kolonisi olduÄu dönemden kalan ve örnek alınabilecek bir sosyal güvenlik sistemi mevcut olsa da, pratikte hiçbir iÅlevi bulunmamaktadır. 1992 yılında hükûmet tarafından alınan karar ile tamamen sonlandırılan sosyal güvenlik sisteminin yanı sıra devlet memurlarına verilen maaÅlarda da tümüyle kesintiye gidilmiÅtir.[29] Her ne kadar Mobutu iktidarının devrilmesinin ardından tekrar devlet personeline maaŠödenmesi yönünde çalıÅmalar yapılmıŠolsa da, bu yöndeki çabalar sonuçsuz kalmıÅ, zaman zaman ödenebilen maaÅlar memurların geçimi için yeterli düzeyde olmamıÅtır. Tüm bu geliÅmeler neticesinde ülke vatandaÅları devlet tarafından yapılması gereken ancak yapılmadıÄı için aksayan iÅlerin ilerlemesi adına öÄretmenlere, polislere, devlet memurlarına, doktorlara ücret öder bir duruma gelmiÅtir. Kongo-Fransızcasında la motivation olarak adlandırılan bu uygulama hükûmet tarafından yasaklanmak istense bile, görevliler ve sivil vatandaÅlar tarafından yapılması gereken maaŠödemelerinin taahhütlere raÄmen zamanında yapılamayacaÄı inancından dolayı pek kabul görmemiÅtir.
SaÄlık deÄiÅtir
Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nde tıbbi imkansızlıklar had safhada yaÅanmaktadır. Ãlkede halkın saÄlıÄını ön planda tutan bir sistem bulunmamaktadır, ülkede az sayıda var olan saÄlık merkezleri de yıllar süren iç savaÅlar nedeniyle kullanamaz bir hal almıÅtır. Ãlkede doktor baÅına düÅen hasta sayısı 10.000 dolayında olup, bu sayı KDC'ye benzer ülkelerin bazılarından bile 40 kat daha yüksek bir orandadır. 2005 yılında hükûmetin açıkladıÄı saÄlık bütçesi 1 milyon Dolar'ın da altında belirlenmiÅtir.[30]
Ãlkedeki saÄlık problemlerin en büyük sebeplerinden biri olarak gösterilen temiz su bulamama olarak gösterilmektedir. Kırsal alanlarda halkın sadece %29'u temiz suya ulaÅabilirken, Åehirlerde bu oran %82 olarak ifade edilmektedir. BM'nin 2011 yılında yaptıÄı bir araÅtırmaya göre su kaynakları açısından çok zengin bir ülke olan KDC'de, ülke genelinde 51 milyon kiÅi temiz su sıkıntısı yaÅamaktadır.[31] Ãlke genelinde kanalizasyonun yaygın olmaması nedeniyle ishal, yüksek ateÅin yanı sıra sıtma, çeçe sineÄinin neden olduÄu uyku hastalıÄı ülkede yaygın olarak gözlenmektedir.[32]
2003 verilerine göre KDC'de 1 milyondan fazla yetiÅkin HIV virüsü taÅımaktadır. Bu oran yetiÅkinlerde ülke nüfusunun %4,2'sine denk gelmekte olup, sayı yüksek olmasına raÄmen bu oran diÄer tüm Sahraaltı Afrika ülkelerinin ortalamasının altında bulunmaktadır.
EÄitim deÄiÅtir
Ãlke genelinde okuma yazma bilme oranı %67,2 (2001 verilerine göre Erkekler %80,9, Kadınlar %54,1) ile Mali ve Nijer gibi ülkelerden yüksek bir konumda olmasına raÄmen, bu sayılar yıllar geçtikçe yaÅanan iç savaÅında etkisiyle azalmaktadır. 1995 yılında yapılan bir araÅtırmaya göre nüfusun %77'si okuma yazma biliyorken, bu oran 6 yıl gibi kısa bir sürede %67 seviyesine gerilemiÅtir.[33]
Her ne kadar ülke genelinde devlet tarafından garanti altına alınan eÄitim zorunluluÄu bulunsa da, bu eÄitimleri yapacak eÄitim kurumları yok denecek kadar az konumda olup, var olanlar ise devlet desteÄinden yoksun kalmaktadır. 2008 yılında bir araÅtırmaya göre ülkede 39 öÄrenciye bir öÄretmen düÅmektedir.[34]
1950'li yıllara kadar o dönemki Belçika-Kongo olarak adlandırılan bölgede herhangi bir üniversite bulunmamaktaydı. Ä°lk üniversite 1953 yılında baÅkent KinÅasa'da kurulan ve Katoliklerin hakimiyetinde olan Lovanium Katolik Ãniversitesi olmuÅtur. 1955 yılında ilk devlet üniversitesi olarak Lubumbashi'de kurulan üniversitenin haricinde üçüncü üniversite ise bu sefer Protestanların hakimiyetinde 1962 yılında Kisangani'de kurulmuÅtur.
Mobutu'nun göreve geliÅi ile birlikte 1971 yılında her üç üniversite de üç farklı Åehirde kalmak üzere Université Nationale du Zaire adı altında tek çatıda birleÅtirilmiÅtir. 1981 yılında yapılan yeni bir düzenleme ile de bu duruma tekrar bir son verilerek her üç Åehirdeki üniversite tekrar ayrı birer üniversite haline getirilmiÅtir.
Siyaset deÄiÅtir
Kongo anayasasında 2006 yapılan düzenleme ile ülkenin laik, demokratik, yarı baÅkanlık sistemi ile yönetildiÄi belirtilmiÅtir. Ãlkenin devlet baÅkanı genel ve baÄımsız seçimler ile her beÅ yılda bir halk tarafından seçilmekte olup, seçimlere girdiÄi takdirde peÅ peÅe ikinci bir beÅ yıllık görev süresine daha sahip olabilmektedir. Devlet baÅkanı ülkenin baÅbakanını ve hükûmetini atama yetkisine sahip olup, ülkede Ãift meclislilik yapısına uygun olarak üst merci olarak senato ve alt merci olarak ulusal meclis bulunmaktadır. Senatoda yer alan 108 temsilci her beÅ yılda bir il meclislerinden seçilerek göreve getirilirken, ulusal mecliste görev alacak 500 temsilci ise yine beÅ yıllık bir süre için halk tarafından seçilmektedir.
Ãlke, 2006 yılında yapılan seçimler hariç, demokratik ve hukuk devletine uygun bir seçim süreci yaÅayamamaktadır. Ãlkedeki kuvvetler ayrımı sadece teoride bulunmakta olup, pratikte baÄımsız bir yargıdan, medyadan bahsedilememektedir. Yasada var olan kanunlar uygulanmamakta, düzenlemeler kiÅilerin konumuna göre yapılmaktadır. Kongo Demokratik Cumhuriyeti 2012 Demokrasi Ä°ndeksi verilerin göre 167 ülke içerisinde 159. sırada yer almakta olup, otoriter rejime sahip ülkelerden biri olarak sınıflandırılmaktadır.[35]
Kongo Demokratik Cumhuriyeti yönetimi ülkenin egemenliÄini doÄu bölgelerinde buradan yaÅanan ayrılıkçı hareketler ve savaÅlar nedeniyle gösterememektedir. Her ne kadar ayrılıkçı gruplar ülkenin meÅruiyetini sorgulamasa da, ayrılıkçı taleplerde bulunmasa da ülkenin her bölgesinde devlet gücünü gösteremediÄi için Kongo Demokratik Cumhuriyeti BaÅarısız Ãlke sınıfında deÄerlendirilmektedir.
2006 seçimleri deÄiÅtir
30 Temmuz 2006 tarihinde yapılan ve birçok adayın yarıÅtıÄı seçimlerin ilk turunda Joseph Kabila %44,8, Jean-Pierre Bemba %20,0 ve Antoine Gizenga %13,1 oy oranı alarak ilk üçe girmiÅ, hiçbir aday yeterli çoÄunluÄa ulaÅamadıÄı için en çok oyu alan iki aday ikinci seçim turuna katılmıÅlardır. 29 Ekim 2006 tarihinde yapılan ikinci tur seçimleri neticesinde oyların %58,05'ini alan Kabile devlet baÅkanı olarak seçilmiÅtir. Bu seçimler ülke tarihinin en Åiddetten uzak, demokrasinin büyük çoÄunlukla uygulandıÄı seçim olarak ifade edilmektedir.[36]
2011 seçimleri deÄiÅtir
27 Kasım 2011 tarihinde yapılan yeni seçimler bir önceki seçime göre Åiddetin ön plana çıktıÄı, çatıÅmaların yaÅandıÄı bir seçim dönemi olmuÅtur. Bu çatıÅmaların ana sebebi Kabila'nın seçimler öncesi kendisi lehine olabilecek ve muhalefetin de Åiddetle karÅı çıktıÄı bir yasa deÄiÅikliÄi ile seçimlerde ikinci tura gerek kalmadan, ilk turda oy çoÄunluÄu saÄlayan adayın devlet baÅkanlıÄına seçilecek olmasını saÄlayan hükmü onaylaması olmuÅtur.[37] Åiddetin gölgesinde yapılan 2011 seçimlerde oyların %48,95'ini alan Kabila, rakibi Ãtienne Tshisekedi'nin %32,33'te kalması ile ikinci bir beÅ yıllık süre için devlet baÅkanlıÄı makamına oturmuÅtur.
2018 seçimleri deÄiÅtir
Bir süredir ertelenen genel seçimler nihayet 30 Aralık 2018'de yapıldı ve bu, Félix Tshisekedi için sürpriz bir zaferle sonuçlandı. Ancak bir muhalefet adayı Martin Fayulu tarafından hile ile suçlandı. DRC Anayasa Mahkemesi, Fayulu'nun sonuca itirazını reddederek Tshisekedi'yi kazanan olarak onayladı. Joseph Kabila Ocak 2019'da istifa etti ve Tshisekedi 24 Ocak'ta DRC'nin 5. BaÅkanı olarak göreve baÅladı. Bu, 1960'ta baÄımsızlıÄını kazandıÄından beri ülkede ilk demokratik iktidar geçiÅiydi.
Ä°nsan hakları deÄiÅtir
Kongo Demokratik Cumhuriyeti insan haklarına önem vermeyen ülkelerinden biri olarak kabul edilmektedir. Ãzellikle çatıÅmaların yaÅandıÄı doÄu bölgelerinde insan hakları ihlalleri çatıÅan taraflar tarafından daha sık uygulanabilmektedir. Ãzellikle tecavüz vakaları KDC'de savaÅ silahı olarak çok yüksek oranda kullanılmaktadır. Ãlkede yapılan bir araÅtırmaya göre kadınların %39'u, erkeklerin ise %24'ü hayatlarında en az bir kez tecavüz vakası ile karÅı karÅıya kaldıÄı belirlenmiÅtir.[38] Bölgeden 2010 yılında Luvungi'de yaÅandıÄı gibi sık olarak toplu tecavüz olayları bildirilmektedir.[39]
Uluslararası organizasyon üyelikleri deÄiÅtir
Kongo Demokratik Cumhuriyeti bir dizi siyasi ve ekonomik birliklerin içerisinde yer almaktadır. Bunlar Åu Åekildedir:[40]
- AEC (Afrika Ekonomi BirliÄi)
- AKP (Afrika, Karayip ve Pasifik Ãlkeleri)
- AU (Afrika BirliÄi)
- BAD (Afrika Kalkınma Bankası)
- COMESA (DoÄu ve Güney Afrika Ortak Pazarı)
- G33 (Kalkınmakta olan 33 ülkenin bir araya geldiÄi bir topluluk)
- SADC (Güney Afrika Kalkınma BirliÄi)
- UN (BirleÅmiÅ Milletler)
Ä°dari yapılanma deÄiÅtir
Kongo Demokratik Cumhuriyeti merkezi bir yönetim ile idare edilmektedir. Ãlkede toplamda var olan 11 bölgenin 10 tanesi il statüsüne sahip iken, baÅkent KinÅasa hiçbir bölgeye baÄlı bulunmadan kendi baÅına bir bölge oluÅturan BaÅkent Bölgesi statüsüne sahiptir. 2005 yılında kabul edilen bir yasa merkezi yönetim yetkilerini oluÅturulacak bölgesel yerel yönetimlere bırakmayı, güncel olarak var olan 11 adet bölgenin oluÅturulacak yeni bölgeler ile 25'e çıkmasını, bölgelerin elde edeceÄi toplam vergi gelirlerin %40'ını merkezi hükûmete göndermeden kendisine alabileceÄini öngörmekteydi. 2011 yılı için planlanan bu deÄiÅiklikler sadece teoride kalmıÅ, Ocak 2011 tarihinde kabul edilen yeni yasa ile ülkenin bölgesel olarak yeniden yapılandırılması yasası tamamen geri çekilmiÅtir.
AÅaÄıda bulunan tabloda ülkenin güncel olarak var olan tüm bölgeleri yüzölçümü ve nüfusu ile birlikte sıralanmıÅtır. BaÅkent KinÅasa resmi olarak hiçbir bölgeye baÄlı olmayıp, BaÅkent Bölgesi statüsüne sahiptir.
Nr. |
Ä°sim | BaÅkent | Yüzölçümü | Nüfus (2010)[41] |
---|---|---|---|---|
1 | Bandundu | Bandundu | 295.658Â km2 | 8.062.463 |
2 | AÅaÄı Kongo | Matadi | 53.920 km2 | 4.522.942 |
3 | Ekvator | Mbandaka | 403.292Â km2 | 7.501.902 |
4 | Batı Kasai | Kananga | 154.742 km2 | 5.366.068 |
5 | DoÄu Kasai | Mbuji-Mayi | 170.302Â km2 | 6.556.917 |
6 | Katanga | Lubumbashi | 496.871Â km2 | 5.608.683 |
7 | KinÅasa | KinÅasa | 9.965Â km2 | 8.900.721 |
8 | Maniema | Kindu | 132.250Â km2 | 2.049.300 |
9 | Kuzey Kivu | Goma | 59.483Â km2 | 5.767.945 |
10 | DoÄu | Kisangani | 503.239Â km2 | 8.197.975 |
11 | Güney Kivu | Bukavu | 65.070 km2 | 4.614.768 |
Ekonomi deÄiÅtir
1960 yılında baÄımsızlıÄını kazandıÄında Afrika ülkeleri içerisinde yüksek ekonomik verilere sahip geliÅmiÅ bir ülke konumunda olan Kongo Demokratik Cumhuriyeti, sahip olduÄu birçok doÄal maden zenginliklerine raÄmen yıllar içerisinde yaÅanan iç savaÅ ve yolsuzluklar nedeniyle günümüzde en kötü verilere sahip ülkelerden biri konumuna gelmiÅtir.
Ãlkenin 2010 verilerine göre Satın alma gücü paritesi gayri safi yurt içi hasılası 23,117 Milyar Amerikan doları düzeyinde, kiÅi baÅı GSYÄ°H ise 328 ABD Doları seviyesindedir. 2011 verilerine göre enflasyon %13,3 düzeyinde gerçekleÅmiÅ olup, yıllardır ülkede ABD Doları ikinci para birimi olarak çok sık olarak kullanılmaktadır.
Maden deÄiÅtir
Kongo Demokratik Cumhuriyeti dünya üzerindeki yer altı ve yerüstü doÄal kaynaklar bakımından en zengin ülkelerden biri olarak kabul edilmektedir. Ãzellikle madencilik ürünleri ülkenin dıŠihracat gelirlerinin ve döviz giriÅlerinin büyük bir bölümünü oluÅturmaktadır. Ä°hraç edilen ürünler arasında elmas, altın, koltan ve bakır önemli bir yer almaktadır. Ãlkede koloni döneminden kalma maden yapıları ve gereçleri bakımsızlık nedeniyle neredeyse çökmüŠbir konumda olup, günümüzde maden çıkartma iÅlemlerin çok büyük bir bölümü endüstriyel gereçlerden ve makinelerden yoksun, el ile yapılabilmektedir. Ãlke nüfusunun önemli bir kısmına iÅ istihdamı saÄlayan bu iÅ alanı devletin kontrolü altında bulunmaktadır.[42]
SavaÅ dönemlerinde hem devletin hem de ayrılıkçı grupların en büyük gelir kapısını elde edilen maden zenginlikleri oluÅturmuÅtur. Hem diÄer komÅu ülkeler hem de özel Åahıs ve firmalar sistematik olarak ülkenin doÄal zenginliklerini yaÄmalamıŠve bu Åekilde kazanç elde etmiÅtir.[43] DoÄu bölgelerdeki madenlerin gelirlerinin çoÄunu ayrılıkçı gruplar elde ettiklerinden dolayı, kendileri adına savaÅ teçhizatlarına finansman saÄlayabilmektedirler. Hükûmet doÄu bölgelerdeki yasa dıÅı yapıların madenlerden elde ettiÄi kaynakları sona erdirmek adına doÄu bölgelerindeki tüm madencilik faaliyetlerine Eylül 2010 tarihinde tamamen yasak getirmesi, yasal olarak kazanç saÄlamaya çalıÅan iÅ sahiplerini ve çalıÅanlarını etkilemiÅ, yasa dıÅı üretim ön plana çıkarak ayrılıkçı grupların daha çok kazanç elde etmesine sebebiyet vermiÅtir. Bu durum karÅısında hükûmet Mart 2011 tarihinde getirdiÄi maden çıkarma yasaÄını sonlandırmak durumunda kalmıÅtır.[44][45]
Petrol ve DoÄalgaz deÄiÅtir
Kongo Demokratik Cumhuriyeti tahmini olarak sahip olduÄu 180 milyon varil petrol rezervi ile petrol yatakları açısından da zengin bir ülke konumundadır. 2011 yılında günlük 20.160 varil petrol üretimi yapılan ülkede, petrol üretimi devlet tarafından desteklenmektedir.[46] Bu iÅlemler sırasında doÄaya ve insan saÄlıÄına saygı gösterilmemesi ve ciddi zararların verilmesi de eleÅtirilmektedir.
Ãlke Åu anda daha henüz iÅletilmeyen 991,1 milyon metreküp rezervlik doÄalgaz kaynaklarına da sahiptir.[46]
Tarım deÄiÅtir
Ãlke Belçika kolonisi olduÄu dönemlerde ihracatını yapabilmek adına halk meyve, sebze ekimini zorlanmaktaydı.[47] Koloni döneminin son yıllarında da Avrupalıların kurduÄu büyük tarımsal iÅletmeler ile ihracatta artıŠsaÄlanması hedeflenmiÅtir. BaÄımsızlıÄın kazanıldıÄı 1960 yılından itibaren ise tarım alanlarında ve tarım ile uÄraÅan sınıfta sürekli azalma olmuÅ, özellikle 1973 yılında tüm verimli iÅletmelerin kamulaÅtırılması ile elde edilen mahsulün devlet tarafından alınması bu sektörü bitirme noktasına getirmiÅtir. Tarım ülke genelinde daha kazançlı bir zanaat olan madencilik nedeniyle ihmal edilmiÅ bir konumdadır. Ãlkenin çoÄu bölgesinde günümüzde tüm tarım faaliyetleri de Åahsi tüketim ve satıŠiçin yapılmakta olup, büyük Åehir pazarlarındaki olası Åahsi satıÅlar ise var olan ulaÅım sıkıntıları nedeniyle yaygın olarak yapılamamaktadır.[48] Ãlke genelinde tarım ürünü olarak manyok, muz, kahve, Åeker kamıÅı ve kauçuk yaygın olarak iÅlenmektedir. Ayrıca kereste ticareti de yüksek oranda yapılmaktadır.
Sanayi deÄiÅtir
Günümüzde sanayi sektörü aÄırlıklı olarak çıkarılan madenlerin iÅlenmesi iÅlemi ile uÄraÅmaktadır. Genel itibarıyla var olmayan büyük sanayi kuruluÅları nedeniyle daha küçük iÅletmeler bu iÅlemleri yapmaktadır. Madenlerin iÅlenmesi haricinde var olan diÄer orta ölçekli iÅletmeler ise tekstil, ayakkabı ve tütün ürünlerinin üretiminde faaliyet göstermektedirler.
UlaÅım deÄiÅtir
Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nde ulaÅım imkanları çok az geliÅmiÅ durumdadır. Ãlkenin batı ve güney kesimlerinde yer alan yerleÅim yerlerinin ulaÅım baÄlantıları daha geliÅmiÅ bir konumda iken, doÄu ve kuzey bölgelerde özellikle siyasi ve ekonomik nedenlerden dolayı çok daha az seviyededir.[49]
Karayolu deÄiÅtir
Kongo Demokratik Cumhuriyeti baÄımsızlıÄını kazandıÄında koloni sahibi Belçika ülke genelinde geriye iyi bir konumda olan 100.000 km karayolu bırakmıÅtır. Bu yolların büyük bir bölümü özellikle Mobutu iktidarı döneminde yapılmayan bakım, onarım çalıÅmaları nedeniyle 1990'lı yıllarda kullanılabilir karayolu uzunluÄu 10.000 km'ye kadar düÅüŠgöstermiÅ, kırsal alanda kalan baÄlantı yolları ise tamamen kaybolmuÅtur. Günümüzde ülke genelinde var olan 150.000 km karayolunun sadece 3.000 km'lik bölümü asfaltlanmıŠolup, yolların büyük bir bölümü özellikle yaÄmur sezonlarında tamamen kullanılamaz hale gelmektedir.[50]
Demiryolu deÄiÅtir
Belçika hakimiyeti döneminde özellikle ülkenin iç bölgelerinde elde edilen maden zenginliklerinin bir an önce kıyıya ulaÅtırmak ve oradan da Avrupa'ya götürmek için yapımı hızlandırılan ve bu sayede daha fazla madeni daha kısa sürede Avrupa'ya ulaÅtıran demiryolu baÄlantıları günümüzde ülke genelinde 5.100 km'lik bir uzunluÄa sahip olmaktadır.[51] Ãzellikle Lumumbishi'nin güzergâh üzerinde bulunduÄu bazı demiryolu hatları ülke içerisinde baÅlayıp komÅu ülkeler olan Zambiya ve Angola'ya kadar uzanmakta ve bu ülkelerde devam etmektedir. Ãlkede var olan birçok demiryolu hattı herhangi bir plana ya da programa baÄlı olmaksızın çalıÅırken, 1990'lı yılların baÅında bazı güzergahlardaki demiryolu seferleri iptal edilmiÅ, 2000'li yılların baÅında ise yeniden faaliyete geçirilmiÅtir.
Denizyolu deÄiÅtir
Ãlkenin en büyük limanı AÅaÄı Kongo bölgesinin baÅkenti konumunda olan Matadi'de yer almakta olup, uluslararası deniz taÅımacılıÄı gerçekleÅtirilebilmektedir. Ayrıca ülke içerisinde karayollarının saÄlam olmayan yapısı nedeniyle var olan ve taÅımacılıÄa elveriÅli bulunan nehirler üzerinde yolcu taÅımacılıÄı yapılmaktadır. Yolcu taÅımacılıÄında çok sık olarak bu yolun tercih edilmesi nedeniyle ölümlü kazalar sık bir biçimde yaÅanabilmektedir. Son olarak Temmuz 2010 yılında yaÅanan faciada Bandundu bölgesinde bir teknenin haddinden fazla yolcu alması nedeniyle alabora olması 100 kiÅi hayatını kaybetmesine neden olmuÅtur.[52]
Havayolu deÄiÅtir
Ãlkede var olan 200 civarı havaalanından sadece 26 tanesinin asfaltlanmıŠpisti bulunmaktadır. Ãlkenin en büyük uluslararası havaalanı Ndjili Havaalanı olmakla birlikte, Lubumbashi, Bukavu, Goma ve Kisangani'de de uluslararası standartlara sahip havaalanları bulunmaktadır. Ãlke genelinde karayollarının uygun olmaması nedeniyle havayolları günümüzde daha yaygın olarak kullanılabilmektedir. Ayrıca özellikle doÄu bölgelerinden çıkarılan madenlerin batı bölgelerine sevkiyatında ayrılıkçı grupların çoÄu karayolu ve demiryollarını elinde bulundurduÄu için güvenlik açısından havayolu ile taÅınmaktadır.
Spor deÄiÅtir
Ãlke genelinde en sevilen spor türü futboldur. Her ne kadar ülkede var olan stadyumların fiziki yapısı günümüz Åartlarına uygun olmasa da, yapılan futbol müsabakalarında stadyumlar seyirciler tarafından doldurulmaktadır. Demokratik Kongo Cumhuriyeti millî takımı 1968 ve 1974 (o dönemki adı Zaire) yıllarında Afrika Uluslar Kupası'nı kazanarak önemli baÅarılar elde etse de, ayrıca Zaire olarak 1974 yılında siyahi Afrika kıtasının ilk temsilcisi olarak Batı Almanya'da düzenlenen 1974 FIFA Dünya Kupası'nda yer almıÅtır.
Ãlkenin en üst düzey futbol ligi Ligue 1'dir. Ãlkenin en baÅarılı takımı olarak Lubumbashi Åehrinin takımı olan Tout Puissant Mazembe'dir. Takım son ikisi 2009 ve 2010 yıllarında olmak üzere dört defa CAF Åampiyonlar Ligi Åampiyonu olmuÅ ve 2010 yılında da Afrika kıtasından giden ilk takım olarak FIFA Kulüpler Dünya Kupası'nda yer almıÅtır.
Ayrıca bakınız deÄiÅtir
Kaynakça deÄiÅtir
- ^ a b c "Kaynak:cia.gov, Kongo Demokratik Cumhuriyeti hakkında bilgiler". 28 Ocak 2018 tarihinde kaynaÄından arÅivlendi. EriÅim tarihi: 22 AÄustos 2013.
- ^ a b c d e "Report for Selected Countries and Subjects". The World Factbook. 18 Aralık 2018 tarihinde kaynaÄından arÅivlendi.
- ^ "GINI index". World Bank. 27 Eylül 2013 tarihinde kaynaÄından arÅivlendi. EriÅim tarihi: 30 Temmuz 2013.
- ^ "Human Development Report 2019" (Ä°ngilizce). United Nations Development Programme. 10 Aralık 2019. 9 Aralık 2019 tarihinde kaynaÄından (PDF) arÅivlendi. EriÅim tarihi: 10 Aralık 2019.
- ^ Autesserre, Severine. "The Trouble With Congo: How Local Disputes Fuel Regional Conflict." Foreign Affairs. 2008. 87(3). 94â110.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
etiketi;
cia.gov
isimli refler için metin saÄlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ Bowers, Chris (24 Temmuz 2006). "World War Three". My Direct Democracy. 7 Ekim 2008 tarihinde kaynaÄından arÅivlendi.
- ^ Coghlan, Benjamin (2007). Mortality in the Democratic Republic of Congo: An ongoing crisis: Full 26-page report (PDF). s. 26. 8 Eylül 2013 tarihinde kaynaÄından arÅivlendi (PDF). EriÅim tarihi: 21 Mart 2013.
- ^ Robinson, Simon (28 Mayıs 2006). "The deadliest war in the world". Time. 11 Eylül 2013 tarihinde kaynaÄından arÅivlendi. EriÅim tarihi: 2 Mayıs 2010.
- ^ Bavier, Joe (22 Ocak 2008). "Congo War driven crisis kills 45,000 a month". Reuters. 14 Nisan 2011 tarihinde kaynaÄından arÅivlendi. EriÅim tarihi: 2 Mayıs 2010.
- ^ "Measuring Mortality in the Democratic Republic of Congo" (PDF). International Rescue Committee. 2007. 11 AÄustos 2011 tarihinde kaynaÄından arÅivlendi (PDF). EriÅim tarihi: 2 Eylül 2011.
- ^ Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF). United Nations Development Programme. 15 Aralık 2020. ss. 343-346. ISBN 978-92-1-126442-5. 15 Aralık 2020 tarihinde kaynaÄından arÅivlendi (PDF). EriÅim tarihi: 15 Aralık 2020.
- ^ Samir Tounsi (6 Haziran 2018). "DR Congo crisis stirs concerns in central Africa". AFP. 13 Haziran 2018 tarihinde kaynaÄından arÅivlendi. EriÅim tarihi: 6 Haziran 2018.
- ^ Robyn Dixon (12 Nisan 2018). "Violence is roiling the Democratic Republic of Congo. Some say it's a strategy to keep the president in power". Los Angeles Times. 8 Haziran 2018 tarihinde kaynaÄından arÅivlendi. EriÅim tarihi: 8 Haziran 2018.
- ^ "Dem. Kongo Cumhuriyeti hakkında bilgiler". 8 Kasım 2011 tarihinde kaynaÄından arÅivlendi. EriÅim tarihi: 19 AÄustos 2013.
- ^ "Kongo hakkında bilgiler (Almanca)". 29 Eylül 2013 tarihinde kaynaÄından arÅivlendi. EriÅim tarihi: 19 AÄustos 2013.
- ^ Meyers GroÃes Länderlexikon. Bibliographisches Institut & F.A. Brockhaus, Mannheim 2009, Sayfa 346â349
- ^ "Yaban hayat (Almanca)". 11 Ocak 2012 tarihinde kaynaÄından arÅivlendi. EriÅim tarihi: 19 AÄustos 2013.
- ^ Dominic Johnson: Kongo â Kriege, Korruption und die Kunst des Ãberlebens. 2. güncellenen baskı, Brandes & Apsel Yayınevi, 2009, Sayfa 13ff (Almanca)
- ^ Dominic Johnson: Kongo â Kriege, Korruption und die Kunst des Ãberlebens. 2. güncellenen baskı, Brandes & Apsel Yayınevi, 2009, Sayfa 18(Almanca)
- ^ "Lumumba'nın öldürülmesi (Almanca)". 5 Ocak 2013 tarihinde kaynaÄından arÅivlendi. EriÅim tarihi: 19 AÄustos 2013.
- ^ Kongo barıŠgörüÅmeleri 12 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arÅivlendi. (Almanca)
- ^ Bruce J. Berman: Ethnnicity, patronage and THE AFRICAN STATE: THE POLITICS OF UNCIVIL NATIONALISM. In: African Affairs. 97, Nr. 388, 1 Temmuz 1998, Sayfa 305-341
- ^ "ArÅivlenmiÅ kopya". 2 Ocak 2014 tarihinde kaynaÄından arÅivlendi. EriÅim tarihi: 22 AÄustos 2013.
- ^ Der Fischer Weltalmanach 2010: Zahlen Daten Fakten, Fischer, Frankfurt, 8 Eylül 2009 (Almanca)
- ^ a b http://www.mgfa-potsdam.de/html/einsatzunterstuetzung/downloads/meukongoiiiansicht.pdf?PHPSESSID=ed345abac3fdc6bcd5647a9a0b9013c7 1 Åubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arÅivlendi. (Almanca)
- ^ DKC'de din 29 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arÅivlendi. (Almanca)
- ^ "DKC resmi devlet araÅtırması 2006 (Fransızca)" (PDF). 8 Nisan 2014 tarihinde kaynaÄından arÅivlendi (PDF). EriÅim tarihi: 22 AÄustos 2013.
- ^ Dominic Johnson: Kongo â Kriege, Korruption und die Kunst des Ãberlebens. 2. güncellenen baskı, Brandes & Apsel Yayınevi, 2009, Sayfa 47
- ^ Dominic Johnson: Kongo â Kriege, Korruption und die Kunst des Ãberlebens. 2. güncellenen baskı, Brandes & Apsel Yayınevi, 2009, Sayfa 176
- ^ "Su zengini KDC'de su kıtlıÄı (Ä°ngilizce)". 6 Åubat 2012 tarihinde kaynaÄından arÅivlendi. EriÅim tarihi: 22 AÄustos 2013.
- ^ Dominic Johnson: Kongo â Kriege, Korruption und die Kunst des Ãberlebens. 2. güncellenen baskı, Brandes & Apsel Yayınevi, 2009, Sayfa 108
- ^ Meyers GroÃes Länderlexikon. Bibliographisches Institut & F.A. Brockhaus, Mannheim 2009, Sayfa 346-349 (Almanca)
- ^ "UNDP 2010 raporu (Almanca)" (PDF). 30 Ocak 2012 tarihinde kaynaÄından arÅivlendi (PDF). EriÅim tarihi: 22 AÄustos 2013.
- ^ "Demokrasi Ä°ndeksi 2012". 19 Mayıs 2020 tarihinde kaynaÄından arÅivlendi. EriÅim tarihi: 22 AÄustos 2013.
- ^ Dominic Johnson: Kongo â Kriege, Korruption und die Kunst des Ãberlebens. 2. güncellenen baskı, Brandes & Apsel Yayınevi, 2009, Sayfa 153f
- ^ "14.1.2011 tarihli taz.de Kabila seçimleri garanti altına alıyor haberi (Almanca)". 18 Temmuz 2014 tarihinde kaynaÄından arÅivlendi. EriÅim tarihi: 22 AÄustos 2013.
- ^ Stern dergisi, Baskı: 49/2010 2 Aralık 2010, Sayfa 24/25
- ^ "Kongo'da toplu tecavüz (Almanca)". 10 Ekim 2010 tarihinde kaynaÄından arÅivlendi. EriÅim tarihi: 22 AÄustos 2013.
- ^ "KDC'nin uluslararası organizasyon üyelikleri (Ä°ngilizce)". 28 Ocak 2018 tarihinde kaynaÄından arÅivlendi. EriÅim tarihi: 22 AÄustos 2013.
- ^ World Gazetteer: Demokratik Kongo Cumhuriyeti: Ä°dari Yapılanma (Nüfus ve yüzölçümü) 2 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arÅivlendi.
- ^ Meyers GroÃes Länderlexikon. Bibliographisches Institut & F.A. Brockhaus, Mannheim 2009, Sayfa 188-191 (Almanca)
- ^ SavaÅ dönemlerinde Kongo'da gerçekleÅtirilen yaÄmalar (Almanca)[ölü/kırık baÄlantı]
- ^ "Kongo'nun doÄusunda madencilik faaliyetlerine yasaklama (Almanca)". 23 Haziran 2014 tarihinde kaynaÄından arÅivlendi. EriÅim tarihi: 22 AÄustos 2013.
- ^ "Kongo'nun doÄusundaki yasaÄa son verildi (Almanca)". 8 Nisan 2014 tarihinde kaynaÄından arÅivlendi. EriÅim tarihi: 22 AÄustos 2013.
- ^ a b "Maden ve petrol kaynakları verileri". 28 Ocak 2018 tarihinde kaynaÄından arÅivlendi. EriÅim tarihi: 22 AÄustos 2013.
- ^ Dominic Johnson: Kongo â Kriege, Korruption und die Kunst des Ãberlebens. 2.güncellenen Baskı, Brandes & Apsel Yayınevi, 2009, Sayfa 28
- ^ "Kongo Demokratik Cumhuriyeti hakkında bilgiler (Ä°ngilizce)". 5 Aralık 2012 tarihinde kaynaÄından arÅivlendi. EriÅim tarihi: 22 AÄustos 2013.
- ^ Haack Kartenbuch Afrika: Geographisch-Kartographische Anstalt, Gotha Yayınevi, 1989 (Almanca)
- ^ Dominic Johnson: Kongo â Kriege, Korruption und die Kunst des Ãberlebens. 2. güncellenen baskı, Brandes & Apsel Yayınevi, 2009, Sayfa 28, 54, 56, 57, 90
- ^ Meyers GroÃes Länderlexikon. Bibliographisches Institut & F.A. Brockhaus Yayınevi, Mannheim 2009, Sayfa 346-349
- ^ "Kongo'da tekne faciası (Almanca)". 1 AÄustos 2010 tarihinde kaynaÄından arÅivlendi. EriÅim tarihi: 22 AÄustos 2013.
DıŠbaÄlantılar deÄiÅtir
- Dem. Kongo Cumh. haritası 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arÅivlendi.
- Dem. Kongo Cumh. idari haritası 6 Åubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arÅivlendi.