Vikipedi:Vikipedi sözlük deÄildir
Bu sayfa Vikipedi'nin resmî politikalarından biridir. Sayfanın içeriÄi, uygulanması gereken bir standart olarak kullanıcılar tarafından benimsenmektedir. Sayfada deÄiÅiklik yapmadan önce, bu deÄiÅikliklerin kullanıcılardan onay aldıÄına emin olun. Uygun görmediÄiniz bir kısım varsa, tartıÅma sayfasında sebepleri ile açıkça belirtin. |
Vikipedi bir sözlük veya argo, jargon veya kullanım rehberi deÄildir. Bu projenin amacı bir ansiklopedi oluÅturmaktır. KardeÅ projemiz Vikisözlükte ise amaç sözlük oluÅturmaktır. Vikisözlük, Vikipedi'nin "sözlük yoldaÅı"dır ve ikisi sıkça birbirine baÄlantı verir. Vikisözlük, sözlük oluÅturmak isteyen tüm editörlere açıktır.
Vikisözlükteki bütün sözlük maddeleri ve Vikipedi'deki bütün ansiklopedi maddeleri taslak olarak baÅlayabilir -Vikisözlükte taslak sözlük maddesi olarak ve Vikipedi'de taslak ansiklopedi maddesi olarak. Vikipedi maddeleri iyi bir tanım ve açıklama ile baÅlamalı, fakat konu hakkında diÄer türdeki bilgileri de sunmalıdır. Vikipedi'nin geliÅim saÄlayarak tam bir madde haline dönüÅen maddeleri, sözlüktekilerden oldukça farklıdır.
Ansiklopedideki tüm maddeler, kiÅi ya da kiÅiler (topluluk), kavram, yer, olay ya da Åey hakkındadır, sözlük maddeleri ise temel olarak bir kelime, deyim veya terim ve bunların anlam, kullanım ve tarihçeleri hakkındadır. Bazı durumlarda, kelime veya deyimin kendisi ansiklopedik bir konu olabilir (örnek: Ankara (isim) veya doÄruluk)
Her daim süren bir kafa karıÅıklıÄının sebebi de, taslak bir ansiklopedi metninin taslak bir sözlük maddesine çok benzemesi ve taslak maddelerin yetersiz Åekilde yazılmıŠolmasıdır. DiÄer bir daimi kafa karıÅıklıÄı ise, (cep sözlükleri gibi) bazı basılı sözlüklerin editörleri sözlük maddelerinin kısa olduÄuna ve kısa ansiklopedi maddeleri ile sözlük maddelerinin eÅdeÄer olduÄuna dair yanlıŠbir düÅünceye yönlendirmesidir.
Genel görünüm: ansiklopedi ve sözlük deÄiÅtir
Bu bölümde Vikipedi ve somut bir sözlük örneÄi olan Vikisözlük karÅılaÅtırılmaktadır. Ancak asıl prensip, Vikipedi'nin Vikisözlük olmadıÄı deÄil, Vikipedi'nin bir sözlük olmadıÄıdır.
Ãnemli farklar deÄiÅtir
Vikipedi | Vikisözlük | |
---|---|---|
Maddeler Åunun hakkındadır: | BaÅlıkları ile ifade edilebilecek bir kiÅi veya kiÅiler, bir kavram, bir yer, bir olay, bir Åey, vb. Ahtapot maddesi, hayvanı konu almaktadır: Fizyolojisi, gıda olarak kullanımı, bilimsel sınıflandırması ve benzeri. | baÅlıktaki kelimelerin ve deyimlerin kendisi, ve bunların ifade edebileceÄi her Åey. ahtapot girdisi "ahtapot" kelimesi hakkındadır: ekleri, çoÄulları, kullanımları, etimolojisi, diÄer dillerdeki karÅılıkları ve benzeri. |
Aynı Åeyi ifade eden fakat baÅlıÄı farklı olan kelimeler (eÅ anlamlılar): | aynı madde altında birleÅtirilmesi gereken AnlamdaÅ maddelerdir. Ãrnek: petrol ve yer yaÄı. | birbirinden ayrı maddelerde yer alırlar (örn. petrol ve yer yaÄı). |
BaÅlıkları aynı kelimenin veya kelime kökünün farklı okunuÅlarına sahip olan maddeler: | aynı madde altında birleÅtirilmesi gereken AnlamdaÅ maddelerdir. Ãrnek: renkler ve renk. | birbirinden ayrı maddelerde yer alırlar (örn. renkler ve renk). |
Farklı Åeyleri anlatan aynı baÅlıklar (sesteÅler): | farklı maddelerde bulunurlar. Ãrnek : "baÄ", "baÄ (tarım)", kimyasal baÄ | tek baÅlıkta bulunurlar. (örn: baÄ). |
Bir diÄer ayırt etme yöntemi de, bir ansiklopedideki madde isimlerinin çok sayıda farklı biçime girebilir oluÅu, ancak baÅlıktaki sözcüklerin anlamına iliÅkin dilbilimsel bir çalıÅma olan sözlüÄün çevirisinin kolay bir Åekilde yapılamamasıdır. [1]
Ãnemsiz farklar deÄiÅtir
Vikipedi | Vikisözlük | |
---|---|---|
Ãekimler: | Vikipedi:Adlandırma kuralları uyarınca, tek kelimelik madde adları genelde isim ya da isim-fiildir (örn: ortaçlar ve ulaçlar. örn:Yürüme) Vikipedi:Adlandırma kuralları uyarınca madde baÅlıkları tekildir. DiÄer çekimler mevcutsa bile, yönlendirme ile yer alabilir . | Bir kelimenin her çekimi, olası betimleyici kullanımlarıyla beraber sözlükte yer alabilir. Ãrnek: gitmek, gidiyor, gitti, ve gidecek kelimelerinin hepsi ayrı maddelerde yer alabilir. Kelimenin farklı hallerini gösteren ekler de sözlük maddesidir: -acak, -ler vb. |
Sıfatlar: | Vikipedi:Adlandırma kuralları gereÄi sıfatlar genelde isimlere yönlendirilir veya kendi baÅlarına anlam ayrım sayfalarıdır veya hiç bulunmazlar. | Her sıfat kendi baÅına kelime ve sözlük maddesidir. |
Kullanılan dil: | Madde baÅlıkları Türkçe açılır (özellikle eser isimleri veya bazı diÄer özel isimler istisna olabilir). | Bütün dillerdeki bütün kelimeler sözlük maddesi olarak açılabilir. |
Ãzel adlar: | BaÅlıÄında ad ve soyad yer alan maddeler, genelde yalnızca o adla veya soyadla bilinen kiÅileri, yerleri veya Åeyleri listeleyen anlam ayrım sayfasını oluÅturur. Ãrnek: Yılmaz, Murat, Kemal
Ayrıca madde, aynı Åekilde yazılan özel ya da cins adlara dair Vikisözlük maddelerine baÄ oluÅturmak için {{Vikisözlük}} Åablonunu kullanacaktır. |
BaÅlık olarak bir ad veya soyada sahip bir madde, etimoloji, anlam, çeviri, telaffuz ve diÄer bilgilerini vermek suretiyle söz konusu özel adı konu almaktadır. Ãrnek: Yılmaz, Murat, Kemal
Maddede Vikipedi baÄlantılarına yer vermek için interviki baÄları ve {{Vikipedi}} Åablonundan yararlanılabilir. Vikisözlük büyük/küçük karakterlere de duyarlıdır. Dolayısıyla özel isim olan Kartal ile bir kuÅ cinsi olan kartal sözcüÄü ayrı maddelerde yer alır. |
Boyut deÄil deÄiÅtir
Ansiklopedi ve sözlük maddelerinin yalnızca uzunluk anlamında farklılaÅtıÄını söylemek yanlıŠolur. Tam bir sözlük maddesi (Vikisözlük maddelelerinin baÅlangıç noktası olan taslak sözlük maddesinin aksine) veya ansiklopedik sözlük maddesi, listelenen her anlam için etimoloji; çeviri; çekim listesi, iliÅkili ve türetilmiÅ terimlere baÄlantı; eÅanlamlılara, zıt anlamlılara ve eÅseslilere baÄlantı, çeÅitli Åivelerdeki telaffuzlarına dair telaffuz rehberi, ses dosyalarına baÄlantı ve kullanım notları içerir ve gerçekten de çok uzun olabilir. Kısa sözlük maddeleri, aslında yer darlıÄı nedeniyle müsait yeri olmayan basılı sözlüklerin mirasçısıdır. Sözlüklerin hepsi kaÄıt boyutu ile sınırlı deÄildir. Vikisözlük de kaÄıttan yapılmamıÅtır.
Sözlük tanımı tuzaÄı deÄiÅtir
Ä°yi tanımlar deÄiÅtir
Hem ansiklopediler hem de sözlükler tanım içerir:
Ãncelikle, bu Åaheser üzerinde iÅbirliÄi yapanlar kendilerini her Åeyi istisnasız olarak tanımlamakla yükümlü görmelidir
Ansiklopedi maddeleri, bir konunun (veya büyük oranda, tamamen eÅanlamlı ya da son derece iliÅkili konuların) düzgün tanımı ile baÅlamalıdır[3] ama madde baÅlık hakkında diÄer türde bilgileri de vermelidir. Ansiklopedik bir tanım, dilbilimsel hususlardan ziyade ansiklopedik bilgiyle (olgularla) alakalıdır. [4]
Bir tanım, bir terimin (kelime veya deyimin) ifade ettiÄi kavram, varlık veya varlık türünün gerekli özellikleri veya ayırt edici karakteristiklerini belirterek o terimi açıklamaya veya anlamı için sınır çizmeye yarar.
ââTanım
Ä°yi bir tanım iç döngüye sahip, tek kelimelik eÅanlam veya eÅanlama yakın, aÅırı geniÅ veya aÅırı dar, muÄlak, mecazlı veya örtük olmamalıdır. Bkz. Tanımlama hataları
Vikipedi kullanım rehberi deÄildir deÄiÅtir
Vikipedi, kelimelerin, deyimlerin, tabirlerin nasıl kullanılması gerektiÄini belirtme iÅiyle uÄraÅmaz (fakat bir ansiklopedi maddesi baÄlamında bir kelimenin nasıl kullanıldıÄını ele almak önemli olabilir).
Kullanım rehberi olma yönünde ilerleyen maddelerin bu yönde geliÅmesine nasıl engel olunduÄuna örnek olarak Cinsiyet bilgisi içermeyen zamir ve Cinsiyetçi olmayan dil maddeleri verilebilir. Bir kelimenin nasıl kullanıldıÄına dair bilgi içeren maddelere örnek olarak ise homofobi ve cinsiyetçilik verilebilir.
Sonuncusunu açmak gerekirse; Vikipedi bir argo veya tabir rehberi deÄildir. Ä°nsanlara nasıl bilgisayar korsanı ya da pazarcı aÄzıyla konuÅulacaÄını öÄretmiyor, bir ansiklopedi yazıyoruz. Ansiklopedik sözlük tarzındaki bazı maddeler bir sanayi kolu veya sahasının jargonuna iliÅkin listeler içerebilir. Bu tür maddeler, niteliÄi gereÄi yönlendirici deÄil, bilgilendirici olmalıdır. Ãünkü Vikipedi bir rehber, kullanım kılavuzu ya da ders kitabı deÄildir.
Vikipedi soyaÄacı sözlüÄü deÄildir deÄiÅtir
SoyaÄacı sözlüÄü veya biyografi sözlüÄü olarak bilinen bazı özel türde referans çalıÅmaları bulunmaktadır. Bunlar, öncelikli olarak maddeyi konu alan kiÅinin aile baÄlarına (ebeveynler, kardeÅler, çocuklar ve onların kardeÅleri) odaklanma eÄilimindedir. Vikipedi bir ansiklopedidir ve bu yüzden, maddeye konu kiÅinin eylemlerine ve katkılarına odaklanır. Bunun anlamı, soyaÄacına iliÅkin birçok detayın daha iyi akıcılıÄa sahip ve daha dengeli bir ansiklopedi maddesi yazmak uÄruna kapsam dıÅında bırakılabilmesidir.
Biyografi maddeleri yalnızca doÄrulanabilir kayda deÄerliÄe sahip kiÅiler için açılmalıdır. Kayda deÄerliÄin önemli bir ölçütü de, birbirinden baÄımsız, çok sayıda kaynakta yer almaktır. Ne var ki, görece daha az kayda deÄer olan kiÅilerden de diÄer maddeler içinde bahsedilebilir.
Bakınız Vikipedi:Kayda deÄerlik (kiÅi).
Yeni türeyen kelimeler deÄiÅtir
Yeni türeyen kelimelerle ilgili maddeler genelde silinirler, çünkü bu maddeler genelde Vikipedi'nin terimin daha sık kullanılması için bir araç olarak kullanılması amacıyla açılırlar. Vikisözlük'ün içerik kriterleri Vikipedi'den farklı olduÄu için, o proje Vikipedi'nin kabul etmediÄi terimleri kapsayabilir. Yeni türeyen bir kelime hakkında madde açmak istiyorsanız, buna o projede devam edebilirsiniz.
Bazı yeni türeyen kelimeler sık kullanımda olabilir ve belirli bir terime iliÅkin çok sayıda bilgi toplayarak internet ya da daha büyük bir topluluktaki kullanımına iliÅkin kanıtlar sunulabilir. Belirli bir terim veya kavram hakkındaki bir maddeyi desteklemek için, terim veya kavramı kullanandan ziyade konu alan kitap ve makale türündeki güvenilir ikincil kaynaklardan] destek alınmalıdır. Bir kullanıcının kiÅisel gözlem ve araÅtırmaları (örn. terim hakkındaki blog, kitap ve makalelerden ziyade, o terimi kullanan kaynaklar), yeni türeyen kelimeler hakkındaki maddeleri desteklemekte yetersizdir, çünkü bunların ikincil kaynaklarca analiz ve sentezden geçmiÅ bulunmaları gerekir, ki bu yüzden bunlar Vikipedi'de açıkça yasaklanmıÅtır.
GeniÅ kullanımda olan, fakat ikincil kaynaklardan doÄrulanamayan yeni kelimeler Vikipedi'de bulunmak için henüz hazır deÄildir. Terimin gerçek bir terim olması için Vikipedi'de yer almasına gerek yoktur, ve ancak ikincil kaynaklar bulunduÄu vakit konu hakkında madde açmak veya diÄer maddelerde o maddeden bahsetmek mümkün olacaktır.
Bazı durumlarda, güvenilir kaynaklarda iyi Åekilde belgelendirilmiÅ kayda deÄer konular olsa da, bunlar için kolay eriÅilebilen kabul edilebilir bir terim olmayabilir. Böyle bir durumda yeni bir kelime yakıÅtırmak cazip gelebilir. Bunun yerine mümkün olduÄu takdirde -biraz uzun olsa ve hoÅ görünmese de- düzgün bir dille açıklayıcı uzun bir deyim kullanılması tercih edilmelidir.
Problemlerin idaresi deÄiÅtir
Kötü maddelerin ve/veya taslakların tamiri deÄiÅtir
Ä°yi bir ansiklopedi maddesi, maddenin konusu hakkında (baÅlıÄının ifade ettiÄi kiÅi, yer, kavram, olay ya da bir Åey hakkında) görece kısaca, fakat somut bir açıklama ile baÅlayabilir ve baÅlamalıdır.
Ne var ki bazen, bir Vikipedi maddesi (özellikle taslaklar) kötü yazılabilir. Böyle bir durumda örneÄin "Köpek, Canis lupus ikili adına sahip bir hayvan için kullanılan bir terimdir" veya "Köpek, evcilleÅtirilmiÅ kanine verilen isme karÅılık gelen kelimedir." Åeklinde baÅlayabilir. Bu tür maddeler sözlük maddesi deÄildir. Bunlar, daha iyi madde nasıl yazılır rehberi çerçevesinde düzeltilmesi gereken, kötü Åekilde yazılmıŠansiklopedi maddesidir. "bir terimdir", "anlamına gelen kelimedir" veya "karÅılık gelir" gibi ifadeler yerine çok basit olan "-dir, -dır" ekleri kullanılmalıdır. Ãrnek "Köpek, Canis Lupus ikili adına sahip bir hayvandır" veya "Köpek evcilleÅtirilmiÅ bir kanindir". Vikipedi bir sözlük olmadıÄı için tanım cümlesi yüklemsiz ("Köpek, Canis Lupus ikili adına sahip bir hayvan.") yazılmamalıdır.
Bazen de Vikipedi maddeleri kötü Åekilde isimlendirilir. BaÅlıÄı bir sıfat, zarf veya fiilin isim biçiminde olmayan bir çekimi olabilir. Bu maddeler, kelimenin veya deyimin neyden bahsettiÄini açıklamak yerine yalnızca kelimenin veya deyimin kendisini tartıÅıyorlarsa sözlük maddesi olurlar. EÄer bunlar kelimenin veya deyimin neyden bahsettiÄini tartıÅıyorsa ilgili konuyla birleÅtirilmeli ya da baÅlık adlandırma kurallarımıza uyan maddeye yönlendirilmelidir.
ÃrneÄin "matematiksel" kelimesi bir sıfat olup kendi baÅına bir konuyu ifade etmez. Matematiksel analiz ise baÅlı baÅına bir konudur ve ayrı bir sayfaya sahiptir.
YanlıŠyere koyulan sözlük maddeleri deÄiÅtir
Bazen bir madde, aslında etimoloji, çeviriler, kullanım, çekimler, birden fazla farklı anlam, eÅsesliler, çok sesliler, zıt anlamlılar, eÅ anlamlılar, imla, telaffuz vb. hususlarından bahseden, yanlıŠyerde bulunan bir sözlük maddesi taslaÄı olmaktadır.
EÄer Vikisözlük bu kelime veya deyim hakkında maddeye sahip deÄilse (ki bu düÅük bir ihtimaldir), madde {{SözlüÄe taÅı}} Åablonu kullanılarak iÅaretlenebilir ve bu Åekilde sözlüÄe kopyalanabilir.
Fakat kopyalandıktan sonra maddenin ne yapılacaÄı Vikipedi'ye baÄlıdır. EÄer madde yeniden adlandırılamıyor, birleÅtirilemiyor ya da konuyla ilgili bir taslak ansiklopedisi halini alacak Åekilde yeniden yazılamıyorsa, silme kriterleri gereÄince silinmelidir.
Vikisözlük Yönlendiricileri deÄiÅtir
Vikisözlük'te sözlük ile ilgili tanım bulabilirsiniz. |
Ansiklopedi içeriÄe sahip bir Vikipedi maddesinden bir Vikisözlük maddesine baÄlantı vermek için bir Åablon kullanılabilir. ÃrneÄin burada olduÄu gibi {{Vikisözlük|sözlük}}
kodu kullanılarak Vikisözlükteki sözlük kelimesiyle ilgili tanıma baÄlantı saÄlanabilir. Yalnızca sözlük tanımı olarak açılabilecek ve sürekli silinip yeniden açılan ya da ileride düzgün bir madde olma ihtimaline sahip olduÄu halde, Åu an sözlük benzeri konumda olan taslaklar için {{Wi|sözlük}}
kodu kullanılara yumuÅak yönlendirme saÄlanabilir.
Referanslar deÄiÅtir
- ^ Modern lexicography - Henri Béjoint sf 30
- ^ Diderot, Denis, "Encyclopedia", Philip Stewart, trans., in The Encyclopedia of Diderot & d'Alembert Collaborative Translation Project. Ann Arbor: Scholarly Publishing Office of the University of Michigan Library, 2002.
- ^ Not: büyük oranda ya da tamamen sadece baÅlıÄa ait terimle ilgili olmamalıdır
- ^ Dictionary of lexicography By R. R. K. Hartmann, Gregory James