Bá»
Bá» (tiếng Hà Lan: België [ËbÉlÉ£ijÉ] ( nghe); tiếng Pháp: Belgique [bÉlÊik] â; tiếng Äức: Belgien [ËbÉlÉ¡i̯Én] â; tiếng Anh: Belgium), tên chÃnh thức là VÆ°Æ¡ng quá»c Bá», là má»t quá»c gia có chủ quyá»n tại Tây Ãu. Bá» có biên giá»i vá»i Pháp, Hà Lan, Äức, Luxembourg, và có bá» biá»n ven biá»n Bắc. Äây là má»t quá»c gia có diá»n tÃch nhá», máºt Äá» dân sá» cao, dân sá» khoảng 11 triá»u ngÆ°á»i. Bá» thuá»c cả hai vùng vÄn hoá châu Ãu German và châu Ãu Latinh, vá»i hai nhóm ngôn ngữ chÃnh: Tiếng Hà Lan hầu hết Äược nói tại cá»ng Äá»ng ngÆ°á»i Vlaanderen, Äây là bản ngữ của 59% dân sá»; tiếng Pháp hầu hết Äược nói trong cÆ° dân vùng Wallonie và là bản ngữ của khoảng 40% dân sá»; ngoà i ra có khoảng 1% dân sá» là ngÆ°á»i nói tiếng Äức.
VÆ°Æ¡ng quá»c Bá»
|
|||||
---|---|---|---|---|---|
Tên bằng ngôn ngữ chÃnh thức
| |||||
| |||||
Bản Äá» | |||||
Tiêu ngữ | |||||
Tiếng Hà Lan: Eendracht maakt macht Tiếng Pháp: L'union fait la force Tiếng Äức: Einigkeit gibt Stärke ("Äoà n kết tạo nên sức mạnh") | |||||
Quá»c ca | |||||
Brabançonne | |||||
HÃ nh chÃnh | |||||
ChÃnh phủ | Quân chủ láºp hiến | ||||
Vua | Philippe | ||||
Thủ tÆ°á»ng | Alexander De Croo | ||||
Láºp pháp | Quá»c há»i liên bang | ||||
Thượng viá»n | Thượng viá»n | ||||
Hạ viá»n | Hạ viá»n(Bá») | ||||
Thủ Äô | Brussel/Bruxelles[nb 2] 50°51â²B 4°21â²Ä / 50,85°B 4,35塀 | ||||
Thà nh phá» lá»n nhất | Brussel/Bruxelles | ||||
Äá»a lý | |||||
Diá»n tÃch | 30.528 km² (hạng 136) | ||||
Diá»n tÃch nÆ°á»c | 6,4 % | ||||
Múi giỠ| CET (UTC+1); mùa hè: CEST (UTC+2) | ||||
Lá»ch sá» | |||||
Äá»c láºp từ Hà Lan | |||||
4 tháng 10 nÄm 1830 | Tuyên bá» | ||||
Ngà y 19 tháng 4 nÄm 1839 | Công nháºn | ||||
Ngôn ngữ chÃnh thức | Tiếng Hà Lan, tiếng Pháp và tiếng Äức | ||||
Dân sá» Æ°á»c lượng (2017) | 11.303.528 [1] ngÆ°á»i | ||||
Dân sỠ| (hạng 75) | ||||
Máºt Äá» | 370,3 ngÆ°á»i/km² (hạng 36) | ||||
Kinh tế | |||||
GDP (PPP) (2016) | Tá»ng sá»: 508,598 tá»· USD[2] (hạng 38) Bình quân Äầu ngÆ°á»i: 44.881 USD[2] (hạng 20) | ||||
GDP (danh nghÄ©a) (2016) | Tá»ng sá»: 470,179 tá»· USD[2] (hạng 23) Bình quân Äầu ngÆ°á»i: 41.491 USD[2] (hạng 17) | ||||
HDI (2014) | 0,89[3] rất cao (hạng 21) | ||||
HỠsỠGini (2011) | 26,3[4] thấp | ||||
ÄÆ¡n vá» tiá»n tá» | Euro ¹ (EUR ) | ||||
Thông tin khác | |||||
Tên miá»n Internet | .be | ||||
Ghi chú
|
Vá» mặt lá»ch sá», Bá» nằm tại má»t khu vá»±c Äược gá»i là Các vùng Äất thấp (Nederlanden), lá»n hÆ¡n má»t chút so vá»i liên minh Benelux hiá»n nay. Khu vá»±c nà y Äược gá»i là Belgica trong tiếng Latinh theo tên tá»nh Gallia Belgica của La Mã (Roma). Từ cuá»i thá»i Trung cá» cho Äến thế ká»· XVII, khu vá»±c Bá» là má»t trung tâm thÆ°Æ¡ng nghiá»p và vÄn hoá thá»nh vượng và có tÃnh chất thế giá»i. Từ thế ká»· XVI cho Äến khi Bá» Äá»c láºp từ Hà Lan bằng Cách mạng Bá» và o nÄm 1830, khu vá»±c nà y trá» thà nh chiến trÆ°á»ng giữa các cÆ°á»ng quá»c chÃnh tại châu Ãu, do Äó Äược má»nh danh là "Chiến trÆ°á»ng của châu Ãu",[5] danh tiếng nà y Äược củng cá» trong hai thế chiến của thế ká»· XX.
Ngà y nay, Bá» theo chế Äá» quân chủ láºp hiến liên bang, có má»t há» thá»ng nghá» viá»n. Quá»c gia nà y Äược chia thà nh ba vùng và ba cá»ng Äá»ng tá»n tại cạnh nhau. Hai vùng lá»n nhất là Vlaanderen tại miá»n bắc có cÆ° dân nói tiếng Hà Lan, và Wallonie tại miá»n nam có hầu hết dân chúng nói tiếng Pháp. Vùng Thủ Äô Bruxelles có quy chế song ngữ chÃnh thức, và Äược vùng Vlaanderen bao quanh.[6] Cá»ng Äá»ng nói tiếng Äức nằm tại miá»n Äông Wallonie.[7][8] Các xung Äá»t vá» Äa dạng ngôn ngữ và chÃnh trá» liên quan tại Bá» Äược phản ánh trong lá»ch sá» chÃnh trá» và há» thá»ng quản lý phức tạp tại Äây, vá»i sáu chÃnh quyá»n khác nhau.[9][10]
Bá» tham gia cách mạng công nghiá»p[11][12], và trong thế ká»· XX từng sá» hữu má»t sá» thuá»c Äá»a tại châu Phi.[13] Ná»a sau thế ká»· XX có dấu ấn là gia tÄng cÄng thẳng giữa các công dân nói tiếng Hà Lan và nói tiếng Pháp, Äược thúc Äẩy do khác biá»t vá» ngôn ngữ và vÄn hoá cÅ©ng nhÆ° phát triá»n kinh tế không Äá»ng Äá»u của Vlaanderen và Wallonie. Sá»± Äá»i láºp liên tục nà y dẫn Äến má»t và i cải cách sâu rá»ng, kết quả là chuyá»n Äá»i Bá» từ má»t nhà nÆ°á»c ÄÆ¡n nhất sang nhà nÆ°á»c liên bang trong giai Äoạn từ 1970 Äến 1993. Bất chấp các cải cách nà y, cÄng thẳng giữa các nhóm vẫn tá»n tại; chủ nghÄ©a ly khai có quy mô Äáng ká» tại Bá», Äặc biá»t là trong cá»ng Äá»ng Vlaanderen; tá»n tại pháp luáºt vá» ngôn ngữ gây tranh luáºn trong các khu tá»± quản Äa ngôn ngữ.[14]
Bá» là má»t trong sáu quá»c gia sáng láºp của Liên minh châu Ãu, và là nÆ¡i Äặt trụ sá» của Ủy ban châu Ãu, Há»i Äá»ng Liên minh châu Ãu, Há»i Äá»ng châu Ãu và Nghá» viá»n châu Ãu và nhiá»u tá» chức quá»c tế lá»n khác. Bá» cÅ©ng là má»t thà nh viên sáng láºp của Khu vá»±c Äá»ng euro, NATO, OECD và WTO, và là bá» pháºn của Liên minh Benelux và Khu vá»±c Schengen. Bá» là má»t quá»c gia phát triá»n, có kinh tế thu nháºp cao vá»i trình Äá» tiên tiến, và Äược phân loại là "rất cao" trong chá» sá» phát triá»n con ngÆ°á»i.
Tên gá»i sá»a
Tên gá»i của nÆ°á»c Bá» trong tiếng Viá»t bắt nguá»n từ tên gá»i của nÆ°á»c Bá» trong tiếng Trung. Trong tiếng Trung nÆ°á»c Bá» Äược gá»i là "æ¯å©æ" (BÇlìshÃ, âm Hán Viá»t: Bá» Lợi Thá»i). Tên gá»i "Bá»" trong tiếng Viá»t là gá»i tắt của "Bá» Lợi Thá»i".[15] Tiếng Viá»t cuá»i thế ká»· 19 còn phiên âm Äá»a danh nà y là Bắc Lợi Thì.[16]
Quá»c hiá»u nÆ°á»c Bá» (tiếng Hà Lan: België [ËbÉlÉ£ijÉ] ( nghe); tiếng Pháp: Belgique [bÉlÊik] â; tiếng Äức: Belgien [ËbÉlÉ¡i̯Én] â) bắt nguá»n từ Gallia Belgica, tên gá»i của má»t tá»nh của La Mã á» phần cá»±c bắc của Gallia nÆ¡i ngÆ°á»i Belgae sinh sá»ng.[17]
Lá»ch sá» sá»a
Tiá»n Äá»c láºp sá»a
TrÆ°á»c khi ngÆ°á»i La Mã (Roma) xâm chiếm khu vá»±c và o nÄm 100 TCN, Äây là nÆ¡i cÆ° trú của ngÆ°á»i Belgae, pha trá»n giữa các dân tá»c Celt và German.[18] Các bá» lạc Frank thuá»c nhóm German dần di cÆ° Äến trong thế ká»· V, ÄÆ°a khu vá»±c và o phạm vi cai trá» của các quá»c vÆ°Æ¡ng Meroving. Thay Äá»i từng bÆ°á»c vá» quyá»n lá»±c trong thế ká»· VIII khiến vÆ°Æ¡ng quá»c của ngÆ°á»i Frank phát triá»n thà nh Äế quá»c Caroling.[19]
Hiá»p Æ°á»c Verdun nÄm 843 phân chia khu vá»±c giữa Trung Frank và Tây Frank, khu vá»±c nà y trá» thà nh má»t táºp hợp các thái ấp có tÃnh Äá»c láºp Ãt nhiá»u, và là chÆ° hầu của Quá»c vÆ°Æ¡ng Pháp hoặc của Hoà ng Äế La Mã Thần thánh.[19] Nhiá»u thái ấp trong sá» nà y thá»ng nhất thà nh Nederlanden thuá»c Bourgogne trong các thế ká»· XIV và XV.[20] Hoà ng Äế Karl V má» rá»ng liên minh cá nhân của MÆ°á»i bảy tá»nh trong tháºp niên 1540, khiến nó vượt xa khá»i má»t liên minh cá nhân theo sắc lá»nh nÄm 1549 và gia tÄng ảnh hÆ°á»ng của ông Äá»i vá»i Lãnh Äá»a Thân vÆ°Æ¡ng-Giám mục Liège.[21]
Chiến tranh Tám mÆ°Æ¡i NÄm (1568â1648) phân chia Các Vùng Äất thấp thà nh Các tá»nh Liên hiá»p (Belgica Foederata trong tiếng Latin, "Nederlanden Liên bang") và Miá»n Nam Nederlanden (Belgica Regia, "Nederlanden Hoà ng gia"). Miá»n Nam Nederlanden nằm dÆ°á»i quyá»n cai trá» liên tiếp của gia tá»c Habsburg Tây Ban Nha và Habsburg Ão, bao gá»m hầu hết lãnh thá» nay là Bá». Äây là chiến trÆ°á»ng trong hầu hết chiến tranh Pháp-Tây Ban Nha và Pháp-Ão và o thế ká»· XVII-XVIII.
Sau các chiến dá»ch trong nÄm 1794 của Chiến tranh Cách mạng Pháp, Äá» Nhất Cá»ng hòa Pháp sáp nháºp Các vùng Äất thấp, ká» cả các lãnh thá» chÆ°a từng do gia tá»c Habsburg cai trá» trên danh nghÄ©a nhÆ° Lãnh Äá»a Thân vÆ°Æ¡ng-Giám mục Liège, kết thúc quyá»n cai trá» của Ão trong khu vá»±c. Các vùng Äất thấp thá»ng nhất thà nh VÆ°Æ¡ng quá»c Liên hiá»p Hà Lan (Nederlanden) khi Äá» Nhất Äế chế Pháp giải thá» và o nÄm 1815 sau thất bại của Napoléon Bonaparte.
Äá»c láºp sá»a
NÄm 1830, Cách mạng Bá» dẫn Äến các tá»nh miá»n nam ly khai khá»i Hà Lan và hình thà nh quá»c gia Bá» Äá»c láºp theo Công giáo và nằm dÆ°á»i quyá»n giai cấp tÆ° sản, có ngôn ngữ chÃnh thức là tiếng Pháp, và trung láºp.[22][23] Leopold I ÄÄng cÆ¡ là m quá»c vÆ°Æ¡ng và o ngà y 21 tháng 7 nÄm 1831, ngà y nà y hiá»n là ngà y quá»c khánh Bá», ká» từ Äó Bá» theo chế Äá» quân chủ láºp hiến và dân chủ nghá» viá»n, có hiến pháp thế tục dá»±a theo bá» luáºt Napoléon.[24] Quyá»n bầu cá» và o lúc Äầu bá» hạn chế, song nam giá»i Äược cấp quyá»n phá» thông Äầu phiếu sau tá»ng Äình công nÄm 1893, còn vá»i nữ giá»i là và o nÄm 1949.
Các chÃnh Äảng chủ yếu trong thế ká»· XIX là Äảng Công giáo và Äảng Tá»± do, còn Công Äảng xuất hiá»n và o cuá»i thế ká»· XIX. Tiếng Pháp lúc Äầu là ngôn ngữ chÃnh thức duy nhất, ngôn ngữ nà y Äược giai cấp quý tá»c và tÆ° sản chấp thuáºn. Tuy nhiên, tiếng Pháp dần Äá» mất tầm quan trá»ng vá» tá»ng thá» từ khi tiếng Hà Lan cÅ©ng Äược công nháºn. Sá»± công nháºn nà y Äược chÃnh thức hoá và o nÄm 1898 và Äến nÄm 1967 thì Quá»c há»i chấp nháºn má»t phiên bản tiếng Hà Lan của Hiến pháp.[25]
Há»i nghá» Berlin 1885 nhượng quyá»n kiá»m soát Nhà nÆ°á»c Tá»± do Congo cho Quá»c vÆ°Æ¡ng Leopold II vá»i tÆ° cách là tà i sản cá nhân của ông. Từ khoảng nÄm 1900 quá»c tế gia tÄng quan tâm vá» Äá»i xá» khắc nghiá»t và dã man Äá»i vá»i cÆ° dân Congo dÆ°á»i quyá»n Leopold II, Äá»i vá»i ông Congo chủ yếu là má»t nguá»n thu nháºp từ ngà voi và cao su.[26] NÄm 1908, những phản Äá»i nà y khiến nhà nÆ°á»c Bá» Äảm nháºn trách nhiá»m cai trá» thuá»c Äá»a, từ Äó lãnh thá» nà y Äược gá»i là Congo thuá»c Bá».[27]
Äức xâm chiếm Bá» và o tháng 8 nÄm 1914, Äá»ng thái nà y nằm trong Kế hoạch Schlieffen nhằm tấn công Pháp, và hầu hết giao tranh trên Mặt tráºn phÃa Tây trong Chiến tranh thế giá»i thứ nhất diá» n ra tại miá»n tây của Bá». Bá» nắm quyá»n kiá»m soát các thuá»c Äá»a Ruanda-Urundi của Äức (nay là Rwanda và Burundi) trong chiến tranh, và Äến nÄm 1924 Há»i Quá»c Liên uá»· thác chúng cho Bá». Sau Chiến tranh thế giá»i thứ nhất, Bá» sáp nháºp các huyá»n Eupen và Malmedy của Phá» và o nÄm 1925, Äây là nguyên nhân xuất hiá»n má»t thiá»u sá» nói tiếng Äức trong nÆ°á»c.
NgÆ°á»i Äức lại xâm chiếm Bá» và o tháng 5 nÄm 1940, và 40.690 ngÆ°á»i Bá» bá» giết trong cuá»c chiếm Äóng và nạn diá»t chủng sau Äó, hÆ¡n má»t ná»a trong sá» Äó là ngÆ°á»i Do Thái. Äá»ng Minh tiến hà nh giải phóng Bá» từ tháng 9 nÄm 1944 Äến tháng 2 nÄm 1945. Sau Chiến tranh thế giá»i thứ hai, má»t cuá»c tá»ng Äình công buá»c Quá»c vÆ°Æ¡ng Leopold III phải thoái vá» và o nÄm 1951, do nhiá»u ngÆ°á»i Bá» cảm thấy ông Äã cá»ng tác vá»i Äức trong chiến tranh.[28] Congo thuá»c Bá» già nh Äá»c láºp và o nÄm 1960 trong Khủng hoảng Congo;[29] Ruanda-Urundi tiếp bÆ°á»c Äá»c láºp hai nÄm sau Äó. Bá» gia nháºp NATO vá»i tÆ° cách thà nh viên sáng láºp, và thà nh láºp nhóm Benelux cùng Hà Lan và Luxembourg.
Bá» trá» thà nh má»t trong sáu thà nh viên sáng láºp của Cá»ng Äá»ng Than Thép châu Ãu và o nÄm 1951 và của Cá»ng Äá»ng NÄng lượng nguyên tá» châu Ãu và Cá»ng Äá»ng Kinh tế châu Ãu thà nh láºp nÄm 1957. Bá» hiá»n là nÆ¡i Äặt trụ sá» các cÆ¡ quan hà nh chÃnh và tá» chức chủ yếu của Liên minh châu Ãu, nhÆ° Ủy ban châu Ãu, Há»i Äá»ng Liên minh châu Ãu cùng các phiên há»p Äặc biá»t và uá»· ban của Nghá» viá»n châu Ãu.
Äá»a lý sá»a
Bá» có biên giá»i vá»i Pháp (620 km), Äức (167 km), Luxembourg (148 km) và Hà Lan (450 km). Tá»ng diá»n tÃch là 30.528 km², trong Äó diá»n tÃch Äất là 30.278 km².[30] Lãnh thá» Bá» giá»i hạn giữa vÄ© tuyến 49°30 và 51°30 Bắc, giữa kinh tuyến 2°33 và 6°24 Äông.[31]
Bá» có ba vùng Äá»a lý chÃnh; Äá»ng bằng duyên hải nằm tại tây bắc và cao nguyên trung tâm Äá»u thuá»c bá»n Äá»a Anh-Bá», còn vùng cao Ardenne tại Äông nam thuá»c và nh Äai kiến tạo sÆ¡n Hercynia. Ngoà i ra, bá»n Äá»a Paris vÆ°Æ¡n tá»i má»t khu vá»±c nhá» tại mÅ©i cá»±c nam của Bá», gá»i là Lorraine thuá»c Bá».[32]
Äá»ng bằng ven biá»n gá»m chủ yếu là các Äụn cát và Äất quai Äê. Vùng ná»i lục sâu hÆ¡n có cảnh quan bằng phẳng và dần cao lên, có nhiá»u sông chảy qua, vá»i các thung lÅ©ng phì nhiêu và Äá»ng bằng nhiá»u cát Campine (Kempen) tại Äông bắc. Các vùng Äá»i và cao nguyên có rừng ráºm rạp thuá»c khu vá»±c Ardenne có Äá»a hình gá» ghá» và nhiá»u Äá hÆ¡n, vá»i các hang Äá»ng và hẻm núi nhá». Ardenne trải dà i vá» phÃa tây sang Pháp, còn vá» phÃa Äông ná»i liá»n Äến Eifel tại Äức qua cao nguyên Hautes Fagnes/Hohes Venn, trên Äó có Äá»nh Signal de Botrange cao nhất Bá» vá»i Äá» cao 694 m.[33][34]
Bá» thuá»c vùng khà háºu Äại dÆ°Æ¡ng, có lượng mÆ°a Äáng ká» trong tất cả các mùa (phân loại khà háºu Köppen: Cfb), giá»ng nhÆ° hầu hết phần tây bắc châu Ãu.[35] Nhiá»t Äá» trung bình thấp nhất là trong tháng 1 vá»i 3 °C, và cao nhất là trong tháng 7 vá»i 18 °C. Lượng giáng thủy trung bình tháng dao Äá»ng từ 54 mm và o tháng 2 và tháng 4 Äến 78 mm và o tháng 7.[36] TÃnh trung bình trong giai Äoạn 2000-2006, nhiá»t Äá» thấp nhất trong ngà y là 7 °C và cao nhất là 14 °C, còn lượng mÆ°a hà ng tháng là 74 mm; lần lượt cao hÆ¡n khoảng 1 °C và 10 mm so vá»i các giá trá» bình thÆ°á»ng của thế ká»· trÆ°á»c.[37]
Vá» Äá»a lý thá»±c váºt, Bá» nằm giữa các tá»nh châu Ãu Äại Tây DÆ°Æ¡ng và Trung Ãu thuá»c khu vá»±c Circumboreal trong giá»i Boreal.[38] Theo Quỹ Quá»c tế Bảo vá» Thiên nhiên, lãnh thá» Bá» thuá»c vùng sinh thái rừng há»n hợp Äại Tây DÆ°Æ¡ng.[39] Do Bá» có máºt Äá» dân sá» cao, công nghiá»p hoá và có vá» trà tại trung tâm của Tây Ãu, nên quá»c gia nà y vẫn phải Äá»i diá»n vá»i má»t sá» vấn Äá» vá» môi trÆ°á»ng. Tuy nhiên, do các ná» lá»±c kiên Äá»nh của các cấp chÃnh quyá»n, nên tình trạng môi trÆ°á»ng tại Bá» dần Äược cải thiá»n. HÆ¡n thế, Bá» còn là má»t trong các quá»c gia có tá»· lá» tái chế chất thải cao nhất tại châu Ãu, Äặc biá»t là vùng Vlaanderen có tá»· lá» phân loại chất thải cao nhất châu lục. Gần 75% chất thải sinh hoạt Äược tái sá» dụng, tái chế hoặc dùng là m phân bón.
Các tá»nh sá»a
Lãnh thá» Bá» Äược phân thà nh ba vùng, trong Äó vùng Vlaanderen và vùng Wallonie Äược chia tiếp thà nh các tá»nh; riêng vùng Thủ Äô Bruxelles không phải là má»t tá»nh hoặc là má»t phần của tá»nh nà o.
Tá»nh | Tên tiếng Hà Lan | Tên tiếng Pháp | Tên tiếng Äức | Thủ phủ | Thà nh phá» lá»n nhất | Diá»n tÃch (km²) |
Dân sỠ(1/1/2016) |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Antwerpen | Antwerpen | Anvers | Antwerpen | Antwerpen (tiếng Hà Lan: Antwerpen) (tiếng Pháp: Anvers) |
Antwerpen (tiếng Hà Lan: Antwerpen) (tiếng Pháp: Anvers) |
2.860 | 1.824.136 |
Oost-Vlaanderen | Oost-Vlaanderen | Flandre-Orientale | Ostflandern | Gent (tiếng Hà Lan: Gent) (tiếng Pháp: Gand) |
Ghent (tiếng Hà Lan: Gent) (tiếng Pháp: Gand) |
2.982 | 1.486.722 |
Vlaams-Brabant | Vlaams-Brabant | Brabant flamand | Flämisch Brabant | Leuven (tiếng Pháp: Louvain) (tiếng Äức: Löwen) |
Leuven (tiếng Pháp: Louvain) |
2.106 | 1.121.693 |
Hainaut | Henegouwen | Hainaut | Hennegau | Mons (tiếng Hà Lan: Bergen) |
Charleroi | 3.800 | 1.337.157 |
Liège | Luik | Liège | Lüttich | Liège (tiếng Hà Lan: Luik) (tiếng Äức: Lüttich) |
Liège (tiếng Hà Lan: Luik) (tiếng Äức: Lüttich) |
3.844 | 1.098.688 |
Limburg | Limburg | Limbourg | Limburg | Hasselt | Hasselt | 2,414 | 863,425 |
Luxembourg | Luxemburg | Luxembourg | Luxemburg | Arlon (tiếng Hà Lan: Aarlen) (tiếng Äức: Arel) |
Arlon (tiếng Hà Lan: Aarlen) (tiếng Äức: Arel) |
4.443 | 280.327 |
Namur | Namen | Namur | Namur | Namur (tiếng Hà Lan: Namen) |
Namur (tiếng Hà Lan: Namen) |
3.664 | 489.204 |
Walloon Brabant | Waals-Brabant | Brabant wallon | Wallonisch Brabant | Wavre (tiếng Hà Lan: Waver) |
Braine-l'Alleud (tiếng Hà Lan: Eigenbrakel) |
1.093 | 396.840 |
West-Vlaanderen | West-Vlaanderen | Flandre-Occidentale | Westflandern | Brugge (tiếng Hà Lan: Brugge) (tiếng Pháp: Bruges) (tiếng Äức: Brügge) |
Brugge (tiếng Hà Lan: Brugge) (tiếng Pháp: Bruges) (tiếng Äức: Brügge) |
3.151 | 1.181.828 |
ChÃnh trá» sá»a
Bá» có chế Äá» quân chủ láºp hiến và quá»c dân, và chế Äá» dân chủ nghá» viá»n liên bang. Nghá» viá»n liên bang Bá» gá»m có má»t tham nghá» viá»n (thượng viá»n) và chúng nghá» viá»n (hạ viá»n). Thượng viá»n gá»m có 50 thượng nghá» sÄ© Äược bá» nhiá»m từ nghá» viá»n của các cá»ng Äá»ng và vùng, cùng 10 thượng nghá» sÄ© Äược bầu thêm. TrÆ°á»c nÄm 2014, hầu hết thà nh viên Thượng viá»n Äược bầu cá» trá»±c tiếp. 150 Äại biá»u của Hạ viá»n Äược bầu theo má»t há» thá»ng Äại diá»n tá»· lá» từ 11 khu vá»±c bầu cá». Bá» quy Äá»nh nghÄ©a vụ bầu cá» và do Äó duy trì tá»· lá» cá» tri bá» phiếu và o hà ng cao nhất thế giá»i.[40]
Quá»c vÆ°Æ¡ng (hiá»n là Philippe) là nguyên thủ quá»c gia, song chá» Äược hÆ°á»ng Äặc quyá»n hạn chế. Ãng bá» nhiá»m các bá» trÆ°á»ng cùng thủ tÆ°á»ng theo tÃn nhiá»m của Hạ viá»n Äá» hình thà nh chÃnh phủ liên bang. Há»i Äá»ng Bá» trÆ°á»ng gá»m không quá 15 thà nh viên. Há»i Äá»ng Bá» trÆ°á»ng phải gá»m má»t sá» lượng cân bằng các thà nh viên nói tiếng Hà Lan và nói tiếng Pháp, thủ tÆ°á»ng có thá» Äược ngoại lá».[41] Há» thá»ng tÆ° pháp dá»±a trên dân luáºt và có nguá»n gá»c từ bá» luáºt Napoléon. Toà huá»· án (Cour de cassation) là toà án cấp cuá»i cùng, còn Toà chá»ng án (Cour d'appel) dÆ°á»i Äó má»t cấp.[42]
VÄn hoá chÃnh trá» sá»a
Các thá» chế chÃnh trá» tại Bá» có tÃnh phức tạp, hầu hết quyá»n lá»±c chÃnh trá» Äược tá» chức xoay quanh nhu cầu Äại diá»n cho các cá»ng Äá»ng vÄn hoá chủ yếu.[43]
Ká» từ khoảng nÄm 1970, các chÃnh Äảng quá»c gia quan trá»ng tại Bá» bá» phân chia thà nh các bá» pháºn riêng biá»t, chủ yếu Äại diá»n cho các lợi Ãch chÃnh trá» và ngôn ngữ của các cá»ng Äá»ng tÆ°Æ¡ng ứng.[44] Các chÃnh Äảng chủ yếu trong má»i cá»ng Äá»ng gần vá»i chÃnh trá» trung dung, song vẫn Äược phân thà nh ba nhóm chÃnh: Dân chủ CÆ¡ Äá»c giáo, Tá»± do và Dân chủ Xã há»i.[45] Các Äảng Äáng chú ý hÆ¡n phát triá»n mạnh từ giữa thế ká»· trÆ°á»c, chủ yếu xoay quanh chủ Äá» ngôn ngữ, dân tá»c hay môi trÆ°á»ng và gần Äây có các Äảng nhá» hÆ¡n táºp trung và o má»t sá» tÃnh chất tá»± do riêng biá»t.[44]
Má»t chuá»i các chÃnh phủ liên minh Dân chủ CÆ¡ Äá»c giáo tá»n tại suá»t từ nÄm 1958 Äã bá» phá vỡ và o nÄm 1999 sau khủng hoảng dioxin lần thứ nhất, Äây là má»t vụ bê bá»i ô nhiá» m thá»±c phẩm quy mô lá»n.[46][47][48] Má»t "liên minh cầu vá»ng" xuất hiá»n từ sáu Äảng: Tá»± do, Dân chủ Xã há»i và Xanh của Vlaanderen và Pháp ngữ.[49] Sau Äó, má»t "liên minh tÃa" gá»m lá»±c lượng Tá»± do và Dân chủ Xã há»i Äược hình thà nh sau khi các Äảng Xanh mất hầu hết ghế trong bầu cá» nÄm 2003.[50]
ChÃnh phủ dÆ°á»i quyá»n Thủ tÆ°á»ng Guy Verhofstadt từ nÄm 1999 Äến nÄm 2007 Äạt Äược cân bằng ngân sách, có má»t sá» cải cách thuế, má»t cải cách thá» trÆ°á»ng lao Äá»ng, lên kế hoạch kết thúc sá» dụng nÄng lượng hạt nhân và ÄÆ°a ra khung pháp lý cho phép truy tá» nghiêm ngặt hÆ¡n tá»i phạm chiến tranh và khoan dung hÆ¡n Äá»i vá»i sá» dụng ma tuý nhẹ. Những giá»i hạn nhằm cản trá» an tá» Äược giảm bá»t và Äá»ng tÃnh tuyến ái Äược hợp pháp hoá. ChÃnh phủ thúc Äẩy ngoại giao tÃch cá»±c tại châu Phi[51] và phản Äá»i xâm chiếm Iraq.[52] Äây là quá»c gia duy nhất không có giá»i hạn tuá»i vá» an tá».[53]
Liên minh của Verhofstadt Äạt Äược kết quả kém trong bầu cá» và o tháng 6 nÄm 2007, và Bá» lâm và o khủng hoảng chÃnh trá» trong hÆ¡n má»t nÄm.[54] Nhiá»u nhà quan sát suy Äoán cuá»c khủng hoảng có thá» khiến nÆ°á»c Bá» bá» phân chia.[55][56][57] Từ 21 tháng 12 nÄm 2007 Äến 20 tháng 3 nÄm 2008, chÃnh phủ lâm thá»i của Verhofstadt nắm quyá»n.[58] Sau Äó, chÃnh phủ má»i dÆ°á»i quyá»n Yves Leterme thuá»c phe Dân chủ CÆ¡ Äá»c giáo Vlaanderen nháºm chức. Tuy nhiên, Äến ngà y 15 tháng 7 nÄm 2008, Leterme tuyên bá» ná»i các từ chức vì không có tiến triá»n trong cải cách hiến pháp.[58] Äến tháng 12 nÄm 2008, ông lại Äá» xuất từ chức trÆ°á»c quá»c vÆ°Æ¡ng sau má»t cuá»c khủng hoảng quanh viá»c bán Fortis cho BNP Paribas.[59] Lần nà y, Äá» xuất từ chức của ông Äược chấp thuáºn và nhân váºt cùng Äảng là Herman Van Rompuy tuyên thá» là m thủ tÆ°á»ng và o ngà y 30 tháng 12 nÄm 2008.[60]
Sau khi Herman Van Rompuy Äược bá» nhiá»m là m Chủ tá»ch Há»i Äá»ng châu Ãu và o nÄm 2009, ông Äá» xuất Äược từ chức và o ngà y 25 tháng 11 nÄm 2009. Ngay sau Äó, chÃnh phủ má»i dÆ°á»i quyá»n Thủ tÆ°á»ng Yves Leterme tuyên thá». Äến ngà y 22 tháng 4 nÄm 2010, Leterme lại Äá» xuất vá»i quá»c vÆ°Æ¡ng cho ná»i các của ông từ chức[61] sau khi má»t Äá»i tác là OpenVLD rút khá»i chÃnh phủ, và Äược quá»c vÆ°Æ¡ng chÃnh thức chấp thuáºn và o ngà y 26 tháng 4.[62]
Bá» tá» chức bầu cá» nghá» viá»n và o ngà y 13 tháng 6 nÄm 2010, Äảng N-VA theo ÄÆ°á»ng lá»i dân tá»c chủ nghÄ©a Vlaanderen trá» thà nh Äảng lá»n nhất tại Vlaanderen, còn Äảng Xã há»i trá» thà nh Äảng lá»n nhất tại Wallonie.[63] Cho Äến tháng 12 nÄm 2011, Bá» nằm dÆ°á»i quyá»n chÃnh phủ tạm thá»i của Leterme do cuá»c Äà m phán nhằm thà nh láºp chÃnh phủ má»i gặp bế tắc. Äến ngà y 30 tháng 3 nÄm 2011, Bá» láºp ká»· lục thế giá»i vá» thá»i gian không có chÃnh phủ chÃnh thức.[64] Äến tháng 12 nÄm 2011, chÃnh phủ dÆ°á»i quyá»n chÃnh trá» gia xã há»i Wallonie Elio Di Rupo tuyên thá» nháºm chức.
Trong bầu cá» liên bang nÄm nÄm 2014 (diá» n ra Äá»ng thá»i vá»i bầu cá» Äá»a phÆ°Æ¡ng), kết quả là Äảng N-VA già nh Äược nhiá»u cá» tri hÆ¡n nữa, song liên minh cầm quyá»n (gá»m các thế lá»±c Dân chủ Xã há»i, Tá»± do và Dân chủ CÆ¡ Äá»c giáo của Vlaanderen và Pháp ngữ) duy trì thế Äa sá» vững chắc trong Nghá» viá»n. Ngà y 22 tháng 7 nÄm 2014, Quá»c vÆ°Æ¡ng Philippe bá» nhiá»m Charles Michel (MR) và Kris Peeters (CD&V) chá» Äạo thà nh láºp ná»i các liên bang má»i gá»m các Äảng N-VA, CD&V, Open Vld của Vlaanderen và MR của cá»ng Äá»ng Pháp ngữ. Äây là lần Äầu tiên N-VA nằm trong ná»i các liên bang, còn phÃa Pháp ngữ chá» có MR là Äại diá»n dù Äảng nà y chiếm thế thiá»u sá» tại Wallonie.
Cá»ng Äá»ng và vùng sá»a
Theo má»t táºp quán có thá» truy nguá»n gá»c từ thá»i các triá»u Äình Bourgogne và Habsburg,[65] trong thế ká»· XIX, cần phải biết tiếng Pháp nếu muá»n thuá»c vá» tầng lá»p thượng lÆ°u cai trá», và những ngÆ°á»i chá» có thá» nói tiếng Hà Lan trên thá»±c tế là những công dân hạng hai.[66] Äến cuá»i thế ká»· XIX, và tiếp tục sang thế ká»· XX, các phong trà o Vlaanderen tiến triá»n nhằm phản Äá»i tình trạng nà y.[67]
CÆ° dân miá»n nam Bá» nói tiếng Pháp hoặc các phÆ°Æ¡ng ngữ của tiếng Pháp, và hầu hết cÆ° dân Bruxelles tiếp nháºn tiếng Pháp là m ngôn ngữ thứ nhất của há», song ngÆ°á»i Vlaanderen từ chá»i là m nhÆ° váºy và từng bÆ°á»c thà nh công trong viá»c ÄÆ°a tiếng Hà Lan trá» thà nh má»t ngôn ngữ bình Äẳng trong há» thá»ng giáo dục.[67] Sau Chiến tranh thế giá»i thứ hai, chÃnh trÆ°á»ng Bá» ngà y cà ng chá»u sá»± chi phá»i bá»i quyá»n tá»± trá» của hai cá»ng Äá»ng ngôn ngữ chÃnh.[68] Xung Äá»t giữa các cá»ng Äá»ng ná»i lên và hiến pháp Äược sá»a Äá»i nhằm giảm thiá»u tiá»m nÄng xung Äá»t.[68]
Dá»±a trên bá»n khu vá»±c ngôn ngữ Äược xác Äá»nh và o nÄm 1962â63 (tiếng Hà Lan, song ngữ, tiếng Pháp, tiếng Äức), hiến pháp quá»c gia liên tục Äược sá»a lại và o nÄm 1970, 1980, 1988 và 1993 nhằm tạo thà nh má»t hình thức nhà nÆ°á»c liên bang Äá»c nhất vá»i quyá»n lá»±c chÃnh trá» tách biá»t thà nh ba cấp:[69][70]
- ChÃnh phủ liên bang Äặt tại Bruxelles.
- Ba cá»ng Äá»ng ngôn ngữ:
- Cá»ng Äá»ng Vlaanderen (nói tiếng Hà Lan);
- Cá»ng Äá»ng Pháp (nói tiếng Pháp);
- Cá»ng Äá»ng nói tiếng Äức.
- Ba vùng:
- Vùng Vlaanderen, chia thà nh 5 tá»nh;
- Vùng Wallonie, chia thà nh 5 tá»nh;
- Vùng thủ Äô Bruxelles.
Các khu vá»±c ngôn ngữ theo hiến pháp sẽ xác Äá»nh ngôn ngữ chÃnh thức trong các khu tá»± quản của há», cÅ©ng nhÆ° giá»i hạn Äá»a lý của các thá» chế Äược cấp quyá»n vá» các công viá»c cụ thá».[71] Mặc dù Äiá»u nà y cho phép có bảy nghá» viá»n và chÃnh phủ, song khi các cá»ng Äá»ng và vùng Äược hình thà nh và o nÄm 1980, các chÃnh trá» gia Vlaanderen quyết Äá»nh sáp nháºp cả hai.[72] Do Äó ngÆ°á»i Vlaanderen chá» có má»t thá» chế cÆ¡ quan và chÃnh phủ duy nhất Äược cấp quyá»n trong toà n bá» các vấn Äá» theo thẩm quyá»n.
Biên giá»i chá»ng chéo của các vùng và cá»ng Äá»ng tạo ra hai nÆ¡i Äặc biá»t: Lãnh thá» Bruxelles-Vùng thủ Äô (tá»n tại sau các vùng khác gần má»t tháºp niên) thuá»c cả hai cá»ng Äá»ng Vlaanderen và Pháp, còn lãnh thá» của Cá»ng Äá»ng nói tiếng Äức hoà n toà n nằm trong Vùng Wallonie. Xung Äá»t vá» thẩm quyá»n giữa các thá» chế Äược giải quyết thông qua Toà án Hiến pháp Bá». Cấu trúc Äược dá»± tÃnh là má»t thoả hiá»p nhằm cho phép các ná»n vÄn hoá khác biá»t cùng tá»n tại hoà bình.[11]
Phân cấp thẩm quyá»n sá»a
Thẩm quyá»n của liên bang gá»m có tÆ° pháp, phòng thủ, cảnh sát liên bang, an sinh xã há»i, nÄng lượng hạt nhân, chÃnh sách tiá»n tá» và nợ công, và các khÃa cạnh khác của tà i chÃnh công. Các công ty quá»c hữu gá»m có Táºp Äoà n BÆ°u chÃnh Bá» (Bpost) và Công ty ÄÆ°á»ng sắt Quá»c gia Bá» (SNCB/NMBS). ChÃnh phủ liên bang chá»u trách nhiá»m vá» các nghÄ©a vụ của Bá» và của các thá» chế liên bang trÆ°á»c Liên minh châu Ãu và NATO. Há» kiá»m soát má»t bá» pháºn Äáng ká» trong y tế công cá»ng, ná»i vụ và ngoại vụ.[73] Ngân sách (không tÃnh nợ) do chÃnh phủ liên bang kiá»m soát chiếm khoảng 50% thu nháºp công khá» quá»c gia. ChÃnh phủ liên bang sá» dụng khoảng 12% công vụ viên.[74]
Các cá»ng Äá»ng thi hà nh thẩm quyá»n trong ranh giá»i Äá»nh lý xác Äá»nh dá»±a theo ngôn ngữ, ban Äầu chúng có Äá»nh hÆ°á»ng là các cá nhân của má»t ngôn ngữ cá»ng Äá»ng, gá»m vÄn hoá (bao gá»m truyá»n thông nghe nhìn), giáo dục và sá» dụng ngôn ngữ thÃch hợp. Sau Äó, má» rá»ng Äến các vấn Äá» cá nhân Ãt có liên quan trá»±c tiếp Äến ngôn ngữ, gá»m chÃnh sách y tế (trá» bá»nh và phòng bá»nh) và trợ giúp cho các cá nhân (bảo há» thanh thiếu niên, phúc lợi xã há»i, há» trợ gia Äình hay dá»ch vụ giúp Äỡ ngÆ°á»i nháºp cÆ°.).[75]
Các vùng có thẩm quyá»n trên các lÄ©nh vá»±c có thá» liên kết rá»ng rãi Äến lãnh thá» của há», gá»m có kinh tế, viá»c là m, nông nghiá»p, chÃnh sách nÆ°á»c, nhà á», công trình công cá»ng, nÄng lượng, giao thông, môi trÆ°á»ng, quy hoạch Äô thá» và nông thôn, bảo tá»n tá»± nhiên, tÃn dụng và ngoại thÆ°Æ¡ng. Há» giám sát các tá»nh, khu tá»± quản và các công ty công Ãch liên cá»ng Äá»ng.[76]
Trong má»t sá» lÄ©nh vá»±c, má»i cấp lại có nhiá»u mức Äá» tiếp cáºn khác nhau vá»i các vấn Äá» riêng biá»t. Chẳng hạn nhÆ° trong giáo dục, quyá»n tá»± trá» của các cá»ng Äá»ng không bao gá»m quyá»n quyết Äá»nh vá» khÃa cạnh bắt buá»c hay Äược phép Äá»nh ra các yêu cầu tá»i thiá»u vá» trao bằng cấp, chúng vẫn là công viá»c của liên bang.[73] Má»i cấp chÃnh quyá»n có thá» tham gia và o nghiên cứu khoa há»c và quan há» quá»c tế có liên há» vá»i quyá»n lá»±c của há». Quyá»n chế Äá»nh các hiá»p Æ°á»c của chÃnh phủ các vùng và cá»ng Äá»ng tại Bá» á» mức rá»ng rãi nhất so vá»i các ÄÆ¡n vá» liên bang trên thế giá»i.[77][78]\
Ngoại giao sá»a
Do có vá» trà trung tâm tại Tây Ãu, trong quá khứ Bá» nằm trên tuyến ÄÆ°á»ng tiến quân của các Äá»i quân xâm lược Äến từ các láng giá»ng hùng mạnh. Do biên giá»i của Bá» hầu nhÆ° không có khả nÄng phòng thủ, nên quá»c gia nà y có truyá»n thá»ng vá» chÃnh sách hoà giải nhằm tránh bá» các cÆ°á»ng quá»c hùng mạnh lân cáºn thá»ng trá». Äiá»u Äình giữa các cÆ°á»ng quá»c châu Ãu chấp thuáºn cho thà nh láºp nÆ°á»c Bá» và o nÄm 1831 vá»i Äiá»u kiá»n quá»c gia nà y duy trì tÃnh trung láºp nghiêm ngặt. ChÃnh sách trung láºp của Bá» kết thúc sau khi quá»c gia nà y bá» Äức chiếm Äóng trong Chiến tranh thế giá»i thứ nhất. Trong những nÄm trÆ°á»c Chiến tranh thế giá»i thứ hai, Bá» cá» gắng trá» lại chÃnh sách trung láºp, song sau Äó vẫn bá» Äức xâm chiếm. NÄm 1948, Bá» ký kết Hiá»p Æ°á»c Bruxelles vá»i Anh, Pháp, Hà Lan và Luxembourg, và má»t nÄm sau trá» thà nh má»t trong các thà nh viên sáng láºp của Liên minh Äại Tây DÆ°Æ¡ng.
NgÆ°á»i Bá» mạnh mẽ tán thà nh nhất thá» hoá châu Ãu, và hầu hết các khÃa cạnh trong chÃnh sách ngoại giao, kinh tế và máºu dá»ch của quá»c gia nà y Äược Äiá»u phá»i thông qua Liên minh châu Ãu có trụ sá» tại Bruxelles. Ngoà i ra, Bá» còn có trụ sá» của Ủy ban châu Ãu, Há»i Äá»ng Liên minh châu Ãu và các phiên há»p của Nghá» viá»n châu Ãu. Liên minh thuế quan háºu chiến của Bá» vá»i Hà Lan và Luxembourg má» ÄÆ°á»ng cho viá»c thà nh láºp Cá»ng Äá»ng châu Ãu (tiá»n thân của Liên minh châu Ãu). TÆ°Æ¡ng tá»±, viá»c bãi bá» kiá»m soát biên giá»i ná»i bá» Benelux là má»t hình mẫu cho Hiá»p Æ°á»c Schengen có quy mô rá»ng hÆ¡n, nhằm mục ÄÃch chÃnh sách thá» thá»±c chung và di chuyá»n tá»± do của nhân dân qua biên giá»i chung. NgÆ°á»i Bá» nháºn thức Äược vai trò nhá» bé của há» trên trÆ°á»ng quá»c tế, há» tán thà nh mạnh mẽ củng cá» nhất thá» hoá kinh tế và chÃnh trá» trong Liên minh châu Ãu. Bá» tÃch cá»±c tìm cách cải thiá»n quan há» vá»i các chế Äá» dân chủ má»i tại Trung và Äông Ãu thông qua các diá» n Äà n nhÆ° OSCE, các thoả thuáºn liên quan của EU, và Quan há» Äá»i tác vì Hoà bình của NATO.
Má»t Äặc Äiá»m khác thÆ°á»ng của chủ nghÄ©a liên bang Bá» là viá»c các cá»ng Äá»ng và vùng của Bá» duy trì các quan há» quá»c tế riêng của há», bao gá»m ký kết các hiá»p Æ°á»c. Do Äó, có má»t sá» thá» chế quá»c tế Hà Lan-Vlaanderen nhÆ° Liên minh tiếng Hà Lan hoặc các thá» chế kiá»m soát sông Scheldt, trong Äó chá» có Vlaanderen tham gia. TÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° váºy, chá» có Cá»ng Äá»ng ngÆ°á»i Bá» nói tiếng Pháp tham gia Cá»ng Äá»ng Pháp ngữ. Bá» duy trì các quan há» Äặc biá»t vá»i các cá»±u thuá»c Äá»a của há» là Cá»ng hoà Dân chủ Congo, Rwanda và Burundi, song thÆ°á»ng có sóng gió.
Quân Äá»i sá»a
Các lá»±c lượng vÅ© trang Bá» gá»m khoảng 47.000 binh sÄ© tại ngÅ©. NÄm 2010, ngân sách quá»c phòng của Bá» Äạt tá»ng cá»ng 3,95 tá» euro (chiếm 1,12% GDP).[79] Há» Äược tá» chức thà nh má»t cấu trúc thá»ng nhất gá»m bá»n thà nh phần: Lục quân, Không quân, Hải quân và Quân y. Quyá»n chá» huy Äiá»u hà nh bá»n binh chủng thuá»c vá» Bá» tham mÆ°u vá» hà nh quân và huấn luyá»n thuá»c Bá» Quá»c phòng, Äứng Äầu là Phó tham mÆ°u trÆ°á»ng hà nh quân và huấn luyá»n, và thuá»c vá» Tá»ng tÆ° lá»nh Quá»c phòng (Chef de la Défense).[80]
Ảnh hÆ°á»ng từ Chiến tranh thế giá»i thứ hai khiến cho an ninh táºp thá» là má»t Æ°u tiên trong chÃnh sách Äá»i ngoại của Bá». Bá» ký kết Hiá»p Æ°á»c Bruxelles và gia nháºp NATO và o nÄm 1948. Tuy nhiên, công viá»c nhất thá» hoá lá»±c lượng vÅ© trang và o NATO chá» bắt Äầu từ sau Chiến tranh Triá»u Tiên.[81] Bá» cùng vá»i Luxembourg phái má»t phân Äá»i tiá»u Äoà n Äi chiến Äấu tại Triá»u Tiên vá»i tên gá»i là Bá» tÆ° lá»nh Liên Hợp Quá»c Bá». Äây là sứ má»nh Äầu tiên trong sá» các sứ má»nh của Liên Hợp Quá»c Äược Bá» há» trợ. Hiá»n nay, Hải quân Bá» hoạt Äá»ng gắn bó máºt thiết vá»i Hải quân Hà Lan theo quyá»n chá» huy của Äô Äá»c Benelux.
Kinh tế sá»a
Ná»n kinh tế có tÃnh toà n cầu mạnh mẽ[82] và hạ tầng giao thông của Bá» Äược tÃch hợp vá»i phần còn lại của châu Ãu. Bá» có vá» trà nằm tại trung tâm của má»t khu vá»±c công nghiá»p hoá cao Äá», giúp quá»c gia nà y Äứng thứ 15 thế giá»i vá» xuất nháºp khẩu và o nÄm 2007.[83][84] Kinh tế Bá» có Äặc Äiá»m là lá»±c lượng lao Äá»ng nÄng suất cao, tá»ng sản lượng quá»c gia (GNP) cao và xuất khẩu bình quân á» mức cao.[85] Các mặt hà ng nháºp khẩu chÃnh của Bá» là nguyên liá»u thô, máy móc và thiết bá», hoá chất, kim cÆ°Æ¡ng thô, dược phẩm, thá»±c phẩm, thiết bá» giao thông và sản phẩm dầu. Các mặt hà ng xuất khẩu chÃnh của Bá» là máy móc và thiết bá», hoá chất, kim cÆ°Æ¡ng gia công, kim loại và các sản phẩm kim loại, cùng thá»±c phẩm.[30]
Kinh tế Bá» có Äá»nh hÆ°á»ng dá»ch vụ mạnh mẽ, và thá» hiá»n tÃnh chất kép: Kinh tế Vlaanderen nÄng Äá»ng còn kinh tế Wallonie bá» tụt háºu.[11][86] Vá»i tÆ° cách là má»t thà nh viên sáng láºp của Liên minh châu Ãu, BỠủng há» mạnh mẽ Äá»i vá»i kinh tế má» và má» rá»ng quyá»n lá»±c của các thá» chế EU nhằm tÃch hợp các ná»n kinh tế thà nh viên. Từ nÄm 1922, thông qua Liên minh Kinh tế Bá»-Luxembourg, Bá» và Luxembourg có má»t thá» trÆ°á»ng máºu dá»ch duy nhất vá»i liên minh thuế quan và tiá»n tá».[87]
Bá» là quá»c gia Äầu tiên tại châu Ãu lục Äá»a trải qua cách mạng công nghiá»p, Äó là và o Äầu thế ká»· XIX.[88] Liège và Charleroi nhanh chóng phát triá»n ngà nh khai má» và sản xuất thép, các ngà nh nà y phát Äạt cho Äến giữa thế ká»· XX tại thung lÅ©ng sông Sambre và Meuse và khiến Bá» nằm trong nhóm ba quá»c gia có mức Äá» công nghiá»p hoá lá»n nhất trên thế giá»i từ nÄm 1830 Äến nÄm 1910.[89][90] Tuy nhiên, Äến tháºp niên 1840 thì ngà nh dá»t của Vlaanderen lâm và o khủng hoảng nghiêm trá»ng, và vùng nà y trải qua nạn Äói từ nÄm 1846 Äến nÄm 1850.[91][92]
Sau Chiến tranh thế giá»i thứ hai, các ngà nh hoá chất và dầu má» Äược má» rá»ng nhanh chóng tại Gent và Antwerpen. Các cuá»c khủng hoảng dầu má» và o nÄm 1973 và 1979 khiến kinh tế lâm và o má»t cuá»c suy thoái; giai Äoạn nà y Äặc biá»t kéo dà i tại Wallonie, ngà nh thép trong vùng nà y trá» nên kém cạnh tranh và phải trải qua sụt giảm nghiêm trá»ng.[93] Trong các tháºp niên 1980 và 1990, trung tâm kinh tế của quá»c gia tiếp tục chuyá»n vá» phÃa bắc và hiá»n táºp trung tại khu vá»±c Kim cÆ°Æ¡ng Vlaanderen (Vlaamse Ruit) Äông dân.[94]
Äến cuá»i tháºp niên 1980, các chÃnh sách kinh tế vÄ© mô của Bá» dẫn Äến nợ chÃnh phủ luỹ tÃch Äạt khoảng 120% GDP. NÄm 2006, ngân sách Äược cân bằng và nợ công ngang vá»i 90,3% GDP.[95] NÄm 2005 và 2006, mức tÄng trÆ°á»ng GDP thá»±c lần lượt là 1,5% và 3,0%, cao hÆ¡n má»t chút khu vá»±c Äá»ng euro. Tá»· lá» thất nghiá»p là 8,4% và o nÄm 2005 và 8,2% và o nÄm 2016, gần vá»i trung bình khu vá»±c. Äến tháng 10 nÄm 2010, tá»· lá» nà y tÄng lên 8,5% trong khi mức trung bình của Liên minh châu Ãu là 9,6%.[96][97] Từ nÄm 1832 Äến nÄm 2002, ÄÆ¡n vá» tiá»n tá» của Bá» là franc Bá». Bá» chuyá»n sang dùng Äá»ng euro và o nÄm 2002.
Mặc dù suy giảm 18% từ nÄm 1970 Äến nÄm 1999, song và o nÄm 1999 Bá» vẫn có mạng lÆ°á»i ÄÆ°á»ng sắt dà y Äặc nhất trong Liên minh châu Ãu vá»i 11,38 km/1.000 km². Mặt khác, trong cùng giai Äoạn nà y có sá»± phát triá»n lá»n (+56%) vá» mạng lÆ°á»i xa lá». NÄm 1999, Bá» có 55,1 km xa lá» má»i 1.000 km² và 16,5 km xa lá» má»i 1.000 cÆ° dân, cao hÆ¡n Äáng ká» các mức trung bình của Liên minh châu Ãu là 13,7 và 15,9.[98]
Giao thông tại má»t sá» nÆ¡i tại Bá» nằm và o hà ng Äông Äúc nhất tại châu Ãu. Và o nÄm 2010, ngÆ°á»i Äến là m viá»c hà ng ngà y tại các thà nh phá» Bruxelles và Antwerpen lần lượt phải mất 65 và 64 tiếng má»i nÄm do tắc ÄÆ°á»ng.[99] Giá»ng nhÆ° hầu hết các quá»c gia nhá» khác tại châu Ãu, có trên 80% giao thông hà ng không tại Bá» là thông qua má»t sân bay duy nhất, sân bay Bruxelles. Các cảng Antwerpen và Zeebrugge (Brugge)]] chiếm hÆ¡n 80% giao thông hà ng hải của Bá», Antwerpen là bến cảng lá»n thứ nhì tại châu Ãu vá»i tá»ng khá»i lượng hà ng hoá xá» lý là 115.988.000 tấn và o nÄm 2000 sau khi tÄng trÆ°á»ng 10,9% trong suá»t 5 nÄm trÆ°á»c Äó.[98][100] NÄm 2016, cảng Antwerpen xá» lý 214 triá»u tấn hà ng hoá, tÄng trÆ°á»ng 2,7% so vá»i nÄm trÆ°á»c.[101]
Tá»n tại cách biá»t lá»n vá» kinh tế giữa Vlaanderen và Wallonie. Wallonie trong quá khứ từng thá»nh vượng hÆ¡n so vá»i Vlaanderen, hầu hết là do có các ngà nh công nghiá»p nặng, song viá»c ngà nh thép sụt giảm sau Chiến tranh thế giá»i thứ hai khiến vùng nà y suy thoái nhanh chóng, trong khi Vlaanderen thì ná»i lên nhanh chóng. Từ Äó, Vlaanderen có kinh tế thá»nh vượng, nằm trong các vùng già u nhất châu Ãu, trong khi Wallonie thì tiêu Äiá»u. NÄm 2007, tá»· lá» thất nghiá»p của Wallonie cao gấp Äôi so vá»i Vlaanderen. Phân chia nà y góp má»t phần quan trá»ng trong cÄng thẳng giữa hai vùng bên cạnh phân chia ngôn ngữ vá»n có. Các phong trà o ủng há» Äá»c láºp già nh Äược mức ủng há» cao tại Vlaanderen là má»t kết quả của tình trạng nà y. Liên minh Vlaanderen Má»i (N-VA) theo chủ nghÄ©a phân láºp trá» thà nh chÃnh Äảng lá»n nhất tại Vlaanderen.[102][103][104]
Khoa há»c và kỹ thuáºt sá»a
Trong tiến trình lá»ch sá» quá»c gia, Bá» luôn có các Äóng góp cho sá»± phát triá»n của khoa há»c và kỹ thuáºt. Tây Ãu trong thế ká»· XVI thá»i cáºn Äại có bÆ°á»c phát triá»n mạnh vá» khoa há»c, trong Äó Bá» có nhà bản Äá» há»c Gerardus Mercator, nhà giải phẫu há»c Andreas Vesalius, nhà y há»c thảo dược Rembert Dodoens[105][106][107][108] và nhà toán há»c Simon Stevin cùng các nhà khoa há»c ná»i tiếng khác.[109]
Nhà hoá há»c Ernest Solvay[110] và kỹ sÆ° Zenobe Gramme (Ãcole Industrielle de Liège)[111] lần lượt Äược Äặt tên cho phÆ°Æ¡ng pháp Solvay và máy phát Äiá»n Gramme trong tháºp niên 1860. Bakelit Äược phát triá»n và o nÄm 1907â1909 bá»i Leo Baekeland. Ernest Solvay cÅ©ng Äóng vai trò là má»t nhà nhân Äạo lá»n và Äược Äặt tên cho Viá»n Xã há»i há»c Solvay, TrÆ°á»ng Kinh tế và Quản trá» Solvay Bruxelles, và Viá»n Váºt lý và Hoá há»c Solvay Quá»c tế, nay thuá»c Äại há»c Tá»± do Bruxelles. NÄm 1911, ông khá»i Äầu má»t loạt há»i nghá», gá»i là các há»i nghá» Solvay vá» váºt lý và hoá há»c, chúng có tác Äá»ng sâu sắc Äến tiến triá»n của váºt lý và hoá há»c lượng tá».[112] Má»t ngÆ°á»i Bá» khác cÅ©ng có Äóng góp lá»n cho khoa há»c cÆ¡ bản là Georges Lemaître (Äại há»c Công giáo Leuven), ông có danh tiếng nhá» Äá» xuất thuyết Big Bang vá» nguá»n gá»c của vÅ© trụ và o nÄm 1927.[113]
Có ba cá nhân Bá» từng Äược nháºn giải Nobel vá» sinh lý há»c và y há»c, Äó là Jules Bordet (Äại há»c Tá»± do Bruxelles) và o nÄm 1919, Corneille Heymans (Äại há»c Gent) và o nÄm 1938 và Albert Claude (Äại há»c Tá»± do Bruxelles) cùng vá»i Christian de Duve (Äại há»c Công giáo Louvain) và o nÄm 1974. François Englert (Äại há»c Tá»± do Bruxelles) Äược trao giải Nobel váºt lý và o nÄm 2013. Ilya Prigogine (Äại há»c Tá»± do Bruxelles) Äược trao giải Nobel hoá há»c và o nÄm 1977.[114] Hai nhà toán há»c Bá» từng Äược Äược trao Huy chÆ°Æ¡ng Fields: Pierre Deligne và o nÄm 1978 và Jean Bourgain và o nÄm 1994.[115][116]
Nhân khẩu sá»a
TÃnh Äến ngà y 1 tháng 1 nÄm 2015[cáºp nháºt], tá»ng dân sá» Bá» theo ÄÄng ký dân sá» là 11.190.845.[1] Hầu nhÆ° toà n bá» dân chúng sá»ng trong Äô thá», Äạt 97% và o nÄm 2004.[117] Máºt Äá» dân sá» của Bá» là 365 ngÆ°á»i/km² tÃnh Äến tháng 3 nÄm 2013. Vlaanderen có máºt Äá» dà y Äặc nhất.[118] Còn vùng Äá»i núi Ardenne có máºt Äá» thấp nhất. TÃnh Äến ngà y 1 tháng 1 nÄm 2015[cáºp nháºt], vùng Vlaanderen có dân sá» là 6.437.680, các thà nh phá» lá»n nhất trong vùng là Antwerpen (511.771), Gent (252.274) và Brugge (117.787). Wallonie có 3.585.214 ngÆ°á»i, các thà nh phá» lá»n nhất là Charleroi (202.021), Liège (194.937) và Namur (110.447). Bruxelles có 1.167.951 cÆ° dân tại 19 khu tá»± quản của Vùng Thủ Äô, ba trong sá» Äó có trên 100.000 cÆ° dân.[1]
TÃnh Äến nÄm 2011[cáºp nháºt], 89% cÆ° dân là công dân Bá».[119] TÃnh Äến nÄm 2007, công dân các thà nh viên Liên minh châu Ãu khác chiếm khoảng 6% dân sá» Bá». Các cá»ng Äá»ng ngoại kiá»u Äông Äảo nhất lần lượt là ngÆ°á»i Ã, ngÆ°á»i Pháp, ngÆ°á»i Hà Lan, ngÆ°á»i Maroc, ngÆ°á»i Bá» Äà o Nha, ngÆ°á»i Tây Ban Nha, ngÆ°á»i Thá» NhÄ© Kỳ và ngÆ°á»i Äức.[120][121] NÄm 2007, Bá» có 1,38 triá»u cÆ° dân sinh tại ngoại quá»c, chiếm 12,9% dân sá». Trong Äó, 685.000 (6,4%) sinh bên ngoà i Liên minh châu Ãu và 695.000 (6,5%) sinh tại các quá»c gia thà nh viên EU khác.[122][123]
Äầu nÄm 2012, cÆ° dân có xuất thân ngoại quá»c cùng các háºu duá» của há» Äược Æ°á»c tÃnh chiếm khoảng 25% tá»ng dân sá», tức có 2,8 triá»u ngÆ°á»i Bá» má»i.[124] Trong sá» ngÆ°á»i Bá» má»i nà y, 1,2 triá»u có nguá»n gá»c châu Ãu và 1,35 triá»u[125] có nguá»n gá»c từ bên ngoà i phÆ°Æ¡ng Tây (hầu hết là từ Maroc, Thá» NhÄ© Kỳ, Cá»ng hoà Dân chủ Congo). Từ khi luáºt quá»c tá»ch Bá» Äược sá»a Äá»i và o nÄm 1984, Äã có trên 1,3 triá»u ngÆ°á»i nháºp cÆ° nháºn Äược quyá»n công dân Bá». Nhóm ngÆ°á»i nháºp cÆ° cùng háºu duá» Äông Äảo nhất tại Bá» là ngÆ°á»i Maroc.[126] 89,2% sá» cÆ° dân có nguá»n gá»c Thá» NhÄ© Kỳ Äã nháºp tá»ch, tá»· lá» của ngÆ°á»i gá»c Maroc là 88,4%, của ngÆ°á»i à là 75,4%, của ngÆ°á»i Pháp là 56.2% và của ngÆ°á»i Hà Lan là 47,8% theo sá» liá»u nÄm 2012.[125]
Khu Äô thá» chức nÄng[127] | Dân sá» 2011 |
---|---|
Bruxelles | 2.608.000 |
Antwerpen | 1.091.000 |
Liège | 744.000 |
Gent | 591,000 |
Charleroi | 488.000 |
Ngôn ngữ sá»a
Bá» có ba ngôn ngữ chÃnh thức là tiếng Hà Lan, tiếng Pháp và tiếng Äức, ngoà i ra má»t sá» ngôn ngữ thiá»u sá» phi chÃnh thức cÅ©ng Äược nói tại Äây.[128] Không có sá» liá»u thá»ng kê chÃnh thức vá» phân bá» hoặc sá» dụng ba ngôn ngữ chÃnh thức hoặc các phÆ°Æ¡ng ngữ của chúng.[129] Tuy nhiên, các tiêu chuẩn nhÆ° ngôn ngữ của cha mẹ, của giáo dục, hoặc tình trạng ngôn ngữ thứ hai của ngÆ°á»i sinh tại nÆ°á»c ngoà i có thá» ÄÆ°a Äến các con sá» giả thuyết. Má»t Æ°á»c tÃnh cho rằng 60% dân sá» Bá» nói tiếng Hà Lan (thÆ°á»ng gá»i là tiếng Vlaanderen), và 40% nói tiếng Pháp. NgÆ°á»i Bá» nói tiếng Pháp thÆ°á»ng Äược gá»i là ngÆ°á»i Wallonie, song ngÆ°á»i nói tiếng Pháp tại Bruxelles không phải ngÆ°á»i Wallonie.
Tá»ng sá» ngÆ°á»i nói tiếng Hà Lan là hÆ¡n 6,2 triá»u, táºp trung tại vùng Vlaanderen miá»n bắc, còn ngÆ°á»i nói tiếng Pháp có hÆ¡n 3,3 triá»u tại Wallonie và ưá»c tÃnh có 870.000 (chiếm 85%) tại Bruxelles-Vùng thủ Äô.[130] Cá»ng Äá»ng nói tiếng Äức gá»m 73.000 ngÆ°á»i tại phÃa Äông của vùng Wallonie; vá»i khoảng 10.000 ngÆ°á»i Äức và 60.000 công dân Bá» nói tiếng Äức. Có khoảng 23.000 ngÆ°á»i nói tiếng Äức nữa sá»ng trong các khu tá»± quản gần ranh giá»i chÃnh thức của cá»ng Äá»ng nà y.[8][131][132][133]
Tiếng Hà Lan-Bá» và tiếng Pháp-Bá» Äá»u có khác biá»t nhá» vá» từ vá»±ng và sắc thái ngữ nghÄ©a vá»i các dạng Äược nói tại Hà Lan và Pháp. Nhiá»u ngÆ°á»i Vlaanderen vẫn nói các phÆ°Æ¡ng ngữ của tiếng Hà Lan trong môi trÆ°á»ng Äá»a phÆ°Æ¡ng của há». Tiếng Wallon Äược nhìn nháºn là má»t phÆ°Æ¡ng ngữ của tiếng Pháp hoặc là má»t ngôn ngữ Roman riêng biá»t,[134] song hiá»n nay chá» thá»nh thoảng Äược hiá»u và nói, hầu hết là trong nhóm ngÆ°á»i cao tuá»i. Tiếng Walloon là tên gá»i chung cho bá»n phÆ°Æ¡ng ngữ tiếng Pháp tại Bá». Các phÆ°Æ¡ng ngữ của tiếng Wallonie, cùng vá»i các phÆ°Æ¡ng ngữ của tiếng Picard,[135] không Äược sá» dụng trong Äá»i sá»ng công cá»ng và Äã bá» tiếng Pháp thay thế.
Tôn giáo sá»a
Từ khi Bá» Äá»c láºp, Công giáo La Mã giữ thế cân bằng vá»i các phong trà o tá»± do tÆ° tÆ°á»ng mạnh, và có Äược má»t vai trò quan trá»ng trong ná»n chÃnh trá» Bá». Tuy nhiên, Bá» là má»t quá»c gia thế tục á» mức Äá» lá»n do hiến pháp thế tục quy Äá»nh tá»± do tôn giáo, và chÃnh phủ nói chung Äá»u tôn trá»ng quyá»n nà y trong thá»±c tiá» n. DÆ°á»i thá»i trá» vì của Albert I và Baudouin, quân chủ Bá» có danh tiếng vì sùng bái Công giáo.[137]
Công giáo La Mã có truyá»n thá»ng là tôn giáo Äa sá» tại Bá»; Äặc biá»t mạnh mẽ tại Vlaanderen. Tuy nhiên, tá»· lá» dá»± lá» nhà thá» ngà y Chủ nháºt và o nÄm 2009 chá» là 5% trên toà n quá»c; riêng Bruxelles là 3%,[138] còn Vlaanderen là 5,4%. Mức dá»± lá» nhà thá» nÄm 2009 tại Bá» bằng khoảng má»t ná»a so vá»i mức nÄm 1998 (11%).[139] Mặc dù mức dá»± lá» nhà thá» giảm sút, song bản sắc Công giáo vẫn là má»t phần quan trá»ng trong vÄn hoá Bá».[137]
Theo Eurobarometer 2010,[140] 37% công dân Bá» cho biết rằng há» tin có Thượng Äế, 31% tin rằng có má»t sá» loại linh há»n hoặc lá»±c sá»ng, 27% không tin rằng có bất kỳ loại linh há»n nà o, cÅ©ng nhÆ° Thượng Äế hay lá»±c sá»ng nà o. Theo Eurobarometer 2015, 60,7% tá»ng dân sá» Bá» trung thà nh vá»i CÆ¡ Äá»c giáo, trong Äó Công giáo La Mã là giáo phái lá»n nhất vá»i 52,9%, Tin Là nh chiếm 2,1% còn ChÃnh thá»ng giáo là 1,6%. Lượng ngÆ°á»i không theo tôn giáo nà o chiếm 32% dân sá» và gá»m ngÆ°á»i theo thuyết vô thần (14,9%) và thuyết bất khả tri (17.1%). 5,2% dân sá» là ngÆ°á»i Há»i giáo và 2,1% tin và o các tôn giáo khác.[136] Má»t khảo sát tÆ°Æ¡ng tá»± và o nÄm 2012 cho thấy rằng CÆ¡ Äá»c giáo là tôn giáo lá»n nhất tại Bá», vá»i 65% dân sá» là tÃn Äá».[141]
Vá» mặt tượng trÆ°ng cÅ©ng nhÆ° hữu hình, Giáo há»i Công giáo La Mã vẫn có má»t vá» trà thuáºn lợi.[137] Bá» công nháºn chÃnh thức ba tôn giáo: CÆ¡ Äá»c giáo (Công giáo, Tin Là nh, ChÃnh thá»ng giáo và Anh giáo), Há»i giáo và Do Thái giáo.[142]
Và o Äầu tháºp niên 2000, có khoảng 42.000 ngÆ°á»i Do Thái tại Bá». Cá»ng Äá»ng ngÆ°á»i Do Thái tại Antwerpen (khoảng 18.000 ngÆ°á»i) là má»t trong các cá»ng Äá»ng lá»n nhất tại châu Ãu, và là má»t trong những cá»ng Äá»ng lá»n cuá»i cùng trên thế giá»i có ngôn ngữ chÃnh là tiếng Yiddish. Hầu hết trẻ em Do Thái tại Antwerpen tiếp nháºn má»t chÆ°Æ¡ng trình giáo dục Do Thái.[143] Có má»t và i tá» báo Do Thái và hÆ¡n 45 thánh ÄÆ°á»ng Do Thái hoạt Äá»ng trên toà n quá»c (30 trong sá» nà y là tại Antwerpen).
Má»t cuá»c Äiá»u tra và o nÄm 2006 tại Vlaanderen, là vùng Äược cho là sùng Äạo hÆ¡n so vá»i Wallonie, cho thấy rằng 55% nháºn mình theo tôn giáo và 36% tin rằng Thượng Äế tạo ra vÅ© trụ.[144] Mặt khác, Wallonie trá» thà nh má»t trong các vùng thế tục nhất/Ãt sùng Äạo nhất tại châu Ãu, hầu hết cÆ° dân của vùng nói tiếng Pháp không cho rằng tôn giáo là má»t phần quan trá»ng trong cuá»c Äá»i há», và có Äến 45% dân sá» nháºn rằng há» không theo tôn giáo. Äiá»u nà y Äặc biá»t chÃnh xác tại miá»n Äông Wallonie và các khu vá»±c dá»c biên giá»i vá»i Pháp.
Má»t Æ°á»c tÃnh và o nÄm 2008 cho thấy rằng khoảng 6% dân sá» Bá» (628.751 ngÆ°á»i) là ngÆ°á»i Há»i giáo.[145] NgÆ°á»i Há»i giáo chiếm 23,6% dân sá» tại Bruxelles, 4,9% dân sá» Wallonie và 5,1% dân sá» Vlaanderen. Äa sá» ngÆ°á»i Há»i giáo tại Bá» sá»ng trong các thà nh phá» lá»n nhÆ° Antwerpen, Bruxelles và Charleroi. Nhóm ngÆ°á»i nháºp cÆ° lá»n nhất tại Bá» là ngÆ°á»i Maroc, còn ngÆ°á»i Thá» NhÄ© Kỳ là nhóm Há»i giáo lá»n thứ nhì.[146][147]
Y tế sá»a
NgÆ°á»i Bá» có sức khoẻ tá»t, theo Æ°á»c tÃnh nÄm 2012 thì tuá»i thá» dá»± tÃnh trung bình của há» là 79,65 nÄm.[30] Từ nÄm 1960, tuá»i thá» dá»± tÃnh của ngÆ°á»i Bá» tÄng lên hai tháng má»i nÄm, giá»ng vá»i trung bình của châu Ãu. Tá» vong tại Bá» chủ yếu là do rá»i loạn tim mạch, ung thÆ°, rá»i loạn há» thá»ng hô hấp và các nguyên nhân phi tá»± nhiên (tai nạn, tá»± vẫn). Các nguyên nhân tá» vong phi tá»± nhiên và ung thÆ° là các nguyên nhân tá» vong phá» biến nhất Äá»i vá»i nữ giá»i từ 24 tuá»i trá» xuá»ng và nam giá»i từ 44 tuá»i trá» xuá»ng.[148]
Y tế tại Bá» Äược tà i trợ thông qua Äóng góp an sinh xã há»i và thuế. Bảo hiá»m y tế có tÃnh chất bắt buá»c. Dá»ch vụ y tế Äược Äáp ứng bá»i má»t há» thá»ng há»n hợp công láºp và tÆ° nhân gá»m các thầy thuá»c Äá»c láºp, các bá»nh viá»n công láºp, Äại há»c và bán tÆ° nhân. Bá»nh nhân phải thanh toán cho dá»ch vụ y tế, sau Äó sẽ Äược các thá» chế bảo hiá»m y tế hoà n trả, song vá»i các hạng mục không Äủ tiêu chuẩn (của bá»nh nhân và dá»ch vụ) thì sẽ tá»n tại cái gá»i là há» thá»ng thanh toán bên thứ ba.[148] Há» thá»ng y tế Bá» Äược chÃnh phủ liên bang, chÃnh phủ cấp vùng Vlaanderen và Wallonie giám sát và tà i trợ; Cá»ng Äá»ng nói tiếng Äức cÅ©ng giám sát và chá»u trách nhiá»m gián tiếp.[148]
Giáo dục sá»a
Giáo dục tại Bá» có tÃnh chất nghÄ©a vụ Äá»i vá»i ngÆ°á»i từ 6 Äến 18 tuá»i.[149] Trong sá» các quá»c gia OECD và o nÄm 2002, Bá» có tá»· lá» cao thứ ba vá» sá» ngÆ°á»i từ 18 Äến 21 tuá»i nháºp há»c tại báºc giáo dục sau trung há»c, vá»i 42%.[150] Mặc dù theo Æ°á»c tÃnh có 99% dân sá» trÆ°á»ng thà nh Bá» biết chữ, song có lo ngại gia tÄng vá» vấn Äá» mù chữ chức nÄng.[135][151] ChÆ°Æ¡ng trình Äánh giá há»c sinh quá»c tế (PISA), phá»i hợp vá»i OECD, và o nÄm 2016 xếp hạng giáo dục Bá» tá»t thứ 19 trên thế giá»i, cao hÆ¡n Äáng ká» mức trung bình của OECD.[152] Giáo dục Äược tá» chức riêng biá»t bá»i má»i cá»ng Äá»ng, Cá»ng Äá»ng Vlaanderen có thà nh tÃch giáo dục cao hÆ¡n Äáng ká» so vá»i các Cá»ng Äá»ng Pháp và Cá»ng Äá»ng nói tiếng Äức.[153]
Phán ánh cấu trúc kép của bá»i cảnh chÃnh trá» Bá» trong thế ká»· XIX, do các Äảng Tá»± Do và Công giáo xác Äá»nh Äặc Äiá»m, há» thá»ng giáo dục Bá» Äược tách biá»t trong má»t phân Äoạn thế tục và má»t phân Äoạn tôn giáo. Nhánh giáo dục thế tục nằm dÆ°á»i quyá»n kiá»m soát của các cá»ng Äá»ng, các tá»nh hay các khu tá»± quản; còn nhánh giáo dục tôn giáo, chủ yếu là Công giáo, Äược tá» chức bá»i giá»i chức tôn giáo, song Äược các cá»ng Äá»ng trợ cấp và giám sát.[154]
VÄn hoá sá»a
Các phong trà o nghá» thuáºt lá»n từng có bÆ°á»c phát triá»n mạnh mẽ tại khu vá»±c nay là Bá», tạo Äược ảnh hÆ°á»ng to lá»n Äến nghá» thuáºt và vÄn hoá của châu Ãu, bất chấp viá»c tại Äây có phân chia vá» chÃnh trá» và ngôn ngữ. Hiá»n nay, trên má»t phạm vi nhất Äá»nh, sinh hoạt vÄn hoá Äược táºp trung trong má»i cá»ng Äá»ng ngôn ngữ, và nhiá»u rà o cản khiến cho không gian vÄn hoá chung Ãt Äược thá» hiá»n.[11][155][156] Ká» từ tháºp niên 1970, không còn các Äại há»c hoặc cao Äẳng song ngữ tại Bá», ngoại lá» là Há»c viá»n Quân sá»± Hoà ng gia và Há»c viá»n Hà ng hải Antwerpen, và cÅ©ng không có cÆ¡ quan truyá»n thông chung[157] không có tá» chức ÄÆ¡n lẻ quy mô lá»n nà o vá» vÄn hoá hay khoa há»c chung giữa các cá»ng Äá»ng lá»n.[158]
Nghá» thuáºt sá»a
Bá» có Äóng góp Äặc biá»t phong phú cho há»i há»a và kiến trúc. Nghá» thuáºt Mosa, há»i há»a sÆ¡ kỳ Vlaanderen,[159] Phục hÆ°ng Vlaanderen và Baroque[160] và các Äiá»n hình vá» Kiến trúc Roman, Gothic, Renaissance và Baroque là những dấu má»c trong lá»ch sá» nghá» thuáºt. Nghá» thuáºt tại Các vùng Äất thấp và o thế ká»· XV chá»u sá»± chi phá»i từ há»i há»a tôn giáo của Jan van Eyck và Rogier van der Weyden, Äến thế ká»· XVI thì có Äặc Äiá»m là Äa dạng hÆ¡n vá» phong cách nhÆ° tranh phong cảnh của Pieter Bruegel còn Lambert Lombard tiêu biá»u cho phong cách cá» Äiá»n.[161] Phong cách Baroque của Peter Paul Rubens và Anthony van Dyck thÄng hoa và o Äầu thế ká»· XVII tại miá»n nam Nederland,[162] song vá» sau dần bá» suy thoái.[163][164]
Trong thế ká»· XIX và XX, nhiá»u há»a sÄ© lãng mạn, biá»u hiá»n và siêu thá»±c của Bá» ná»i lên, nhÆ° James Ensor và các nghá» sÄ© khác thuá»c nhóm Les XX, Constant Permeke, Paul Delvaux và René Magritte. Phong trà o CoBrA có tÃnh tiên phong xuất hiá»n trong tháºp niên 1950, còn nhà Äiêu khắc Panamarenko vẫn là má»t nhân váºt xuất sắc của nghá» thuáºt ÄÆ°Æ¡ng Äại.[165][166] Các nghá» sÄ© Äa lÄ©nh vá»±c Jan Fabre, Wim Delvoye và Luc Tuymans là các nhân váºt ná»i tiếng quá»c tế khác trong lÄ©nh vá»±c nghá» thuáºt ÄÆ°Æ¡ng Äại.
Äóng góp của Bá» cho kiến trúc tiếp tục trong thế ká»· XIX và XX, bao gá»m các công trình của Victor Horta và Henry van de Velde, há» là những ngÆ°á»i khá»i xÆ°á»ng chÃnh của phong cách Art Nouveau.[167][168]
Thanh nhạc thuá»c trÆ°á»ng phái Pháp-Vlaanderen phát triá»n tại phần phÃa nam của Các vùng Äất thấp và là má»t Äóng góp quan trá»ng cho vÄn hoá Phục hÆ°ng.[169] Và o thế ká»· XIX và XX, xuất hiá»n các nghá» sÄ© vÄ© cầm lá»n nhÆ° Henri Vieuxtemps, Eugène Ysaÿe và Arthur Grumiaux, trong khi Adolphe Sax phát minh saxophone và o nÄm 1846. Nhà soạn nhạc César Franck sinh tại Liège và o nÄm 1822. Ãm nhạc Äại chúng ÄÆ°Æ¡ng Äại tại Bá» cÅ©ng có danh tiếng. Nhạc sÄ© Jazz Toots Thielemans và ca sÄ© Jacques Brel có Äược danh tiếng toà n cầu. Ngà y nay, ca sÄ© Stromae là má»t ngôi sao âm nhạc tại châu Ãu và thế giá»i, có Äược thà nh công lá»n. Trong thá» loại nhạc rock/pop, Telex, Front 242, K's Choice, Hooverphonic, Zap Mama, Soulwax và dEUS cÅ©ng ná»i tiếng. Trong sân khấu heavy metal, các ban nhạc nhÆ° Machiavel, Channel Zero và Enthroned có ngÆ°á»i hâm má» trên toà n cầu.[170]
Bá» sản sinh má»t sá» tác giả ná»i tiếng, nhÆ° các nhà thÆ¡ Emile Verhaeren, Robert Goffin và các nhà tiá»u thuyết Hendrik Conscience, Georges Simenon, Suzanne Lilar, Hugo Claus và Amélie Nothomb. Nhà thÆ¡ và biên ká»ch Maurice Maeterlinck thắng giải Nobel vÄn há»c và o nÄm 1911. Những cuá»c phiêu lÆ°u của Tintin của Hergé là tác phẩm ná»i tiếng nhất của truyá»n tranh Pháp-Bá», song còn có nhiá»u tác giả lá»n khác nhÆ° Peyo (Xì Trum), André Franquin (Gaston Lagaffe), Dupa (Cubitus), Morris (Lucky Luke), Greg (Achille Talon), Lambil (Les Tuniques Bleues), Edgar P. Jacobs và Willy Vandersteen, khiến ngà nh truyá»n tranh của Bá» già nh Äược tiếng tÄm trên thế giá»i.[171]
Äiá»n ảnh Bá» Äã ÄÆ°a má»t sá» tiá»u thuyết Vlaanderen lên mà n ảnh rá»ng. Các Äạo diá» n Bá» phải ká» Äến là André Delvaux, Stijn Coninx, Luc và Jean-Pierre Dardenne; các diá» n viên ná»i tiếng là Jean-Claude Van Damme, Jan Decleir và Marie Gillain; các bá» phim thà nh công gá»m có Rundskop, C'est arrivé près de chez vous và De Zaak Alzheimer.[172] Trong tháºp niên 1980, Viá»n hà n lâm Mỹ thuáºt Hoà ng gia tại Antwerpen sản sinh những ngÆ°á»i tiên phong quan trá»ng vá» thá»i trang, gá»i là Antwerpen Sáu.[173]
Dân gian sá»a
VÄn hoá dân gian có vá» thế lá»n trong Äá»i sá»ng vÄn hoá Bá», quá»c gia nà y có má»t sá» lượng tÆ°Æ¡ng Äá»i cao các Äám rÆ°á»c, Äoà n cưỡi ngá»±a, cuá»c diá» u hà nh, 'ommegangs' và 'ducasses', 'kermesse' và các lá» há»i Äá»a phÆ°Æ¡ng khác, chúng gần nhÆ° luôn có nguá»n gá»c tôn giáo hoặc thần thoại. Carnival Binche cùng vá»i các Gilles ná»i tiếng của lá» há»i nà y; và những ngÆ°á»i khá»ng lá» và rá»ng trong Äám rÆ°á»c tại Ath, Bruxelles, Dendermonde, Mechelen và Mons Äược UNESCO công nháºn là kiá»t tác di sản truyá»n khẩu và phi váºt thá» của nhân loại.[174]
Các Äiá»n hà nh khác là Carnival Aalst; các Äám rÆ°á»c vẫn còn mang tÃnh sùng Äạo rất cao mang tên Thánh Huyết (Heilig Bloedprocessie) tại Brugge, VÆ°Æ¡ng cung thánh ÄÆ°á»ng Virga Jesse tại Hasselt và VÆ°Æ¡ng cung thánh ÄÆ°á»ng Äức mẹ Hanswijk tại Mechelen; lá» há»i ngà y 15 tháng 8 tại Liège; và lá» há»i Walloon tại Namur. Có nguá»n gá»c từ nÄm 1832 và Äược phục dá»±ng trong tháºp niên 1960, Gentse Feesten Äã trá» thà nh má»t truyá»n thá»ng hiá»n Äại. Má»t ngà y lá» phi chÃnh thức quan trá»ng là ngà y Thánh Nicholas, Äây là má»t ngà y há»i cho trẻ em, còn tại Liège là cho sinh viên.[175]
Ẩm thá»±c sá»a
Nhiá»u nhà hà ng Bá» Äược xếp hạng cao Äược xuất hiá»n trong các sách chá» dẫn nhà hà ng có ảnh hÆ°á»ng nhất nhÆ° sách Michelin Guide.[176] Bá» ná»i tiếng vá»i bia, sô-cô-la, waffel và khoai tây chiên vá»i mayonnaise. Khoai tây chiên có nguá»n gá»c tại Bá», song không rõ Äá»a Äiá»m chÃnh xác. Các món Än quá»c gia là "thá»t nÆ°á»ng và khoai tây chiên vá»i salad", và "trai vá»i khoai tây chiên".[177][178][179]
Các nhãn hiá»u sô-cô-la và kẹo nhân quả của Bá» nhÆ° Côte d'Or, Neuhaus, Leonidas và Godiva có Äược danh tiếng, cÅ©ng nhÆ° các nhà sản xuất Äá»c láºp nhÆ° Burie và Del Rey tại Antwerpen và Mary's tại Bruxelles.[180] Bá» sản xuất trên 1.100 loại bia khác nhau.[181][182] Bia Trappist (tu sá»± dòng Luyá»n tâm) của Tu viá»n Westvleteren nhiá»u lần Äược xếp hạng là bia tuyá»t nhất thế giá»i.[183][184][185] Hãng rượu bia lá»n nhất thế giá»i xét vá» dung tÃch là Anheuser-Busch InBev, có trụ sá» tại Leuven.[186]
Thá» thao sá»a
Ká» từ tháºp niên 1970, các câu lạc bá» và liên Äoà n thá» thao tại Bá» Äược tá» chức riêng biá»t trong má»i cá»ng Äá»ng ngôn ngữ.[187] Bóng Äá là môn thá» thao phá» biến nhất trên toà n nÆ°á»c Bá»; các môn thá» thao rất phá» biến khác là Äua xe Äạp, quần vợt, bÆ¡i, judo[188] và bóng rá».[189]
Bá» có sá» lượng tay Äua vô Äá»ch Tour de France chá» sau Pháp. Há» cÅ©ng có nhiá»u chiến thắng nhất tại giải vô Äá»ch thế giá»i ÄÆ°á»ng trÆ°á»ng UCI, Philippe Gilbert là nhà vô Äá»ch thế giá»i và o nÄm 2012. Má»t tay Äua Bá» khác Äang ná»i tiếng là Tom Boonen. Vá»i nÄm chiến thắng tại Tour de France và nhiá»u thà nh tÃch Äua xe Äạp khác, tay Äua ngÆ°á»i Bá» Eddy Merckx Äược xem là má»t trong các tay Äua vÄ© Äại nhất má»i thá»i Äại.[190] Cá»±u thủ môn ngÆ°á»i Bá» Jean-Marie Pfaff Äược nhìn nháºn là má»t trong những thủ môn vÄ© Äại nhất trong lá»ch sá» bóng Äá.[191]
Bá» từng ÄÄng cai Giải vô Äá»ch bóng Äá châu Ãu 1972, và Äá»ng ÄÄng cai Giải vô Äá»ch bóng Äá châu Ãu 2000 cùng Hà Lan. Äá»i tuyá»n bóng Äá quá»c gia Bá» từng Äứng thứ nhất trong bảng xếp hạng của FIFA và o tháng 11 nÄm 2015[192] và tháng 9 nÄm 2018.
Kim Clijsters và Justine Henin Äá»u từng nháºn Äược danh hiá»u váºn Äá»ng viên của nÄm do Hiá»p há»i quần vợt nữ trao tặng, há» là những nữ váºn Äá»ng viên quần vợt hạng nhất. TrÆ°á»ng Äua ô tô Spa-Francorchamps tá» chức Grand Prix Bá» thuá»c giải vô Äá»ch công thức má»t thế giá»i. Tay Äua Bá» Jacky Ickx từng chiến thắng tám cuá»c Äua Grands Prix và sáu cuá»c Äua 24 Hours of Le Mans và hai lần là á quân tại giải vô Äá»ch công thức má»t thế giá»i. Bá» cÅ©ng có nhiá»u tiếng tÄm vá» Äua mô tô Äá»a hình vá»i tay Äua Stefan Everts.[193] Các sá»± kiá»n thá» thao Äược tá» chức thÆ°á»ng niên tại Bá» gá»m giải Äiá»n kinh Memorial Van Damme, giải Grand Prix Bá», má»t sá» cuá»c Äua xe Äạp cá» Äiá»n nhÆ° Ronde van Vlaanderen và LiègeâBastogneâLiège. Thế váºn há»i Mùa hè 1920 Äược tá» chức tại Antwerpen.
Ghi chú sá»a
- ^ Tá»· lá» chÃnh thức của Quá»c kỳ Bá» là 13:15 (gần vuông), tuy nhiên, hiếm khi Äược nhìn thấy. Trong khi Äó, tá»· lá» 2:3 (hình chữ nháºt) lại phá» biến hÆ¡n.
- ^ Bruxelles là thủ Äô de facto. Trong khi Äó, Thà nh phá» Bruxelles lại là thủ Äô de jure của nÆ°á»c nà y.
Tham khảo sá»a
CÆ°á»c chú sá»a
- ^ a b c âBevolkingscijfers per provincie en per gemeente op 1 januari 2017/Chiffres de la population par province et par commune, a la date du 1er Janvier 2017â (PDF). Statistics Belgium, Federal Public Service Economy. ngà y 21 tháng 1 nÄm 2017. Truy cáºp ngà y 11 tháng 9 nÄm 2017.
- ^ a b c d âBelgiumâ. International Monetary Fund. Truy cáºp ngà y 1 tháng 10 nÄm 2016.
- ^ âHuman Development Report 2015â (PDF). United Nations. Truy cáºp ngà y 14 tháng 12 nÄm 2015.
- ^ âGini coefficient of equivalised disposable income (source: SILC)â. Eurostat Data Explorer. Truy cáºp ngà y 13 tháng 8 nÄm 2013.
- ^ HaÃ, Torsten (ngà y 17 tháng 2 nÄm 2003). âRezension zu (Review of) Cook, Bernard: Belgium. A Historyâ (bằng tiếng Äức). FH-Zeitung (journal of the Fachhochschule). ISBN 0-8204-5824-4. Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 9 tháng 6 nÄm 2007. Truy cáºp ngà y 24 tháng 5 nÄm 2007.
die Bezeichnung Belgiens als "the cockpit of Europe" (James Howell, 1640), die damals noch auf eine kriegerische Hahnenkampf-Arena hindeutete
âThe book reviewer, HaÃ, attributes the expression in English to James Howell in 1640. Howell's original phrase "the cockpit of Christendom" became modified afterwards, as shown by:
*Carmont, John. âThe Hydra No.1 New Series (November 1917)âArras And Captain Satanâ. War Poets Collection. Napier University's Business School. LÆ°u trữ bản gá»c ngà y 11 tháng 5 nÄm 2008. Truy cáºp ngà y 24 tháng 5 nÄm 2007.âand as such coined for Belgium:
*Wood, James (1907). âNuttall Encyclopaedia of General KnowledgeâCockpit of Europeâ. Truy cáºp ngà y 24 tháng 5 nÄm 2007.Cockpit of Europe, Belgium, as the scene of so many battles between the Powers of Europe.
(See also The Nuttall Encyclopaedia) - ^ Leclerc, Jacques (ngà y 18 tháng 1 nÄm 2007). âBelgique ⢠België ⢠BelgienâRégion de Bruxelles-Capitale ⢠Brussels Hoofdstedelijk Gewestâ. L'aménagement linguistique dans le monde (bằng tiếng Pháp). Host: Trésor de la langue française au Québec (TLFQ), Université Laval, Quebec. LÆ°u trữ bản gá»c ngà y 9 tháng 6 nÄm 2007. Truy cáºp ngà y 18 tháng 6 nÄm 2007.
C'est une région officiellement bilingue formant au centre du pays une enclave dans la province du Brabant flamand (Vlaams Brabant)
*âAbout Belgiumâ. Belgian Federal Public Service (ministry) / Embassy of Belgium in the Republic of Korea. Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 2 tháng 10 nÄm 2008. Truy cáºp ngà y 21 tháng 6 nÄm 2007.the Brussels-Capital Region is an enclave of 162 km² within the Flemish region.
*âFlanders (administrative region)â. Microsoft Encarta Online Encyclopedia. Microsoft. 2007. Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 31 tháng 10 nÄm 2009. Truy cáºp ngà y 21 tháng 6 nÄm 2007.The capital of Belgium, Brussels, is an enclave within Flanders.
*McMillan, Eric (tháng 10 nÄm 1999). âThe FIT Invasions of Monsâ (PDF). Capital translator, Newsletter of the NCATA, Vol. 21, No. 7, p. 1. National Capital Area Chapter of the American Translators Association (NCATA). Bản gá»c (PDF) lÆ°u trữ ngà y 26 tháng 6 nÄm 2007. Truy cáºp ngà y 21 tháng 6 nÄm 2007.The country is divided into three autonomous regions: Dutch-speaking Flanders in the north, mostly French-speaking Brussels in the center as an enclave within Flanders and French-speaking Wallonia in the south, including the German-speaking Cantons de l'Est.
*Van de Walle, Steven. âLanguage Facilities in the Brussels Peripheryâ. KULeuvenâLeuvens Universitair Dienstencentrum voor Informatica en Telematica. Bản gá»c (PDF) lÆ°u trữ ngà y 31 tháng 10 nÄm 2009. Truy cáºp ngà y 21 tháng 6 nÄm 2007.Brussels is a kind of enclave within Flandersâit has no direct link with Wallonia.
- ^ The German-speaking Community at Belgium.be
- ^ a b âThe German-speaking Communityâ. The German-speaking Community. Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 30 tháng 5 nÄm 2007. Truy cáºp ngà y 5 tháng 5 nÄm 2007. The (original) version in German language (already) mentions 73,000 instead of 71,500 inhabitants.
- ^ Morris, Chris (ngà y 13 tháng 5 nÄm 2005). âLanguage dispute divides Belgiumâ. BBC News. Truy cáºp ngà y 8 tháng 5 nÄm 2007.
- ^ Petermann, Simon (ngà y 25 tháng 9 nÄm 2001). âLangues majoritaires, langues minoritaires, dialectes et NTICâ (bằng tiếng Pháp). Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 2 tháng 11 nÄm 2013. Truy cáºp ngà y 4 tháng 5 nÄm 2007.
- ^ a b c d Fitzmaurice, John (1996). âNew Order? International models of peace and reconciliationâDiversity and civil societyâ. Democratic Dialogue Northern Ireland's first think tank, Belfast, Northern Ireland, UK. Truy cáºp ngà y 12 tháng 8 nÄm 2007.
- ^ âBelgium country profileâ. EUbusiness, Richmond, UK. ngà y 27 tháng 8 nÄm 2006. Truy cáºp ngà y 12 tháng 8 nÄm 2007.
- ^ Karl, Farah; Stoneking, James (1999). âChapter 27. The Age of Imperialism (Section 2. The Partition of Africa)â (PDF). World History II. Appomattox Regional Governor's School (History Department), Petersburg, Virginia, USA. Bản gá»c (PDF) lÆ°u trữ ngà y 25 tháng 9 nÄm 2007. Truy cáºp ngà y 16 tháng 8 nÄm 2007.
- ^ Buoyant Brussels. âBilingual island in Flandersâ. UCL. Truy cáºp ngà y 5 tháng 6 nÄm 2016.
- ^ Trần VÄn Chánh. Từ Äiá»n Hán-Viá»t â Hán ngữ cá» Äại và hiá»n Äại. Nhà xuất bản Từ Äiá»n Bách khoa. NÄm 2014. Trang 2420.
- ^ PGV. Dictionnaire franco-tonkinois illustré. Hà Ná»i: FH Schneider, 1898. tr 401
- ^ Bunson, Matthew (1994). Encyclopedia of the Roman Empire (ấn bản 352). Facts on File, New York. tr. 169. ISBN 0 8160 2135 X.
- ^ Bunson, Matthew (1994). Encyclopedia of the Roman Empire . Facts on File, New York. tr. 169. ISBN 0-8160-2135-X.
- ^ a b Cook, Bernard A. (2002). Belgium: A History. Studies in Modern European History, Vol. 50. Peter Lang Pub, New York. tr. 3. ISBN 0-8204-5824-4.
Ib. e-book (2004) NetLibrary, Boulder, Colorado, United States, ISBN 0-8204-7283-2 [Also print edition (ISBNDB.com LÆ°u trữ 2007-09-27 tại Wayback Machine 2004-06-30) or (Peterlang.com LÆ°u trữ 2007-09-27 tại Wayback Machine 2005), ISBN 0-8204-7647-1] - ^ Edmundson, George (1922). âChapter I: The Burgundian Netherlandsâ. History of Holland. The University Press, Cambridge. Republished: Authorama. Truy cáºp ngà y 15 tháng 12 nÄm 2010.
- ^ Edmundson, George (1922). âChapter II: Habsburg Rule in the Netherlandsâ. History of Holland. The University Press, Cambridge. Republished: Authorama. Truy cáºp ngà y 9 tháng 6 nÄm 2007.
- ^ Dobbelaere, Karel; Voyé, Liliane (1990). âFrom Pillar to Postmodernity: The Changing Situation of Religion in Belgiumâ (PDF). www-oxford.op.org (The Allen Review). Online at Oxford Journals, Oxford University Press: S1. Truy cáºp ngà y 25 tháng 2 nÄm 2011. Chú thÃch journal cần
|journal=
(trợ giúp) - ^ Gooch, Brison Dowling (1963). Belgium and the February Revolution. Martinus Nijhoff Publishers, The Hague, Netherlands. tr. 112. Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 28 tháng 6 nÄm 2011. Truy cáºp ngà y 18 tháng 10 nÄm 2010.
- ^ âNational Day and feast days of Communities and Regionsâ. Belgian Federal Government. LÆ°u trữ bản gá»c ngà y 24 tháng 7 nÄm 2011. Truy cáºp ngà y 20 tháng 7 nÄm 2011.
- ^ Deschouwer, Kris (tháng 1 nÄm 2004). âEthnic structure, inequality and governance of the public sector in Belgiumâ (PDF). United Nations Research Institute for Social Development (UNRISD). Bản gá»c (PDF) lÆ°u trữ ngà y 14 tháng 6 nÄm 2007. Truy cáºp ngà y 22 tháng 5 nÄm 2007.
- ^ Forbath, Peter (1977). The River Congo: The Discovery, Exploration and Exploitation of the World's Most Dramatic Rivers. Harper & Row. tr. 278. ISBN 978-0061224904.
- ^ Meredith, Martin (2005). The State of Africa. Jonathan Ball. tr. 95â96(?). ISBN 978-1868422203.
- ^ Arango, Ramon (1961). Leopold III and the Belgian Royal Question. Baltimore: The Johns Hopkins Press. tr. 108.
- ^ âThe Congolese Civil War 1960â1964â. BBC News. Truy cáºp ngà y 29 tháng 4 nÄm 2010.
- ^ a b c âBelgiumâ. The World Factbook. Central Intelligence Agency. Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 10 tháng 7 nÄm 2016.
- ^ (tiếng Hà Lan) Geografische beschrijving van België â Over Belgie â Portaal Belgische Overheid. Belgium.be. Truy cáºp ngà y 12 tháng 8 nÄm 2013.
- ^ âBelgiumâThe landâReliefâ. Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica, Chicago, Illinois, US. 2007. Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 17 tháng 12 nÄm 2013. Truy cáºp ngà y 3 tháng 7 nÄm 2007.
- ^ âGeography of Belgiumâ. 123independenceday.com. LÆ°u trữ bản gá»c ngà y 12 tháng 9 nÄm 2007. Truy cáºp ngà y 10 tháng 8 nÄm 2007.
- ^ âLifeâNatureâ (PDF). Office for Official Publications of the European Communities. 2005. Truy cáºp ngà y 10 tháng 8 nÄm 2007.
- ^ Peel, Murray C.; Finlayson, Bryan L.; McMahon, T. A. (2007). âUpdated world map of the KöppenâGeiger climate classificationâ. Hydrology and Earth System Sciences. 11 (5): 1633â1644. doi:10.5194/hess-11-1633-2007. ISSN 1027-5606. (direct: Final Revised Paper)
- ^ âClimate averagesâBrusselsâ. EuroWEATHER/EuroMETEO, Nautica Editrice Srl, Rome, Italy. Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 23 tháng 7 nÄm 2011. Truy cáºp ngà y 27 tháng 5 nÄm 2007.
- ^ âKerncijfers 2006 â Statistisch overzicht van Belgiëâ (PDF) (bằng tiếng Hà Lan). Belgian Federal Government Service (ministry) of EconomyâDirectorate-general Statistics Belgium. tr. 9â10. Bản gá»c (PDF) lÆ°u trữ ngà y 5 tháng 6 nÄm 2007. Truy cáºp ngà y 8 tháng 5 nÄm 2007.
- ^ Takhtajan, Armen, 1986. Floristic Regions of the World. (translated by T.J. Crovello and A. Cronquist). University of California Press, Berkeley.
- ^ âAtlantic mixed forestsâ. Khu vá»±c sinh thái lục Äá»a. Quỹ Quá»c tế Bảo vá» Thiên nhiên.
- ^ López Pintor, Rafael; Gratschew, Maria (2002). âVoter Turnout Rates from a Comparative Perspectiveâ (PDF). IDEA. Bản gá»c (PDF) lÆ°u trữ ngà y 21 tháng 11 nÄm 2011. Truy cáºp ngà y 22 tháng 6 nÄm 2011.
- ^ âThe Belgian Constitution â Article 99â (PDF). Belgian House of Representatives. tháng 1 nÄm 2009. Bản gá»c (PDF) lÆ°u trữ ngà y 6 tháng 7 nÄm 2011. Truy cáºp ngà y 26 tháng 6 nÄm 2011.
- ^ âBelgium 1831 (rev. 2012)â. Constitute. Truy cáºp ngà y 30 tháng 3 nÄm 2015.
- ^ âBelgium, a federal stateâ. Belgium.be. Truy cáºp ngà y 26 tháng 11 nÄm 2010.
- ^ a b âBackground Note: Belgiumâ. U.S. Department of States. ngà y 29 tháng 4 nÄm 2010. Truy cáºp ngà y 26 tháng 11 nÄm 2010.
- ^ âBelgium â Political partiesâ. European Election Database. Norwegian Social Science Data Services. 2010. Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 27 tháng 4 nÄm 2011. Truy cáºp ngà y 10 tháng 12 nÄm 2010.
- ^ Tyler, Richard (ngà y 8 tháng 6 nÄm 1999). âDioxin contamination scandal hits Belgium: Effects spread through European Union and beyondâ. World Socialist Web Site (WSWS). International Committee of the Fourth International (ICFI). Truy cáºp ngà y 16 tháng 7 nÄm 2016.
- ^ ElAmin, Ahmed (ngà y 31 tháng 1 nÄm 2006) Belgium, Netherlands meat sectors face dioxin crisis. foodproductiondaily.com
- ^ European Commission (ngà y 16 tháng 6 nÄm 1999). âFood Law NewsâEU : CONTAMINANTSâCommission Press Release (IP/99/399) Preliminary results of EU-inspection to Belgiumâ. School of Food Biosciences, University of Reading, UK. Truy cáºp ngà y 29 tháng 5 nÄm 2007.
- ^ âBelgium's "rainbow" coalition sworn inâ. BBC News. ngà y 12 tháng 7 nÄm 1999. Truy cáºp ngà y 20 tháng 5 nÄm 2007.
- ^ âLa Chambre des représentantsâCompositionâ [Composition of the Chamber of Representatives] (PDF) (bằng tiếng Pháp). The Chamber of Representatives of Belgium. ngà y 9 tháng 3 nÄm 2006. LÆ°u trữ (PDF) bản gá»c ngà y 7 tháng 11 nÄm 2006. Truy cáºp ngà y 25 tháng 5 nÄm 2007.
- ^ âRwandaâ. tiscali.reference. Tiscali UK. LÆ°u trữ bản gá»c ngà y 24 tháng 9 nÄm 2009. Truy cáºp ngà y 27 tháng 5 nÄm 2007. The article shows an example of Belgium's recent African policies.
- ^ âBelgian demand halts NATO progressâ. CNN. ngà y 16 tháng 2 nÄm 2003. Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 16 tháng 1 nÄm 2005. Truy cáºp ngà y 16 tháng 6 nÄm 2007.
- ^ âBelgium minor first to be granted euthanasia - BBC Newsâ. bbc.co.uk. Truy cáºp ngà y 6 tháng 1 nÄm 2017.
- ^ âTime-line Belgiumâ. BBC News. ngà y 5 tháng 1 nÄm 2009. Truy cáºp ngà y 16 tháng 7 nÄm 2009.
2007 September â Belgium without a government for 100 days.
- ^ Bryant, Elizabeth (ngà y 12 tháng 10 nÄm 2007). âDivisions could lead to a partition in Belgiumâ. San Francisco Chronicle. Truy cáºp ngà y 28 tháng 5 nÄm 2008.
- ^ Hughes, Dominic (ngà y 15 tháng 7 nÄm 2008). âAnalysis: Where now for Belgium?â. BBC News. Truy cáºp ngà y 16 tháng 7 nÄm 2008.
- ^ Banks, Martin (ngà y 6 tháng 9 nÄm 2010). âFears over 'break up' of Belgiumâ. The Daily Telegraph. Luân Äôn. LÆ°u trữ bản gá»c ngà y 9 tháng 9 nÄm 2010. Truy cáºp ngà y 6 tháng 9 nÄm 2010.
- ^ a b âBelgian PM offers his resignationâ. BBC News. ngà y 15 tháng 7 nÄm 2008. Truy cáºp ngà y 29 tháng 4 nÄm 2010.
- ^ CNN.com, "Belgium Prime Minister offers resignation over banking deal"
- ^ Belgian king asks Van Rompuy to form government Reuters.
- ^ âPrime Minister Leterme resigns after liberals quit governmentâ. France 24. ngà y 22 tháng 4 nÄm 2010. Truy cáºp ngà y 22 tháng 4 nÄm 2010.
- ^ âKing Albert II accepts resignation of Prime Minister Yves Letermeâ. France 24. Truy cáºp ngà y 29 tháng 4 nÄm 2010.
- ^ âFederal Elections in Belgium â Chamber of Representatives Resultsâ.
- ^ Kovacevic, Tamara (ngà y 6 tháng 5 nÄm 2015). âReality Check: How long can nations go without governments?â. BBC News Online. Truy cáºp ngà y 25 tháng 3 nÄm 2016.
- ^ Kramer, Johannes (1984). Zweisprachigkeit in den Benelux-ländern (bằng tiếng Äức). Buske Verlag. tr. 69. ISBN 3-87118-597-3.
Zur prestige Sprache wurde in den Spanischen Niederlanden ganz eindeutig das Französische. Die Vertreter Spaniens beherrschten normalerweise das Französische, nicht aber das Niederländische; ein beachtlicher Teil der am Hofe tätigen Adligen stammte aus Wallonien, das sich ja eher auf die spanische Seite geschlagen hatte als Flandern und Brabant. In dieser Situation war es selbstverständlich, dass die flämischen Adligen, die im Laufe der Zeit immer mehr ebenfalls zu Hofbeamten wurden, sich des Französischen bedienen mussten, wenn sie als gleichwertig anerkannt werden wollten. [Transl.: The prestigious language in the Spanish Netherlands was clearly French. Spain's representatives usually mastered French but not Dutch; a notable part of the nobles at the court came from Wallonia, which had taken party for the Spanish side to a higher extent than Flanders and Brabant. It was therefore evident within this context that the Flemish nobility, of which a progressively larger number became servants of the court, had to use French, if it wanted to get acknowledged as well.]
- ^ Witte, Els; Craeybeckx, Jan; Meynen, Alain (2009). Political History of Belgium: From 1830 Onwards. Brussels: Academic and Scientific Publishers. tr. 56.
- ^ a b Fitzmaurice (1996), p. 31.
- ^ a b âBelgiumâ. European Election Database. Norwegian Social Science Data Services. 2010. Truy cáºp ngà y 8 tháng 12 nÄm 2010.
- ^ Willemyns, Roland (2002). âThe Dutch-French Language Border in Belgiumâ (PDF). Journal of Multilingual and Multicultural Development. 23 (1&2): 36â49. doi:10.1080/01434630208666453. Bản gá»c (PDF) lÆ°u trữ ngà y 26 tháng 6 nÄm 2007. Truy cáºp ngà y 22 tháng 6 nÄm 2007.
- ^ âThe Belgian Constitution â Article 4â (PDF). Belgian House of Representatives. tháng 1 nÄm 2009. Bản gá»c (PDF) lÆ°u trữ ngà y 6 tháng 7 nÄm 2011. Truy cáºp ngà y 26 tháng 6 nÄm 2011.
- ^ Fitzmaurice (1996), p. 121
- ^ Fitzmaurice (1996), p. 122.
- ^ a b âThe Federal Government's Powersâ. .be Portal. Belgian Federal Government. Truy cáºp ngà y 4 tháng 2 nÄm 2011.
- ^ Lagasse, Charles-Etienne (2003). Les nouvelles institutions politiques de la Belgique et de l'Europe. Namur: Erasme. tr. 289. ISBN 2-87127-783-4.
In 2002, 58.92% of the fiscal income was going to the budget of the federal government, but more than one-third was used to pay the interests of the public debt. Without including this post, the share of the federal government budget would be only 48.40% of the fiscal income. There are 87.8% of the civil servants who are working for the Regions or the Communities and 12.2% for the Federal State.
- ^ âThe Communitiesâ. .be Portal. Belgian Federal Government. Truy cáºp ngà y 26 tháng 6 nÄm 2011.
- ^ âThe Regionsâ. .be Portal. Belgian Federal Government. Truy cáºp ngà y 26 tháng 6 nÄm 2011.
- ^ Lagasse, Charles-Etienne. Les nouvelles institutions de la Belgique et de l'Europe (bằng tiếng Pháp). tr. 603.
[Le fédéralisme belge] repose sur une combinaison unique d'équipollence, d'exclusivité et de prolongement international des compétences. ([Belgian federalism] is based on a unique combination of equipollence, of exclusivity, and of international extension of competences.)
- ^ Suinen, Philippe (tháng 10 nÄm 2000). âUne Première mondialeâ. Le Monde diplomatique (bằng tiếng Pháp).
Dans l'organisation de ces autonomies, la Belgique a réalisé une « première » mondiale: afin d'éviter la remise en cause, par le biais de la dimension internationale, de compétences exclusives transférées aux entités fédérées, les communautés et régions se sont vu reconnaître une capacité et des pouvoirs internationaux. (In organizing its autonomies, Belgium realized a World's First: to avoid a relevant stalemate, international consequences caused transfers of exclusive competences to federal, community and regional entities that are recognised to have become internationally enabled and enpowered.)
- ^ âDefence Data of Belgium in 2010â. European Defence Agency. LÆ°u trữ bản gá»c ngà y 24 tháng 9 nÄm 2012. Truy cáºp ngà y 9 tháng 8 nÄm 2012.
- ^ âDefensie La Défenseâ. LÆ°u trữ bản gá»c ngà y 14 tháng 6 nÄm 2011. Truy cáºp ngà y 15 tháng 6 nÄm 2011.
- ^ David Isby and Charles Kamps Jr, 'Armies of NATO's Central Front,' Jane's Publishing Company, 1985, p.59
- ^ Bá» xếp hạng nhất trong chá» sá» toà n cầu hoá KOF 2009ETH Zürich (biên táºp). âKOF Index of Globalizationâ. Truy cáºp ngà y 2 tháng 2 nÄm 2009.
- ^ âRank Order â Exportsâ. CIA â The 2008 world factbook. LÆ°u trữ bản gá»c ngà y 4 tháng 10 nÄm 2008. Truy cáºp ngà y 5 tháng 10 nÄm 2008.
15[th]: Belgium $322,200,000,000 (2007 est.)
- ^ âRank Order â Importsâ. CIA â The 2008 world factbook. LÆ°u trữ bản gá»c ngà y 4 tháng 10 nÄm 2008. Truy cáºp ngà y 5 tháng 10 nÄm 2008.
15[th]: Belgium $323,200,000,000 (2007 est.)
- ^ âBelgian economyâ. Belgium. Belgian Federal Public Service (ministry) of Foreign Affairs, Foreign Trade and Development Cooperation. LÆ°u trữ bản gá»c ngà y 15 tháng 6 nÄm 2009. Truy cáºp ngà y 12 tháng 6 nÄm 2009.
Belgium is the world leader in terms of export per capita and can justifiably call itself the 'world's largest exporter'.
- ^ âWallonia in 'decline' thanks to politiciansâ. Expatica Communications BV. ngà y 9 tháng 3 nÄm 2005. Truy cáºp ngà y 16 tháng 6 nÄm 2007.
- ^ âL'Union économique belgo-luxembourgeoiseâ (bằng tiếng Pháp). Luxembourgian Ministry of Foreign Affairs. Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 30 tháng 9 nÄm 2011. Truy cáºp ngà y 15 tháng 6 nÄm 2011.
- ^ âIndustrial History Belgiumâ. European Route of Industrial Heritage. Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 31 tháng 7 nÄm 2013. Truy cáºp ngà y 8 tháng 5 nÄm 2007.
- ^ Rioux, Jean-Pierre (1989). La révolution industrielle (bằng tiếng Pháp). Paris: Seuil. tr. 105. ISBN 2-02-000651-0.
- ^ âIndustrial History, Belgiumâ. European route of industrial heritage. Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 31 tháng 7 nÄm 2010. Truy cáºp ngà y 8 tháng 11 nÄm 2017.
- ^ Vanhaute, Eric; Paping, Richard; à Gráda, Cormac (2006). The European subsistence crisis of 1845â1850: a comparative perspective (PDF). IEHC. Helsinki. Truy cáºp ngà y 31 tháng 5 nÄm 2011.
- ^ Vanhaute, Eric (2007). â'So worthy an example to Ireland'. The subsistance and industrial crisis of 1845â1850 in Flandersâ. When the potato failed. Causes and effects of the 'last' European subsistance crisis, 1845â1850. Brepols. tr. 123â148. ISBN 978-2-503-51985-2. Bản gá»c (PDF) lÆ°u trữ ngà y 22 tháng 7 nÄm 2011. Truy cáºp ngà y 31 tháng 5 nÄm 2011.
- ^ âBackground Note: Belgiumâ. US Department of State, Bureau of European and Eurasian Affairs. tháng 4 nÄm 2007. LÆ°u trữ bản gá»c ngà y 8 tháng 5 nÄm 2007. Truy cáºp ngà y 8 tháng 5 nÄm 2007.
- ^ Vanhaverbeke, Wim. âHet belang van de Vlaamse Ruit vanuit economisch perspectief The importance of the Flemish Diamond from an economical perspectiveâ (bằng tiếng Hà Lan). Netherlands Institute of Business Organization and Strategy Research, University of Maastricht. Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 14 tháng 3 nÄm 2007. Truy cáºp ngà y 19 tháng 5 nÄm 2007.
- ^ âThe World Factbookâ(Rank OrderâPublic debt)â. CIA. ngà y 17 tháng 4 nÄm 2007. Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 13 tháng 6 nÄm 2007. Truy cáºp ngà y 8 tháng 5 nÄm 2007.
- ^ âKey figuresâ. National Bank of Belgium. Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 30 tháng 4 nÄm 2007. Truy cáºp ngà y 19 tháng 5 nÄm 2007.
- ^ âEurActivâ. Belgium makes place for urban enterprises. EurActiv. LÆ°u trữ bản gá»c ngà y 30 tháng 4 nÄm 2011. Truy cáºp ngà y 19 tháng 3 nÄm 2011.
- ^ a b Panorama of Transport (PDF). Office for Official Publications of the European Communities. 2003. ISBN 92-894-4845-8. Bản gá»c (PDF) lÆ°u trữ ngà y 7 tháng 8 nÄm 2011. Truy cáºp ngà y 8 tháng 11 nÄm 2017.
- ^ Fidler, Stephen (ngà y 3 tháng 11 nÄm 2010). âEurope's Top Traffic Jam Capitalsâ. Wallstreet Journal. Truy cáºp ngà y 21 tháng 6 nÄm 2011.
- ^ Another comparative study on transportation in Belgium: OECD environmental performance reviews: Belgium. OECD. 2007. ISBNÂ 92-64-03111-1.
- ^ âDouble record for freight volumeâ. port of Antwerp. Truy cáºp ngà y 23 tháng 2 nÄm 2017.
- ^ âThe Belgian Crisisâ. The Belgian Crisis. Truy cáºp ngà y 5 tháng 6 nÄm 2016.
- ^ John Lichfield (2007). âBelgium: A nation dividedâ. Independent. Truy cáºp ngà y 5 tháng 6 nÄm 2016.
- ^ Cook, B.A. (2002). Belgium: A History. Peter Lang. tr. 139. ISBN 9780820458243. Truy cáºp ngà y 6 tháng 1 nÄm 2017.
- ^ âRembert Dodoens: iets over zijn leven en werkâDodoens' werkenâ. PlantaardighedenâProject Rembert Dodoens (Rembertus Dodonaeus) (bằng tiếng Hà Lan). Balkbrug: Stichting Kruidenhoeve/Plantaardigheden. ngà y 20 tháng 12 nÄm 2005. LÆ°u trữ bản gá»c ngà y 10 tháng 6 nÄm 2007. Truy cáºp ngà y 17 tháng 5 nÄm 2007.
... het Cruijdeboeck, dat in 1554 verscheen. Dit meesterwerk was na de bijbel in die tijd het meest vertaalde boek. Het werd gedurende meer dan een eeuw steeds weer heruitgegeven en gedurende meer dan twee eeuwen was het het meest gebruikte handboek over kruiden in West-Europa. Het is een werk van wereldfaam en grote wetenschappelijke waarde. De nieuwe gedachten die Dodoens erin neerlegde, werden de bouwstenen voor de botanici en medici van latere generaties. (... the Cruijdeboeck, published in 1554. This masterpiece was, after the Bible, the most translated book in that time. It continued to be republished for more than a century and for more than two centuries it was the mostly used referential about herbs. It is a work with world fame and great scientific value. The new thoughts written down by Dodoens, became the building bricks for botanists and physicians of later generations.)
- ^ O'Connor, J. J.; Robertsonfirst2=E. F. (2004). âSimon Stevinâ. School of Mathematics and Statistics, University of St Andrews, Scotland. LÆ°u trữ bản gá»c ngà y 9 tháng 6 nÄm 2007. Truy cáºp ngà y 11 tháng 5 nÄm 2007.
Although he did not invent decimals (they had been used by the Arabs and the Chinese long before Stevin's time) he did introduce their use in mathematics in Europe.
- ^ âAbstract (*)â. S. Karger AG, Basel. Truy cáºp ngà y 11 tháng 5 nÄm 2007.
The importance of A. Vesalius' publication 'de humani corporis fabrica libri septem' cannot be overestimated.
(*) Free abstract for pay-per-view article byDe Broe, Marc E.; De Weerdt, Dirk L.; Ysebaert, Dirk K.; Vercauteren, Sven R.; De Greef, Kathleen E.; De Broe, Luc C. (1999). âThe Low Countries â 16th/17th centuryâ (PDF). American Journal of Nephrology. 19 (2): 282â9. doi:10.1159/000013462. PMID 10213829. - ^ Midbon, Mark (ngà y 24 tháng 3 nÄm 2000). â'A Day Without Yesterday': Georges Lemaitre & the Big Bangâ. Commonweal, republished: Catholic Education Resource Center (CERC). tr. 18â19. LÆ°u trữ bản gá»c ngà y 6 tháng 7 nÄm 2007. Truy cáºp ngà y 7 tháng 6 nÄm 2007.
- ^ Carson, Patricia (2001). The Fair Face of Flanders. Lannoo Uitgeverij. tr. 136. ISBN 90-209-4385-5.
- ^ Day, Lance (2003). Lance Day; Ian McNeil (biên táºp). Biographical Dictionary of the History of Technology. Routledge. tr. 1135. ISBN 0-203-02829-5.
- ^ Woodward, Gordon (2003). Lance Day; Ian McNeil (biên táºp). Biographical Dictionary of the History of Technology. Routledge. tr. 523. ISBN 0-203-02829-5.
- ^ Larsson, Ulf (2001). Cultures of Creativity: the Centennial Exhibition of the Nobel Prize. Science History Publications. tr. 211. ISBN 0-88135-288-8.
- ^ âGeorges Lemaître, Father of the Big Bangâ. American Museum of Natural History. 2000. Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 17 tháng 1 nÄm 2013. Truy cáºp ngà y 9 tháng 12 nÄm 2010.
- ^ âThe Nobel Prize in Chemistry 1977â. Nobelprize.org. LÆ°u trữ bản gá»c ngà y 3 tháng 12 nÄm 2010. Truy cáºp ngà y 9 tháng 12 nÄm 2010.
- ^ O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F., âPierre Deligneâ, Bá» lÆ°u trữ lá»ch sá» toán há»c MacTutor, Äại há»c St. Andrews (Retrieved ngà y 10 tháng 11 nÄm 2011)
- ^ O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F., âJean Bourgainâ, Bá» lÆ°u trữ lá»ch sá» toán há»c MacTutor, Äại há»c St. Andrews (Retrieved ngà y 10 tháng 11 nÄm 2011)
- ^ âQuelques résultats des précédents recensementsâIndicateurs de logement (1991)â (bằng tiếng Pháp). Belgian Federal Government Service (ministry) of EconomyâDirectorate-general Statistics Belgium. 2006. Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 25 tháng 6 nÄm 2007. Truy cáºp ngà y 8 tháng 5 nÄm 2007.
- ^ âBelgium â Market essentialsâ (PDF). British chamber of commerce in Belgium. Bản gá»c (PDF) lÆ°u trữ ngà y 29 tháng 4 nÄm 2011. Truy cáºp ngà y 7 tháng 1 nÄm 2011.
- ^ Belgian Federal Government. âPopulation par sexe et nationalité pour la Belgique et les régions, 2001 et 2011â (bằng tiếng Pháp). Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 31 tháng 10 nÄm 2012. Truy cáºp ngà y 31 tháng 8 nÄm 2012.
- ^ Perrin, Nicolas (tháng 4 nÄm 2006). âEuropean Migration NetworkâAnnual Statistical Report on migration and asylum in Belgium (Reference year 2003)âsection A. 1) b) Population by citizenship & c) Third country nationals, 1 January 2004â (PDF). Belgian Federal Government Service (ministry) of InteriorâImmigration Office. tr. 5â9. Bản gá»c (PDF) lÆ°u trữ ngà y 14 tháng 6 nÄm 2007. Truy cáºp ngà y 28 tháng 5 nÄm 2007.
- ^ De vreemde bevolking. ecodata.mineco.fgov.be
- ^ L'IMMIGRATION EN BELGIQUE. EFFECTIFS, MOUVEMENTS. ET MARCHE DU TRAVAIL. Rapport 2009. Direction générale Emploi et marché du travai
- ^ Belgian Federal Government. âStructure de la population selon le pays de naissanceâ (bằng tiếng Pháp). Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 25 tháng 8 nÄm 2012. Truy cáºp ngà y 31 tháng 8 nÄm 2012.
- ^ BuG 155 â Bericht uit het Gewisse â 01 januari 2012. npdata.be (ngà y 1 tháng 1 nÄm 2012).
- ^ a b BuG 159 â Bericht uit het Gewisse â 7 mei 2012. npdata.be (ngà y 7 tháng 5 nÄm 2012).
- ^ Voor het eerst meer Marokkaanse dan Italiaanse migranten. hbvl.be. 21 tháng 5 2007
- ^ âappsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=urb_lpop1&lang=enâ. appsso.eurostat.ec.europa.eu. Truy cáºp ngà y 6 tháng 1 nÄm 2017.
- ^ Lewis, M. Paul biên táºp (2009). Languages of Belgium. Ethnologue: Languages of the World . Dallas, Texas, U.S.A.: SIL International. tr. 1, 248. ISBN 978-1-55671-216-6. Truy cáºp ngà y 27 tháng 2 nÄm 2011.
- ^ de Witte, Bruno (1996). Rainey, Anson F. (biên táºp). âSurviving in Babel? Language rights and European integrationâ. Canaanite in the Amarna tablets. 1. Brill. tr. 122. ISBN 90-04-10521-2.
- ^ âBelgium Market backgroundâ. British Council. Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 22 tháng 11 nÄm 2007. Truy cáºp ngà y 5 tháng 5 nÄm 2007.
The capital Brussels, 80â85 percent French-speaking, ...
âStrictly, the capital is the municipality (City of) Brussels, though the Brussels-Capital Region might be intended because of its name and also its other municipalities housing institutions typical for a capital. - ^ âCitizens from other countries in the German-speaking Communityâ. The German-speaking Community. Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 28 tháng 6 nÄm 2007. Truy cáºp ngà y 5 tháng 5 nÄm 2007.
- ^ âGerman (Belgium)âOverview of the languageâ. Mercator, Minority Language Media in the European Union, supported by the European Commission and the University of Wales. Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 11 tháng 5 nÄm 2011. Truy cáºp ngà y 7 tháng 5 nÄm 2007.
- ^ Leclerc, Jacques (ngà y 19 tháng 4 nÄm 2006). âBelgique ⢠België ⢠BelgienâLa Communauté germanophone de Belgiqueâ. L'aménagement linguistique dans le monde (bằng tiếng Pháp). Host: Trésor de la langue française au Québec (TLFQ), Université Laval, Quebec. Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 3 tháng 5 nÄm 2007. Truy cáºp ngà y 7 tháng 5 nÄm 2007.
- ^ Feller Jules (1912). Notes de philologie wallonne. Liège: Vaillant Carmanne.
- ^ a b Among Belgium native German speakers many are familiar with the local dialect varieties of their region, that include dialects that spill over into neighboring Luxembourg and Germany.Gordon, Raymond G. Jr. biên táºp (2005). Languages of Belgium. Ethnologue: Languages of the World . Dallas, Texas, U.S.A.: SIL International. (Online version: Sixteenth edition)
- ^ a b Eurobarometer 437: Discrimination in the EU in 2015. European Commission. Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 15 tháng 10 nÄm 2017. Truy cáºp ngà y 15 tháng 10 nÄm 2017 â qua GESIS.
- ^ a b c Loopbuyck, P.; Torfs, R. (2009). The world and its people â Belgium, Luxembourg and the Netherlands. 4. Marshall Cavendish. tr. 499. ISBN 0-7614-7890-6.
- ^ âChurchgoers in Brussels threatened with extinctionâ. Brusselnieuws.be (bằng tiếng Hà Lan). ngà y 30 tháng 11 nÄm 2010. Truy cáºp ngà y 4 tháng 9 nÄm 2011.
- ^ Kerken lopen zeer geleidelijk helemaal leeg â Dutch news article describing church attendance in Flanders. Standaard.be (ngà y 25 tháng 11 nÄm 2010). Truy cáºp ngà y 26 tháng 9 nÄm 2011.
- ^ Eurobarometer Biotechnology report 2010 Lưu trữ 2011-04-30 tại Wayback Machine p.381.
- ^ âDiscrimination in the EU in 2012â (PDF), Special Eurobarometer, 383, European Union: European Commission, tr. 233, 2012, Bản gá»c (PDF) lÆ°u trữ ngà y 2 tháng 12 nÄm 2012, truy cáºp ngà y 14 tháng 8 nÄm 2013
- ^ âState and Church in BELGIUMâ. euresisnet.eu. ngà y 31 tháng 10 nÄm 2007. Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 17 tháng 7 nÄm 2010.
- ^ Ghiuzeli, Haim F. The Jewish Community of Antwerp, Belgium. Beit Hatfutsot, the Museum of the Jewish People
- ^ Inquiry by 'Vepec', 'Vereniging voor Promotie en Communicatie' (Organization for Promotion and Communication), published in Knack magazine 22 November 2006 p. 14 [The Dutch language term 'gelovig' is in the text translated as 'religious'. More precisely it is a very common word for believing in particular in any kind of God in a monotheistic sense, or in some afterlife], or both.
- ^ âIn België wonen 650.000 muslimsâ. Indy Media. ngà y 12 tháng 9 nÄm 2008. Truy cáºp ngà y 16 tháng 7 nÄm 2016.
- ^ Voor het eerst meer Marokkaanse dan Italiaanse migranten. hbvl.be. 21 May 2007
- ^ âMoslims in België per gewest, provincie en gemeenteâ. Npdata.be. ngà y 18 tháng 9 nÄm 2015. Truy cáºp ngà y 9 tháng 3 nÄm 2016.
- ^ a b c Corens, Dirk (2007). âBelgium, health system reviewâ (PDF). Health Systems in Transition. European Observatory on Health Systems and Policies. 9 (2). Bản gá»c (PDF) lÆ°u trữ ngà y 23 tháng 5 nÄm 2011. Truy cáºp ngà y 8 tháng 11 nÄm 2017.
- ^ Hofman, Roelande H.; Hofman, W. H. A.; Gray, J. M.; Daly, P. (2004). Institutional context of education systems in Europe: a cross-country comparison on quality and equity. Kluwer Academic Publishers. tr. 97, 105. ISBN 1-4020-2744-3. Extracts: p. 97, p. 105
- ^ âTable 388. Percentage of population enrolled in secondary and postsecondary institutions, by age group and country â Chapter 6. International Comparisons of Education, data: 2002â. Digest of Education StatisticsâTables and Figures. National Center for Education Statistics, Institute of Education Sciences (IES), US Department of Education. 2005. Truy cáºp ngà y 6 tháng 6 nÄm 2007.
- ^ âI. Monitoring Human Development: Enlarging peoples's choices ... â5. Human poverty in OECD, Eastern Europe and the CISâ (PDF). Human Development Indicators. United Nations Development Programme (UNDP). 2000. tr. 172â173. LÆ°u trữ (PDF) bản gá»c ngà y 14 tháng 6 nÄm 2007. Truy cáºp ngà y 6 tháng 6 nÄm 2007.
- ^ âRange of rank on the PISA 2006 science scaleâ (PDF). OECD. Truy cáºp ngà y 27 tháng 2 nÄm 2011.
- ^ De Meyer, Inge; Pauly, Jan; Van de Poele, Luc (2005). âLearning for Tomorrow's Problems â First Results from PISA2003â (PDF). Ministry of the Flemish Community â Education Department; University of Ghent â Department of Education, Ghent, Belgium (Online by OECD): 52. Truy cáºp ngà y 27 tháng 2 nÄm 2011. Chú thÃch journal cần
|journal=
(trợ giúp) - ^ De Ley, Herman (2000). âHumanists and Muslims in Belgian Secular Society (Draft version)â. Centrum voor Islam in Europe (Centre for Islam in Europe), Ghent University. Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 9 tháng 6 nÄm 2007. Truy cáºp ngà y 7 tháng 6 nÄm 2007.
- ^ âBelgiumâArts and cultural educationâ. Compendium of Cultural Policies and Trends in Europe, 8th edition. Council of Europe / ERICarts. 2007. Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 31 tháng 8 nÄm 2007. Truy cáºp ngà y 8 tháng 5 nÄm 2007.
- ^ âBelgiqueâ. European Culture Portal. European Commission. 2007. LÆ°u trữ bản gá»c ngà y 24 tháng 12 nÄm 2007. Truy cáºp ngà y 10 tháng 5 nÄm 2007.
- ^ Gonthier, Adrien (2003). âFrontière linguistique, frontière politique, une presse en criseâ. Le Monde diplomatique (bằng tiếng Pháp). Truy cáºp ngà y 17 tháng 6 nÄm 2008.
- ^ Mumford, David (2008). The World Today Series. The New York Times. Western Europe/2007. ISBNÂ 1-887985-89-1.
- ^ âLow Countries, 1000â1400 ADâ. Timeline of Art History. Metropolitan Museum of Art. 2007. LÆ°u trữ bản gá»c ngà y 15 tháng 4 nÄm 2007. Truy cáºp ngà y 10 tháng 5 nÄm 2007.
- ^ âLow Countries, 1400â1600 ADâ. Timeline of Art History. Metropolitan Museum of Art. 2007. LÆ°u trữ bản gá»c ngà y 29 tháng 4 nÄm 2007. Truy cáºp ngà y 10 tháng 5 nÄm 2007.
- ^ Hendrick, Jacques (1987). La peinture au pays de Liège (bằng tiếng Pháp). Liège: Editions du Perron. tr. 24. ISBN 2-87114-026-X.
- ^ Guratzsch, Herwig (1979). Die groÃe Zeit der niederländische Malerei (bằng tiếng Äức). Freiburg im Beisgau: Verlag Herder. tr. 7.
- ^ âLow Countries, 1600â1800 ADâ. Timeline of Art History. Metropolitan Museum of Art. 2007. LÆ°u trữ bản gá»c ngà y 13 tháng 5 nÄm 2007. Truy cáºp ngà y 10 tháng 5 nÄm 2007.
- ^ âArt History: Flemish School: (1600â1800)âArtists: (biography & artworks)â. World Wide Arts Resources. ngà y 5 tháng 2 nÄm 2006. Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 13 tháng 10 nÄm 2009. Truy cáºp ngà y 10 tháng 5 nÄm 2007.âA general presentation of the Flemish artistic movement with a list of its artists, linking to their biographies and artworks
- ^ âBelgian Artists: (biographies & artworks)â. World Wide Arts Resources. ngà y 5 tháng 2 nÄm 2006. Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 15 tháng 5 nÄm 2016. Truy cáºp ngà y 10 tháng 5 nÄm 2007.âList of Belgian painters, linking to their biographies and artworks
- ^ Baudson, Michel (1996). âPanamarenkoâ. Flammarion (Paris). LÆ°u trữ bản gá»c ngà y 7 tháng 2 nÄm 2007. Truy cáºp ngà y 10 tháng 5 nÄm 2007.
- ^ Brussels, capital of Art Nouveau (page 1) LÆ°u trữ 2007-05-09 tại Wayback Machine,âib. (page2)â. Senses Art Nouveau Shop, Brussels. 2007. Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 4 tháng 3 nÄm 2007. Truy cáºp ngà y 11 tháng 5 nÄm 2007. (for example)
- ^ âMajor Town Houses of the Architect Victor Horta (Brussels)â. UNESCO's World Heritage List. UNESCO. Truy cáºp ngà y 16 tháng 5 nÄm 2007.
The appearance of Art Nouveau in the closing years of the 19th century marked a decisive stage in the evolution of architecture, making possible subsequent developments, and the Town Houses of Victor Horta in Brussels bear exceptional witness to its radical new approach.
- ^ âWestern music, the Franco-Flemish schoolâ. Encyclopædia Britannica. 2007. Truy cáºp ngà y 15 tháng 5 nÄm 2007.
Most significant musically was the pervasive influence of musicians from the Low Countries, whose domination of the musical scene during the last half of the 15th century is reflected in the period designations the Netherlands school and the Franco-Flemish school.
- ^ Two comprehensive discussions of rock and pop music in Belgium since the 1950s:
âThe TimelineâA brief history of Belgian Pop Musicâ. The Belgian Pop & Rock Archives. Flanders Music Centre, Brussels. tháng 3 nÄm 2007. Truy cáºp ngà y 7 tháng 6 nÄm 2007.
âBelgian CultureâRockâ. Vanberg & DeWulf Importing. 2006. Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 7 tháng 6 nÄm 2007. Truy cáºp ngà y 11 tháng 5 nÄm 2007. - ^ Grove, Laurence (2010). Comics in French: the European bande dessinée in context. Berghahn Books. ISBN 1-84545-588-6.
- ^ A review of the Belgian cinema till about 2000 can be found atâHistory of Cinema in Belgiumâ. Film Birth. 2007. Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 14 tháng 9 nÄm 2011. Truy cáºp ngà y 26 tháng 6 nÄm 2011.
- ^ âFashion and the 'Antwerp Six'â. Dorset, UK: Fashion Worlds. 2004. Truy cáºp ngà y 13 tháng 5 nÄm 2007.
- ^ âProcessional Giants and Dragons in Belgium and Franceâ. UNESCO. Truy cáºp ngà y 15 tháng 5 nÄm 2007.
- ^ âFolklore estudiantin liégeoisâ (bằng tiếng Pháp). University of Liège. Truy cáºp ngà y 17 tháng 6 nÄm 2008.
- ^ âThe Michelin stars 2007 in Belgiumâ. Resto.be TM Dreaminvest. 2007. Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 9 tháng 10 nÄm 2008. Truy cáºp ngà y 15 tháng 5 nÄm 2007.
- ^ âSteak-fritesâ. Epicurious. Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 8 tháng 8 nÄm 2007. Truy cáºp ngà y 12 tháng 8 nÄm 2007. Republished fromVan Waerebeek, Ruth; Robbins, Maria (tháng 10 nÄm 1996). Everybody Eats Well in Belgium Cookbook. Workman Publishing. ISBN 1-56305-411-6.
- ^ âBelgiumâ. Global Gourmet. Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 28 tháng 9 nÄm 2007. Truy cáºp ngà y 12 tháng 8 nÄm 2007. Republished fromVan Waerebeek, Ruth; Robbins, Maria (tháng 10 nÄm 1996). Everybody Eats Well in Belgium Cookbook. Workman Publishing. ISBN 1-56305-411-6.
- ^ âMusselsâ. Visit Belgium. Official Site of the Belgian Tourist Office in the Americas. 2005. LÆ°u trữ bản gá»c ngà y 10 tháng 2 nÄm 2007. Truy cáºp ngà y 12 tháng 8 nÄm 2007.
- ^ Elliott, Mark; Cole, Geert (2000). Belgium and Luxembourg. Lonely Planet. tr. 53. ISBN 1-86450-245-2.
- ^ Snick, Chris (ngà y 18 tháng 10 nÄm 2011). âNieuwe bierbijbel bundelt alle 1.132 Belgische bierenâ. Het Nieuwsblad (bằng tiếng Hà Lan). Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 5 tháng 6 nÄm 2012. Truy cáºp ngà y 8 tháng 11 nÄm 2017.
- ^ âNieuwe bierbijbel met 1.132 Belgische bieren voorgesteld in Bruggeâ. Krant van West-Vlaanderen (bằng tiếng Hà Lan). ngà y 18 tháng 10 nÄm 2011. Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 31 tháng 5 nÄm 2012. Truy cáºp ngà y 30 tháng 11 nÄm 2021.
- ^ Ames, Paul (ngà y 30 tháng 8 nÄm 2009). âBuying the World's Best Beerâ. Global Post. Truy cáºp ngà y 19 tháng 11 nÄm 2010.
- ^ Guthrie, Tyler (ngà y 11 tháng 8 nÄm 2010). âDay trip to the best beer in the worldâ. Chicago Tribune. Truy cáºp ngà y 19 tháng 11 nÄm 2010.
- ^ âMonks run short of 'world's best' beerâ. ABC. Reuters. ngà y 12 tháng 8 nÄm 2005. LÆ°u trữ bản gá»c ngà y 10 tháng 3 nÄm 2009. Truy cáºp ngà y 19 tháng 11 nÄm 2010.
- ^ âInBev dividend 2006: 0.72 euro per shareâinfobox: About InBevâ (Thông cáo báo chÃ). InBev. ngà y 24 tháng 4 nÄm 2007. Truy cáºp ngà y 31 tháng 5 nÄm 2007.
InBev is a publicly traded company (Euronext: INB) based in Leuven, Belgium. The company's origins date back to 1366, and today it is the leading global brewer by volume.
- ^ Task, Marijke; Renson, Roland; van Reusel, Bart (1999). Klaus Heinemann (biên táºp). Organised sport in transition: development, structures and trends of sports clubs in Belgium. Sport clubs in various European countries. Schattauer Verlag. tr. 183â229. ISBN 3-7945-2038-6.
- ^ Wingfield, George (2008). Charles F. Gritzner (biên táºp). Belgium. Infobase Publishing. tr. 94â95. ISBN 978-0-7910-9670-3.
- ^ Hendricks, Kelly (ngà y 20 tháng 6 nÄm 2014). âBelgium's 10 most popular sportsâ. The Bulletin. Truy cáºp ngà y 26 tháng 10 nÄm 2014.
- ^ Majendie, Matt (ngà y 18 tháng 4 nÄm 2005). âGreat, but there are greaterâ. BBC Sport. Truy cáºp ngà y 20 tháng 9 nÄm 2007.
[the Author's] top five [cyclists] of all time: 1 Eddy Merckx, 2 Bernard Hinault, 3 Lance Armstrong, 4 Miguel Indurain, 5 Jacques Anquetil
- ^ "Goalkeeping Greats" Goalkeepersaredifferent.com. Truy cáºp ngà y 29 tháng 6 nÄm 2008.
- ^ âBelgium go top, Chile and Austria soarâ. FIFA. ngà y 5 tháng 11 nÄm 2015. Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 26 tháng 6 nÄm 2016. Truy cáºp ngà y 30 tháng 3 nÄm 2016.
- ^ Woods, Bob (2008). Motocross History: From Local Scrambling to World Championship MX to Freestyle. Crabtree Publishing Company. tr. 19. ISBN 978-0-7787-3987-6.
Nguá»n chung trên mạng sá»a
- âBelgiumâ. Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica, Chicago, Illinois, USA. Truy cáºp ngà y 7 tháng 6 nÄm 2007.
- âBoordtabelâ (bằng tiếng Hà Lan). Centre for Information, Documentation and Research on Brussels (BRIO). 2007. Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 29 tháng 5 nÄm 2007. Truy cáºp ngà y 2 tháng 6 nÄm 2007. (mentioning other original sources)
- Belgium. The World Factbook. Central Intelligence Agency. Retrieved on 7 June 2007.
- âThe Constitutionâ. Federal Parliament Belgium. 21 tháng 1 nÄm 1997. Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 7 tháng 6 nÄm 2007. Truy cáºp ngà y 7 tháng 6 nÄm 2007.
- âCountry Portal â EuropeâBelgiumâ. Belgian Federal Government Service (ministry) of EconomyâDirectorate-general Statistics Belgium. Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 1 tháng 7 nÄm 2007. Truy cáºp ngà y 7 tháng 6 nÄm 2007.
- Fischer, Kathrin (21 tháng 7 nÄm 1999). âDie Stellung und Rolle der deutschsprachigen Minderheit in Ostbelgien innerhalb des belgischen Nationalstaatsâ. Kleiner Geländekurs in die EUREGIO Maas-Rhein (bằng tiếng Äức). Geographical Institute of the University of Göttingen (Department Culture and Social Geography), Göttingen, Germany. Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 20 tháng 7 nÄm 2007. Truy cáºp ngà y 13 tháng 6 nÄm 2007.
- âHistory of Belgiumâ. World History at KMLA. Korean Minjok Leadership Academy (KMLA). 30 tháng 5 nÄm 2007. LÆ°u trữ bản gá»c ngà y 6 tháng 7 nÄm 2007. Truy cáºp ngà y 2 tháng 6 nÄm 2007.
- Janssens, Rudi (1 tháng 6 nÄm 2001). Brusselse Thema's in BrusselâTaalverhoudingen, taalverschuivingen en taalindentiteit in een meertalige stad â summary The Use of Languages in Brussels (PDF) (bằng tiếng Hà Lan). Vrije Universiteit Brussel Press, Brussels. tr. 227â250. ISBN 978-90-5487-293-1. LÆ°u trữ (PDF) bản gá»c ngà y 5 tháng 6 nÄm 2007. Truy cáºp ngà y 2 tháng 6 nÄm 2007.
- Leclerc, Jacques (2006). âBelgique ⢠België ⢠Belgienâ. L'aménagement linguistique dans le monde (bằng tiếng Pháp). Host: Trésor de la langue française au Québec (TLFQ), Université Laval, Quebec. Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 8 tháng 6 nÄm 2007. Truy cáºp ngà y 2 tháng 6 nÄm 2007.
- Mnookin, Robert; Verbeke, Alain (20 tháng 12 nÄm 2006). âBye bye Belgium?â. International Herald Tribune, republished by Harvard Law School. LÆ°u trữ bản gá»c ngà y 21 tháng 3 nÄm 2007. Truy cáºp ngà y 1 tháng 6 nÄm 2007.âReflections on nations and nation-state developments regarding Belgium
ThÆ° mục sá»a
- Arblaster, Paul (23 tháng 12 nÄm 2005). A History of the Low Countries. Palgrave Essential Histories . Palgrave Macmillan, New York. ISBN 978-1-4039-4827-4.
- Blom, J. C. H.; Lamberts, Emiel biên táºp (tháng 5 nÄm 1999). History of the Low Countries. Kennedy, James C. biên dá»ch . Berghahn Books, Oxford/New York. ISBN 978-1-57181-084-7.
- Cammaerts, Ãmile L. (1921) [1913]. A History of Belgium from the Roman Invasion to the Present Day . D. Appleton and Co, New York. ASINÂ B00085PM0A. OCLCÂ 1525559.
[Also editions [1913], London, OCLC 29072911; (1921) D. Unwin and Co., New York OCLC 9625246 also published (1921) as Belgium from the Roman invasion to the present day, The Story of the nations, 67, T. Fisher Unwin, London, OCLC 2986704] - de Kavanagh Boulger; Demetrius C. (28 tháng 6 nÄm 2001) [1902]. The History of Belgium: Part 1. Cæsar to Waterloo. Elibron Classics . Adamant Media (Delaware corporation), Boston, Massachusetts, United States. ISBN 978-1-4021-6714-0. Facsimile reprint of a 1902 edition by the author, London
Ib. (tháng 6 nÄm 2001) [1909]. Ib. Part 2. 1815â1865. Waterloo to the Death of Leopold I. Ib. Ib. ISBN 978-1-4021-6713-3. Facsimile reprint of a 1909 edition by the author, London - Fitzmaurice, John (1996). The Politics of Belgium: A Unique Federalism. Nations of the modern world . Boulder, Colorado, USA: Westview Press. ISBN 978-0-8133-2386-2. OCLC 30112536.
- Kossmann-Putto, Johanna A.; Kossmann Ernst H. (tháng 1 nÄm 1993) [1987]. Deleu Jozef H. M. (biên táºp). The Low Countries: History of the Northern and Southern Netherlands. Fenoulhet Jane biên dá»ch. De Lage Landen: geschiedenis van de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden. Vlaams-Nederlandse Stichting Ons Erfdeel, Rekkem (ấn bản 3). Flemish-Netherlands Foundation Stichting Ons Erfdeel, Rekkem, Belgium. ISBN 978-90-70831-20-2.
Liên kết ngoà i sá»a
Từ Äiá»n từ Wiktionary | |
Táºp tin phÆ°Æ¡ng tiá»n từ Commons | |
Tin tức từ Wikinews | |
Danh ngôn từ Wikiquote | |
VÄn kiá»n từ Wikisource | |
Tủ sách giáo khoa từ Wikibooks | |
Tà i nguyên há»c táºp từ Wikiversity |
Wikivoyage có cẩm nang du lá»ch vá» Bá». |
- ChÃnh phủ
- Trang chÃnh thức của quân chủ Bá»
- Trang chÃnh thức của chÃnh phủ liên bang Bá»
- Thà nh viên ná»i các LÆ°u trữ 2007-06-12 tại Wayback Machine
- Thông tin chung
- Mục âBá»â trên trang của CIA World Factbook.
- BỠtrên Encyclopædia Britannica
- BỠLưu trữ 2008-06-07 tại Wayback Machine tại UCB Libraries GovPubs
- BỠtại BỠNgoại giao Hoa Kỳ
- BỠtrên DMOZ
- Portals to the World từ ThÆ° viá»n Quá»c há»i Mỹ
- Há» sÆ¡ quá»c gia FAO: Bá»
- Du lá»ch
- Official Site of the Belgian Tourist Office in the Americas and GlobeScope,
â its links to sites of Belgian Tourist Offices in Belgium
â its links to sites of Belgian Tourist Offices worldwide
- Khác
- Belgium, entry on the Catholic Encyclopedia 1913, republished on Wikisource
- Belgium Lưu trữ 2010-03-04 tại Wayback Machine, entry on the Public Diplomacy wiki monitored by the USC Center on Public Diplomacy
- History of Belgium: Primary Documents EuroDocs: Online Sources for European History