Iceland
Iceland (phiên âm tiếng Viá»t: "Ai-xlen"; tiếng Iceland: Ãsland; phát âm [Ëistlant]) là má»t quá»c Äảo thuá»c khu vá»±c châu Ãu theo thá» chế cá»ng hòa Äại nghá». Iceland nằm giáp vòng Cá»±c Bắc nên có khà háºu rất lạnh giá. Tuy nhiên Äất nÆ°á»c nà y lại nằm trên và nh Äai núi lá»a Äại Tây DÆ°Æ¡ng, nên có rất nhiá»u núi lá»a, suá»i nÆ°á»c nóng và nguá»n Äá»a nhiá»t khá»ng lá». Iceland cÅ©ng có rất nhiá»u sông bÄng. Nhá» có dòng hải lÆ°u Gulf Stream chảy gần bên, khà háºu Iceland Äược ôn hòa hÆ¡n Äôi chút. Iceland còn Äược gá»i vá»i biá»t danh là "Vùng Äất lá»a và bÄng".[7]
Iceland
|
|||||
---|---|---|---|---|---|
| |||||
Bản Äá» Vá» trà Iceland trên thế giá»i Vá» trà Iceland tại châu Ãu
| |||||
Quá»c ca | |||||
"Lofsöngur" | |||||
HÃ nh chÃnh | |||||
Cá»ng hòa Äại nghá» | |||||
Tá»ng thá»ng | Guðni Th. Jóhannesson | ||||
Thủ tÆ°á»ng | Bjarni Benediktsson | ||||
Thủ Äô | ReykjavÃk [1]) 64°08â²B 21°56â²T / 64,133°B 21,933°T | ||||
Thà nh phá» lá»n nhất | ReykjavÃk | ||||
Äá»a lý | |||||
Diá»n tÃch | 102.775[1] km² (hạng 108) | ||||
Diá»n tÃch nÆ°á»c | 2,7 % | ||||
Múi giỠ| GMT (UTC+0) | ||||
Lá»ch sá» | |||||
Thà nh láºp | |||||
Thế ká»· IX | Äá»nh cÆ° | ||||
930â1262 | Thá»nh vượng chung | ||||
1262â1814 | Liên minh vá»i Na Uy | ||||
1380â1844 | Quân chủ Äan Mạch | ||||
5 tháng 1, 1874 | Hiến pháp | ||||
1 tháng 12, 1918 | VÆ°Æ¡ng quá»c Iceland | ||||
17 tháng 6, 1944 | Cá»ng hòa | ||||
Ngôn ngữ chÃnh thức | Tiếng Iceland | ||||
Sắc tá»c | |||||
Tôn giáo | Giáo há»i Iceland[3] | ||||
Dân sá» Æ°á»c lượng (2021) | 371.580 ngÆ°á»i (hạng 179) | ||||
Máºt Äá» | 3,5 ngÆ°á»i/km² (hạng 190) | ||||
Kinh tế | |||||
GDP (PPP) (2017) | Tá»ng sá»: 18 tá»· USD[4] (hạng 142) Bình quân Äầu ngÆ°á»i: 52.500 USD[4] (hạng 18) | ||||
GDP (danh nghÄ©a) (2017) | Tá»ng sá»: 23 tá»· USD[4] Bình quân Äầu ngÆ°á»i: 67.570 USD[4] (hạng 6) | ||||
HDI (2015) | 0,921[5] rất cao (hạng 9) | ||||
HỠsỠGini (2013) | 24[6] thấp (hạng 2) | ||||
ÄÆ¡n vá» tiá»n tá» | Króna (ISK ) | ||||
Thông tin khác | |||||
Mã ISO 3166-1 | EU ISK | ||||
Tên miá»n Internet | .is | ||||
Mã Äiá»n thoại | 354 | ||||
Lái xe bên | phải |
Lá»ch sá» của Iceland bắt Äầu và o nÄm 874, khi 1 thuyá»n trÆ°á»ng ngÆ°á»i Na Uy tên là Ingólfur Arnarson Äến Äá»nh cÆ° á» hòn Äảo nà y. Trong thế ká»· tiếp theo, ngÆ°á»i Na Uy và ngÆ°á»i Celt Äã Äến sinh sá»ng tại Iceland. Äất nÆ°á»c nà y là má»t phần của Na Uy và Äan Mạch từ 1262-1944. Sau khi già nh Äược Äá»c láºp, ná»n kinh tế quá»c gia nà y Äã phát triá»n mạnh mẽ, cùng vá»i há» thá»ng phúc lợi xã há»i và o hà ng tá»t nhất thế giá»i. Äất nÆ°á»c nà y xếp thứ 5 thế giá»i vá» thu nháºp bình quân Äầu ngÆ°á»i, và thứ nhất thế giá»i vá» chá» sá» phát triá»n con ngÆ°á»i (HDI). Vá»i ná»n kinh tế thá» trÆ°á»ng, Iceland có các ngà nh dá»ch vụ, tà i chÃnh rất phát triá»n. Do có nhiá»u quang cảnh thiên nhiên Äá»c Äáo, Iceland Äang ngà y cà ng thu hút khách du lá»ch quá»c tế. Iceland là má»t thà nh viên của các tá» chức nhÆ° Liên hiá»p quá»c, NATO, EFTA, EEA, OECD nhÆ°ng không tham gia Liên minh châu Ãu.
Từ nguyên sá»a
Cả từ "Iceland" trong tiếng Anh và "Ãsland" trong tiếng Iceland Äá»u có nghÄ©a là "vùng Äất bÄng". Trong tiếng Trung, quá»c gia nà y Äược gá»i là BÄng Äảo (å°å³¶, bÃnh âm: BÄ«ngdÇo), và mặc dù không chÃnh xác vá»i nghÄ©a gá»c của cả "Iceland" hay "Ãsland", má»t sá» báo tiếng Viá»t lại dùng tên Hán Viá»t từ nguá»n tiếng Trung Äá» gá»i nÆ°á»c nà y.[8][9][10]
Lá»ch sá» sá»a
Lá»ch sá» ban Äầu sá»a
Vá» mặt Äá»a chất, Iceland là 1 hòn Äảo trẻ. Iceland hình thà nh từ 1 chuá»i những vụ phun trà o núi lá»a cách Äây 20 triá»u nÄm tại khe nứt Äá»a mảng Äại Tây DÆ°Æ¡ng. Mẫu váºt Äá cá» nhất Äược tìm thấy á» Iceland có niên Äại 16 triá»u nÄm. Sau khi hình thà nh hòn Äảo, những vụ phun trà o núi lá»a vẫn tiếp tục cho Äến táºn ngà y nay á» Iceland.
Iceland Äã giữ mình nhÆ° 1 hòn Äảo không có ngÆ°á»i á» trong má»t thá»i gian rất lâu. Có ý kiến cho rằng 1 thÆ°Æ¡ng nhân Hy Lạp cá» Äại tên là Pytheas Äã tìm ra Iceland và gá»i mảnh Äất nà y bằng cái tên Thule, nhÆ°ng giả thuyết nà y không Äược hợp lý cho lắm vì Iceland hoà n toà n khác vá»i những lá»i mô tả của Pytheas nhÆ° 1 Äất nÆ°á»c nông nghiá»p vá»i rất nhiá»u sữa, máºt ong và hoa quả. Khoảng thá»i gian chÃnh xác vá» ngà y con ngÆ°á»i Äặt chân Äến Iceland vẫn là 1 Äá» tà i gây tranh cãi. Những Äá»ng xu La Mã cá» Äại và o thế ká»· III Äã Äược tìm thấy tại Iceland, nhÆ°ng không ai dám chắc thá»i gian mà những Äá»ng xu nà y Äược mang Äến, vì ngÆ°á»i Viking cÅ©ng lÆ°u hà nh những Äá»ng tiá»n nhÆ° váºy trong nhiá»u thế ká».[11]
Có má»t sá» bằng chứng vÄn há»c rằng những tu sÄ© ngÆ°á»i Ireland Äã Äến Iceland trÆ°á»c cả ngÆ°á»i Na Uy. Tuy nhiên lại không có 1 bằng chứng khảo cá» Äáng tin cáºy nà o chứng tá» Äiá»u Äó.[12] Và o thế ká»· XII, há»c giả Ari Ãorgilsson Äã viết trong cuá»n sách Ãslendingabók của ông rằng những chiếc chuông nhá» của các tu sÄ© Ireland Äã Äược những ngÆ°á»i dân nháºp cÆ° tìm thấy, tuy nhiên cÅ©ng không có bằng chứng khảo cá» Äá» xác minh. má»t sá» ngÆ°á»i Iceland thì cho rằng nguá»n gá»c của há» là từ vá» vua Kjarvalr Ãrakonungr trong tác phẩm Landnámabók.
Theo tác phẩm Landnámabók, Iceland Äã Äược khám phá ra bá»i 1 thủy thủ ngÆ°á»i Scandinavia tên là Naddoddr, khi ông ta Äá»nh Äi từ Na Uy tá»i quần Äảo Faroe, nhÆ°ng bá» lạc ÄÆ°á»ng tá»i bá» biá»n phÃa Äông của Iceland. Naddoddr Äã Äặt tên cho vùng Äất nà y là Snæland (Vùng Äất Tuyết). 1 thủy thủ ngÆ°á»i Thụy Äiá»n tên là Garðar Svavarsson cÅ©ng bá» lạc tá»i Iceland. Ãng Äã khám phá ra Äây là 1 hòn Äảo và Äặt cho nó má»t cái tên khác là Garðarshólmi (Äá»i Garðar). Garðar Svavarsson Äã sá»ng tại vùng ngà y nay là HúsavÃk qua mùa Äông. NgÆ°á»i Scandinavia Äầu tiên chủ tâm tìm ÄÆ°á»ng Äến Iceland là Flóki Vilgerðarson (hay Hrafna-Flóki). Flóki Äã sá»ng á» Iceland má»t thá»i gian và Äặt cho hòn Äảo cái tên gá»i ngà y nay: Ãsland, tức là Iceland.
NgÆ°á»i Äầu tiên Äến Äá»nh cÆ° Iceland là 1 thủ lÄ©nh Viking ngÆ°á»i Na Uy, Äó là Ingólfur Arnarson. Theo truyá»n thuyết, ông Äã thả 2 chiếc cá»t chạm khắc xuá»ng biá»n khi gần tá»i Iceland và tuyên bá» sẽ á» lại bất cứ nÆ¡i nà o là Äất liá»n. Ãng cho Äi thuyá»n dá»c theo bá» biá»n Iceland và dừng lại khi tìm thấy những chiếc cá»t chạm á» bán Äảo phÃa Tây Nam nÆ°á»c nà y, nay là bán Äảo Reykjanesskagi. Sau Äó, Arnarson cùng vá»i gia Äình của mình Äã sá»ng tại Äó nÄm 874 và Äặt tên cho nÆ¡i há» Äang sá»ng là ReykjavÃk (Vá»nh Khói) do hÆ¡i nÆ°á»c nóng bá»c lên từ những nguá»n Äá»a nhiá»t dÆ°á»i lòng Äất. Sau nà y ReykjavÃk Äã trá» thà nh thủ Äô và thà nh phá» lá»n nhất Iceland. Tuy nhiên có lẽ Ingólfur Arnarson không phải là ngÆ°á»i Äầu tiên Äá»nh cÆ° vÄ©nh viá» n á» Iceland mà có lẽ ngÆ°á»i Äó là Náttfari, 1 nô lá» của Garðar Svavarsson sau khi ông chủ của anh ta trá» vá» bán Äảo Scandinavia. Những thông tin trên Äược tìm thấy trong cuá»n Landnámabók, cuá»n sách ká» vá» những ngÆ°á»i nháºp cÆ° Äến Iceland. Tuy nhiên, các nhà sá» há»c Iceland tránh dùng tác phẩm nà y nhÆ° nguá»n sá» liá»u chÃnh thức vì có nhiá»u Äiá»u trong cuá»n sách mâu thuẫn. Tuy nhiên, Äó cÅ©ng là tác phẩm Äầu tiên ká» vá» lá»ch sá» của Iceland và các khám phá khảo cá» tại ReykjavÃk Äã cho thấy Äúng là những ngÆ°á»i nháºp cÆ° Äầu tiên Äã Äến Iceland và o khoảng nÄm 870.
Ingólfur Arnarson có 1 Äoà n tùy tùng Äông Äảo Äi theo gá»m các thủ lÄ©nh Viking, gia Äình và những ngÆ°á»i nô lá» của há». Những ngÆ°á»i dân nháºp cÆ° nà y Äã Äến sá»ng tại tất cả các khu dân cÆ° trên Äảo 1 tháºp ká» sau Äó. Những ngÆ°á»i Äến Iceland nà y chủ yếu là ngÆ°á»i Na Uy, Ireland và Scotland. Trong Äó, Äa phần ngÆ°á»i Ireland và Scotland là những nô lá» bắt Äược khi ngÆ°á»i Viking tấn công Äất nÆ°á»c của há». Viá»c di cÆ° Äến Iceland của ngÆ°á»i Na Uy ngà y cà ng trá» nên phá» biến vì há» muá»n chạy trá»n khá»i ách cai trá» tà n bạo của vá» vua Na Uy lúc bấy giá» là Haraldur Harfagri, ngÆ°á»i Äược cho rằng Äã thá»ng nhất các phần của Äất nÆ°á»c Na Uy lúc Äó.
Trung cá» sá»a
NÄm 930, các thủ lÄ©nh cai trá» Äã thà nh láºp má»t cuá»c há»p vá»i tên gá»i Há»i Äá»ng Chấp chÃnh (tiếng Iceland: Alþingi). Cuá»c há»p nà y Äược tá» chức và o má»i mùa hè tại Äá»ng bằng Thing (Ãingvellir), Äây sẽ là lúc các thủ lÄ©nh há»p bà n Äá» Äặt ra luáºt và giải quyết các tranh chấp. Luáºt pháp không Äược viết ra là m vÄn bản mà chá» Äược ghi nhá» bá»i các nhà hùng biá»n. Alþingi Äược coi là 1 trong những kiá»u quá»c há»i cá» xÆ°a mà trong Äó, luáºt pháp Äược thá»±c thi không phải lúc nà o cÅ©ng chÃnh xác nên thÆ°á»ng dẫn Äến những xung Äá»t. Tuy nhiên thá»i kỳ Liên bang á» Iceland phát triá»n hầu nhÆ° không bá» Äứt quãng. Thá»i gian nà y, ngÆ°á»i Viking Äã Äến Äược vùng Tây Nam Greenland và bá» biá»n phÃa Äông Canada.
NgÆ°á»i Iceland ban Äầu thá» cúng những vá» thần của ngÆ°á»i Na Uy nhÆ° thần Odin, Thor, Freyja. Tuy nhiên Äến thế ká»· X, Thiên chúa giáo phát triá»n mạnh mẽ á» châu Ãu Äã ảnh hÆ°á»ng Äến tôn giáo á» Iceland và ngÆ°á»i dân Iceland bắt Äầu cải sang tôn giáo má»i. Và o khoảng nÄm 1000, khả nÄng vá» má»t cuá»c chiến tranh tôn giáo á» Iceland Äã gần ká». Há»i Äá»ng Chấp chÃnh Alþingi Äã quyết Äá»nh chá»n ra 1 thủ lÄ©nh là Ãorgeirr Ljósvetningagoði ÄỠông quyết Äá»nh tôn giáo chÃnh thức của Iceland. Và ông Äã chá»n Thiên chúa giáo là m tôn giáo chÃnh thức của Äất nÆ°á»c nà y, tuy nhiên má»t sá» ngÆ°á»i ngoại Äạo vẫn bà máºt tôn thá» những vá» thần cÅ©. Giám mục Äầu tiên của Iceland là Ãsleifr Gizurarson, Äược Giám mục Adalbert của Bremen phong nÄm 1056.
Và o thế ká»· XI và thế ká»· XII, quyá»n lá»±c chuyá»n sang tay những dòng há» già u có. Thá»i kỳ 1200-1262 Äược biết Äến vá»i tên gá»i Sturlungaöld - Thá»i kỳ của dòng há» Sturlungs, 1 trong 2 thế lá»±c chÃnh tranh già nh quyá»n lá»±c á» Iceland. NÄm 1220, Snorri Sturluson Äã thần phục vua Hakón của Na Uy, và ngÆ°á»i cháu trai của ông Sturla Sighvatsson, cÅ©ng thần phục Na Uy và o nÄm 1235. Ãng ta Äã sá» dụng quyá»n lá»±c và ảnh hÆ°á»ng của dòng há» Sturlungar Äá» gây chiến chá»ng lại các phe cánh khác á» Iceland. Sau 1 tháºp ká» xung Äá»t, các thủ lÄ©nh Iceland Äã Äá»ng ý công nháºn chủ quyá»n của Na Uy và thà nh láºp 1 liên minh vá»i vÆ°Æ¡ng triá»u Na Uy.
Iceland Äược Äặt dÆ°á»i vÆ°Æ¡ng quyá»n của vua Na Uy cho Äến nÄm 1380, khi vÆ°Æ¡ng triá»u Na Uy không có ngÆ°á»i kế vá». Äan Mạch Äã nhanh chóng sáp nháºp cả Iceland và Na Uy và o lãnh thá» của mình. DÆ°á»i sá»± cai trá» của Äan Mạch, hoạt Äá»ng ngoại thÆ°Æ¡ng của Iceland bá» Äình trá» và Äến nÄm 1660, Iceland cÅ©ng không còn quyá»n tá»± trá» và không có luáºt pháp riêng nữa. NÄm 1602, chÃnh quyá»n Äan Mạch cấm Iceland buôn bán vá»i bất cứ nÆ°á»c nà o khác ngoà i nÆ°á»c nà y. Sá»± Äá»c quyá»n vá» thÆ°Æ¡ng mại của Äan Mạch Äá»i vá»i Iceland kéo dà i Äến nÄm 1854 má»i kết thúc.
Và o giữa thế ká»· XVI, vua Christian III của Äan Mạch Äã tiếp thu những giáo lý của Luther (Lutheranism). Các mục sÆ° Thiên chúa giáo là Jón Arason và Ãgmundur Pálsson Äã chá»ng lại tôn giáo cải cách của nhà vua. Ãgmundur Pálsson bá» trục xuất khá»i Äan Mạch và o nÄm 1541 nhÆ°ng Jón Arason thì vẫn tiếp tục Äấu tranh. Cuá»c chiến chá»ng lại tôn giáo cải cách kết thúc nÄm 1550 khi Jón và hai con trai của ông bá» bắt và giết hại. Từ sau sá»± kiá»n Äó, Iceland trá» thà nh 1 nÆ°á»c theo Giáo há»i Luther cho Äến táºn ngà y nay.
Hiá»n Äại sá»a
Và o thế ká»· XVIII, khà háºu Iceland trá» nên tá»i tá» nhất ká» từ khi những ngÆ°á»i dân nháºp cÆ° Äến hòn Äảo nà y. NÄm 1783, ngá»n núi lá»a Laki á» Iceland phun trà o, mang theo 12,5 km³ nham thạch. LÅ© lụt, tro bụi và khà Äá»c từ vụ phun trà o nà y Äã giết chết 9.000 ngÆ°á»i và 80% sá» gia súc. Háºu quả tiếp theo Äó là 1 nạn Äói khủng khiếp, giết chết 1/4 dân sá» Iceland lúc bấy giá». Hiá»p Æ°á»c Kiel nÄm 1814 Äã tách Na Uy ra khá»i Äan Mạch, rá»i sau Äó xảy ra cuá»c Chiến tranh Napoléon, khiến Äan Mạch cá» gắng giữ Iceland nhÆ° 1 nÆ°á»c phụ thuá»c và o mình.
Sang thế ká»· XIX, tình hình thá»i tiết ngà y cà ng trá» nên tá»i tá» hÆ¡n, dẫn Äến viá»c 1 bá» pháºn lá»n ngÆ°á»i dân Iceland bá» sang Tân thế giá»i, chủ yếu nháºp cÆ° và o vùng Manitoba (Canada). Tuy nhiên, ý thức dân tá»c Äã há»i sinh á» Iceland trong thá»i kỳ nà y, Äược truyá»n cảm hứng từ chủ nghÄ©a lãng mạn và chủ nghÄ©a dân tá»c từ châu Ãu. Phong trà o Váºn Äá»ng Dân tá»c tại Iceland Äược thà nh láºp, dÆ°á»i sá»± lãnh Äạo của Jón Sigurðsson. Há»i Äá»ng Chấp chÃnh Alþingi lá»i thá»i bá» giải thá» và o nÄm 1800 nhÆ°ng Äến nÄm 1843, 1 Há»i Äá»ng TÆ° vấn cùng tên Äược thà nh láºp lại, kế tục Alþingi của Liên bang Iceland.
NÄm 1874, Äan Mạch trao cho Iceland quyá»n tá»± trá», sau Äó Äược má» rá»ng hÆ¡n và o nÄm 1904. 1 bản hiến pháp riêng Äã Äược biên soạn và o nÄm 1874, rá»i sau Äó Äược sá»a chữa lại nÄm 1903. Äạo luáºt Liên bang Äược ban hà nh ngà y 1/12/1918, vá»i sá»± Äá»ng ý của Äan Mạch, Äã công nháºn Iceland là 1 lãnh thá» có chủ quyá»n thá»ng nhất vá»i Äan Mạch. Iceland có lá cá» riêng và yêu cầu Äan Mạch Äại diá»n cho nÆ°á»c nà y trong các vấn Äá» vá» phòng thủ quân sá»±.
Ngà y 9/4/1940, quân Äá»i Äức xâm chiếm Äan Mạch, cắt Äứt sá»± liên há» giữa Äan Mạch và Iceland. Kết quả là và o ngà y 10/4, Quá»c há»i Iceland Alþingi Äã quyết Äá»nh tá»± kiá»m soát vấn Äá» ngoại giao và chá»n Sveinn Björnsson là m ngÆ°á»i Äứng Äầu chÃnh phủ lâm thá»i, sau nà y trá» thà nh tá»ng thá»ng Äầu tiên của Iceland. Trong nÄm Äầu Chiến tranh thế giá»i thứ hai, Iceland cá» gắng giữ mình nhÆ° 1 nÆ°á»c trung láºp và chá»ng lại cả Anh và Äức vì cho rằng há» vi phạm sá»± trung láºp của nÆ°á»c nà y. Ngà y 10/5/1940, quân Äá»i Anh tiến và o Iceland. ChÃnh quyá»n Iceland phản Äá»i lại và gá»i Äây là hà nh Äá»ng can thiá»p trắng trợn và o chÃnh sách trung láºp của Iceland. Quân Äá»ng Minh Äã chiếm Äóng Iceland trong suá»t chiến tranh, sau Äó Äược thay thế bá»i quân Äá»i Mỹ. Và chÃnh phủ Iceland Äã phải Äá»ng ý cho quân Äá»i Mỹ Äóng tại nÆ°á»c nà y.
Theo má»t cuá»c trÆ°ng cầu ý dân, Iceland Äã trá» thà nh 1 nÆ°á»c cá»ng hòa Äá»c láºp và o ngà y 17/6/1944. Sau khi già nh Äược Äá»c láºp, Iceland Äã tham gia tá» chức NATO và o ngà y 30/3/1949. 2 nÄm sau, Hiá»p Äá»nh Phòng thủ giữa Mỹ và Iceland Äược ký kết và quân Äá»i Mỹ quay trá» lại Äóng tại Iceland trong suá»t Chiến tranh Lạnh cho Äến táºn mùa thu nÄm 2006 má»i kết thúc.
Thá»i kỳ háºu chiến, Iceland có Äược sá»± phát triá»n kinh tế nhanh chóng do nằm trong Kế hoạch Marshall của Mỹ. Iceland Äã tiến hà nh hiá»n Äại hóa ngà nh công nghiá»p Äánh bắt và chế biến cá, xÆ°Æ¡ng sá»ng của ná»n kinh tế nÆ°á»c nà y và thá»±c hiá»n các biá»n pháp tà i chÃnh theo thuyết kinh tế của Kaynes. Tháºp niên 1970 Äược Äánh dấu bá»i cuá»c Chiến tranh Cá tuyết, do những mâu thuẫn vá»i VÆ°Æ¡ng quá»c Liên hiá»p Anh và Bắc Ireland xung quanh viá»c Iceland má» rá»ng hải pháºn Äánh bắt cá. Do quá phụ thuá»c và o ngà nh Äánh bắt cá, kinh tế Iceland phát triá»n không á»n Äá»nh cho Äến nÄm giữa tháºp niên 1990, khi nÆ°á»c nà y tiến hà nh Äa dạng hóa và tá»± do hóa ná»n kinh tế, rá»i gia nháºp EEA (Khu vá»±c Kinh tế châu Ãu).
ChÃnh trá» sá»a
ChÃnh phủ sá»a
Quá»c há»i Iceland hiá»n nay, Alþingi, Äược thà nh láºp nÄm 1845 nhÆ° 1 cÆ¡ quan cá» vấn cho vua Äan Mạch. Äây Äược coi là má»t sá»± tiếp ná»i vá»i Há»i Äá»ng Chấp chÃnh Alþingi cá» xÆ°a của Iceland, Äược thà nh láºp và o nÄm 930 và o thá»i kỳ Liên bang và bá» giải tán nÄm 1799. Quá»c há»i hiá»n nay có 63 Äại biá»u, nhiênÄược lá»±a chá»n qua những cuá»c tá»ng tuyá»n cá» 4 nÄm/lần.
Tá»ng thá»ng Iceland là ngÆ°á»i Äứng Äầu quá»c gia nhÆ°ng không có thá»±c quyá»n. Tuy ông có thá» dừng thông qua 1 Äạo luáºt và ÄÆ°a ra trÆ°ng cầu dân ý. Thủ tÆ°á»ng Iceland là ngÆ°á»i Äứng Äầu chÃnh phủ, cùng vá»i ná»i các xem xét các công viá»c hà nh pháp. Ná»i các Äược bá» nhiá»m bá»i tá»ng thá»ng sau má»i cuá»c tá»ng tuyá»n cá» bầu quá»c há»i, nhÆ°ng thÆ°á»ng Äược lá»±a chá»n bá»i chủ tá»ch của các Äảng.
Quá»c há»i Iceland thÆ°á»ng có sá»± liên kết giữa 2 hoặc nhiá»u Äảng phái vá»i nhau vì không Äảng nà o già nh Äược Äa sá» ghế trong quá»c há»i. Nữ tá»ng thá»ng Äầu tiên của thế giá»i là 1 phụ nữ ngÆ°á»i Iceland, bà VigdÃs Finnbogadóttir, nhiá»m kỳ 1980-1996. Các cuá»c bầu cá» há»i Äá»ng Äá»a phÆ°Æ¡ng, quá»c há»i và tá»ng thá»ng Äá»u Äược tá» chức 4 nÄm/lần và không cùng nÄm vá»i nhau.). Hiá»n nay Quá»c há»i nÆ°á»c nà y duy trì chế Äá» lưỡng viá»n. Nghá» viá»n vá»i 63 thà nh viên, gá»m Thượng nghá» viá»n có 21 thà nh viên và Hạ nghá» viá»n có 42 thà nh viên, Äược bầu bằng tuyá»n cá» phá» thông Äầu phiếu theo há» thá»ng Äại diá»n tá»· lá», nhiá»m kỳ nÄm. Tá»ng thá»ng Äược bầu trá»±c tiếp, nhiá»m kỳ 4 nÄm. Tá»ng thá»ng bá» nhiá»m Thủ tÆ°á»ng và các thà nh viên của Ná»i các. Thủ tÆ°á»ng và Ná»i các chá»u trách nhiá»m trÆ°á»c Quá»c há»i. Chủ tá»ch Quá»c há»i Äược lá»±a chá»n trong hai Äảng cầm quyá»n là Äảng Äá»c láºp và Äảng Tiến bá» - Tá»ng thá»ng Äứng trung láºp.
Trong cuá»c bầu cá» quá»c há»i và o tháng 5 nÄm 2007, chÃnh phủ má»i là má»t liên minh giữa Äảng Äá»c láºp cánh hữu và Liên minh Dân chủ Xã há»i. Thủ tÆ°á»ng là ông Geir Haarde, má»t ngÆ°á»i của Äảng Äá»c láºp. Còn tá»ng thá»ng hiá»n nay là ông Ãlafur Ragnar GrÃmsson.
Quan há» ngoại giao sá»a
Iceland, má»t thà nh viên của Liên hợp quá»c, NATO, EFTA, Há»i Äá»ng Châu Ãu và OECD duy trì má»i quan há» ngoại giao và thÆ°Æ¡ng mại vá»i thá»±c tế á» tất cả các quá»c gia, nhÆ°ng má»i quan há» vá»i các nÆ°á»c Bắc Ãu, Äức, Hoa Kỳ, Canada và các quá»c gia NATO khác Äặc biá»t gần gÅ©i. Iceland từng là má»t trong những quá»c gia thà nh Hiá»p Æ°á»c Bắc Äại Tây DÆ°Æ¡ng (NATO). Theo lá»ch sá», do những Äiá»m tÆ°Æ¡ng Äá»ng vá» vÄn hoá, kinh tế và ngôn ngữ, Iceland là má»t quá»c gia Bắc Ãu, và tham gia và o hợp tác liên chÃnh phủ thông qua Há»i Äá»ng Bắc Ãu.
Iceland là má»t thà nh viên của Khu vá»±c Kinh tế Châu Ãu (EEA), cho phép quá»c gia tiếp cáºn thá» trÆ°á»ng chung của Liên minh châu Ãu (EU). Äây không phải là thà nh viên của EU, nhÆ°ng trong tháng 7 nÄm 2009, quá»c há»i Iceland, Althing, Äã bá» phiếu ủng há» ÄÆ¡n xin gia nháºp EU,và chÃnh thức áp dụng và o ngà y 17 tháng 7 nÄm 2009. Tuy nhiên, nÄm 2013, các cuá»c thÄm dò ý kiến ââcho thấy rằng nhiá»u ngÆ°á»i Iceland hiá»n Äang chá»ng lại viá»c gia nháºp EU; sau cuá»c bầu cá» nÄm 2013, hai bên thà nh láºp chÃnh phủ má»i của hòn Äảo - Äảng Tiến bá» Trung Æ°Æ¡ng và Äảng Tá»± trá» cánh hữu - tuyên bá» há» sẽ tá» chức trÆ°ng cầu vá» thà nh viên EU.
Quân Äá»i sá»a
Iceland không có quân Äá»i thÆ°á»ng trá»±c, nhÆ°ng Äá»i Cảnh sát biá»n Iceland vẫn duy trì Há» thá»ng phòng không Iceland, và ÄÆ¡n vá» Äáp ứng Khủng hoảng Iceland Äá» há» trợ các sứ má»nh gìn giữ, thá»±c hiá»n các nhiá»m vụ bán quân sá»±.
Iceland Defense Force (IDF) là má»t quân lá»nh của lá»±c lượng vÅ© trang Hoa Kỳ từ nÄm 1951 Äến 2006. Các IDF, Äược tạo ra theo yêu cầu của NATO, ra Äá»i khi Hoa Kỳ Äã ký má»t thá»a thuáºn Äá» cung cấp cho viá»c bảo vá» Iceland. IDF bao gá»m các thà nh viên Iceland và các thà nh viên quân sá»± của các quá»c gia NATO khác. IDF Äược giảm bá»t sau khi Chiến tranh Lạnh kết thúc và Không quân Hoa Kỳ duy trì bá»n Äến sáu chiếc máy bay Äánh chặn tại Trạm Không quân Hải quân Keflavik, cho Äến khi há» rút lui và o ngà y 30 tháng 9 nÄm 2006. Ká» từ tháng 5 nÄm 2008, các quá»c gia NATO Äã triá»n khai thÆ°á»ng xuyên máy bay chiến Äấu Äá» tuần tra không pháºn Iceland trong sứ má»nh Cải cách Không khà Iceland. Iceland ủng há» cuá»c xâm lược Iraq và o nÄm 2003 bất chấp nhiá»u tranh cãi trong nÆ°á»c, triá»n khai má»t Äá»i Cảnh sát biá»n EOD tá»i Iraq, Äược thay thế sau Äó bá»i các thà nh viên của Tá» chức Äáp ứng khủng hoảng BÄng Äảo. Iceland cÅ©ng Äã tham gia cuá»c xung Äá»t Äang diá» n ra á» Afghanistan và vụ Äánh bom Nam TÆ° nÄm 1999 của Nam TÆ°.
Iceland là nhà tá» chức trung láºp của há»i nghá» thượng Äá»nh Reagan-Gorbachev và o nÄm 1986 á» ReykjavÃk, tạo ra giai Äoạn kết thúc Chiến tranh Lạnh. Các vụ tranh chấp quá»c tế lá»ch sá» của Iceland liên quan Äến các bất Äá»ng vá» quyá»n Äánh bắt cá. Xung Äá»t vá»i VÆ°Æ¡ng quá»c Anh Äã dẫn tá»i má»t loạt các cuá»c gá»i là Cuá»c chiến tranh Tranh Äá»ng, bao gá»m các cuá»c Äá»i Äầu giữa Lá»±c lượng Cảnh sát BÄng Äảo và Hải quân Hoà ng gia trên ngÆ° dân Anh, và o nÄm 1952-1956 do viá»c má» rá»ng vùng Äánh cá của Iceland từ 3 xuá»ng 4 nmi(5,6 Äến 7,4 km, 3,5 Äến 4,6 dặm), 1958-1961 sau khi kéo dà i thêm 12 nmi (22,2 km, 13,8 dặm), 1972-1973 và má»t phần khác kéo dà i Äến 50 nmi (92,6 km, 57,5 ââmi); và trong giai Äoạn 1975-1976 má»t lần kéo dà i thêm 200 nmi (370,4 km; 230,2 dặm).
Theo Chá» sá» Hòa bình Toà n cầu, Iceland là quá»c gia hòa bình nhất thế giá»i, do thiếu lá»±c lượng vÅ© trang, tá»· lá» tá»i phạm thấp, và mức Äá» á»n Äá»nh chÃnh trá»-xã há»i cao. Sách ká»· lục Guinness công nháºn Iceland là "NÆ°á»c Äược xếp hạng nhất trong hòa bình" và "Chi tiêu quân sá»± thấp nhất trên Äầu ngÆ°á»i".
Phân chia hà nh chÃnh sá»a
Iceland Äược chia thà nh các khu vá»±c bầu cá», vùng, tá»nh và thà nh phá» tá»± trá».
Iceland có tất cả sáu khu vá»±c bầu cá». Cho tá»i táºn nÄm 2003, các khu vá»±c bầu cá» vẫn Äá»ng nhất vá»i các vùng. Sá»± sá»a Äá»i hiến pháp vá» các khu vá»±c bầu cá» diá» n ra nhằm mục ÄÃch cân bằng lại quyá»n lá»±c giữa các vùng trong cả nÆ°á»c, bá»i vì theo cách bầu cá» cÅ©, các phiếu bầu á» những khu vá»±c hẻo lánh Ãt dân Äược tÃnh cao hÆ¡n so vá»i khu vá»±c thà nh phá» Äại ReykjavÃk (gá»m thủ Äô và 3 thá» trấn lân cáºn), nÆ¡i táºp trung Äông dân cÆ° nhất cả nÆ°á»c. Iceland có những khu vá»±c bầu cá» sau:
- Bắc ReykjavÃk và Nam ReykjavÃk (khu vá»±c thà nh phá»)
- Tây Nam (ba thá» trấn quanh ReykjavÃk)
- Tây Bắc và Äông Bắc (hai khu vá»±c phÃa bắc Iceland)
- Nam (ná»a phÃa nam Iceland, không gá»m khu Äại ReykjavÃk)
Iceland Äược chia thà nh 8 vùng, chủ yếu nhằm mục ÄÃch thá»ng kê. DÆ°á»i vùng là các tá»nh. Iceland có tất cả 23 tá»nh, nhÆ°ng lại có 26 tòa án Äại diá»n cho chÃnh quyá»n tại những khu vá»±c khác nhau. Các tòa án có nhiá»m vụ quản lý lá»±c lượng cảnh sát Äá»a phÆ°Æ¡ng (trừ ReykjavÃk), thu thuế, ÄÄng ký kết hôn... Các tá»nh của Iceland Äược chia tiếp thà nh 79 thà nh phá» tá»± trá», quản lý các công viá»c Äá»a phÆ°Æ¡ng nhÆ° trÆ°á»ng há»c, giao thông.
-
6 khu vá»±c bầu cá»
-
8 vùng của Iceland
-
23 tá»nh của Iceland
-
79 thà nh phỠtự trỠcủa Iceland
Äá»a lý sá»a
Vá» trà sá»a
Iceland là má»t hòn Äảo nằm á» phÃa bắc Äại Tây DÆ°Æ¡ng, gần ká» phÃa nam Vòng Cá»±c Bắc. Vòng Cá»±c Bắc Äi qua má»t sá» hòn Äảo nhá» nằm á» ngoà i khÆ¡i phÃa bắc Iceland, tuy nhiên không cắt qua hòn Äảo chÃnh của nÆ°á»c nà y. Không giá»ng nhÆ° Greenland, Iceland Äược coi là má»t phần của châu Ãu chứ không phải thuá»c Bắc Mỹ, mặc dù vá» mặt Äá»a chất thì Iceland thuá»c vá» cả hai châu lục. Nếu xét vá» mặt vÄn hóa, kinh tế và sá»± tÆ°Æ¡ng Äá»ng ngôn ngữ thì Iceland Äược xếp và o nhóm Bắc Ãu cùng vá»i các nÆ°á»c Scandinavia. Iceland là hòn Äảo rá»ng thứ 18 trên thế giá»i và rá»ng thứ nhì châu Ãu, sau Äảo Anh. Iceland có vá» trà chiến lược giữa biá»n Greenland và châu Ãu.
Tá»ng diá»n tÃch của Iceland là 103.000 km², trong Äó phần Äất là 100.250 km² còn phần nÆ°á»c là 2.750 km²[13].
Diá»n tÃch các vùng Äá»a hình:
- Thảm thá»±c váºt: 23.805 km²
- Há»: 2.757 km²
- Sông bÄng: 11.922 km²
- Äất hoang: 64.538 km²
Diá»n tÃch Äất con ngÆ°á»i sá» dụng:
- Äất trá»ng trá»t Äược: 0,07%
- Äất trá»ng cây quanh nÄm: 0%
- Äá»ng cá» quanh nÄm: 23%
- Rừng cây gá»: 1%
- Mục ÄÃch khác: 76%
Äá»a hình sá»a
Khoảng 11% diá»n tÃch[14] của Iceland Äược bao phủ bá»i các sông bÄng vá»i tá»ng diá»n tÃch lên tá»i 11.922 km², trong Äó ba sông bÄng rá»ng nhất là Vatnajökull (8.300 km²), Langjökull (953 km²), Hofsjökull (925 km²). Ngoà i ra còn có má»t sá» sông bÄng nhá» hÆ¡n nhÆ° Mýrdalsjökull, Drangajökull, Eyjafjallajökull và Snæfellsjökull. Và o mùa Äông, phần lá»n diá»n tÃch của Iceland bá» bao phủ bá»i bÄng và tuyết, nhÆ° ta có thá» thấy trên hình bên. Khu vá»±c trung tâm hòn Äảo là Cao nguyên Iceland có khà háºu khắc nghiá»t và là nÆ¡i không thá» sinh sá»ng Äược. Khu vá»±c ven biá»n Iceland là những vùng Äất thấp. Các vá»nh biá»n fio Äược tạo thà nh do nÆ°á»c biá»n nhấn chìm các thung lÅ©ng sông bÄng cÅ© Än sâu và o Äất liá»n là m tÄng Äá» dà i ÄÆ°á»ng bá» biá»n của Iceland lên tá»i 4.970 km[15]. Khu vá»±c ven biá»n là nÆ¡i sinh sá»ng chủ yếu của ngÆ°á»i dân Iceland.
Äiá»m cao nhất của Iceland là ngá»n núi Hvannadalshnúkur, cao 2.110 m. Còn Äiá»m thấp nhất của Iceland là phá Jölkulsárlón (-146 m).
Là má»t hòn Äảo trẻ, lại nằm trên và nh Äai núi lá»a Äại Tây DÆ°Æ¡ng, Iceland là má»t trong những nÆ¡i có hoạt Äá»ng Äá»a chất mạnh mẽ nhất trên thế giá»i vá»i rất nhiá»u núi lá»a và các suá»i nÆ°á»c nóng. Núi lá»a phun hoặc Äá»ng Äất có thá» gây ra rất nhiá»u thiá»t hại cho hòn Äảo. Vụ phun trà o của núi lá»a Laki và o những nÄm 1783-1784 Äã gây ra nạn Äói khủng khiếp khiến cho 1/4 dân sá» của hòn Äảo bá» chết. Những Äám mây bụi từ vụ phun trà o nà y tháºm chà Äã Äược nhìn thấy tại nhiá»u nÆ¡i á» châu Ãu và còn bay Äến má»t sá» nÆ¡i thuá»c châu à và châu Phi và i tháng sau Äó.
Tuy nhiên, ngÆ°á»i dân Iceland cÅ©ng Äược hÆ°á»ng nhiá»u Æ°u Äãi từ núi lá»a. Há» thá»ng sông ngòi và thác nÆ°á»c rá»ng lá»n tại Äất nÆ°á»c nà y cung cấp má»t nguá»n thủy Äiá»n lá»n cho ngÆ°á»i dân sá» dụng vá»i giá rất rẻ. NgÆ°á»i dân Iceland sá» dụng hÆ¡i nóng từ những nguá»n Äá»a nhiá»t Äá» sÆ°á»i ấm cho nên hòn Äảo gần nhÆ° không phải Äá»t nhiên liá»u hóa thạch gây ô nhiá» m môi trÆ°á»ng. Những suá»i nÆ°á»c nóng phun lên từ lòng Äất là má»t món quà lá»n khác mà thiên nhiên dà nh cho Iceland. Núi lá»a cÅ©ng mang lại cho Iceland lượng Äất badan mà u mỡ và má»t sá» khoáng chất nhÆ° rhyolite và andesite.
Iceland Äược sá» hữu Surtsey, má»t trong những hòn Äảo trẻ nhất thế giá»i Äược hình thà nh sau chuá»i phun trà o núi lá»a dÆ°á»i biá»n từ nÄm 1963-1968.
Khà háºu sá»a
Khu vá»±c bá» biá»n của Iceland có khà háºu ôn Äá»i hải dÆ°Æ¡ng lạnh. Dòng biá»n nóng Bắc Äại Tây DÆ°Æ¡ng Äã mang Äến cho hòn Äảo má»t khà háºu ấm áp hÆ¡n so vá»i những nÆ¡i khác cÅ©ng vÄ© Äá». Vùng bá» biá»n Iceland có má»t mùa Äông tÆ°Æ¡ng Äá»i dá» chá»u, trá»i nhiá»u mây còn và o mùa hạ thì mát mẻ và ẩm Æ°á»t.
Nhiá»t Äá» ban ngà y dao Äá»ng trong khoảng từ 0 Äến 3 °C và o mùa Äông và từ 12 Äến 15 °C và o mùa hè, mặc dù trong Äất liá»n có thá» mát hÆ¡n Äáng ká». Và o mùa hè, á» má»t sá» Äá»a Äiá»m Äặc biá»t, nhiá»t Äá» cao hÆ¡n Äáng ká» (trên 20 °C) xảy ra. Äặc biá»t là do "Dòng Vá»nh" (Hải lÆ°u Gulf Stream) nên á» phÃa nam của hòn Äảo tÆ°Æ¡ng Äá»i hiếm có tuyết.
Có những sá»± tÆ°Æ¡ng phản vá» khà háºu giữa các vùng của hòn Äảo. Vùng bá» biá»n phÃa nam Iceland thÆ°á»ng ấm và ẩm Æ°á»t hÆ¡n so vá»i bá» biá»n phÃa bắc. Còn những vùng Äất thấp trong ná»i Äá»a thì lại vô cùng khô hạn. Tuyết rÆ¡i nhiá»u hÆ¡n á» phÃa bắc của Iceland. Và trong khi vùng bá» biá»n Iceland có khà háºu tÆ°Æ¡ng Äá»i ôn hòa thì khu vá»±c cao nguyên trung tâm lại có khà háºu vô cùng lạnh giá, thÆ°á»ng xuyên không có ngÆ°á»i á».
Nhiá»t Äá» cao nhất ghi Äược là 30,5 °C và o ngà y 22 tháng 6 nÄm 1939 tại Teigarhorn thuá»c bá» biá»n phÃa Äông nam Iceland. Còn nhiá»t Äá» thấp nhất ghi Äược là -38 °C ghi Äược ngà y 22 tháng 1 nÄm 1918 tại GrÃmsstaðir và Möðrudalur thuá»c vùng ná»i Äá»a Äông bắc. Tại thủ Äô ReykjavÃk, nhiá»t Äá» cao nhất ghi Äược là 24,8 °C và o ngà y 11 tháng 8 nÄm 2004, còn nhiá»t Äá» thấp nhất ghi Äược là -24,5 °C và o ngà y 21 tháng 1 nÄm 1918.
Thá»±c váºt và Äá»ng váºt sá»a
Từ sau khi Thá»i kỳ BÄng hà kết thúc, các loà i thá»±c váºt và Äá»ng váºt chá» có khoảng thá»i gian ngắn ngủi 10.000 nÄm Äá» nháºp cÆ° và o Iceland và tiến hóa. Khoảng 3/4 Äất Äai á» Iceland cằn cá»i không thÃch hợp cho thá»±c váºt sinh trÆ°á»ng. Loà i thá»±c váºt chủ yếu á» Äây là các loại cá» má»c trên những cánh Äá»ng chÄn nuôi gia súc rá»ng lá»n. Loại cây thân gá» duy nhất của Iceland là má»t giá»ng cây bulô phÆ°Æ¡ng bắc có tên gá»i Betula pubescens. TrÆ°á»c khi con ngÆ°á»i tá»i, các rừng cây bulô chiếm 25-40% diá»n tÃch Äất mà u á» Iceland, nhÆ°ng qua nhiá»u thế ká», do sá»± chặt phá của con ngÆ°á»i, diá»n tÃch của rừng giảm dần và Äến Äầu thế ká»· XX thì còn lại rất Ãt. Äiá»u nà y gây ra nhiá»u háºu quả khôn lÆ°á»ng nhÆ° xói mòn Äất, mà Äất lại là má»t tà i nguyên rất quý Äá»i vá»i Iceland. Con ngÆ°á»i Äã cá» gắng trá»ng lại các rừng cây bulô nhÆ°ng chất lượng rừng không thá» bằng Äược rừng tá»± nhiên.
Khi con ngÆ°á»i Äến Iceland, há» Äã mang Äến má»t sá» gia súc mà ngà y nay ta có thá» thấy nhÆ° cừu Iceland, bò và Äặc biá»t là giá»ng ngá»±a rất khá»e của Äất nÆ°á»c nà y. Có rất nhiá»u cá á» những vùng biá»n xung quanh Iceland. Äánh bắt cá Äóng vai trò rất quan trá»ng trong ná»n kinh tế Iceland, chiếm tá»i hÆ¡n má»t ná»a tá»ng sản phẩm xuất khẩu của nÆ°á»c nà y.
Các loà i thú hoang dã á» Iceland gá»m có cáo Bắc Cá»±c, chá»n, chuá»t, thá» và tuần lá»c. Chúng di cÆ° Äến Iceland và o cuá»i Thá»i kỳ BÄng hà , khi mặt nÆ°á»c biá»n còn Äang Äóng bÄng. Và o khoảng trÆ°á»c nÄm 1900, má»t sá» con gấu Bắc Cá»±c cÅ©ng thá»nh thoảng ghé thÄm Iceland trên những tảng bÄng trôi từ Greenland. Do khà háºu lạnh Äặc trÆ°ng, Iceland không có bất cứ má»t loà i bò sát hay lưỡng cÆ° nà o, vì chúng là những Äá»ng váºt biến nhiá»t. Theo Æ°á»c tÃnh, Iceland có khoảng 1300 loà i côn trùng.
Nhân khẩu sá»a
Dân sá» sá»a
Từ khi những ngÆ°á»i dân nháºp cÆ° Äầu tiên Äến Iceland cho Äến táºn giữa thế ká»· XIX, dân sá» của nÆ°á»c nà y dao Äá»ng trong khoảng từ 40.000 Äến 60.000 ngÆ°á»i. Trong khoảng thá»i gian Äó, các yếu tá» nhÆ° khà háºu khắc nghiá»t, những vụ phun trà o núi lá»a cÅ©ng nhÆ° các dá»ch bá»nh Äã ảnh hÆ°á»ng rất bất lợi Äá»i vá»i dân sá» của Iceland. Tiêu biá»u là vụ phun trà o của núi lá»a Laki và o cuá»i thế ká»· XVIII khiến 1/4 dân sá» hòn Äảo thiá»t mạng. Cuá»c Äiá»u tra dân sá» Äầu tiên á» Iceland diá» n ra và o nÄm 1703, lúc Äó dân sá» nÆ°á»c nà y là 50.358 ngÆ°á»i. Từ giữa thế ká»· XIX Äến nay, Äiá»u kiá»n sá»ng Äược cải thiá»n cá»ng vá»i má»t há» thá»ng phúc lợi xã há»i tá»t Äã khiến cho dân sá» Iceland tÄng lên nhanh chóng. Dân sá» Iceland Äã tÄng nhanh từ 60.000 ngÆ°á»i (nÄm 1850) lên 300.000 ngÆ°á»i (nÄm 2006). Dân sá» nÄm 2007 của Iceland là 301.931 ngÆ°á»i[17].
Khác vá»i nhiá»u nÆ°á»c châu Ãu khác Äang bÆ°á»c và o thá»i kỳ suy giảm dân sá», dân sá» của Iceland hiá»n nay Äược Äánh giá là tÄng khá nhanh. Tá»c Äá» tÄng dân sá» của Iceland Äạt 0,84%, chá» Äứng sau các nÆ°á»c Ireland, Luxembourg và Liechtenstein á» Tây Ãu[18].
NgÆ°á»i Iceland có nguá»n gá»c từ những ngÆ°á»i Na Uy và ngÆ°á»i Celt nháºp cÆ° và o Äất nÆ°á»c nà y từ lâu Äá»i. NgÆ°á»i Iceland ngà y nay là kết quả của sá»± hòa trá»n Äá»ng nhất giữa tá» tiên Na Uy và Celt của há». NÄm 2004, 20.665 ngÆ°á»i (tÆ°Æ¡ng ÄÆ°Æ¡ng 7% dân sá» Iceland) Äược sinh ra á» nÆ°á»c ngoà i. Trong khi Äó thì 10 636 ngÆ°á»i (3,6% dân sá») có mang má»t quá»c tá»ch nÆ°á»c ngoà i. Những cá»ng Äá»ng dân cÆ° nÆ°á»c ngoà i Äông nhất tại Iceland là ngÆ°á»i Ba Lan, Äan Mạch, Nam TÆ° cÅ©, Philippines và Äức, chiếm khoảng 6% dân sá».
Khi những ngÆ°á»i dân nháºp cÆ° Äầu tiên Äến Iceland, há» chủ yếu tôn thá» những vá» thần của Na Uy. Sau Äó, Iceland trá» thà nh má»t quá»c gia theo Äạo CÆ¡ Äá»c từ thế ká»· X. Äến giữa thế ká»· XVI, dÆ°á»i sá»± cai trá» của vua Christian III của Äan Mạch, Iceland cải theo Giáo há»i Luther cho Äến táºn ngà y nay. Theo sá» liá»u nÄm 2004, khoảng 85,5% dân sá» Iceland theo Giáo há»i Luther, 2,1% theo tôn giáo Tá»± do ReykjavÃk, 2% theo Công giáo La Mã, 1,5% theo tôn giáo Tá»± do Hafnarfjorou. Các nhóm CÆ¡ Äá»c giáo khác chiếm tá» lá» khoảng 2,7%. Sá» còn lại không rõ hoặc không có tôn giáo[17].
Những thà nh phá» lá»n sá»a
Thà nh phá» Äông dân cÆ° nhất của Iceland là thủ Äô ReykjavÃk. ReykjavÃk cùng vá»i các thá» trấn lân cáºn khác là Kópavogur, Hafnarfjörður và Garðabær tạo thà nh khu vá»±c Äại ReykjavÃk, chiếm tá»i hai phân ba dân sá» nÆ°á»c nà y. ReykjavÃk là thà nh phá» duy nhất của Iceland có dân sá» vượt quá 100.000 ngÆ°á»i. Dân sá» của riêng thà nh phá» là 117 099 dân, còn nếu tÃnh cả khu vá»±c Äại ReyljavÃk thì tá»ng cá»ng là 192.996 ngÆ°á»i. ReykjavÃk là thủ Äô nằm xa nhất vá» phÃa bắc của thế giá»i.
Các thà nh phá» có dân sá» trên 10.000 dân khác là Akureyri, Hafnarfjörður, KeflavÃk, Kópavogur.
Kinh tế sá»a
Iceland là má»t trong những quá»c gia có ná»n kinh tế phát triá»n nhất thế giá»i. Thu nháºp bình quân của ngÆ°á»i Iceland nÄm 2005 Äạt 19.444 USD, xếp thứ 12 thế giá»i và cao hÆ¡n cả nhiá»u nÆ°á»c công nghiá»p phát triá»n nhÆ° Mỹ, Anh, Pháp. Ná»n kinh tế phát triá»n cá»ng vá»i há» thá»ng phúc lợi xã há»i tá»t Äã khiến cho chá» sá» phát triá»n con ngÆ°á»i của Iceland rất cao, xếp thứ nhất thế giá»i (xem Danh sách quá»c gia theo chá» sá» phát triá»n con ngÆ°á»i). Dá»±a trên há» sá» Gini, Iceland có tá»· lá» bất bình Äẳng thu nháºp thấp. Iceland là nÆ°á»c có Äiá»u kiá»n sá»ng tá»t nhất trên thế giá»i.[19]
Trong cuá»c khủng hoảng kinh tế tà i chÃnh thế giá»i nÄm 2008, ná»n tà i chÃnh của Iceland Äã lâm và o má»t cuá»c khủng hoảng trầm trá»ng vá»i những khoản nợ lá»n bằng 10 lần GDP, ÄÆ°a Äất nÆ°á»c nà y rÆ¡i và o tình trạng "phá sản". Äây là cuá»c khủng hoảng tá»i tá» nhất Äá»i vá»i Iceland từ trÆ°á»c Äến nay.[20] Cuá»c khủng hoảng vá» tà i chÃnh nà y cÅ©ng là m sụp Äá» chÃnh phủ liên minh tại Iceland và dá»± kiến trong nÄm 2009, kinh tế nÆ°á»c nà y sẽ tÄng trÆ°á»ng -9,6%.[21] GDP Äã có sá»± tÄng trÆ°á»ng trá» lại và o nÄm 2011, và Äã giúp thúc Äẩy má»t xu hÆ°á»ng giảm dần cho tá»· lá» thất nghiá»p. Thâm hụt ngân sách của chÃnh phủ Äã giảm từ 9,7% GDP trong nÄm 2009 và 2010 xuá»ng 0,2% GDP trong nÄm 2014 [22]; tá»· lá» nợ / GDP của chÃnh phủ dá»± kiến sẽ giảm xuá»ng dÆ°á»i 60% và o nÄm 2018 từ mức tá»i Äa là 85% và o nÄm 2011 [23]. Sá»± tÄng trÆ°á»ng của ná»n kinh tế của Iceland thá»i gian gần Äây Äã Äược nhìn nháºn nhÆ° má»t câu chuyá»n thà nh công vá» sá»± há»i phục kinh tế nhanh chóng sau khủng hoảng á» châu Ãu [24].
Các ngà nh kinh tế sá»a
Các sản phẩm nông nghiá»p chủ yếu của Iceland là khoai tây, củ cải, rau xanh trá»ng trong nhà kÃnh, thá»t cừu, bÆ¡ sữa và cá. Kinh tế Iceland phụ thuá»c rất lá»n và o ngà nh Äánh bắt và chế biến cá. Cá chiếm tá»i 40% tá»ng sản phẩm xuất khẩu của Iceland và cung cấp 8% viá»c là m cho ngÆ°á»i dân nÆ°á»c nà y. Kinh tế Iceland rất dá» bá» tá»n thÆ°Æ¡ng do sản lượng cá Äánh bắt Äược hà ng nÄm giảm dần và do giá cả loại sản phẩm nà y cÅ©ng nhÆ° các tà i nguyên khác của Iceland là nhôm và sắt silicon trên thá» trÆ°á»ng thế giá»i giảm sút. Thá»i gian gần Äây, chÃnh phủ Iceland tiến hà nh Äa dạng hóa và tá»± do hóa ná»n kinh tế nhằm là m giảm sá»± phụ thuá»c và o ngà nh Äánh bắt cá của nÆ°á»c nà y, Äảm bảo cho sá»± tÄng trÆ°á»ng kinh tế bá»n vững hÆ¡n. Sản xuất công nghiá»p và các ngà nh công nghá» hiá»n Äại nhÆ° dá»ch vụ phần má»m, dá»ch vụ tà i chÃnh, công nghá» sinh há»c Äược Äẩy mạnh. Thá» trÆ°á»ng chứng khoán của Iceland Äược thà nh láºp và o nÄm 1985. Là má»t nÆ°á»c thÆ°a dân á» phÃa bắc vá»i rất nhiá»u cảnh quan thiên nhiên phong phú, Iceland Äang phát triá»n mạnh ngà nh du lá»ch, Äặc biá»t là du lá»ch sinh thái. Tá» trá»ng các ngà nh của kinh tế Iceland nhÆ° sau: nông nghiá»p chiếm 8,4%, công nghiá»p chiếm 15,6% và dá»ch vụ chiếm 76% GDP[25].
Ngoại thÆ°Æ¡ng chiếm khoảng 40% tá»ng thu nháºp từ xuất khẩu hà ng hóa, chiếm 7% lá»±c lượng lao Äá»ng, là m viá»c chủ yếu trong nghá» Äánh bắt cá và công nghiá»p chế biến cá. NÄm 2006, xuất khẩu của Iceland Äạt 3.587 tá» USD, chủ yếu là cá và các sản phẩm từ cá (chiếm tá»ng cá»ng 70%), các sản phẩm từ Äá»ng váºt, nhôm, má»t sá» khoảng sản khác nhÆ° sắt silicon, diatomite. Các thá» trÆ°á»ng xuất khẩu chÃnh của Iceland là VÆ°Æ¡ng quá»c Liên hiá»p Anh và Bắc Ireland (17,9%), Äức (16,4%), Hà Lan (13%), Mỹ (8,1%), Tây Ban Nha (7,7%), Äan Mạch (4,3%).
Nháºp khẩu của Iceland nÄm 2006 Äạt 5.189 tá» USD, cao hÆ¡n nhiá»u so vá»i xuất khẩu. Các sản phẩm mà Iceland nháºp khẩu chủ yếu là máy móc, thiết bá», dầu má», thá»±c phẩm, vải. Iceland nháºp khẩu các sản phẩm trên từ các nÆ°á»c là Äức (13,4%), Mỹ (9,1%), Thụy Äiá»n (8,6%), Äan Mạch (7,3%), Na Uy (7,2%), VÆ°Æ¡ng quá»c Liên hiá»p Anh và bắc Ireland (5,9%), Trung Quá»c (5,3%), Hà Lan (5%)...
Công nghiá»p luyá»n nhôm là ngà nh công nghiá»p sá» dụng nÄng lượng quan trá»ng nhất tại Iceland và hiá»n tại Äang có 3 nhà máy Äang Äi và o hoạt Äá»ng là nhà máy Rio Tinto Alcan, Nordurál và Alcoa.
Công nghiá»p sản xuất trang thiết bá» cho tà u thủy và công nghiá»p chế biến cá phát triá»n, trÆ°á»c hết phục vụ cho nhu cầu trong nÆ°á»c. Các thiết bá» tà u Äánh cá do Iceland sản xuất Äược xuất khẩu rá»ng rãi trên thá» trÆ°á»ng thế giá»i bao gá»m tà u Äánh cá có lÆ°á»i kéo.
Iceland có rất nhiá»u sông suá»i, thác nÆ°á»c và má»t nguá»n Äá»a nhiá»t khá»ng lá» dÆ°á»i lòng Äất. Những nguá»n nÄng lượng nà y Äã cung cấp 99% sản lượng Äiá»n cho Iceland. Nguá»n nhiá»t Äá» sÆ°á»i ấm của Iceland Äược lấy trá»±c tiếp từ những nguá»n Äá»a nhiá»t dá»i dà o trong lòng Äất nên giá thà nh rất rẻ. Iceland gần nhÆ° không phải Äá»t các loại nhiên liá»u hóa thạch gây ô nhiá» m môi trÆ°á»ng nà o nhÆ° than hay khà Äá»t nên là má»t trong những Äất nÆ°á»c sạch nhất thế giá»i. Nesjavellir là dá»± án nhiá»t Äiá»n lá»n nhất tại Iceland, trong khi Äáºp Kárahnjúkar là nhà máy thủy Äiá»n lá»n nhất tại nÆ°á»c nà y.
Diá»n tÃch Äất có thá» trá»ng trá»t Äược chiếm 19% diá»n tÃch cả nÆ°á»c, nhÆ°ng diá»n tÃch Äược canh tác chá» chiếm 1% diá»n tÃch cả nÆ°á»c, chủ yếu là trá»ng cá» và chÄn nuôi, và hà ng nÄm chá» canh tác Äược từ 4-5 tháng. Iceland có khoảng 4.700 nông trại cỡ trung bình là 1.200 ha, trong Äó 85% là thuá»c tÆ° nhân và khoảng 4,8% lá»±c lượng lao Äá»ng là m viá»c trong khu vá»±c nông nghiá»p.
Giao thông sá»a
Giao thông á» Iceland chá»u ảnh hÆ°á»ng của nhiá»u nhân tá» nhÆ° Äá»a hình gá» ghá», Äiá»u kiá»n khà háºu phức tạp. Iceland hiá»n nay là má»t trong sá» Ãt quá»c gia và vÅ©ng lãnh thá» vẫn chÆ°a có ÄÆ°á»ng sắt, mặc dù má»t dá»± án xây dá»±ng ÄÆ°á»ng sắt Äang Äược triá»n khai lần Äầu tiên giữa KeflavÃk và ReykjavÃk. Iceland có tá»ng cá»ng 13.034 km ÄÆ°á»ng bá», viá»c xây dá»±ng ÄÆ°á»ng sá Äược bắt Äầu và o nÄm 1900 và xúc tiến mạnh trong nÄm 1980. Các dá»ch vụ ÄÆ°á»ng biá»n và ÄÆ°á»ng hà ng không kết ná»i Iceland vá»i các nÆ°á»c khác trong khu vá»±c, gá»m châu Ãu và Bắc MÄ©. Và o nÄm 1999, Iceland có tá»ng cá»ng 86 sân bay. Hãng hà ng không quá»c gia Iceland, Icelandair là má»t trong những nÆ¡i cung cấp nhiá»u viá»c là m nhất tại nÆ°á»c nà y.
Tiá»n tá» sá»a
Äá»ng tiá»n chÃnh thức Äược sá» dụng tại Iceland là Äá»ng Króna hay krónur (Ãslensk króna, viết tắt là ISK). Má»t króna bằng 100 xu (aurar hay eyrir). Các má»nh giá tiá»n xu là 1, 5, 10, 50 và 100 króna, còn các má»nh giá tiá»n giấy là 500, 1000, 2000 và 5000 króna. Tá»· giá há»i Äoái giữa Dollar Mỹ và Äá»ng króna là 1 USD/70.195 króna (nÄm 2006). Tá»· lá» lạm phát nÄm 2006 là 6,8%. Iceland có thá» sẽ gia nháºp nhóm các nÆ°á»c sá» dụng Äá»ng tiá»n chung châu Ãu euro trong tÆ°Æ¡ng lai, mặc dù không phải là má»t thà nh viên của Liên minh châu Ãu.
VÄn hóa sá»a
Những tác phẩm vÄn há»c kinh Äiá»n của Iceland là các truyá»n dân gian (sagas), Äó là các bá» sá» thi bằng vÄn xuôi Äược viết và o thá»i kỳ ngÆ°á»i Äá»nh cÆ° Äến Iceland. Ná»i tiếng nhất là tác phẩm Njáls saga, ká» vá» má»t má»i háºn thù truyá»n kiếp và hai tác phẩm Grænlendinga saga và EirÃks saga ká» vá» những chuyến phiêu lÆ°u khám phá và di cÆ° Äến Greenland và Vinland (nay là Newfoundland). Egils saga, Laxdæla saga, Grettis saga, GÃsla saga và Gunnlaugs saga ormstungu cÅ©ng rất ná»i tiếng trong các truyá»n dân gian của Iceland. Äất nÆ°á»c nà y cÅ©ng sản sinh ra nhiá»u nhà vÄn ná»i tiếng nhÆ° Halldór Laxness, Guðmundur Kamban, Tómas Guðmundsson, DavÃð Stefánsson, Jón Thoroddsen, Guðmundur G. HagalÃn, Ãórbergur Ãórðarson và Jóhannes úr Kötlum. Halldór Laxness là nhà vÄn Äầu tiên của Iceland Äoạt giải thÆ°á»ng Nobel VÄn há»c và o nÄm 1955.
Kiến trúc á» Iceland chá»u ảnh hÆ°á»ng lá»n của kiến trúc Scandinavia. Khi những ngÆ°á»i dân Viking di cÆ° Äến Iceland, há» không thá» tìm Äược nhiá»u gá» Äá» là m nhà vì Iceland có rất Ãt rừng cây gá», do váºy há» Äã sáng tạo ra kiá»u nhà cá», má»t nét kiến trúc rất Äặc sắc của Iceland. Những ngôi nhà cá» ngà y nay nằm chủ yếu á» thôn quê và không còn Äược xây dá»±ng tiếp nữa, má»t sá» trá» thà nh Äá»a Äiá»m tham quan cho du khách. Tại các thà nh phá» lá»n nhÆ° thủ Äô ReykjavÃk, kiến trúc hiá»n Äại chiếm Æ°u thế, tuy nhiên vẫn xen lẫn nhiá»u công trình mang kiến trúc cá» nhÆ° các nhà thá».
Ãorramatur là món Än dân tá»c của Iceland, thÆ°á»ng Äược Än và o tháng 1 và tháng 2 Äá» tÆ°á»ng nhá» tá» tiên. Món Än nà y gá»m rất nhiá»u những thà nh phần khác nhau. Má»t sá» món Än khác rất phá» biến á» Iceland là Hákarl (thá»t cá máºp Äá» lâu), graflax (cá há»i Æ°á»p muá»i vá»i cây thì là ), hangikjöt (thá»t cừu hun khói), slátur (xúc xÃch là m từ ruá»t cừu), skyr (má»t thức uá»ng là m từ sữa thÆ°á»ng kèm theo quả viá»t quất và o mùa hè nhÆ° má»t món tráng miá»ng).
Iceland là má»t quá»c gia của những con ngÆ°á»i khá»e mạnh. Thanh thiếu niên Iceland tham gia rất nhiá»u các hoạt Äá»ng thá» thao nhÆ° bóng Äá, Äiá»n kinh, bóng rá». Các môn thá» thao khác nhÆ° golf, tennis, bÆ¡i, cá» vua, cưỡi ngá»±a cÅ©ng hết sức phá» biến. Cá» vua là má»t thú tiêu khiá»n Äược yêu thÃch của tá» tiên Viking của ngÆ°á»i Iceland. NÆ°á»c nà y có rất nhiá»u kiá»n tÆ°á»ng cá» vua nhÆ° Friðrik Ãlafsson, Jóhann Hjartarson, Margeir Pétursson, và Jón Arnason. GlÃma là má»t môn váºt cá» khá»i nguá»n từ thá»i kỳ xa xÆ°a của nÆ°á»c nà y. BÆ¡i và cưỡi ngá»±a rất Äược yêu thÃch tại Iceland. Và môn golf Äược 1/8 dân sá» nÆ°á»c nà y chÆ¡i. Bóng ném Äược coi là môn thá» thao quá»c gia á» Iceland và Äá» tuyá»n bóng ném Iceland Äược xếp hạng cao trên thế giá»i. Äá»i tuyá»n bóng Äá nữ của nÆ°á»c nà y cÅ©ng nằm trong nhóm tá»t nhất thế giá»i. Bên cạnh Äó, còn có má»t sá» môn thá» thao mạo hiá»m khác nhÆ° leo núi cÅ©ng Äược Æ°a chuá»ng. Äá»i tuyá»n bóng Äá quá»c gia Iceland lần Äầu tiên tham dá»± Euro 2016 và Äã gây bất ngá» lá»n khi lá»t và o tứ kết của giải á» ngay lần Äầu tham dá»±.
Phong tục táºp quán sá»a
Iceland là má»t trong những nÆ°á»c bình Äẳng vá» giá»i tÃnh nhất thế giá»i, rất nhiá»u phụ nữ Iceland là m viá»c á» những vá» trà lãnh Äạo trong chÃnh phủ và các doanh nghiá»p. Sau khi lấy chá»ng, phụ nữ Iceland giữ nguyên tên há» của mình. Iceland có má»t bá» luáºt rất khắt khe Äá» bảo vá» quyá»n trẻ em. Những hà nh vi ngược Äãi thân thá» hay tinh thần của trẻ em Äá»u bá» trừng phạt rất nghiêm khắc, tháºm chà có thá» bá» bá» tù. Iceland có tá» lá» ngÆ°á»i dân sá» dụng internet cao nhất thế giá»i[26].
Iceland cÅ©ng là má»t trong những nÆ°á»c có thái Äá» cá»i má» vá»i ngÆ°á»i Äá»ng tÃnh nữ, Äá»ng tÃnh nam, song tÃnh và chuyá»n giá»i nhất thế giá»i, vì có liên quan Äến vÄn hóa vá»i những nÆ°á»c Bắc Ãu khác nhÆ° Na Uy, Thụy Äiá»n, Äan Mạch (cả ba nÆ°á»c Äá»u thuá»c khá»i Scandinavia). Luáºt kết hợp dân sá»± Äã Äược hợp pháp hóa tại nÆ°á»c nà y và o nÄm 1996. Và o nÄm 2010, Iceland Äã trá» thà nh quá»c gia thứ 9 trên thế giá»i và là quá»c gia thứ 7 tại châu Ãu gia nháºp nhóm quá»c gia cho phép hôn nhân Äá»ng tÃnh.
NgÆ°á»i Iceland rất tá»± hà o vá» Äất nÆ°á»c mình. Há» tá»± hà o vá» di sản vÄn hóa Viking Äược thừa hÆ°á»ng và ngôn ngữ riêng của há», tiếng Iceland. NgÆ°á»i dân Iceland rất quan tâm Äến viá»c bảo vá» truyá»n thá»ng vÄn hóa và ngôn ngữ của mình. Những lá» há»i phá» biến á» Iceland là Ngà y Quá»c khánh và o ngà y 17 tháng 6 Äá» ká» niá»m ngà y Iceland già nh Äá»c láºp dân tá»c nÄm 1944, lá» há»i Sumardagurinn fyrsti Äược tá» chức ngà y Äầu tiên của mùa hè và lá» há»i Sjómannadagurinn Äược tá» chức và o má»i tháng 6 Äá» nhá» Æ¡n những chuyến vượt biá»n của tá» tiên Äến Iceland.
Tôn giáo sá»a
Hiến pháp của Iceland quy Äá»nh quyá»n tá»± do tôn giáo, mặc dù Giáo há»i Luther là nhà thá» nhà nÆ°á»c. Trong nÄm 2013, dân sá» Iceland Äược chia thà nh các nhóm tôn giáo nhÆ° sau:
- 76,18% là tÃn hữu Giáo há»i Luther Iceland
- 11,33% là tÃn hữu của các giáo phái Kitô giáo khác
- 5.91% hoặc 5,16% không theo tôn giáo nà o
- 1.42% là tÃn Äá» các tôn giáo ngoà i Kitô giáo.
Iceland là quá»c gia thế tục nhÆ° các quá»c gia Bắc Ãu khác. Sá»± ảnh hÆ°á»ng của tôn giáo Äến chÃnh trá» là rất thấp.[27]
Du lá»ch sá»a
Những nÄm gần Äây, Iceland ngà y cà ng trá» nên thu hút khách du lá»ch quá»c tế. Là má»t nÆ°á»c Bắc Ãu dân cÆ° thÆ°a thá»t, Iceland có nhiá»u quang cảnh thiên nhiên tÆ°Æ¡i Äẹp nhÆ° những vùng Äá»ng cá» yên bình rá»ng lá»n á» thôn quê, những dãy núi cao, những sông bÄng lá»n hay những thác nÆ°á»c hùng vÄ©. Tại Iceland, khách du lá»ch có thá» tham gia loại hình nghá» dưỡng suá»i nÆ°á»c nóng. Iceland có rất nhiá»u các dòng suá»i nÆ°á»c khoáng nóng chứa nhiá»u khoáng chất có lợi cho sức khá»e. Du lá»ch sinh thái vá»i những hoạt Äá»ng nhÆ° leo núi, trượt tuyết, cưỡi ngá»±a cÅ©ng rất Äược Æ°a chuá»ng.
Hình ảnh vá» Iceland sá»a
Tá»± nhiên sá»a
-
Thác nÆ°á»c Dettifoss
-
Äảo GrÃmsey
-
Thác nÆ°á»c Selfoss
-
Cảnh biá»n á» Vestmannaeyjar
-
Suá»i nÆ°á»c nóng phun á» Gaysir
-
Gulfoss và o mùa hạ
-
Thác nÆ°á»c Kalfárvellir á» Snæfellsnes
-
Khung cảnh ỠSkorradalsvatn
Các thà nh phá» lá»n sá»a
-
Phá» Austurstræti tại thủ Äô ReykjavÃk
-
Má»t góc phá» á» ReykjavÃk
-
Quang cảnh nhìn từ trên cao ReykjavÃk
-
Má»t vÆ°á»n cây á» Akureyri
-
Quang cảnh thà nh phỠAkureyri
-
Nhà thá» tại thà nh phá» HusavÃk
-
Thà nh phá» ReykjavÃk vá» Äêm
Xếp hạng quá»c tế sá»a
- Xếp thứ 24/190 quá»c gia theo dữ liá»u nÄm 2010 của Ngân hà ng Thế giá»i[28] và thứ 21/183 quá»c gia vá» GDP bình quân Äầu ngÆ°á»i theo thá»ng kê nÄm 2011 của Quỹ Tiá»n tá» Quá»c tế.[29]
- Xếp thứ 14/187 quá»c gia vá» chá» sá» phát triá»n con ngÆ°á»i.[30]
- Xếp thứ 27/179 nÆ°á»c và vùng lãnh thá» vá» tá»± do kinh tế nÄm 2012 theo Heritage[31]
- Xếp thứ 1/163 nÆ°á»c vá» Chá» sá» Nháºn thức Tham nhÅ©ng và o nÄm 2006 của Tá» chức Minh bạch Quá»c tế (Xem Danh sách các nÆ°á»c theo xếp hạng tham nhÅ©ng nÄm 2006)
Xem thêm sá»a
Chú thÃch sá»a
- ^ Icelandic pronunciation: [Ëistlant]
Tham khảo sá»a
- ^ âÃsland er minna en talið varâ (bằng tiếng Iceland). RÃV. ngà y 26 tháng 2 nÄm 2015. Truy cáºp ngà y 10 tháng 3 nÄm 2015.
- ^ âPopulation by country of citizenship, sex and age ngà y 1 tháng 1 nÄm 1998â2016â. ReykjavÃk, Iceland: Statistics Iceland. Truy cáºp ngà y 27 tháng 1 nÄm 2017.
- ^ âConstitution of Icelandâ. Government of Iceland. Truy cáºp ngà y 14 tháng 10 nÄm 2014. Section VI deals with religion and Article 62 states "The Evangelical Lutheran Church shall be the State Church in Iceland and, as such, it shall be supported and protected by the State". In English this church is commonly called the Church of Iceland.
- ^ a b c d âIcelandâ. International Monetary Fund.
- ^ â2016 Human Development Reportâ (PDF). United Nations Development Programme. 2016. Truy cáºp ngà y 21 tháng 3 nÄm 2017.
- ^ âGini coefficient of equivalised disposable income (source: SILC)â. Eurostat Data Explorer. Truy cáºp ngà y 7 tháng 1 nÄm 2013.
- ^ Iceland: land of fire and ice, Keith Wilson, Geographical Ltd
- ^ âNghiên cứu lá»ch sá»â. Viá»n Sá» há»c.
- ^ Khánh Huy (10 tháng 10 nÄm 2017). âBÄng Äảo có dân sá» chÆ°a bằng 1/20 Hà Ná»i già nh vé dá»± World Cup 2018â. VTC. Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 21 tháng 3 nÄm 2018.
- ^ Anh Minh (27 tháng 3 nÄm 2015). âBÄng Äảo - nÆ¡i yêu tinh không phải trò Äùaâ. VNExpress. Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 21 tháng 3 nÄm 2018.
- ^ Eldjám, Kristján (1949). "Fund af romerske mønter pÃ¥ Island". Nordisk Numismatisk à rsskrift: 4â7.
- ^ Liber de Mensura Orbis Terrae.
- ^ âTheo CIA - The World Factbook - Äá»a lý Icelandâ. Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 18 tháng 5 nÄm 2020. Truy cáºp ngà y 30 tháng 7 nÄm 2007.
- ^ (tiếng Anh) Sông bÄng á» Iceland
- ^ âCIA - The World Factbook, Äá»a lý Icelandâ. Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 18 tháng 5 nÄm 2020. Truy cáºp ngà y 30 tháng 7 nÄm 2007.
- ^ âPopulations by religious and life stance organizations 1998â2016â. ReykjavÃk, Iceland: Statistics Iceland. Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 13 tháng 9 nÄm 2019. Truy cáºp ngà y 3 tháng 3 nÄm 2018.
- ^ a b âCIA - The World Factbook - Con ngÆ°á»i Icelandâ. Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 18 tháng 5 nÄm 2020. Truy cáºp ngà y 30 tháng 7 nÄm 2007.
- ^ Wikipedia tiếng Anh - Danh sách các quá»c gia theo tá»c Äá» gia tÄng dân sá»
- ^ âÄiá»u kiá»n sá»ng á» Iceland tá»t nhất thế giá»iâ. Báo Tiá»n Phong Onine. Truy cáºp ngà y 1 tháng 2 nÄm 2012.
- ^ âIceland inflation soars to 17.1%â. BBC NEWS. Truy cáºp ngà y 3 tháng 3 nÄm 2012.(tiếng Anh)
- ^ âIceland: Cracks in the crustâ. The Economist. Truy cáºp ngà y 3 tháng 3 nÄm 2012.(tiếng Anh)
- ^ âHagstofa Ãslands. Helstu hagstærðir hins opinbera 1980â2014â (bằng tiếng Iceland). Statistics Iceland. Truy cáºp ngà y 25 tháng 5 nÄm 2015.
- ^ âStefna à lánamálum rÃkisins 2015â2018â (PDF) (bằng tiếng Iceland). Ministry of Finance and Economic Affairs. Truy cáºp ngà y 25 tháng 5 nÄm 2015. TrÃch dẫn Stefnter að þvà að lækka heildarskuldir á tÃmabilinu þannig að þær verði undir 60% af VLF à árslok 2018.
- ^ Forelle, Charles (ngà y 19 tháng 5 nÄm 2012). âIn European Crisis, Iceland Emerges as an Island of Recoveryâ. Wall Street Journal.
- ^ âCIA - The World Factbook Kinh tế Icelandâ. Bản gá»c lÆ°u trữ ngà y 18 tháng 5 nÄm 2020. Truy cáºp ngà y 30 tháng 7 nÄm 2007.
- ^ Tá» lá» sá» dụng internet của các nÆ°á»c trên thế giá»i
- ^ âUniversity of Michigan News Serviceâ. Truy cáºp 18 tháng 2 nÄm 2015.
- ^ GDP per capita (current US$) The World Bank. Dữ liá»u 2010. Truy cáºp 21 tháng 12, 2011.
- ^ World Economic Outlook Database-September 2011 - Quỹ Tiá»n tá» Quá»c tế. Dữ liá»u 2011. Truy cáºp 6 tháng 1 nÄm 2012.
- ^ âHuman Development Report 2011 - Human development statistical annexâ (PDF). HDRO (Human Development Report Office United Nations Development Programme. tr. 127â130. Truy cáºp ngà y 2 tháng 11 nÄm 2011.
- ^ Xếp hạng chá» sá» tá»± do kinh tế LÆ°u trữ 2017-09-16 tại Wayback Machine. Truy cáºp 3 tháng 3, 2012.
Liên kết ngoà i sá»a
Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phÆ°Æ¡ng tiá»n truyá»n tải vá» Iceland. |