Schleswig-Holstein
- Bà i nà y viết vá» bang Schleswig-Holstein của nÆ°á»c Cá»ng hòa Liên bang Äức. Xem các nghÄ©a khác tại Schleswig-Holstein (Äá»nh hÆ°á»ng)
Cá» bang | Huy hiá»u bang |
---|---|
Cá» vạch ngang | Huy hiá»u lá»n |
Sá» liá»u cÆ¡ bản | |
Thủ phủ: | Kiel |
Diá»n tÃch: | 15.799,38 km² |
Dân sá»: | 2,814 triá»u (31/10/2013) |
Máºt Äá» dân sá»: | 178 ngÆ°á»i / km² |
GDP  - Tá»ng cá»ng  - Tá»· lá» trong GDP Äức |
84,02 tỷ EUR(2014)[1]  tỠ⬠|
Nợ trên Äầu ngÆ°á»i: | |
Nợ tá»ng cá»ng: | 31,359 tá»· EUR (31/12/2012) |
ISO 3166-2: | DE-SH |
Trang Web chÃnh thức: | schleswig-holstein.de |
ChÃnh trá» | |
Thủ hiến: | Torsten Albig (SPD) |
ChÃnh phủ: | SPD, Äảng Xanh, SSW |
Phân chia sá» ghế trong quá»c há»i tiá»u bang (69 ghế): |
|
Bầu cá» lần cuá»i: | Ngà y 6 tháng 5 nÄm 2012 |
Bầu cá» lần tá»i: | 2017 |
Äại diá»n trong Há»i Äá»ng Liên bang | |
Sá» phiếu trong Há»i Äá»ng Liên bang Äức: | 4 |
Vá» trà trong nÆ°á»c Äức | |
Schleswig-Holstein (tiếng Äức: [ËÊleËsvɪç ËhÉlÊtaɪ̯n]; tiếng Äan Mạch: Slesvig-Holsten) là bang cá»±c Bắc của Cá»ng hoà Liên bang Äức. Thủ phủ của bang là Kiel. Thà nh phá» lá»n duy nhất tiếp theo là Lübeck. Bang nà y nằm giữa hai biá»n là biá»n Bắc và biá»n Ban TÃch, có diá»n tÃch 15.800 km², xếp thứ 12 trong 16 bang của Äức; dân sá» 2,8 triá»u, xếp thứ 9. Bang có nguá»n gá»c từ tá»nh Schleswig- Holstein thuá»c Phá» sau chiến tranh thế giá»i thứ 2. PhÃa Bắc giáp vùng Nam Äan Mạch của Äan Mạch, phÃa Nam giáp các bang Hamburg và Niedersachsen, phÃa Äông Nam giáp Mecklenburg-Vorpommern.
Äá»a lý sá»a
Vá» Äá»a lý, Schleswig-Holstein bao gá»m khu vá»±c phÃa Nam của bán Äảo Jylland và má»t phần của hạ du Bắc Äức. Schleswig-Holstein Äược bao bá»c bá»i biá»n Bắc á» phÃa Tây, biá»n Baltic và bang Mecklenburg-Vorpommern á» phÃa Äông, Hamburg và Niedersachsen á» phÃa Nam,Äan Mạch á» phÃa Bắc. Thà nh phá» nhá» Nortorf nằm á» trung tâm Äá»a lý của Schleswig-Holstein.
á» góc Äá» lá»ch sá», Schleswig-Holstein bao gá»m phần phÃa Nam của Công quá»c Schleswig, thà nh phá» Hanse Lübeck và hai công quá»c Holstein và Lauenburg. Sông Eider và sông Levensau phân chia ranh giá»i giữa các công quá»c Schleswig và Holstein cho tá»i nÄm 1806 hay là 1864 (Chiến tranh Äức-Äan Mạch) là biên giá»i phÃa Bắc của Äế quá»c La Mã Thần thánh hay Liên minh các quá»c gia Äức. Sau khi tá»nh Schleswig-Holstein của Phá» Äược thà nh láºp từ hai công quá»c Schleswig và Holstein và o nÄm 1870 thì Công quá»c Lauenburg Äược nháºp và o thà nh 1 huyá»n của tá»nh nà y. Chiếu theo "Luáºt vá» Äại Hamburg và các Äiá»u chá»nh khu vá»±c", và o nÄm 1937, các khu vá»±c sau Äược nháºp và o tá»nh Schleswig-Holstein: Pháo Äà i Lübeck (huyá»n Eutin) của Nhà nÆ°á»c Cá»ng hoà Oldenburg, thà nh phá» Hanse Lübeck và các khu vá»±c Äược sáp nháºp và o Hamburg trÆ°á»c Äây là Geesthacht, GroÃhansdorf và Schmalenbeck. Äá»i lại, các thà nh phá» của Holstein gá»m Altona (lúc Äó là thà nh phá» lá»n nhất Holstein) và Wandsbek cÅ©ng nhÆ° nhiá»u là ng xã khác, gá»m cả Blankenese Äược nháºp và o Hamburg.
Äá»a hình sá»a
Từ Tây sang Äông, Äá»a hình của Schleswig-Holstein Äược phân chia ra thà nh các vùng Äầm lầy, vùng cát cao, vùng cát thấp và vùng Äá»i Schleswig-Holstein (còn gá»i là vùng Äá»i miá»n Äông). Äá»a hình nà y cÅ©ng nhÆ° các vùng cát là Äá»a hình bÄng tÃch Äược tạo ra trong Ká»· BÄng hà cuá»i cùng. PhÃa Äông có Äảo Flemarn là vùng bÄng tÃch Äược tạo ra trong Ká»· BÄng hà cuá»i cùng. Sông lá»n nhất của bang là sông Eider, Äiá»m cao nhất là núi Bungsberg (168m).
Bá» biá»n phÃa Tây Äược Äặc trÆ°ng bằng bãi triá»u (Wattenmeer), trong Äó hÆ°á»ng Bắc có bán Äảo Eiderstedt vÆ°Æ¡n ra biá»n, Äược bao bá»c bá»i quần Äảo Nordfriesische Inseln cùng vô sá» cù lao bên ngoà i. Cho tá»i nay, các Äá»a danh gá»i theo cách phân chia các khu vá»±c hà nh chÃnh cÅ© nhÆ° Wiedingharde và Bökingharde (khu Wieding và khu Böking) vẫn Äược sá» dụng Äá» Äặt tên cho các công sá». PhÃa Nam của vùng nà y là vùng Nordergoesharde vá»i má»t phần thuá»c Äá»a hình bãi cát, vùng Sudergoesharde là vùng Äá»a hình bãi cát. Thuá»c Äá»a hình Äảo và cù lao có các Äảo Helgoland.
PhÃa Nam của vùng Nordfriesland, giữa hai cá»a sông Eider và Elbe là vùng Äầm lầy (Marschland), Äược hình thà nh từ vùng Äầm lầy Bắc Norderdithmarsch và vùng Äầm lầy Nam Süderdithmarsch. Tiếp theo là vùng Äầm lầy Erbmarschen bao gá»m Äầm lầy Wilstermarsch và Kremper Marsch. Bá» biá»n phÃa Äông cÅ©ng rất phì nhiêu, Äược phân chia ra thà nh các bán Äảo Angeln, Schwansen, Dänischer Wohld và Wagrien bá»i các vá»nh lá»n nhá». Các vùng Äất bao quanh các há» á» Holstein Äược gá»i là vùng Thuỵ SÄ© của Holstein (Trong thế ká»· 19 thá»i Äại Lãng mạn Thụy SÄ© tượng trÆ°ng cho vùng Äất thÆ¡ má»ng, phong cảnh Äẹp mắt). Vùng Äá»i Hüttener Berge nằm trong lục Äá»a và giáp vá»i vùng cát. Vùng cát do Äất Äai Ãt phù hợp cho canh tác nên Äược khai phá muá»n hÆ¡n. Những ná» lá»±c khai hoang vùng cát và Äầm lầy và o thế ká»· XVIII có thá» xem là Äã thất bại. Äặc biá»t á» Äây cần nhắc tá»i vùng cát Schleswigsche Geest trên 1 dải Äất hẹp Äã sá»m giữ vai trò quan trá»ng cho giao thông giữa vùng Schlei và Eider vá»i SüÄergoesharde và vùng Stapelholm. Gần Neumünster có vÆ°á»n thiên nhiên Naturpark Aukrug. PhÃa Äông Hamburg là vùng Stormarn mà phần phÃa Tây là huyá»n Stormarn. So vá»i các bang khác thì bang Schleswig-Holstein là bang nghèo rừng, bá»i rừng á» Äây chá» che phủ 10% diá»n tÃch.
-
Khai phá Äất phÃa trong Äê vùng Beltringharde Koog á» bá» biá»n phÃa Tây
-
Phong cảnh vùng Äất thấp trên bán Äảo Eiderstedt
-
Phong cảnh Äặc trÆ°ng á» Aukrug
-
Vùng Äá»i Äông Holstein nhìn từ núi Bungsberg
Các vùng miá»n sá»a
- Angeln
- Dänischer Wohld
- Dithmarschen
- Eiderstedt
- Holsteinische Schweiz
- Holsteinische Elbmarschen
- Herzogtum Lauenburg
- Nordflesland
- Prohster
- Schleswigsche Geest
- Schwansen
- Kreis Ostholstein
- Steinburg
- Stormarn
- Wagrien
- Mitelholstein
Bảo tá»n thiên nhiên và cảnh quan sá»a
VÆ°á»n quá»c gia Nationalpark Schleswig-Holsteinisches Wattenmeer là vÆ°á»n lá»n nhất á» Trung Ãu, cÅ©ng Äược xem phần nà o là khu dá»± trữ sinh quyá»n. Ngoà i ra, các khu bảo tá»n thiên nhiên "Hohes Elbufer zwischen Tesperhude und Lauenburg" và "Lauenburger Elbvorland" vá»i Äặc Äiá»m là vùng lõi cÅ©ng chiếm má»t phần nhá» của khu dá»± trữ sinh quyá»n sông Elbe Biosphärenreservat Flusslandschaft Elbe tại Schleswig-Holstein. Trong 80 nÄm qua bang Äã xác Äá»nh 189 khu bảo tá»n thiên nhiên. Ngoà i vÆ°á»n quá»c gia thì những khu nà y chiếm má»t diá»n tÃch là 2000 km², trong Äó có 1600 km² là biá»n và bãi triá»u. Các há»i bảo tá»n thiên nhiên chÄm sóc các khu bảo tá»n theo thoả thuáºn vá»i bang. Ngoà i ra còn có 6 vÆ°á»n thiên nhiên: Schlei, Hüttener Berge, Westensee, Aukrug, Holsteinische Schweiz, Lauenburgische Seen. Không có vÆ°á»n nà o trong sá» nà y á» biá»n hoặc bá» biá»n. Giáp ná»i vá»i vÆ°á»n thiên nhiên Lauenburgische Seen là khu dá»± trữ sinh quyá»n Schaalsee của bang Mecklenburg-Vorpommern. Má»t Äiá»u Äặc biá»t là khu bảo tá»n Äá»ng thá»±c váºt Haseldorfer Graureiherkolonie á» huyá»n Pinneberg. Äây là vùng sinh sản lá»n và quan trá»ng nhất của diá»c xám á» Schleswig-Holstein.
Dân cÆ° sá»a
Sá» liá»u sá»a
Schleswig-Holstein có 2,81 triá»u dân. Máºt Äá» dân sá» 179 ngÆ°á»i/km², Ãt hÆ¡n 1/5 so vá»i máºt Äá» dân sá» trung bình toà n liên bang. Kết cấu Äá» tuá»i và giá»i tÃnh tÆ°Æ¡ng ứng mặt bằng chung trong liên bang. Nữ có 45,7% kết hôn, 12,9% goá bụa và 6,4% ly hôn. Tá» lá» nà y á» nam là 47,7%; 2,6% và 5,4%. Dân cÆ° phân bá» không Äá»u theo vùng miá»n. Ngoà i các thà nh phá» trá»±c thuá»c bang thì khu vá»±c xung quanh Hamburg, Äặc biá»t là các huyá»n Pinneberg và Stormarn có máºt Äá» dân cÆ° cao; phần miá»n quê của Schleswig và huyá»n Dithmarschen thì máºt Äá» dân cÆ° so ra còn thÆ°a thá»t.
CÆ° dân gá»c sá»a
Dân cÆ° gá»c gác lá»ch sá» có nguá»n gá»c từ ngÆ°á»i Hạ Xắc-xông, Äng-lô, Giút-lan. Cho tá»i Thá»i kỳ Di cÆ° thì ngÆ°á»i Äng-lô còn Äá»nh cÆ° á» Bắc Schleswig-Holstein. Tên gá»i vùng Angeln (Äng-lô) còn chứng tá» Äiá»u nà y.Trong thá»i kỳ Viking thì ngÆ°á»i Äan Mạch Äá»nh cÆ° á» miá»n Trung và Äông của Schleswig, ngÆ°á»i Xắc-xông á» khu vá»±c Trung và Tây Nam của Holstein, các bá» tá»c của ngÆ°á»i Sla-vÆ¡ là Wagrier và Polaben á» miá»n Äông của Holstein và Lauenburg.
Các dân tá»c thiá»u sá» sá»a
á» Schleswig-Holstein có cá»ng Äá»ng thiá»u sá» ngÆ°á»i Äan Mạch (á» phần Äất Schleswig), ngÆ°á»i Fri-dÆ¡ (á» bá» biá»n Nordfriesland và trên các Äảo) và má»t cá»ng Äá»ng ngÆ°á»i thiá»u sá» truyá»n thá»ng Sinti và Roma (ngÆ°á»i Di-gan) táºp trung trÆ°á»c hết á» các thà nh phá» lá»n nhÆ° Kiel, Lübeck cÅ©ng nhÆ° vùng xung quanh Hamburg. Các dân tá»c thiá»u sá» nà y Äược sá»± bảo vá» Äặc biá»t theo Äiá»u 5 của Hiến pháp Bang Schleswig-Holstein. Tiếng của các dân tá»c thiá»u sá» cÅ©ng nhÆ° tiếng Äức thá» ngữ hạ du Äược Hiến chÆ°Æ¡ng châu Ãu vá» Tiếng thiá»u sá» và Äá»a phÆ°Æ¡ng bảo vá».
Những ngÆ°á»i di tản và những ngÆ°á»i bá» xua Äuá»i sá»a
Do Äặc Äiá»m dân sá» Ãt nên Schleswig-Holstein tiếp nháºn ngÆ°á»i di tản và những ngÆ°á»i bá» trục xuất trong và sau Chiến tranh Thế giá»i 2 nhiá»u nhất so vá»i các bang khác của Tây Äức. Những ngÆ°á»i nà y có gá»c gác á» Hinterpommern và Äông Phá». Do váºy, dân sá» từ 1944 Äến 1949 Äã tÄng thêm 1,1 triá»u ngÆ°á»i. Quá trình hoà nháºp của những ngÆ°á»i di tản Äã rất xung khắc, nhất là Ỡnhững vùng miá»n quê.
Di cÆ° từ nÆ°á»c khác sá»a
Do vá» trà Äá»a lý xa xôi và hẻo lánh cÅ©ng nhÆ° kinh tế phát triá»n còn yếu nên Schleswig-Holstein có thà nh phần ngÆ°á»i nÆ°á»c ngoà i Ãt nhất so vá»i các bang khác của Tây Äức (1999: 5,1%). Trong sá» 140.000 ngÆ°á»i nÆ°á»c ngoà i sá»ng á» Äây thì có 3/4 là ngÆ°á»i châu Ãu, trong Äó 22% trong tá»ng sá» ngÆ°á»i nÆ°á»c ngoà i Äến từ các nÆ°á»c thuá»c Liên minh châu Ãu. Cá»ng Äá»ng ngÆ°á»i nÆ°á»c ngoà i lón nhất gá»m 30.000 ngÆ°á»i Äến từ Thá» NhÄ© Kỳ, thứ 2 là ngÆ°á»i Ba Lan vá»i 15.400 ngÆ°á»i.
Lá»ch sá» sá»a
Quá trình Äá»nh cÆ° và sá»± ra Äá»i của Schleswig và Holstein sá»a
Những ngÆ°á»i là m nghá» sÄn bắn hái lượm Äã sinh sá»ng á» Schleswig-Holstein từ sau Thá»i kỳ BÄng hà cuá»i cùng. Khoảng từ nÄm 4000 trÆ°á»c Công Nguyên thì những ngÆ°á»i nông dân canh tác Äã tá»i vùng Äất nà y và Äã xây dá»±ng nên những công trình bằng Äá ghép (cá»± thạch) á» Äây và o khoảng thá»i gian từ 3500- 2800 trÆ°á»c Công Nguyên, tá»i nay có khoảng 100 công trình còn tá»n tại. Có thá» là từ Thá»i Äại Äá» Äá»ng Äã có tuyến ÄÆ°á»ng xuyên qua vùng Äất nà y, phục vụ cho viá»c buôn bán gia súc của các vùng chÄn nuôi á» Bắc Giút-lan, tuyến ÄÆ°á»ng nà y còn có tên gá»i là ÄÆ°á»ng Ochsenweg (ÄÆ°á»ng bò kéo). Trong Thá»i kỳ Di cÆ° Äã có rất nhiá»u cÆ° dân các tá»c ngÆ°á»i German rá»i bá» vùng Äất nà y. NhÆ° váºy, từ thế ká»· thứ 3 Äến thế ká»· thứ 5 thì ngÆ°á»i Angles á» vùng Äất có cùng tên gá»i á» phÃa Bắc của eo biá»n Schlei Äã rá»i bá» vùng Äất nà y tá»i Britannien và hợp nhất vá»i các tá»c ngÆ°á»i khác thà nh ngÆ°á»i Anglo-Saxon tạo nên nguá»n gá»c tên gá»i của nÆ°á»c Anh sau nà y. Thá»i kỳ nà y dân cÆ° á» Schleswig-Holstein rất thÆ°a thá»t.
Cho tá»i SÆ¡ kỳ Trung cá» Äã hình thà nh 4 cá»ng Äá»ng dân tá»c và ngôn ngữ: á» phần phÃa Bắc cho tá»i ÄÆ°á»ng ranh giá»i sông Eider- sông Treene- Eckernförde là ngÆ°á»i Giút-lan German và Äan Mạch Bắc German, á» phần phÃa Tây Bắc là ngÆ°á»i Fri-dÆ¡ Tây German từ thế ká»· thứ 7, á» phần phÃa Äông là ngÆ°á»i Abodrit Sla-vÆ¡; á» phần Tây Nam cho tá»i ÄÆ°á»ng ranh giá»i sông Eider- Kiel- Preetz- Eutin- sông Elbe là ngÆ°á»i Xắc-xông Tây German mà tá» tiên của há» là ngÆ°á»i Holsten là nguá»n gá»c tên gá»i của vùng Äất Holstein phÃa Nam. Sau là n sóng di cÆ° của ngÆ°á»i Äng-lô ra khá»i vùng Äất nà y thì ngÆ°á»i Äan Mạch và Giút-lan Äã xâm nháºp và o Äây á» phÃa Äông Nam. Há» Äã thiết láºp nên và o khoảng nÄm 770 thà nh phá» Harthabu là má»t trong những nÆ¡i buôn bán có ý nghÄ©a nhất á» SÆ¡ kỳ Trung cá» và xây dá»±ng há» thá»ng thà nh luỹ phòng thủ Danewerk Äá» chá»ng lại ngÆ°á»i Xắc-xông. Trong thá»i kỳ của các cuá»c chiến tranh Xắc-xông thì phần phÃa Nam của vùng Äất Äã rÆ¡i và o ảnh hÆ°á»ng của Pháp. Từ 768 Äến 811 thÆ°á»ng xuyên xảy ra sá»± Äá»i Äầu giữa vua Pháp vá»i Hoà ng Äế CÆ¡ Äá»c giáo Karl Äại Äế sau nà y và ngÆ°á»i Bắc German Äa thần giáo, do Äó há» thá»ng thà nh luỹ phòng thủ Danewerk cÅ©ng Äã Äược má» rá»ng. NÄm 811 thì má»t hiá»p Æ°á»c hoà bình Äã Äược ký kết, lấy sông Eider là m biên giá»i giữa VÆ°Æ¡ng quá»c Frank và Äan Mạch.
Cùng vá»i sá»± gia tÄng của quá trình Äá»nh cÆ° trong thế ká»· thứ 12 và 13 thì biên giá»i sông Eider Äã mất Äi ý nghÄ©a của ÄÆ°á»ng ranh giá»i, nhÆ°ng cho tá»i khi kết thúc của Äế quá»c La Mã Thần thánh và o nÄm 1806 hoặc tá»i nÄm 1864 vẫn là biên giá»i giữa Schleswig và Holtein. Cho tá»i khi ban hà nh Luáºt Công dân và o nÄm 1900 thì con sông nà y còn là biên giá»i Giút-lan bá»i vì á» Schleswig cho tá»i lúc Äó vẫn tuân thủ Luáºt Giút-lan của Äan Mạch. Từ nÄm 1111 thì á» hai bá» sông Eider Äã hình thà nh nên các công quá»c Schleswig và Holstein (khi Äó vẫn còn là lãnh Äá»a bá tÆ°á»c). Äá»ng thá»i giữa hai khu vá»±c luôn có các má»i quan há» chặt chẽ vá» chÃnh trá» và kinh tế.
Sá»± thá»ng trá» của dòng há» Schauenburg sá»a
Và o những nÄm Äầu của thế ká»· thứ 13 thì vua Äan Mạch Äã tìm cách sáp nháºp Holstein và o vÆ°Æ¡ng quá»c của mình. Sau những kết quả ban Äầu thì ông ta Äã gặp thất bại do sá»± phản kháng của các thân vÆ°Æ¡ng Bắc Äức á» tráºn Bornhöved.
Từ nÄm 1250, Liên minh Hanse Äã phát triá»n thà nh má»t yếu tá» kinh tế và quyá»n lá»±c quan trá»ng và Lübeck Äã trá» thà nh má»t trong những thà nh phá» quan trá»ng nhất Bắc Ãu. Từ nÄm 1286, lần Äầu tiên, Schleswig và Holstein Äã thá» hiá»n sá»± thá»ng nhất trên huy hiá»u, khi mà các bá tÆ°á»c Schauenburg Äược nháºn Schleswig là Äất phong tặng của Äan Mạch và Äã kết ná»i lãnh Äá»a miá»n Nam cùng công quá»c miá»n Bắc và o tay má»t thá»ng lÄ©nh. Và o thế ká»· thứ 14, sau khi các bá tÆ°á»c á» Holstein má» rá»ng Äược tầm ảnh hÆ°á»ng vá» phÃa Giút-lan, Nữ hoà ng Margrete I Äã già nh Äược sá»± bá quyá»n của Äan Mạch á» Schleswig. Song bà ta cÅ©ng phải chấp nháºn những yêu sách vá» sá» hữu của giá»i quý tá»c Holstein á» Schleswig.
Do có nhiá»u sá»± phân chia quyá»n thừa kế và tà i sản nên lá»ch sá» lãnh thá» của Schleswig và Holstein rất rắc rá»i. Tuy nhiên, triá»u Äại Schauenburg vẫn tạo láºp Äược má»t quyá»n thá»ng trá» á» Schleswig-Holstein. Do váºy, có thá» nói Schleswig-Holstein và o Háºu kỳ Trung cá» thá»±c tế là má»t lãnh thá» thá»ng nhất. NÄm 1474, từ Lãnh Äá»a bá tÆ°á»c Holstein Äã hình thà nh Công quá»c Holstein.
Sá»± bá quyá»n của Äan Mạch sá»a
NÄm 1460, sau sá»± diá»t vong của dòng há» Schauenburg thì giá»i hiá»p sÄ© á» Schleswig-Holstein Äã bầu trá»±c tiếp quá»c vÆ°Æ¡ng Äan Mạch Christian I của Nhà Oldenburg là m thá»ng lÄ©nh, ông ta là má»t ngÆ°á»i cháu trong há» của ngÆ°á»i cuá»i cùng của dòng há» Schauenburg là Adolf VIII. Hiá»p Æ°á»c Äược ký á» Ripen Äã xác Äá»nh cho các công quá»c là "vÄ©nh viá» n không bá» chia cắt", má»t dòng vÄn bản Äã bá» vi phạm ngay sau Äó. Quá»c vÆ°Æ¡ng Äan Mạch không tá»± cai trá» Schleswig và Holstein vá»i tÆ° cách của má»t quá»c vÆ°Æ¡ng mà là công tÆ°á»c của 2 vùng, khi mà Công quá»c Schleswig là vùng Äất phong của Äan Mạch trong lúc Công quá»c Holstein thuá»c vá» Äế quá»c La Mã Thần thánh của Dân tá»c Äức và là Äất phong của Äế chế.
Christian I và ngÆ°á»i kế vá» ngai vua của ông là quá»c vÆ°Æ¡ng Äan Mạch Äá»ng thá»i là thân vÆ°Æ¡ng Äức trong má»t Liên minh cá nhân. Sá»± bá quyá»n của Äan Mạch tá»n tại Äến nÄm 1864. Christian III Äã tiến hà nh cải cách giáo há»i vá»i Bá» quy tắc Giáo há»i của Johannes Bugenhagen. Ngay từ nÄm 1544, nhà vua Äã từ bá» Hiá»p Æ°á»c Ripen và chuyá»n giao má»t sá» phần của các công quá»c á» Schleswig-Holstein cho những ngÆ°á»i em trai cùng cha khác mẹ Johann và Adolf I, qua Äó mà các công quá»c Schleswig-Holstein-Gottorf và Schleswig-Holstein-Hadersleben ra Äá»i. NÄm 1564, con trai của ông là quá»c vÆ°Æ¡ng Fridrich II cÅ©ng Äã chuyá»n giao má»t sá» phần lãnh thá» của ông cho em trai Johann, qua Äó, má»t công quá»c tiếp theo á» Schleswig-Holstein ra Äá»i là Công quá»c Schleswig-Holtein-Sonderburg. Lần nà y thì các Äẳng cấp trong xã há»i Äã phản Äá»i sá»± vi phạm má»i Äá»i vá»i Hiá»p Æ°á»c Ripen và không phục tùng ông, do váºy mà công tÆ°á»c của Sonderburg Äã trá» thà nh ngÆ°á»i Äầu tiên trong sá» các lãnh chúa Äược chia quyá»n không có quyá»n thá»ng trá». Phần lãnh thá» của Sonderburg tiếp sau Äó bá» phân chia ra thà nh các tiá»u công quá»c. Công quá»c Hadersleben bá» xoá bá» và nÄm 1580 do không có ngÆ°á»i thừa kế. Công quá»c Schleswig-Holstein-Gottorf thì lại phát triá»n thà nh má»t yếu tá» quyá»n lá»±c vá» chÃnh trá» và vÄn hoá quan trá»ng. DÆ°á»i thá»i của các công tÆ°á»c Gottorf nhiá»u lâu Äà i Äã Äược xây dá»±ng nhÆ° lâu Äà i á» Husum, Reinbek và Tönning; các lâu Äà i á» Kiel và Gottorf Äược má» rá»ng và TrÆ°á»ng Äại há»c Tá»ng hợp Kiel Äược thà nh láºp. Dòng há» của công tÆ°á»c cÅ©ng Äảm nháºn vá» trà tá»ng giám mục á» Lübeck. Sá»± Äá»i láºp giữa phần Äất của quá»c vÆ°Æ¡ng và công tÆ°á»c -công tÆ°á»c Gottorf- Äặc trÆ°ng cho ÄÆ°á»ng lá»i chÃnh trá» của các công quá»c á» 2 thế ká»· tiếp theo. Các khu vá»±c hà nh chÃnh của các lãnh Äá»a khác nhau -Äược gá»i là tá»ng, quáºn, châu- Äược phân chia theo tiá»m nÄng thu thuế; bá»i váºy phần Äất của quá»c vÆ°Æ¡ng hay công tÆ°á»c không bao gá»m Äược những khu vá»±c liên hoà n và Schleswig-Holstein Äược chia ra những ÄÆ¡n vá» vùng miá»n nhá» nhÆ° má»t tấm thảm chắp vá. Trong khi phần Äất của công tÆ°á»c Äược quản lý bá»i dòng há» Gottorf từ lâu Äà i Gottorf (là nguá»n gá»c tên gá»i dòng há») thì quá»c vÆ°Æ¡ng lại cá» các Äại diá»n Äá» quản lý các phần Äất của mình. Các Äiá»n trang thì lại có quy chế ngoại lá». Äây là các khu vá»±c Äá»c láºp và Äa phần là tà i sản của các gia Äình quý tá»c gá»c gác, các Äiá»n trang nà y luân phiên chá»u sá»± phục tùng quá»c vÆ°Æ¡ng hay công tÆ°á»c và Äã Äạt Äược sá»± phát triá»n kinh tế thá»nh vượng, giá»i quý tá»c Äá»a chủ Äược táºn hÆ°á»ng trong thá»i kỳ nà y á» Schleswig-Holstein thá»i kỳ và ng son. Ngoà i ra, giáo pháºn Lübeck, Lãnh Äá»a bá tÆ°á»c Holstein-Pinneberg và lãnh Äá»a bá tÆ°á»c có nguá»n gá»c từ Äây Rantzau, vùng Dithmarsch (xâm chiếm Äược từ nÄm 1559) cÅ©ng nhÆ° Công quá»c Sachsen-Lauenburg (khi Äó chÆ°a thuá»c Holstein) thì có vai trò Äặc biá»t trong quy chế nhà nÆ°á»c.
Trong khi á» phần phÃa Nam của Äế chế ná» ra cuá»c Chiến tranh 30 nÄm và o nÄm 1618 thì Schleswig-Holstein ban Äầu không bỠảnh hÆ°á»ng và Äã Äạt Äược thá»i kỳ phát triá»n cao nhá» nÄng suất nông nghiá»p. NÄm 1625 thì Äan Mạch cÅ©ng tham gia cuá»c chiến, qua Äó thì các tráºn chiến cÅ©ng xảy ra á» các công quá»c từ nÄm 1627. Äặc biá»t các thà nh luỹ á» Holstein nhÆ° Krempe, Glückstadt và Breitenburg Äã là mục tiêu của các cuá»c tấn công. Cuá»c Chiến tranh 30 nÄm kết thúc á» Schleswig-Holstein và o nÄm 1629 vá»i Hoà ưá»c Lübeck. Các công quá»c vá»n Ãt bá» tà n phá hÆ¡n các vùng khác á» Äế chế Äức lại Äược há»i sinh, cho tá»i bắt Äầu từ nÄm 1643 lại bá» cuá»n và o cuá»c chiến tranh Torstenssonkrieg và lại bá» tà n phá.
Sá»± Äá»i láºp giữa phần Äất quá»c vÆ°Æ¡ng và công tÆ°á»c trong thế ká»· thứ 17 Äã dẫn Äến những xung Äá»t giữa 2 thế lá»±c. Công quá»c của dòng há» Gottorf Äòi há»i nhiá»u chủ quyá»n hÆ¡n và Äã tách khá»i Äan Mạch Äứng vá» phÃa VÆ°Æ¡ng quá»c Thuỵ Äiá»n. Äiá»u Äó Äã dẫn tá»i sá»± chiếm Äóng má»t phần rá»ng lá»n của Äan Mạch Äá»i vá»i phần Äất công quá»c. Và o Äầu thế ká»· thứ 18 Äã xảy ra cuá»c chiến tranh GroÃe Nordische Krieg, Công quá»c Gottorf Äứng vá» phÃa Thuỵ Äiá»n; do váºy, và o nÄm 1773, khi Thuỵ Äiá»n bá» thất bại trong cuá»c chiến thì toà n bá» phần Äất của Công quá»c Gottorf á» Schleswig Äã bá» Äan Mạch thôn tÃnh. Công quá»c ngà y nà o của dòng há» Gottorf chá» còn quyá»n sá» hữu á» Holstein. Sá»± thôn tÃnh Schleswig Äược hợp thức bằng Hòa Æ°á»c Frederiksborg và o nÄm 1720. Trong suá»t thế ká»· thứ 18 thì Äan Mạch Äã cá» gắng Äá» hoà n thà nh viá»c thá»ng nhất má»t nhà nÆ°á»c tá»ng thá». Nhiá»u tiá»u công quá»c của Schleswig-Holstein Äã từng xuất hiá»n từ phần Äất của Công quá»c Sonderburg không Äược sá» dụng Äá» phong Äất tiếp trong trÆ°á»ng hợp không có thừa kế mà phải sáp nháºp và o VÆ°Æ¡ng quá»c Äan Mạch. Sau khi phần Äất của Công quá»c Gottorf á» Holstein qua quá trình thừa kế Äã Äược thá»ng nhất và o Liên minh cá nhân vá»i tÆ°á»c Nga Hoà ng, và o nÄm 1773, Hiá»p Æ°á»c Zarskoje Selo Äược thoả thuáºn, theo Äó thì Schleswig-Holstein hầu nhÆ° hoà n toà n rÆ¡i và o tay VÆ°Æ¡ng quá»c Äan Mạch. Và o nÄm 1779 thì công quá»c Äược chia tách cuá»i cùng là Schleswig-Holstein-Sonderburg-Glücksburg bá» giải tán. Má»t Ãt quyá»n tá»± chủ vẫn còn lại khi mà sá»± Äiá»u hà nh các công quá»c táºp trung và o má»t vÄn phòng Äức á» Kopenhagen và và o nÄm 1789 thì Äá»ng tiá»n riêng Äược ÄÆ°a và o lÆ°u hà nh.
Chủ nghÄ©a dân tá»c và các cuá»c chiến tranh thá»ng nhất nÆ°á»c Äức sá»a
Và o nÄm 1800 thì toà n bá» Schleswig-Holstein, vá»i ngoại lá» là Thân vÆ°Æ¡ng quá»c Lübeck và Công quá»c Sachsen-Lauenburg(lúc nà y còn là công quá»c Äá»c láºp), nằm dÆ°á»i sá»± quản lý của Äan Mạch. Thà nh phá» Altona(nay là má»t quáºn của Hamburg) lúc Äó là thà nh phá» lá»n thứ hai của vÆ°Æ¡ng quá»c sau Kopenhagen. Và o lúc cuá»i của Chiến tranh Napoleon thì Äan Mạch thuá»c vá» phe thất bại vá»i há» thá»ng tà i chÃnh Äá» nát. Sá»± phá bá» những Äiá»u cam kết Äã là m cho Äá»ng tiá»n riêng trá» thà nh nạn nhân của sá»± vỡ nợ của nhà nÆ°á»c. Và o nÄm 1813, má»t loại thuế bắt buá»c Äược áp Äặt má»t cách hà khắc cho các công quá»c cà ng là m tÄng thêm sá»± bất mãn. Chủ nghÄ©a dân tá»c Äã trá»i dáºy không chá» á» Äan Mạch mà còn á» Äức Äã dẫn tá»i những quan Äiá»m Äá»i láºp vá» sá»± trá»±c thuá»c của cái Äược gá»i là các công quá»c sông Elbe(Elbherzogtümer) và dẫn tá»i 2 cuá»c chiến tranh. Tranh cãi không xảy ra vá»i Holtein, nÆ¡i mà chá» có ngÆ°á»i Äức Äá»nh cÆ° và thuá»c vá» Äế quá»c La Mã Thần thánh từ SÆ¡ kỳ Trung cá» và Liên hiá»p Äức từ sau 1815 và Äan Mạch chá» có quản lý vùng nà y, mà vá» Công quá»c Schleswig. Những ngÆ°á»i theo chủ nghÄ©a dân tá»c tá»± do á» Äức cÅ©ng nhÆ° á» Äan Mạch Äá»u cho là phần Äất nà y hoà n toà n thuá»c vá» mình, tuy rằng phần Äất nà y Äược chia ra thà nh miá»n Bắc, nÆ¡i chủ yếu nói tiếng Äan Mạch và có Äặc tÃnh Äan Mạch và miá»n Nam, nÆ¡i chủ yếu nói tiếng Äức và mang Äặc tÃnh Äức.
Uwe Jens Lornsen là ngÆ°á»i Bắc Fri-dÆ¡ á» Äảo Sylt Äã tÃch cá»±c Äấu tranh cho miá»n Nam tiếng Äức của Schleswig, ông và những ngÆ°á»i cùng chà hÆ°á»ng thÆ°á»ng viết liá»n "Schleswigholstein" Äá» nhấn mạnh bằng vÄn bản sụ trá»±c thuá»c không thá» tách rá»i của hai khu vá»±c. Từ nÄm 1840 thì những ngÆ°á»i theo chủ nghÄ©a dân tá»c tá»± do của Äức cÅ©ng nhÆ° Äan Mạch Äá»u tìm cách gây ảnh hÆ°á»ng á» Schleswig, Äiá»u Äó Äã dẫn Äến xung Äá»t. NÄm 1848, xung Äá»t Äã ná» ra công khai trong má»i liên quan vá»i Cách mạng Tháng 3. Má»t chÃnh phủ lâm thá»i Äược thà nh láºp á» Kiel Äã Äòi tiếp nháºn toà n bá» Schleswig-Holstein và o Liên hiá»p Äức; trong khi Äó thì á» Kopenhagen má»t chÃnh phủ dân tá»c tá»± do Äược bá» nhiá»m, thà nh phần gá»m nhiá»u thà nh viên là ngÆ°á»i Äược gá»i là Äan Mạch sông Eider(Eiderdänen), mục tiêu của những ngÆ°á»i nà y là sáp nháºp Schleswig và o VÆ°Æ¡ng quá»c Äan Mạch và tách vùng Holstein thuá»c Äức ra theo hiến pháp.
Sá»± không thoả thuáºn Äược của hai Äòi há»i trên Äã dẫn Äến cuá»c ná»i dáºy á» Schleswig-Holstein, những ngÆ°á»i Schleswig-Holstein Äặc tÃnh Äức Äã uá»ng công tìm cách kết thúc sá»± thá»ng trá» của Äan Mạch. Theo ý muá»n của các nhà dân tá»c tá»± do Äức thì Schleswig phải là thà nh viên của Liên hiá»p Äức và thá»ng nhất vá»i Holstein thà nh má»t nhà nÆ°á»c có chủ quyá»n vá»i sá»± nhiếp chÃnh của công tÆ°á»c Christian August thuá»c dòng há» Augustenburg. Theo quan Äiá»m của Äức thì Luáºt Salic cÅ©ng có giá trá» á» Schleswig, theo Äó thì công tÆ°á»c của dòng há» Augustenburg là ngÆ°á»i thừa kế hợp pháp của 2 công quá»c sau khi quá»c vÆ°Æ¡ng Äan Mạch và công tÆ°á»c Friedrich VII không có ngÆ°á»i ná»i dõi. Theo quan Äiá»m của Äan Mạch thì công tÆ°á»c của dòng há» Augustenburg có thá» là ngÆ°á»i kế vá» á» Holstein, nhÆ°ng không thá» á» Schleswig, nÆ¡i mà theo luáºt của Äan Mạch thì phụ nữ có quyá»n kế vá». Ban Äầu thì cuá»c ná»i dáºy á» Schleswig-Holstein nháºn Äược sá»± ủng há» của quá»c há»i Liên hiá»p Äức (Paulkirchenversammlung), nhÆ°ng do áp lá»±c của các thế lá»±c lá»n á» châu Ãu nên quân Äá»i Phá» và quân của Liên hiá»p Äức Äã rút lui phó mặc chÃnh phủ tá»± phong á» Kiel cho sá» pháºn của há». Chiến thắng của Äan Mạch á» Idstedt nÄm 1850 Äã kết thúc hy vá»ng của Äức và o má»t Schleswig-Holstein thuá»c Äức, trạng thái "không thá» thay Äá»i" lại Äược thiết láºp- cÅ©ng do áp lá»±c quá»c tế. Và o ngà y 2 tháng 7 nÄm 1850 thì Hoà ưá»c Berlin Äã Äược ký kết giữa Liên hiá»p Äức và Äan Mạch. Má»t lá»i giải cho câu há»i Schleswig-Holstein vẫn chÆ°a tìm ra Äược.
miniatur| Schleswig-Holstein 1898 NÄm 1849, nhà nÆ°á»c tá»ng thá» Äan Mạch ban hà nh Hiến pháp 1849, theo Äó thì á» vÆ°Æ¡ng quá»c tuân theo chế Äá» quân chủ láºp hiến và ỠHolstein tuân theo chế Äá» chuyên chế, tuy nhiên vá»i má»t há»i Äá»ng nhà nÆ°á»c chung và viá»c nà y Äã gây khó khÄn cho viá»c ban hà nh luáºt lá». Và o tháng 11 nÄm 1863, Äan Mạch ban hà nh má»t hiến pháp có giá trá» cho những vấn Äá» chung của vÆ°Æ¡ng quá»c và công quá»c Schleswig bên cạnh những hiến pháp riêng lẻ khác á» 2 khu vá»±c. Theo Äó thì Hòa Æ°á»c 1851 bá» vi phạm nên Thủ tÆ°á»ng Phá» Äã có cÆ¡ há»i Äá» giải quyết vấn Äá» Schleswig theo tinh thần Äức. Sau khi bá» từ chá»i má»t tá»i háºu thÆ° rất ngắn thì Phá» và Ão Äã tuyên bá» chiến tranh vá»i Äan Mạch. Phá» và Ão Äã chiến thắng dá» dà ng chiến tranh Äan Mạch và o tháng 4 nÄm 1864. Các cuá»c Äà m phán vá» chia tách Schleswig không có kết quả cho nên Schleswig và Holstein chá»u sá»± quản lý chung của phe chiến thắng. Theo Hiá»p Æ°á»c Gastein nÄm 1865 thì Schleswig và Lauenburg thuá»c Phá» và Hostein thuá»c Ão, chá» còn những phần nhá» á» Bắc Schleswig vẫn còn thuá»c Äan Mạch là Äảo Ahorn, bảy giáo pháºn phÃa Nam Kolding và má»t sá» giải Äất xung quanh Ribe, Äá»i lại thì Äan Mạch từ bá» quyá»n Äá»i vá»i những vùng Äất lá»t giữa á» bá» biá»n phÃa Tây của Schleswig.
Sau chiến tranh thì và o nÄm 1867 toà n bá» Schleswig-Holstein Äã trá» thà nh 1 tá»nh của Phá». Äá»i láºp vá»i mục tiêu chÃnh ban Äầu là tách khá»i Äan Mạch và trá» thà nh má»t nhà nÆ°á»c thà nh viên Äá»c láºp trong Liên hiá»p Äức thì các công quá»c chá» Äạt Äược mục tiêu tách khá»i Äan Mạch nhÆ°ng không có Äá»c láºp. NÄm 1871, Äế chế Äức Äược thà nh láºp. Vấn Äá» Schleswig-Holstein Äã là vấn Äá» trung tâm của ÄÆ°á»ng lá»i chÃnh trá» của thủ tÆ°á»ng Bismarck, ÄÆ°á»ng lá»i Äã dẫn Äến thá»ng nhất Äế chế.
Sá»± chia cắt dứt Äiá»m Schleswig sá»a
Những tranh cãi vá» công pháp quá»c tế vá»i Äan Mạch chá» chấm dứt và o mãi nÄm 1920. Trong Hoà ưá»c Prag nÄm 1866 thì Phá» và Ão vá»i sá»± can thiá»p của Napoleon III Äã thoả thuáºn á» Äiá»u 5 má»t cuá»c trÆ°ng cầu dân ý á» Bắc Schleswig. Theo Äó thì ngÆ°á»i dân Bắc Schleswig có quyá»n tá»± quyết Äá»nh là trá»±c thuá»c Äan Mạch hay Phá»/Ão. Hai nÆ°á»c ký hiá»p Æ°á»c Äã thoả thuáºn huá»· bá» Äiá»u khoản nà y và o nÄm 1879. Äan Mạch tất nhiên phải chá»ng lại viá»c là m sai hiá»p Æ°á»c ká» trên. TrÆ°á»c Äó thì Phá» Äã tá»± sáp nháºp các công quá»c thà nh tá»nh của mình. Äan Mạch Äã không nhất trÃ. Cuá»c trÆ°ng cầu dân ý Äã Äược xác Äá»nh trÆ°á»c Äây sau Äó Äược tiến hà nh và o sau Chiến tranh Thế giá»i thứ nhất dÆ°á»i áp lá»±c và sá»± kiá»m soát của các thế lá»±c chiến thắng. Má»t uá»· ban quá»c tế vá»i Äại diá»n của Anh, Pháp, Thuỵ Äiá»n và Na Uy Äược thà nh láºp Äá» quản lý các khu vá»±c trÆ°ng cầu dân ý. Ủy ban nà y Äóng á» Flensburg, có bá» máy cảnh sát Äược xây dá»±ng má»i và Äược sá»± háºu thuẫn của quân Äá»i Anh, Pháp. Kết quả trÆ°ng cầu dân ý là sá» Äông á» phần phÃa Bắc theo Äan Mạch, á» phÃa Nam theo Äức. Khu vá»±c miá»n Trung (vá»i cả Flensburg) thì còn tranh cãi gay gắt nhÆ°ng sau Äấy thì cÅ©ng tá»± quyết Äá»nh Äược là trá»±c thuá»c Äức. Theo Äó thì và o ngà y 6 tháng 7 nÄm 1920, má»t hiá»p Æ°á»c chuyá»n giao Äược ký á» Paris, hiá»p Æ°á»c nà y phân Äá»nh Bắc Schleswig thuá»c Äan Mạch và Nam Schleswig thuá»c Äức.
Chủ nghÄ©a quá»c xã và Chiến tranh Thế giá»i thứ 2 sá»a
Bầu cá» | Schleswig-Holstein | Äế chế Äức |
---|---|---|
1924(I) | 7,4% | 6,6% |
1924(II) | 2,7% | 3,0% |
1928 | 4,0% | 2,6% |
1930 | 27,0% | 18,3% |
1932(I) | 51,0% | 37,4% |
1932(II) | 45,7% | 33,1% |
1933 | 53,2% | 43,9% |
Schleswig-Holstein Äã má»t thà nh trì ban Äầu của chủ nghÄ©a quá»c xã. Äảng NSDAP Äã già nh Äược kết quả cao trong bầu cá» nÄm 1928 á» Dithmarschen. Những sá»± kiá»n mà lá»±c lượng quá»c xã gá»i là "Äêm Äá» máu á» Wöhrden" 1929 và "Chủ nháºt Äá» máu á» Altona" 1932 Äã bá» Äảng NSDAP lợi dụng Äá» tuyên truyá»n cả ra ngoà i phạm vi của Äá»a phÆ°Æ¡ng. Má»t sá» há»c giả quen thuá»c của Schleswig-Holstein là ngÆ°á»i dá»n ÄÆ°á»ng cho chủ nghÄ©a quá»c xã: Julius Langbehn(gá»c gác Bắc Schleswig) cÅ©ng nhÆ° Adolf Bartels(Dithmaschen) và má»t phần nà o Äó Gustav Frenssen.
Äã có má»t sá» trại bên ngoà i trá»±c thuá»c Trại Táºp trung KZ Neuengamme á» Schleswig-Holstein: Má»t sá» Äó là Trại KZ Kalzenkirchen, Trại KZ AuÃenlager Kiel, Trại KZ Ladelund và Trại KZ Neustadt á» Holstein. Má»t trong những trại táºp trung Äầu tiên là Trại KZ Wittmoor: Và o ngà y 10 tháng 3 nÄm 1933, những tù nhân Äầu tiên, sá» Äông là Äảng viên Äảng KPD, bá» giam cầm á» Äây. Những trại táºp trung ban Äầu khác (cÅ©ng Äược xem là những trại dã man) Äược xây dá»±ng nÄm 1933 á» Eutin, Glückstadt, Rickling/Kuhlen, Ahrenbök, Atona và Wandsbek.Trong "Äêm tà n sát của Äế chế" và o má»ng 9/10 tháng 11 nÄm 1933 các giáo ÄÆ°á»ng Do Thái và cá»a hà ng của ngÆ°á»i Do Thái á» Lübeck, Elmshorn, Rendsburg, Kiel, Bad Segeberg, Friedrichstadt, Kappeln và Satrup Äã bá» "Lá»±c lượng Bão táp" SA và "Äá»i Cáºn vá»" SS tấn công, phá hoại - vá»i sá»± là m ngÆ¡ hoặc há» trợ của cảnh sát.
Những tù binh Xô-viết Äã Äến Schleswig-Holstein trong trạng thái thảm hại, bá»i vì há» Äã không Äược nuôi dưỡng Äầy Äủ. Các nhà tù Äã Äược xây dá»±ng á» Heldkaten, gần Katenkirchen(từ mùa thu 1941 Äến tháng 4 nÄm 1944) và Gudendorf(tháng 4 nÄm 1941 Äến cuá»i chiến tranh), Gerhard Hoch Äã gá»i những nhà tù nà y là "trại chết". Trong các nÄm 1944, 1945 có 3000 tù binh Xô-viết bá» chết á» Gudendorf.
Tại chi nhánh trẻ em á» Schleswig từ 1939 Äến 1945 có Ãt nhất 216 trẻ em bá» giết.
Cuá»c chiến ÄÆ°á»ng không trong Chiến tranh Thế giá»i thứ 2 Ãt ảnh hÆ°á»ng tá»i những vùng dân cÆ° thÆ°a thá»t. Thà nh phá» Kiel là cÄn cứ hải quân và có 3 nhà máy Äóng tà u lá»n á» bá» Äông eo biá»n Förde thì Äã là mục tiêu tấn công của máy bay ném bom của Không quân Anh (RAF) và Không quân Mỹ (USAAF). Cuá»c không kÃch Lübeck của Không quân Anh và o cuá»i tháng 3 nÄm 1942 là cuá»c ném bom rải thảm Äầu tiên và o trung tâm lá»n của má»t thà nh phá» lá»ch sá» của Äức. Trong Chiến dá»ch "Operation Gomorrha" tấn công Hamburg mùa hè 1943 thì các Äá»a Äiá»m nhÆ° Wedel và Elmshorn á» Schleswig-Holstein cÅ©ng Äã bỠảnh hÆ°á»ng nặng. Nhà máy Äóng tà u Flensburg và Nhà máy Lá»c dầu Hemmingstedt của Công ty DEA gần Heide Äã bá» oanh tạc nhiá»u lần. Và o ngà y 3 tháng 5 nÄm 1943, máy bay Không quân Anh Äã oanh kÃch nhầm 3 tà u không có khả nÄng chiến Äấu á» vá»nh Neustadt là các tà u Cap Arcona, Thielbek và Deutschland. Khoảng 7000 ngÆ°á»i bá» chết. TrÆ°á»c Äó, Äá»i Cáºn vá» Äã dá»n khoảng 10.000 tù nhân các trại táºp trung lên những con tà u Äó. Rất có thá» Äó là ý Äá»nh của Äá»i Cáºn vá» Äá» dìm chết tù nhân.
Và o ngà y 7 tháng 5 nÄm 1945, và o lúc 12 giá» 45, Äà i Phát thanh Flensburg Äã phát Äi tuyên bá» của Lutz von Schwerin-Krosigk vá» kết thúc của Chiến tranh Thế giá»i thứ 2 (lần Äầu tiên từ phÃa Äức). Sá»± Äầu hà ng vô Äiá»u kiá»n của quân Äá»i Äức có hiá»u lá»±c và o 23 giá» 01 ngà y 8 tháng 5 nÄm 1945. Và o thá»i Äiá»m nà y thì Schleswig-Holstein còn nằm dÆ°á»i sá»± kiá»m soát của các ÄÆ¡n vá» quân Äá»i Äức.
Thá»i kỳ sau chiến tranh sá»a
Ngay từ cuá»i nÄm 1944 thì Schleswig-Holstein Äã là nÆ¡i Äến chÃnh của những ngÆ°á»i di tản và những ngÆ°á»i bá» xua Äuá»i trong Chiến dá»ch SÆ¡ tán Hannibal, sÆ¡ tán khoảng 2,5 triá»u ngÆ°á»i từ vùng Baltic (Memelland), Äông/Tây Phá», Pommern và Mecklenburg. CÆ° dân của những thà nh phá» lá»n Äã bá» ném bom tan hoang là Kiel, Lübeck và Hamburg cÅ©ng chuyá»n vá» các vùng quê. Dân sá» và o nÄm 1939 còn là 1,6 triá»u, Äã tÄng lên Äến 2,7 triá»u và o nÄm 1949. So vá»i các bang khác á» Tây Äức thì thà nh phần di tản so vá»i dân sá» tại á» Schleswig-Holstein là lá»n nhất.
Và o thá»i gian chuyá»n tiếp nÄm 1945/1946, chÃnh phủ quân quản của vùng chiếm Äóng thuá»c Liên hiá»p Anh Äã chá» Äá»nh những ủy ban thanh lá»c quá»c xã Äức Äá» giúp viá»c. 406.500 ngÆ°á»i Äã bá» thanh lá»c quá»c xã theo phÆ°Æ¡ng pháp Äám Äông. á» Schleswig-Holstein không có ai bá» xếp và o Hạng I của nhóm tá»i phạm chÃnh và Hạng II của nhóm tá»i phạm. 2217 ngÆ°á»i bá» xếp và o Hạng III của nhóm có gây hại, trong Äó có ngÆ°á»i phụ trách Äá»a hạt Hinrich Lohse. 66.500 ngÆ°á»i bá» xếp và o Hạng IV của nhóm cá»ng sá»± và 206.000 ngÆ°á»i và o Hạng V của nhóm Äược giảm tá»i.
Sau chiến tranh thì vá» hình thức, Schleswig-Holstein vẫn là má»t tá»nh của Phá». Nhà hoạt Äá»ng Dân chủ CÆ¡ Äá»c giáo Theodor Steltzer, ngÆ°á»i Äã Äứng vá» phÃa cuá»c Äấu tranh quân sá»± chá»ng lại chÃnh thá» Äá»c tà i quá»c xã, Äược bá» nhiá»m là m chủ tá»ch Äứng Äầu bá» máy quản lý, sau Äó là m thủ hiến Äầu tiên. Và o ngà y 26 tháng 2 nÄm 1946, quá»c há»i bang Äầu tiên nhóm há»p, quá»c há»i nà y không Äược bầu mà Äược chÃnh phủ quân quản chá» Äá»nh, chÃnh phủ nà y Äược Äại diá»n bằng "Ủy viên vùng Schlewig-Holstein" mà quyá»n quyết Äá»nh cuá»i cùng thuá»c vá» Nguyên soái Không quân Hugh Vivian Champion de Crespigny(Äang nghá» hÆ°u). Vá»i Quy Äá»nh sá» 46 của ChÃnh phủ Quân quản Liên hiá»p Anh và o ngà y 23 tháng 8 nÄm 1946 "vá» giải thá» các tá»nh thuá»c Phá» trÆ°á»c Äây trong vùng chiếm Äóng của Liên hiá»p Anh và láºp thà nh các bang Äá»c láºp" thì bang Schleswig-Holstein Äã nháºn Äược các cÆ¡ sá» pháp lý. Thủ phủ Äược chá»n là Kiel mà không phải là Schleswig. Trụ sá» của "ủy viên vùng", sau nà y Äược gá»i là "ủy viên bang" của Liên hiá»p Anh là tòa nhà Äược gá»i là Somerset-House á» Kiel, dinh thá»± là lâu Äà i Altenhof (gần Eckernförde). Trong cuá»c bầu cá» quá»c há»i bang và o ngà y 20 tháng 4 nÄm 1947, lần Äầu tiên quá»c há»i bang Äã Äược bầu. Vá»i Quy Äá»nh nÄm 1949 Äược quá»c há»i bang ban hà nh, có hiá»u lá»±c bắt Äầu và o ngà y 12 tháng 1 nÄm 1950, thì Schleswig-Holstein Äã trá» thà nh má»t bang thuá»c liên bang. Mãi tá»i ngà y 30 tháng 5 nÄm 1990, theo vÄn bản cải cách hiến pháp Äược quá»c há»i bang ban hà nh trong kỳ há»p quá»c há»i bang á» Kiel thì quy Äá»nh nà y cÅ©ng Äược gá»i là Hiến pháp bang.
Và o ngà y 29 tháng 3 nÄm 1955, Tuyên bá» Bonn-Copenhagen Äược ký kết, trong Äó Cá»ng hoà Liên bang Äức và Äan Mạch Äã thá»ng nhất vá»i nhau vá» quyá»n Äược bảo há» của má»i dân tá»c thiá»u sá» trên lãnh thá» của mình, Äá»ng thá»i xác Äá»nh quyá»n tá»± do của má»i công dân Äược tá»± mình nháºn là thuá»c nhóm cá»ng Äá»ng dân tá»c nà o mà không bá» phản Äá»i hay kiá»m tra của các cÆ¡ quan nhà nÆ°á»c. Hiá»p Æ°á»c nà y vẫn có giá trá» Äến ngà y nay nhÆ° là má»t hình mẫu vá» sá»± giải quyết Äược thoả thuáºn thá»ng nhất Äá»i vá»i vấn Äá» dân tá»c thiá»u sá».
Trong thá»i kỳ Chiến tranh Lạnh thì Schleswig-Holstein trên cÆ¡ sá» có tầm quan trá»ng chiến lược Äá»i vá»i NATO là má»t Äá»a Äiá»m Äóng quân trá»ng Äiá»m của Quân Äá»i Liên bang Äức, Äược thà nh láºp và o nÄm 1955. Thuá»c quyá»n chá» huy của sá» chá» huy quân Äoà n Äược thiết láºp riêng của NATO LANDJUT có SÆ° Äoà n Bá» binh cÆ¡ giá»i 6 là sÆ° Äoà n trá»±c thuá»c NATO có biên chế quân Äông nhất, sÆ° Äoà n nà y chủ yếu cÆ¡ Äá»ng á» bang cá»±c Bắc, ngoà i ra còn có CÄn cứ Baltic của Hải quân Liên bang. Cho tá»i nÄm 1959 thì Werner Heyde, ngÆ°á»i phụ trách chÆ°Æ¡ng trình Chết không Äau Äá»n của quá»c xã nhằm giết ngÆ°á»i hà ng loạt còn hà nh nghá» thầy thuá»c á» Flensburg dÆ°á»i cái tên Fritz Sawade. NÄm 1961, Ủy ban Kiá»m tra Äã nêu lên trong má»t bản báo cáo 18 ngÆ°á»i á» các ngà nh TÆ° pháp, Hà nh chÃnh và Y là những ngÆ°á»i biết rõ sá»± tháºt vá» Sawade.
Má»t sá» các cuá»c phản Äá»i mạnh mẽ nhất chá»ng lại viá»c xây dá»±ng các nhà máy Äiá»n hạt nhân từ 1976 Äến Äầu những nÄm 1980 diá» n ra tại Công trÆ°á»ng Xây dá»±ng Nhà máy Äiên hạt nhân Brokdorf. Hiá»n tượng tá»± nhiên tiêu biá»u nhất trong lá»ch sá» bang là thảm hoạ tuyết rÆ¡i và o thá»i Äiá»m cuá»i 1978 Äầu 1979.
Vụ bê bá»i lá»n nhất của lá»ch sá» sau chiến tranh là vụ viá»c Barschel mùa thu nÄm 1987. Vụ bê bá»i nà y Äược tiếp ná»i bằng vụ viá»c Schubladen-Affäre, mà kết quả là Björn Engholm á» cÆ°Æ¡ng vá» thủ hiến phải từ chức và thay thế là Heide Simonis, ngÆ°á»i phụ nữ Äầu tiên á» cÆ°Æ¡ng vá» lãnh Äạo má»t bang. Sau Äấy thì Schleswig-Holstein trá» thà nh tâm Äiá»m của dÆ° luáºn, khi mà viá»c bầu lại Simonis á» quá»c há»i bang bá» thất bại má»t cách ấn tượng và o tháng 3 nÄm 2005. Äại liên minh sau Äó của Thủ hiến Peter-Harry-Carstensen (CDU) tá»n tại chá» tá»i tháng 7 nÄm 2009. Cuá»c bầu cá» má»i và o tháng 9 nÄm 2009 Äã dẫn tá»i kết quả thà nh láºp má»t liên minh Äen-Và ng của Thủ hiến cÅ© và má»i Carstensen và o ngà y 27 tháng 10 nÄm 2009.
Và o ngà y 29 tháng 8 nÄm 2010, Toà án Hiến pháp bang Schleswig-Holstein Äã phán quyết là luáºt bầu cá» dà nh cho quá»c há»i bang có sá»± vi phạm hiến pháp. Quá»c há»i bang sau Äó Äược yêu là phải ban hà nh luáºt má»i tá»i thá»i hạn tháng 5 nÄm 2011; tiếp theo là bầu cá» má»i Äược quy Äá»nh là cháºm nhất Äến tháng 9 nÄm 2012.
Tại cuá»c bầu cá» quá»c há»i bang á» Schleswig-Holstein và o ngay 6 tháng 5 nÄm 2012, lần Äầu tiên, má»t liên minh của SPD, B'90/Grüne và SSW Äược thà nh láºp do Torsten Albig Äứng Äầu, liên minh nà y Äược gá»i là Dänen Ampel.
Ngôn ngữ sá»a
Ngôn ngữ chÃnh thức chung là tiếng Äức, vá» mặt pháp lý á» Äây cÅ©ng không rõ là Äiá»u Äó có nghÄ©a là tiếng Äức phá» thông (Hochdeutsch) hay là tiếng Bắc Äức (Niederdeutsch). CÄn cứ và o Hiến chÆ°Æ¡ng châu Ãu vá» Ngôn ngữ Äá»a phÆ°Æ¡ng và thiá»u sá» thì tiếng Bắc Äức, hay còn gá»i là tiếng Hạ Äức (Plattdeutsch) theo Phần III của Hiến chÆ°Æ¡ng Äã xác Äá»nh là tiếng Äá»a phÆ°Æ¡ng (Ãt ra là nhÆ° váºy), tiếng Äan Mạch (á» dạng tiếng Äan Mạch Nam Schleswig) và tiếng Fri-dÆ¡ (á» dạng khẩu ngữ Äá»a phÆ°Æ¡ng Bắc Fri-dÆ¡) là ngôn ngữ thiá»u sá»; tiếng Digan theo Phần II là ngôn ngữ thiá»u sá» Äược công nháºn á» bang Schleswig-Holstein. á» các xã gần biên giá»i giữa Niebüll và Frensburg ngÆ°á»i ta còn nói tiếng Nam Giút-lan (Hạ Äan Mạch), tiếng nà y Äược xem là tiếng Äá»a phÆ°Æ¡ng của Äan Mạch, tiếp theo Äó, á» trong vùng Frensburg còn có các thá» ngữ pha trá»n giữa các thứ tiếng là Petuh và Missingsch. NhÆ° váºy, Schleswig-Holstein là bang già u nhất vá» các loại tiếng truyá»n thá»ng. Các loại ngôn ngữ không còn tá»n tại á» Äây nữa là tiếng Hà Lan Äã từng Äược nói á» Friedrichstadt và tiếng Yiddish, là thứ tiếng vẫn Äược nói á» má»t sá» thà nh phá» cho tá»i thá»i kỳ Quá»c xã; có bao nhiêu ngÆ°á»i còn nói tiếng Yiddish trong sá» khoảng gần 2000 ngÆ°á»i theo tÃn ngưỡng Do Thái là không thá» biết Äược.
Thà nh phần ngôn ngữ: Tiếng Äức khoảng 2,7 triá»u ngÆ°á»i, Bắc Äức 1,2 triá»u, Äan Mạch (phá» thông, Äá»a phÆ°Æ¡ng) 65.000, Fri-dÆ¡ 10.000, Digan 5000.
Sau khi Luáºt Friisk Gesäts Äược quá»c há»i bang phê chuẩn và o nÄm 2004 thì tiếng Fri-dÆ¡ là ngôn ngữ chÃnh thức á» huyá»n Nordfriesland và trên Äảo Helgoland (thuá»c huyá»n Pinneberg). á» huyá»n Nordfriesland có thá» thấy các bảng chá» dẫn Äá»a Äiá»m bằng 2 thứ tiếng, và dụ nhÆ° thà nh phá» Niebüll còn Äược viết là Naibel.
Phần Äông Nam của bang cho tá»i thế ká»· thứ 12 là nÆ¡i Äá»nh cÆ° của các tá»c ngÆ°á»i Sla-vÆ¡ mà ngà y nay ta còn có thá» nháºn ra qua những tên Äá»a phÆ°Æ¡ng có gá»c Sla-vÆ¡ nhÆ° Lübeck, Laboe, Eutin, Preetz, Ratzeburg.
Tôn giáo sá»a
Äạo CÆ¡ Äá»c sá»a
Schleswig-Holstein là má»t bang có Äặc tÃnh Tin Là nh. NÄm 2006 có 54,3% dân cÆ° theo Äạo Tin Là nh. NÄm 2007 có 6,7% dân cÆ° theo Äạo Công giáo La Mã. Trên 39% dân cÆ° không thuá»c vá» má»t cá»ng Äá»ng tôn giáo lá»n nà o.
Giáo phái Tin Là nh Tá»± do có 15.000 tÃn Äá». Giáo phái Tin Là nh Cải cách Äược Äại diá»n bằng 1 giáo pháºn riêng á» Lübeck. Giáo phái Tin Là nh của các tÃn Äá» Remonstranten có má»t giáo pháºn á» Friedrichstadt.
Giáo há»i Tin Là nh Luther sá»a
Giáo há»i Tin Là nh Luther của bang từ ngà y 27 tháng 5 nÄm 2012 Äược gá»i là Giáo há»i Tin Là nh Luther Bắc Äức, gá»i tắt là Giáo há»i Bắc Äức. Giáo há»i nà y Äược láºp nên từ Giáo há»i Bắc Elbe, Giáo há»i Tin Là nh Luther Mecklenburg và Giáo há»i Tin Là nh Pommern sau má»t quá trình sáp nháºp lâu dà i, Äược kết thúc bằng má»t hiá»p Æ°á»c sáp nháºp và o ngà y 5 tháng 2 nÄm 2009. á» khu vá»±c Schleswig-Holstein có 2 giáo khu là giáo khu Schleseig và Holstein cÅ©ng nhÆ° giáo khu Hamburg-Lübeck; Äứng Äầu má»i giáo khu là giám mục. Giáo há»i Bắc Elbe là má»t tá» chức Äược sáp nháºp từ 3 giáo há»i Tin Là nh Luther Äá»a phÆ°Æ¡ng và o nÄm 1977.
Bên cạnh Giáo há»i Bắc Äức thì á» Schleswig-Holstein còn có Giáo phái Tin Là nh Äá»c láºp theo tôn giáo cÅ© và Ỡmiá»n Bắc của bang có Giáo há»i Äan Mạch á» Nam Schleswig. Giáo há»i Äan Mạch á» Nam Schleswig có 6.500 tÃn Äá».
Công giáo sá»a
Giáo há»i Công giáo La Mã á» Schleswig-Holstein trá»±c thuá»c Äá»a pháºn Tá»ng giám mục Hamburg. Bên cạnh Giáo há»i Công giáo La Mã thì trên Äảo NorÄstrand có má»t cá»ng Äá»ng Công giáo cá».
Các giáo há»i, giáo phái Tin Là nh Tá»± do sá»a
Các giáo há»i, giáo phái Tin Là nh Tá»± do á» Schleswig-Holstein là Giáo há»i Tin Là nh Tá»± do Bap-tit, [[Giáo há»i Tin Là nh Giám Lý, Giáo phái Tin Là nh Tá»± do của tÃn Äá» Mennoniten, Há»i Tin Là nh Tá»± do Äức, Giáo phái Tin Là nh Cứu Thế quân, Giáo há»i CÆ¡ Äá»c Phục Lâm, nhiá»u giáo pháºn thuá»c Giáo há»i NgÅ© Tuần. Và o thế ká»· thứ 16 Äã có những giáo pháºn Äầu tiên của tÃn Äá» Tin Là nh Mennoniten. Giáo pháºn Äầu tiên của tÃn Äá» Bap-tit Äược thà nh láºp và o tháng 2 nÄm 1849 á» Pinneburg thuá»c Holstein.
Giáo phái Neuapostolische Kirche sá»a
Giáo phái Neuapostolische Kirche á» Schleswig-Holstein trá»±c thuá»c giáo khu Hamburg, trên lãnh thá» Schleswig-Holstein có 5 giáo pháºn vá»i khoảng 10.000 tÃn Äá».
Äạo Do Thái sá»a
Các giáo pháºn Do Thái có 1.900 tÃn Äá» Äược chia thà nh 2 há»i là Há»i Do Thái giáo ChÃnh thá»ng Schleswig-Holstein và Há»i Do Thái giáo Tá»± do bang Schleswig-Holstein.
Äạo Há»i sá»a
Có 25.000 ngÆ°á»i Schleswig-Holstein tá»± nháºn theo Äạo Há»i. Thánh ÄÆ°á»ng Há»i giáo lá»n nhất của bang là Thánh ÄÆ°á»ng Trung tâm Rendsburg.
Chế Äá» nhà nÆ°á»c sá»a
Hiến pháp sá»a
Theo ChÆ°Æ¡ng 1 của Hiến pháp bang ngà y 12 tháng 1 nÄm 1950 thì Schleswig-Holstein là má»t thà nh viên nhà nÆ°á»c của Cá»ng hoà Liên bang Äức. Do có Vụ bê bá»i Barschel nÄm 1987 nên Ủy ban Kiá»m tra Äã kiến nghá» nhiá»u sá»± thay Äá»i cấu trúc của hiến pháp. Má»t ban khảo sát Äược thà nh láºp Äã ÄÆ°a ra nhiá»u Äá» nghá» vá» cải cách hiến pháp, quá»c há»i và trình bản báo cáo kết luáºn và o nÄm 1989. Tiếp theo Äó thì hiến pháp Äã Äược sá»a Äá»i và Äá»i tên từ Äiá»u lá» bang thà nh Hiến pháp bang. Hiến pháp Äược quá»c há»i bang ban hà nh và o ngà y 30 tháng 5 nÄm 1990. Ká» từ Äó, hiến pháp cÅ©ng Äã có quy Äá»nh những ná»i dung Äá»nh hÆ°á»ng nhà nÆ°á»c, và dụ nhÆ° bảo vá» các dân tá»c thiá»u sá» Fri-dÆ¡ và Äan Mạch tại bang (ChÆ°Æ¡ng 5), táºp trung xây dá»±ng sá»± bình Äẳng giữa nam và nữ (ChÆ°Æ¡ng 6), bảo vá» các ná»n tảng Äá»i sá»ng tá»± nhiên (ChÆ°Æ¡ng 7) hay là bảo vá» và khuyến khÃch phát triá»n vÄn hoá trong Äó có ngôn ngữ Hạ Äức (ChÆ°Æ¡ng 9). So sánh vá»i các hiến pháp của các bang khác của Äức thì bản hiến pháp nà y có những yếu tá» có tầm thế giá»i của ná»n dân chủ trá»±c tiếp. CÅ©ng nhÆ° á» các bang khác của Äức thì quyá»n lá»±c nhà nÆ°á»c có nguá»n gá»c từ nhân dân, có nghÃa là nhân dân thá» hiá»n nguyá»n vá»ng qua bầu cá» và biá»u quyết á» bang, các xã và liên xã. Hiến pháp Äược xác Äá»nh trÆ°á»c theo quy Äá»nh pháp luáºt của liên bang là sẽ không còn giá trá» và o thá»i Äiá»m má»t khu vá»±c của liên bang Äược sáp nháºp má»i và o bang.
Quá»c há»i bang sá»a
Quá»c há»i bang Scheswig-Holstein là cÆ¡ quan tá»i cao thiết láºp nguyá»n vá»ng chÃnh trá» Äược nhân dân bầu và thá»±c thi quyá»n láºp pháp. Quá»c há»i bang bầu ra thủ hiến bang. Quá»c há»i bang theo nguyên tắc bao gá»m 69 Äại biá»u (không tÃnh Äại biá»u trá»i), các Äại biá»u Äược bầu bằng phÆ°Æ¡ng pháp kết hợp giữa bầu trá»±c tiếp cá nhân và bầu tá» lá» tham gia theo Äảng phái.
ChÃnh phủ bang sá»a
ChÃnh phủ bang là cÆ¡ quan lãnh Äạo, quyết Äá»nh và thá»±c thi tá»i cao trong phạm vi chÃnh quyá»n. ChÃnh phủ bang gá»m thủ hiến bang và các bá» trÆ°á»ng.
Thủ hiến bang Äược quá»c há»i bang bầu không có sá»± thảo luáºn. Thủ hiến bang bá» nhiá»m hay miá» n nhiá»m các bá» trÆ°á»ng của bang và chá»n trong sá» nà y 1 ngÆ°á»i phó của mình. Thủ hiến bang trúng cá» khi nháºn Äược Äa sá» phiếu bầu của quá»c há»i bang (Äa sá» tuyá»t Äá»i). Nếu nhÆ° á» vòng bầu cá» Äầu tiên không có ai có Äược sá» phiếu Äa sá» nà y thì quá»c há»i bang tiến hà nh bầu lại, nếu bầu lại lần 1 chÆ°a có kết quả thì á» lần bầu lại tiếp theo ai có sá» phiếu bầu cao nhất sẽ trúng cá».
Há» thá»ng tÆ° pháp sá»a
Quyá»n tÆ° pháp Äược giao cho các thẩm phán, quyá»n nà y Äược thay mặt nhân dân Äá» thá»±c thi. Các thẩm phán thá»±c hiá»n nhiá»m vụ Äá»c láºp và chá» tuân theo pháp luáºt.
Là má»t bang nhá» nên Schleswig-Holstein chá» có 1 toà án cấp cao duy nhất của bang có trụ sá» á» Schleswig. NÄm 1991 thì Toà án Hà nh chÃnh Cấp cao Äược thà nh láºp á» Schleswig. Cho tá»i thá»i Äiá»m trên thì Toà án Hà nh chÃnh Cấp cao Lüneburg là toà án hà nh chÃnh cấp cao chung cho cả hai bang Niedersachsen và Schleswig-Holstein trên cÆ¡ sá» 1 hiá»p Äá»nh nhà nÆ°á»c giữa 2 bang chiếu theo ChÆ°Æ¡ng 3, Äiá»u 2, Luáºt Toà án Hà nh chÃnh Liên bang VwGO.
Schleswig-Holstein là bang cuá»i cùng có toà án hiến pháp bang riêng từ ngà y 1 tháng 5 nÄm 2008. TrÆ°á»c Äó thì viá»c giải quyết những tranh chấp thuá»c vá» hiến pháp trong bang Äược chuyá»n giao cho Toà án Hiến pháp Liên bang, cÄn cứ và o ChÆ°Æ¡ng 44 của Hiến pháp bang và ChÆ°Æ¡ng 99 của Hiến pháp Liên bang.
Ná»n dân chủ trá»±c tiếp sá»a
Äá» xuất của dân sá»a
Tất cả các công dân Äá»u có quyá»n Äá» xuất ý kiến vá»i quá»c há»i bang trong khuôn khá» thẩm quyá»n quyết Äá»nh của quá»c há»i bằng những phÆ°Æ¡ng thức nhất Äá»nh của thiết chế nguyá»n vá»ng chÃnh trá». Má»t dá»± thảo luáºt có thá» có những ná»i dung xuất phát từ Äá» xuất của dân. Ná»i dung dá»± thảo không Äược mâu thuẫn vá»i những quy Äá»nh cÆ¡ bản của nhà nÆ°á»c pháp quyá»n dân chủ xã há»i. Các Äá» xuất phải có chữ ký của Ãt nhất 20.000 cá» tri. Äại diá»n của há» có quyá»n Äược lắng nghe và ghi nháºn. Không Äược phép có những Äá» xuất vá» ngân sách bang, các khoản trợ cấp xã há»i và hÆ°u trà cÅ©ng nhÆ° các khoản thu ná»p công Ãch.
Nguyá»n vá»ng của dân sá»a
Nếu quá»c há»i bang không nhất trà vá»i dá»± thảo luáºt hay má»t vÄn kiá»n nà o Äó trong má»t thá»i hạn là 4 tháng thì những ngÆ°á»i Äại diá»n cho Äá» xuất của dân có thá» Äá» nghá» tiến hà nh thÄm dò nguyá»n vá»ng của dân. Quá»c há»i bang quyết Äá»nh là có Äược tiến hà nh thÄm nguyá»n vá»ng của dân theo Äá» nghá» hay không. Má»t cuá»c thÄm dò nguyá»n vá»ng của dân có giá trá» khi trong thá»i hạn ná»a nÄm có Ãt nhất 5% cá» tri nhất trà vá»i ná»i dung thÄm dò nguyá»n vá»ng.
TrÆ°ng cầu dân ý sá»a
Khi má»t cuá»c thÄm dò nguyá»n vá»ng của dân Äã có giá trá» thì trong vòng 9 tháng phải tiến hà nh thá»±c hiá»n trÆ°ng cầu dân ý vá» dá»± thảo luáºt hay là má»t vÄn kiá»n. Quá»c há»i bang có thá» ÄÆ°a ra thêm má»t dá»± thảo luáºt riêng hay là má»i vÄn kiá»n khác Äá» lấy ý kiến Äá»ng thá»i. Không tiến hà nh trÆ°ng cầu dân ý khi luáºt Äã Äược quá»c há»i bang thông qua, do váºy trÆ°ng cầu dân ý là thừa và nếu Toà án Hiến pháp Liên bang trên cÆ¡ sá» kiến nghá» của quá»c há»i bang và chÃnh phủ bang xác Äá»nh cuá»c thÄm dò dân ý là vi phạm hiến pháp.
Dá»± thảo luáºt hay là má»t vÄn kiá»n nà o khác Äược cuá»c trÆ°ng cầu dân ý thông qua khi Äa sá» những ngÆ°á»i tham gia ý kiến Äá»ng ý, tuy nhiên tá»i thiá»u phải má»t phần tÆ° sá» lượng cá» tri. Má»t sá»± thay Äá»i hiến pháp qua trÆ°ng cầu dân ý cần có sá»± nhất trà của 2/3 sá» ngÆ°á»i tham gia ý kiến, tuy nhiên Äó phải là 1 ná»a sá» cá» tri. Quá trình lấy ý kiến chá» tÃnh những ý kiến Nhất trà (Có) hay Không nhất trà (Không) là có giá trá».
Ban hà nh luáºt sá»a
Các dá»± thảo luáºt Äược chÃnh phủ bang, má»t sá» hay nhiá»u Äại biá»u quá»c há»i Äá» xuất há»Äc là xuất phát từ Äá» xuất của dân. Các luáºt Äược quá»c há»i bang hay cuá»c trÆ°ng cầu dân ý thông qua. Những luáºt thay Äá»i hiến pháp cần có sá»± nhất trà của 2 phần 3 Äại biá»u quá»c há»i bang cÅ©ng nhÆ° sá»± nhất trà của dân. Ngoà i ra, từng câu chữ của Äoạn vÄn bản hiến pháp Äược sá»a Äá»i phải Äược thá» hiá»n má»t cách rõ rà ng và khúc chiết.
Biá»u tượng sá»a
Huy hiá»u bang | Biá»u tượng huy hiá»u | Cá» bang | Cá» công vụ bang | Cá» hiá»u của xe Thủ hiến bang |
Các loại cá» sá»a
Cá» bang bao gá»m 3 vạch ngang, vạch trên mà u xanh dÆ°Æ¡ng, vạch giữa mà u trắng và vạch dÆ°á»i mà u Äá». Äây là những mà u của huy hiá»u bang và Äược những ngÆ°á»i Äức á» Schleswig-Holstein sá» dụng lần Äầu tiên và o nÄm 1840 trong cuá»c xung Äá»t Äức - Äan Mạch vá» Schleswig. Và o nÄm 1949 thì cá» nà y Äược ngÆ°á»i Anh công nháºn chÃnh thức. Cá» công vụ thì còn có huy hiá»u bang á» trên cá». Cá» công vụ Äược sá» dụng khi treo cá» chÃnh thức. Chá» có các cÆ¡ quan nhà nÆ°á»c phù hợp má»i Äược sá» dụng cá» công vụ. Cá» bang thì ai cÅ©ng Äược tá»± do sá» dụng và sá» dụng má»t cách rá»ng rãi, Äa dạng, và dụ nhÆ° các loại cá» á» vÆ°á»n trÆ°á»c nhà . Các loại tà u thủy có cá» hiá»u nháºn dạng vá»i các mà u của cá» bang. Huy hiá»u bang và cá» bang Äược Luáºt vá» Biá»u tượng của bang Schleswig-Holstein ngà y 18 tháng 1 nÄm 1957 xác Äá»nh. Từ nÄm 2009 còn có huy hiá»u công dân có dạng huy hiá»u bang Äược vê tròn á» dÆ°á»i.
Huy hiá»u sá»a
Huy hiá»u bao gá»m (nhìn từ phÃa huy hiá»u ra) lá cây urtica của Holstein á» bên trái và những con sÆ° tá» Schleswig á» bên phải.
Bang ca sá»a
Bang ca của Schleswig-Holstein có tên là Wanke nicht, mein Vaterland(Äừng dao Äá»ng nhé, Tá» quá»c tôi), lá»i của Matthäus Friedrich Chemnitz, nhạc của Carl Gottlieb Bellmann.
Phân chia hà nh chÃnh sá»a
1900 | 1959 | 1994 | 2009 | |
---|---|---|---|---|
Huyá»n | 17 | 17 | 11 | 11 |
Liên xã | 199 | 119 | 87 | |
Xã | 1371 | 1131 | 1116 |
Schleswig-Holstein tiến hà nh cải cách khu vá»±c hà nh chÃnh và o các nÄm 1970/1974. Sá» lượng các huyá»n giảm từ 17 xuá»ng 11; sá» lượng các xã giảm từ 1371(nÄm 1959) xuá»ng 1131 (nÄm 1994) và 199 liên xã lúc Äó Äược gá»p lại thà nh 119 liên xã.
Schleswig-Holstein ngà y nay (thá»i Äiá»m ngà y 1 tháng 1 nÄm 2013) bao gá»m 11 huyá»n, 85 liên xã và 1115 xã. Trong sá» các xã nà y thì có 901 xã có sá» dân Ãt hÆ¡n 2000 cho nên Äược Äiá»u hà nh bá»i 1 xã trÆ°á»ng tình nguyá»n. 63 xã có quy chế Äô thá». Xã Äược nháºn quy chế Äô thá» khi có tá»i thiá»u 10.000 dân. Những Äô thá» Äã nháºn Äược quy chế nà y trong thá»i gian trÆ°á»c Äây thì vẫn không bá» mất Äi. Trong các Äô thá» nà y có 1,5 triá»u trong sá» 2,7 triá»u dân của bang sinh sá»ng. Huyá»n Pinneberg vá»i 300.000 dân là huyá»n Äông dân cÆ° nhất của bang, huyá»n Rendsburg-Eckernförde vá»i diá»n tÃch gần 2.200km2 là huyá»n có diá»n tÃch lá»n nhất, lá»n gần nhÆ° bang Saarland.
Các huyá»n sá»a
(Trong ngoặc là các huyá»n lỵ và biá»n hiá»u ÄÄng ký xe)
- Dithmarschen(Heide,HEI)
- Herzogtum Lauenburg(Katzeburg,KZ)
- Nordfriesland(Husum,NF)
- Ostholstein(Eutin,OH)
- Pinneberg(Pinneberg,PI,AG(dà nh cho xe Äiá»n Äược cấp phép trên Äảo Helgoland))
- Piön(Piön,PLÃ)
- Rendsburg-Eckernförde(Rendsburg,RD,ECK)
- Schleswig-Flensburg(Schleswig,SL)
- Segeberg(Bad Segeberg,SE)
- Steinburg(Itzehoe,IZ)
- Stormarn(Bad Oldesloe,OD)
Các Äô thá» Äá»c láºp cấp huyá»n sá»a
(Biá»n hiá»u xe trong ngoặc)
- Flensburg(FL)
- Kiel(KI)
- Lübeck(HL)
- Neumünster(NMS)
Từ ngà y 1 tháng 1 nÄm 2005 thì Äô thá» Nordestedt Äược nháºn cÆ¡ chế Äặc biá»t là "Äô thá» lá»n trá»±c thuá»c huyá»n", theo Äiá»u 135a của Quy Äá»nh vá» Tá» chức cấp xã của Schleswig-Holstein thì Äây là má»t Äiá»u khoản thá» nghiá»m. Äiá»u Äó có nghÄ©a rằng, theo má»t bản thoả thuáºn pháp lý công cá»ng thì má»t sá» nhiá»m vụ của huyá»n (á» Äây là huyá»n Segeberg) Äược chuyá»n giao cho Äô thá».
Sá»± cải cách các khu vá»±c huyá»n trong tÆ°Æ¡ng lai sá»a
Và o nÄm 2000 thì má»t sá» huyá»n á» khu vá»±c trung tâm Hamburg Äã thảo luáºn nhằm hợp nhất thà nh 1 huyá»n ngoại thà nh bao quanh Hamburg. Trong phạm vi của bang thì vá» chủ trÆ°Æ¡ng cÅ©ng Äã có những suy tÃnh là giảm sá» lượng các huyá»n cón lại từ 4 Äến 6 và sá» lượng các Äô thá» Äá»c láºp cấp huyá»n còn 2 hoặc là không còn nữa. Viá»c nà y Äược lên kế hoạch từ 2008, nhÆ°ng luôn bá» trì hoãn.
Các Äô thá» và các xã sá»a
Äô thá»/Xã | Huyá»n | Dân sá» 31.12.2000 |
Dân sỠ31.12.2007 |
Dân sỠ31.12.2012 |
---|---|---|---|---|
Kiel | "Cấp huyá»n" | 232.612 | 236.902 | 239.806 |
Lübeck | "Cấp huyá»n" | 213.399 | 211.541 | 211.713 |
Flensburg | "Cấp huyá»n" | 84.281 | 87.792 | 83.462 |
Neumünster | "Cấp huyá»n" | 79.831 | 77.595 | 76.951 |
NorÄerstedt | Segeburg | 71.523 | 71.903 | 74.574 |
Elmshorn | Pinneberg | 47.391 | 48.052 | 47.490 |
Pinneberg | Pinneberg | 39.423 | 43.301 | 41.726 |
Itzehoe | Steinburg | 33.549 | 32.800 | 30.956 |
Wedel | Pinneberg | 32.060 | 32.033 | 31.725 |
Ahrensburg | Stormarn | 29.117 | 30.663 | 31.292 |
Geesthacht | Herzogtum Lauenburg | 29.106 | 29.295 | 29.098 |
Rendsburg | Rendsburg-Eckernförde | 29.321 | 28.391 | 27.446 |
Henstedt-Ulzburg | Segeberg | 24.950 | 26.560 | 27.199 |
Reinbek | Stormarn | 24.570 | 25.516 | 26.347 |
Bad Oldesloe | Stormarn | 23.314 | 24.172 | 24.448 |
Schleswig | Schleswig-Flensburg | 25.093 | 24.036 | 23.665 |
Eckernförde | Rendsburg-Eckernförde | 23.304 | 22.915 | 21.791 |
Husum | Nordfriesland | 20.994 | 22.327 | 22.092 |
Heide | Dithmarschen | 20.530 | 20.827 | 20.894 |
Quickborn | Pinneberg | 19.875 | 20.136 | 19.986 |
Schleswig-Holstein có Äặc Äiá»m là có má»t sá» lượng lá»n các xã vá»i cÆ° dân Ãt hÆ¡n 500. Khác vá»i các bang khác là cuá»c cải cách khu vá»±c hà nh chÃnh không là m thay Äá»i Äặc Äiá»m trên. 1033 Äô thá» nhá» và xã Äược táºp hợp và o 85 liên xã Äá» có thá» thá»±c hiá»n quản lý hà nh chÃnh hiá»u quả.
Arnis là Äô thá» nhá» nhất của Äức vá»i 300 cÆ° dân. Gröde và Wiedenborstel thuá»c vá» những xã Äá»c láºp nhá» nhất của Äức.
ChÃnh trá» sá»a
Schleswig-Holstein là má»t bang có Äặc tÃnh nông thôn và Tin Là nh. Trong thá»i kỳ sau chiến tranh thì Liên Äoà n Những ngÆ°á»i bá» xua Äuá»i khá»i quê quán và bi tÆ°á»c quyá»n lợi (Äảng BHE) Äã có lúc già nh Äược 25% sá» lượng cá» tri. Do sá»± hoà nháºp ngà y cà ng tÄng của những ngÆ°á»i bá» xua Äuá»i khá»i quê quán và o xã há»i Tây Äức nên Äảng nà y không cón ý nghÄ©a Äá»i vá»i ná»n chÃnh trá» liên bang và bá» mất phần lá»n cá» tri á» Äây. Trong những nÄm 1960 thì Äảng NPD (Äảng Dân chủ Dân tá»c Äức) và những nÄm 1990 thì Äảng DVU (Liên minh Nhân dân Äức) là những Äảng cá»±c hữu Äã già nh Äược những kết quả á» bầu cá» quá»c há»i bang nhÆ°ng không duy trì Äược á» nhiá»m kỳ sau.
Sá» phần phiếu bầu của Äảng FDP (Äảng Dân chủ Tá»± do) và Äảng Xanh á» Schleswig-Holstein Ãt hÆ¡n những bang Tây Äức khác. Sá»± phân chia phiếu bầu trong bang rất khác nhau. Sá» phần phiếu bầu của Äảng SPD (Äảng Dân chủ Xã há»i Äức) á» các thà nh phá» cấp huyá»n và Ỡkhu vá»±c quanh Hamburg có xu hÆ°á»ng cao hÆ¡n; sá» phần phiếu bầu của Äảng CDU (Liên minh Dân chủ CÆ¡ Äá»c giáo Äức) á» các huyá»n Nordfriesland và Dithmarschen cÅ©ng nhÆ° á» các xã nông thôn của các huyá»n Steinburg, Rendsburg-Eckernförde và Segeberg có xu hÆ°á»ng cao hÆ¡n.
Má»t Äiá»m Äặc biá»t á» Schleswig-Holstein là Hiá»p há»i Cá» tri Nam Schleswig (Äảng SSW). Äảng nà y Äại diá»n cho quyá»n lợi của ngÆ°á»i thiá»u sá» Äan Mạch, má»t phần ngÆ°á»i thiá»u sá» Fri-dÆ¡ và Äã vượt Äược rà o cản 5% theo quy Äá»nh của luáºt bầu cá» Äá» có thà nh phần tham gia trong quá»c há»i bang.
ChÃnh phủ bang sá»a
ChÃnh phủ bang Äược thà nh ká» từ sau khi bầu cá» Quá»c há»i bang Schleswig-Holstein và o ngà y 6 tháng 5 nÄm 2012 từ liên minh các Äảng SPD, Xanh và SSW; liên minh nà y chá» chiếm má»t phiếu hÆ¡n quá bán.
Thuá»c ná»i các của Thủ hiến bang Torsten Albig gá»m có:
- Andreas Breitner (SPD), Bá» trÆ°á»ng Bá» Ná»i vụ
- Waltraud Wende (không Äảng phái), Bá» trÆ°á»ng Bá» Giáo dục và Khoa há»c
- Kristin Alheit (SPD), Bá» trÆ°á»ng Bá» Xã há»i, Y tế, Gia Äình và Bình Äẳng giá»i
- Reinhard Meyer (Äảng Xanh), Bá» trÆ°á»ng Bá» Chuyá»n Äá»i nÄng lượng, Môi trÆ°á»ng, Nông nghiá»p và Nông thôn Äá»ng thá»i là Phó Thủ hiến bang
- Monika Heinold (Äảng Xanh), Bá» trÆ°á»ng Bá» Tà i chÃnh
- Anke Spoorendonk (SSW), Bá» trÆ°á»ng Bá» TÆ° pháp, châu Ãu, VÄn hoá Äá»ng thá»i là Phó Thủ hiến bang
Các Thủ hiến bang sá»a
Các Thủ hiến bang Schleswig-Holstein | |||||
---|---|---|---|---|---|
TT. | Tên | NÄm sinh | Äảng phái | NÄm bắt Äầu nhiá»m sá» | NÄm kết thúc nhiá»m sá» |
1 | Theodor Steltzer | 1885â1967 | CDU | 1946 | 1947 |
2 | Hermann Lüdemann | 1880â1959 | SPD | 1947 | 1949 |
3 | Bruno Diekmann | 1897â1982 | SPD | 1949 | 1950 |
4 | Walter Bartram | 1893â1971 | CDU | 1950 | 1951 |
5 | Friedrich-Wilhelm Lübke | 1887â1954 | CDU | 1951 | 1954 |
6 | Kai-Uwe von Hassel | 1913â1997 | CDU | 1954 | 1963 |
7 | Helmut Lemke | 1907â1990 | CDU | 1963 | 1971 |
8 | Gerhard Stoltenberg | 1928â2001 | CDU | 1971 | 1982 |
9 | Uwe Barschel | 1944â1987 | CDU | 1982 | 1987 |
10 | Henning Schwarz | 1928â1993 | CDU | 1987 | 1988 |
11 | Björn Engholm | *1939 | SPD | 1988 | 1993 |
12 | Heide Simonis | *1943 | SPD | 1993 | 2005 |
13 | Peter Harry Carstensen | *1947 | CDU | 2005 | 2012 |
14 | Torsten Albig | *1963 | SPD | 2012 | ÄÆ°Æ¡ng nhiá»m |
Các Äá»a phÆ°Æ¡ng kết nghÄ©a của các nÆ°á»c sá»a
Các Äá»a phÆ°Æ¡ng kết nghÄ©a của các nÆ°á»c | ||||
---|---|---|---|---|
Sønderjylland | Äan Mạch | 2001 | ||
Pays de la Loire | Pháp | 1992 | ||
Pommern | Ba Lan | 1992 | ||
Kaliningrad | Nga | 2004 | ||
HyÅgo | Nháºt | 1995/2005 | ||
Maryland | Mỹ | 2002 |
Ngoà i ra, bang còn triá»n khai VÄn phòng Schleswig-Holstein á» khu vá»±c biá»n Baltic Äá» thúc Äẩy các má»i quan há» truyá»n thá»ng giữa các nÆ°á»c vùng biá»n Baltic. VÄn phòng Schleswig-Holtein hoạt Äá»ng á» Danzig, Kaliningrad, Sankt-Peterburg, Vilnius, Riga và Tallinn.
Kinh tế sá»a
Schleswig-Holtein là bang có cÆ¡ cấu kinh tế yếu từ lâu vá»i chá» có 2 thà nh phá» lá»n là Kiel và Lübeck. TÆ°Æ¡ng Äá»i nhiá»u cÆ° dân vẫn là m viá»c trong lÄ©nh vá»±c nông nghiá»p. Công nghiá»p sản xuất á» Äây phát triá»n tÆ°Æ¡ng Äá»i cháºm và Äã sá»m bỠảnh hÆ°á»ng bá»i sá»± chuyá»n Äá»i cÆ¡ cấu kinh tế. Sá»± thá»ng nhất nÆ°á»c Äức nÄm 1990 mà qua Äó Schleswig-Holstein từ má»t bang nháºn ngân sách thà nh bang giao ná»p ngân sách theo cân Äá»i tà i chÃnh chung của các bang Äã mang lại những háºu quả kinh tế không thuáºn lợi; sá»± cắt giảm lá»±c lượng quân Äá»i liên bang và hải quân Äã gây những ảnh hÆ°á»ng nặng ná» cho ná»n kinh tế của bang.
á» góc Äá» kinh tế có thá» phân biá»t 3 khu vá»±c lá»n là : Khu vá»±c thuáºn lợi bao quanh Hamburg á» vùng Äô thá» Hamburg, còn Äược gá»i là "và nh Äai táºp trung" vá»i ngà nh chế tạo máy và dá»ch vụ; khu vá»±c có cÆ¡ cấu kinh tế Äặc biá»t yếu á» vùng bá» biá»n phÃa Tây vá»i các ngà nh nông nghiá»p, du lá»ch và nÄng lượng gió; các thà nh phá» cảng á» bá» biá»n phÃa Äông (Äặc biá»t là Flensburg, Kiel và Lübeck) vá»i các ngà nh thÆ°Æ¡ng mại, giao thông, Äóng tà u và nÄng lượng gió.
Công ty Trang thiết bá» Hải quân ThyssenKrupp Marine Systems (TKMS, tá»i cuá»i 2012 là HDW) á» Kiel là nhà máy Äóng tà u lá»n nhất nÆ°á»c Äức, nhà máy nà y ná»i tiếng thế giá»i vá»i các loại tà u ngầm lá»p 212A và 214 chạy bằng Äá»ng cÆ¡ tế bà o nhiên liá»u. Công ty Äóng tà u Flensburg (Flensburger Schiffbau-Gesellschaft/FSG) chuyên Äóng tà u váºn chuyá»n phÆ°Æ¡ng tiá»n giao thông Äá»ng (tà u RoRo) hoặc tà u kết hợp váºn chuyá»n công ten nÆ¡ và phÆ°Æ¡ng tiá»n giao thông (tà u ConRo). Các công ty Lürssen Kröger (á» Schacht-Audorf) và Nobiskrug (á» Rendsburg) dẫn Äầu vá» Äóng du thuyá»n siêu lá»n. Nhà máy Äóng tà u Flender Werft á» Lübeck ngừng hoạt Äá»ng từ nÄm 2002.
Trong những nÄm vừa qua, thÆ°Æ¡ng mại ÄÆ°á»ng biá»n vá»i các nÆ°á»c tiếp giáp biá»n Baltic Äạt Äược nhiá»u kết quả. Cảng Lübeck,tuyến giao thông Jütlandlinie và tuyến giao thông Vogelfluglinie Äã Äóng má»t vai trò Äặc biá»t nhằm kết ná»i tá»i Xcan-Äi-na-vi, Phần Lan, Nga và các nÆ°á»c vùng Baltic. Cảng Lübeck vá»i 30 triá»u tấn hà ng hoá xếp dỡ trong nÄm 2007 là cảng lá»n nhất của Äức á» biá»n Baltic. Sá» lượng các chuyến tà u biá»n du lá»ch cáºp cảng Kiel và Hamburg trong những nÄm qua Äã Äạt những con sá» ká»· lục.
Hai phần ba sá» Äoà n tà u Äánh cá của Äức neo Äáºu á» Schleswig-Holstein. Gần 1/4 sá» công ty váºn tải ÄÆ°á»ng thủy của Äức Äóng trụ sá» á» bang nà y, khoảng 20% doanh thu Äóng tà u Äược tạo ra á» Äây.
CÆ¡ quan Äiá»u hà nh GMSH có vai trò là cÆ¡ quan giám sát pháp lý AöR Äá»i vá»i nhiá»m vụ quy hoạch và xây dá»±ng của bang Schlewig-Holstein cÅ©ng nhÆ° của Liên bang trong khu vá»±c bang.
Ngà nh du lá»ch á» Schleswig-Holstein có ý nghÄ©a lá»n hÆ¡n nhiá»u so vá»i các bang khác. Trong nÄm 2002, khoảng 80.000 lao Äá»ng trong ngà nh Äã tạo nên doanh thu 5,2 tá»· Euro. Phần Äóng góp của du lá»ch Äá»i vá»i thu nháºp quá»c dân là 4,6% (Tá»· lá» bình quân trong liên bang là 2,8%). Äặc biá»t các Äảo á» Bắc Fri-dÆ¡ (trÆ°á»c hết là Sylt) Äược nhiá»u khách du lá»ch â Äa phần là ngÆ°á»i Äức â Æ°a thÃch. Tuy nhiên, các bãi tắm á» biá»n Baltic (và dụ nhÆ° á» Grömitz, Timmendorf, Laboe, Schönberg, Eckernförde hay là Glücksburg) cÅ©ng có ý nghÄ©a lá»n.
ThÆ°Æ¡ng mại cá»a khẩu cÅ©ng Äóng má»t vai trò Äá»i vá»i ná»n kinh tế của Schleswig-Holtein. Theo má»t cuá»c thÄm dò ý kiến nÄm 2011 thì có gần 60% há» gia Äình á» Äan Mạch mua bia và nÆ°á»c ngá»t á» các chợ biên giá»i Äức. Doanh thu của thÆ°Æ¡ng mại cá»a khẩu hà ng nÄm là 800 triá»u Euro. Tại các trung tâm mua sắm nhÆ° Scandinavian Park á» Handowitt và Grenzmarkt zur Krone á» Harrislee thì ngÆ°á»i tiêu dùng á» Xcan-Äi-na-vi Äã tạo nên 25% doanh thu, theo báo cáo của Phòng Công thÆ°Æ¡ng IKT Flensburg.
So sánh vá»i chá» sá» tá»ng thu nháºp quá»c dân BIP của EU thì sức mua của Schleswig-Holtein Äạt chá» sá» 104,1 (EU-27:100) (2004). NÄm 2010, kết quả kinh tế của bang tÃnh theo BIP Äạt 75,6 tá»· Euro. Mức nợ và o cuá»i nÄm 2010 là 20 tá»· Euro.
MÆ°á»i Äá»a Äiá»m quan trá»ng nhất của lá»±c lượng lao Äá»ng có Äóng bảo hiá»m xã há»i là :
Thà nh phá» | Lao Äá»ng có Äóng bảo hiá»m xã há»i 30.6.2012 |
Thay Äá»i từ 30.6.2007 |
Lao Äá»ng ngoà i Äá»a phÆ°Æ¡ng 30.6.2012 |
Tá»· lá» ngÆ°á»i có viá»c là m trong Äá» tuá»i lao Äá»ng (nhân 1000) 1 |
---|---|---|---|---|
Kiel | 108.563 | + 6,49Â % | + 30.429 | 684 |
Lübeck | 86.220 | + 9,42 % | + 18.818 | 662 |
Flensburg | 36.808 | - 1,57Â % | + 10.827 | 690 |
Neumünster | 32.944 | + 10,65 % | + 7.930 | 695 |
Norderstedt | 30.551 | + 0,51Â % | + 1.340 | 669 |
Ahrensburg | 17.438 | + 16,34Â % | + 6.726 | 953 |
Itzehoe | 16.543 | + 8,00Â % | + 6.266 | 888 |
Elmshorn | 15.942 | + 0,92Â % | - 3.110 | 540 |
Rendsburg | 15.535 | + 0,20Â % | + 6.896 | 919 |
Husum | 13.802 | + 14,08Â % | + 7.326 | 1036 |
Trong ngà nh nÄng lượng tái tạo hiá»n nay có hÆ¡n 15.000 lao Äá»ng. Ngay trong khu vá»±c nông thôn thì Äã có nhiá»u cÆ¡ sá» má»i.
Bảo Äảm nÄng lượng sá»a
Schleswig-Holstein có 3 nhà máy Äiá»n hạt nhân: Brunsbüttel, Brokdorf và Krümmel. Chá» nhà máy KKW Brokdorf là còn hoạt Äá»ng, 2 nhà máy khác bá» Äóng cá»a sau Thảm há»a Hạt nhân Fukushima (tháng 3/2011) và sẽ Äóng cá»a vÄ©nh viá» n cÄn cứ và o các Äiá»u khoản sá»a Äá»i của Luáºt Hạt nhân Atomaustieg.
Sá»± sá» dụng các nguá»n nÄng lượng tái tạo Äang Äược Äẩy mạnh trong khuôn khá» của quá trình chuyá»n Äá»i nÄng lượng, Äặc biá»t là nÄng lượng gió Äang giữ má»t vai trò quan trá»ng. Viá»c sá» dụng nÄng lượng tái tạo Äã Äạt Äược những sá»± phát triá»n vượt báºc vá» tầm quan trá»ng tại Schleswig-Holstein, má»t trong những bang Äi tiên phong trong lÄ©nh vá»±c nà y, từ những nÄm 1990, sau khi từ những nÄm 1980 những thiết bá» thá» nghiá»m Äầu tiên nhÆ° thiết bá» Growian Äược lắp Äặt. Bên cạnh những thiết bá» trên Äất liá»n tiếp tục giữ vai trò quan trá»ng nhất thì trong thá»i gian qua, những nhà máy Äiá»n gió Offshore cÅ©ng Äược tÃch cá»±c má» rá»ng á» biá»n Bắc và biá»n Baltic. Cuá»i nÄm 2012 có hÆ¡n 2.900 thiết bá» Äiá»n gió vá»i tá»ng công suất gần 3,6 GW á» bang, Äáp ứng má»t ná»a nhu cầu Äiá»n của Schleswig-Holstein. ChÃnh phủ bang có ý Äá»nh là nâng cao thêm thà nh phần Äiá»n gió trong tiêu thụ Äiá»n tá»ng cá»ng tá»i nÄm 2020 lên 300 Äến 400% Äá» có thá» cung cấp Äiá»n cho các bang khác.
Những cÆ¡ sá» sá» dụng lao Äá»ng nhiá»u nhất sá»a
NÄm 2006, á» Schleswig-Holstein có 10 cÆ¡ sá» sá» dụng lao Äá»ng nhiá»u nhất là :
- Quân Äá»i Liên bang: 25.700. từ nÄm 2010
- Trung tâm Y tế trÆ°á»ng Äại há»c Universitätsklinikum Schleswig-Holstein Kiel và Lübeck: 10.706
- Công ty Possehl, Lübeck: 7.117
- BÆ°u Äiá»n Deutsche Post DHL, Bonn: 7.050
- Táºp Äoà n coop eG, Kiel: 6.385
- Táºp Äoà n viá» n thông Deutsche Telekom AG, Bonn: 5.637
- Công ty Damp Holding AG, Damp: 4.416
- Công ty Bockhol-Gruppe GmbH, Lübeck: 4.352
- Táºp Äoà n Drägerwerk AG, Lübeck: 3.488
- ÄÆ°á»ng sắt Quá»c gia Deutsche Reichbahn AG, Berlin: 3.150
- Nhà máy Äóng tà u Howaldtswerke Deutsche Werft GmhB, Kiel: 2.974
Giao thông sá»a
Bang Schleswig-Holstein ná»i Äức vá»i Äan Mạch và qua Äó vá»i Xcan-Äi-na-vi. Các mạch giao thông chÃnh á» Äây chạy theo tuyến giao thông Giút-lan Jütlandlinie (Hamburg- Flensburg- Fredericia- Kopenhagen), tuyến giao thông ÄÆ°á»ng chim bay Vogelfluglinie (Hamburg- Lübeck- Puttgarden- Rödby- Kopenhagen), qua trục bá» biá»n phÃa Tây (Hamburg- Itzehoe- Heide- Husum- Sylt/Ãsbjerg và theo hÆ°á»ng Äông-Tây qua kênh Äà o Biá»n Bắc-Baltic, sông Elbe và ÄÆ°á»ng bá» Hamburg- Berlin. Những giao Äiá»m giao thông quan trá»ng là các cảng Kiel, Lübeck cÅ©ng nhÆ° giao Äiá»m giao thông trên bá» Neumünster. Trong lúc giao thông trên bá» (ÄÆ°á»ng bá» và ÄÆ°á»ng sắt) theo hÆ°á»ng Bắc-Nam trÆ°á»c hết táºp trung vá» Hamburg thì trục chÃnh của giao thông ÄÆ°á»ng thủy là kênh Äà o Biá»n Bắc- Baltic theo hÆ°á»ng Äông-Tây. Các cảng vá»i công suất xếp dỡ lá»n nhất nằm á» Lübeck theo hÆ°á»ng biá»n Baltic và ỠBrunsbüttel theo hÆ°á»ng biá»n Bắc. Sân bay Lübeck- Blankensee Äạt Äược vai trò trong thá»i gian gần Äây là nÆ¡i hạ cánh của các hãng hà ng không giá rẻ nhÆ° Ryanair.
Thà nh phần váºn chuyá»n của các há» thá»ng giao thông nÄm 2004:
- ÄÆ°á»ng bá»: 162,4 triá»u tấn (75% từ 1998)
- ÄÆ°á»ng sắt: 5,7 triá»u tấn
- ÄÆ°á»ng thủy:
- Ná»i thủy: 3,8 triá»u tấn
- Kênh Äà o Biá»n Bắc- Baltic 80,6 triá»u tấn (100% từ 1998)
ÄÆ°á»ng bá» sá»a
Những tuyến ÄÆ°á»ng cao tá»c quan trá»ng nhất xuất phát từ Hamburg. Äó là ÄÆ°á»ng A1 Äi Lübeck, tiếp tục theo tuyến giao thông Vogelfluglinie kết ná»i vá»i vùng Ãresundregion Kopenhagen/Malmö, ÄÆ°á»ng A7 Äi qua Neumünster và Rendsburg vá» Flensburg vá»i má»t nhánh vá» Kiel là ÄÆ°á»ng A215, ÄÆ°á»ng A23 vá» Heide vá»i ÄÆ°á»ng tiếp ná»i vá» Husum và các Äảo Bắc Fri-dÆ¡. ÄÆ°á»ng A20 Äi từ Bad Segeberg qua Lübeck tá»i bá» biá»n Baltic của bang Mecklenburg-Vorpommern và tÆ°Æ¡ng lai sẽ Äi qua hạ lÆ°u sông Elbe tại Glückstadt. ÄÆ°á»ng A24 ná»i vùng Äô thá» Hamburg vá»i vùng Äô thá» Berlin/Brandenburg. ÄÆ°á»ng A25 dà i 18 km ná»i Geesthacht vá»i Hamburg. Mạng ÄÆ°á»ng bá» Schleswig-Holstein bao gá»m 498 km ÄÆ°á»ng cao tá»c, 1601 km ÄÆ°á»ng liên bang, 3669 km ÄÆ°á»ng cấp bang và 4112 km ÄÆ°á»ng liên huyá»n.
Váºn chuyá»n bằng xe buýt sá»a
Há» thá»ng xe buýt Äược phát triá»n tá»t và cÆ¡ bản do Công ty Autokraft GmhB Äảm nháºn theo yêu cầu của các huyá»n.
ÄÆ°á»ng sắt sá»a
Tuy thá»±c tế là 1 bang Äá»ng bằng, song ngà nh ÄÆ°á»ng sắt á» Schleswig-Holstein có 1 vai trò tÆ°Æ¡ng Äá»i lá»n Äá»i vá»i du lá»ch và váºn chuyá»n ngÆ°á»i Äi là m viá»c tá»i các trung tâm Hamburg, Kiel và Lübeck. Äiá»u Äó thá» hiá»n và o mùa hè á» má»t sá» tuyến ÄÆ°á»ng, Äặc biá»t là tuyến Hamburg- Sylt, thÆ°á»ng bá» quá tải.
Các tuyến ÄÆ°á»ng sắt chÃnh bắt Äầu từ Hamburg và từ Äó Äi Kiel, Lübeck và Flensburg. Tuyến ÄÆ°á»ng sắt Marschbahn cÅ©ng bắt Äầu từ Hamburg và kết thúc á» Westerland trên Äảo Sylt. Từ những nÄm 1960 Äã có phà chá» tà u há»a kết ná»i Fehmarn tá»i Lolland theo lá» trình của tuyến giao thông Vogelfluglinie (ÄÆ°á»ng chim bay) là má»t kết ná»i giao thông quan trá»ng. Từ khi khai trÆ°Æ¡ng giải bÆ¡i ma-ra-tông chuyên nghiá»p á» Äan Mạch thì viá»c váºn chuyá»n hà ng hóa bằng tà u há»a trên quãng ÄÆ°á»ng nà y bá» Äình lại. Dá»c theo bá» biá»n phÃa Tây là tuyến ÄÆ°á»ng sắt chÆ°a Äiá»n khà hóa Hamburg- Itzehoe- Heide- Husum- Sylt/Esbjerg. Theo tuyến nà y, tại Heide, Husum và Niebüll có các nhánh phụ Äi tá»i các vùng hẻo lánh:
Má»t trục chÃnh quan trá»ng khác là tuyến ÄÆ°á»ng sắt Hamburg- Altona- Kiel mà tại Münster có nhánh Äi Flensburg và từ Äây có tuyến ÄÆ°á»ng sắt Flensburg- Fredericia Äi Äan Mạch. Ba tuyến ÄÆ°á»ng Äôi chạy bằng Äiá»n nà y có thá» xem là má»t phần của tuyến giao thông Jütlandlinie.
Bá» biá»n phia Äông có các tuyến ÄÆ°á»ng ÄÆ¡n chÆ°a Äiá»n khà hóa, từ Bắc vá» Nam có các tuyến:
- Tuyến KielâFlensburg
- Tuyến KielâLübeck
- Tuyến LübeckâPuttgarden
- Tuyến LübeckâLübeck-Travemünde Strand â chạy Äiá»n từ tháng 12/2008
- Tuyến LübeckâBad Kleinen
Ngoà i ra, từ Lübeck có 2 tuyến Äi Hamburg
- Tuyến LübeckâLüneburg, Äá»i tà u á» Büchen Äi theo tuyến Berlin-Hamburg
- Tuyến LübeckâHamburg
Tuyến thứ 2 là tuyến có nhiá»u hà nh khách nhất á» Schleswig-Holstein.
á» phÃa Bắc Schleswig-Holstein, từ khi ngừng chạy tuyến Flensburg- Niebüll và o những nÄm 1980 thì chá» còn 2 tuyến ÄÆ°á»ng Äông âTây:
á» khu vá»±c quanh Hamburg còn có má»t sá» tuyến ÄÆ°á»ng sắt của Công ty AKN và tuyến Neumünster- Bad Oldesloe
Ngoà i ra còn có 4 tuyến ÄÆ°á»ng sắt theo mùa và tham quan bảo tà ng sau:
- Tuyến SüderbrarupâKappeln
- Tuyến Kiel-Schönberg
- Tuyến Malente-GremsmühlenâLütjenburg
- Tuyến Bergedorf-Geesthacht
Các doanh nghiá»p ÄÆ°á»ng sắt quan trá»ng nhất là DB Regio, AKN và Nord- Ostsee- Balin. Ngoà i ra còn có những tuyến ÄÆ°á»ng sắt tÆ° nhân. Ga quan trá»ng nhất là ga Lübeck.
Giao thông ÄÆ°á»ng sắt Äá»a phÆ°Æ¡ng á» bang váºn hà nh theo nhá»p giá», bá»i váºy trên má»i cung ÄÆ°á»ng thì tá»i thiá»u cứ 2 giá» có 1 chuyến tà u, trên hầu hết các cung ÄÆ°á»ng là má»i giá» 1 chuyến, có chá» 30 phút 1 chuyến. Ngoại lá» là cung ÄÆ°á»ng Niebüll- Dagebüll tà u chạy theo bảng giá» tà u.
Giao thông ÄÆ°á»ng sắt ÄÆ°á»ng dà i theo bảng giá» tà u. Máºt Äá» các cặp tà u nhanh InterCity trên tuyến Marschbahn là dà y nhất. Tà u cao tá»c ICE chạy tá»i Lübeck và Kiel cùng qua Hamburg, tá»i Kiel còn qua Neumünster. Từ nÄm 2007 Äã có tà u cao tá»c ICE Äầu máy diesel Äi Kopenhagen qua Lübeck, Oldenburg á» Holstein và Puttgarden, Äi Ahrus qua Neumünster, Rendsburg và Flensburg.
Giao thông ÄÆ°á»ng biá»n sá»a
Bang Schleswig-Holstein có tất cả 46 cảng và bến tà u công cá»ng, trong Äó có 4 cảng có chức nÄng váºn chuyá»n liên vùng: Kiel, Lübeck/Travemünde và Puttgarden á» biá»n Baltic, Brunsbüttel á» biá»n Bắc. Kiel và Lübeck giữ vai trò quan trá»ng trong váºn chuyá»n hà ng hóa tá»i Xcan-Äi-na-vi và ngà y cà ng quan trá»ng trong váºn chuyá»n hà ng hóa tá»i Äông Ãu. Ngoà i ra, Lübeck/Travemünde và cả Kiel là những cảng quan trá»ng cho phà và du lá»ch tà u biá»n (nÄm 2013, có 153 tà u du lá»ch biá»n, 397.000 hà nh khách bắt Äầu hoặc kết thúc hà nh trình du lá»ch biá»n á» 1 cảng của Schleswig-Holstein). Puttgarden là cảng của Äức trong tuyến giao thông Vogelfluglinie Äi Äan Mạch. Brunsbüttel là 1 cảng quan trá»ng cho hà ng hóa thông dụng và ngoà i ra còn là má»t cÆ¡ sá» của ngà nh công nghiá»p Äiá»n gió Offshore. Theo khá»i lượng hà ng hóa xếp dỡ nÄm 2006 thì những cảng lá»n nhất là :
- Lübeck: (tÃnh cả Lübeck-Travemünder) 30,6 tr. Tấn (2010: 26,74 tr. T)
- Brunsbüttel: 7,7 tr. T (2013: 8,4 tr. T)
- Kiel: 5 tr. T (2013: 3,7 tr. T)
- Puttgarden: 3,8 tr. T (2013: 4,8 tr. T)
Kênh Äà o Biá»n Bắc- Baltic vá»i 41.000 chuyến tà u qua lại má»i nÄm là tuyến ÄÆ°á»ng thủy nhân tạo Äược sá» dụng nhiá»u nhất thế giá»i. Giao thông tà u thủy trên kênh Äà o tÄng xấp xá» 3 lần từ 1998 Äến 2006.
Hà ng không sá»a
Hai sân bay dân sá»± lá»n nhất bang nằm á» Kiel và Lübeck. Trong khi sân bay Kiel hiá»n nay không có các chuyến bay thì sân bay Lübeck vá»i 697.559 lượt khách trong nÄm 2009 cÅ©ng có ý nghÄ©a vá»i du lá»ch ÄÆ°á»ng dà i do Äược các hãng hà ng không giá rẻ sá» dụng. Sân bay Sylt trong thá»i gian qua có vai trò ngà y cà ng lá»n, từ nÄm 2005, hà ng ngà y có nhiá»u chuyến bay dá»ch vụ theo tuyến của các hãng hà ng không lá»n, nÄm 2009 có 157.000 khách bay. Sân bay á» Uetersen tiếp tục có Äược vai trò nhất Äá»nh. Váºn chuyá»n hà nh khách phát triá»n liên tục và các máy bay ngà y cà ng lá»n hÆ¡n. Ngoà i ra còn có những sân bay nhá» nhÆ° sân bay á» Flensburg và Hartenholm. Trên các Äảo Helgoland và Fehmarn có những sân bay Äặc biá»t. Tuy nhiên, sân bay quan trá»ng nhất Äá»i vá»i bang là sân bay Hamburg, chá» cách ranh giá»i phÃa Nam của bang Ãt km, chá» vá»i ÄÆ°á»ng bÄng cất cánh sá» 2 cÅ©ng Äủ cho cả khu vá»±c Schleswig-Holstein.
Giáo dục sá»a
Schleswig-Holstein có 3 trÆ°á»ng Äại há»c tá»ng hợp, trong Äó chá» có trÆ°á»ng già u truyá»n thá»ng nhất là TrÆ°á»ng Äại há»c Tá»ng hợp Christian-Albrechts-Universität á» Kiel là má»t trÆ°á»ng Äại há»c tá»ng hợp có Äầy Äủ các khoa. Ngoà i ra có 1 trÆ°á»ng Äại há»c tá»ng hợp vá»i khoa y và khoa kỹ thuât- khoa há»c tá»± nhiên á» Lübeck và 1 trÆ°á»ng Äại há»c tá»ng hợp có nguá»n gá»c từ Äại há»c sÆ° phạm á» Flensburg. Thêm và o Äó á» bang còn có 1 trÆ°á»ng Äại há»c nghá» thuáºt, 1 trÆ°á»ng Äại há»c âm nhạc á» Lübeck, 4 trÆ°á»ng Äại há»c chuyên nghiá»p (Kiel, Lübeck, Flensburg và Heide) và 1 trÆ°á»ng Äại há»c chuyên nghiá»p hà nh chÃnh. Thêm nữa là ỠSchleswig-Holstein còn có 3 trÆ°á»ng Äại há»c dân láºp (Elmshorn, Pinneberg, và Wedel). Tá»ng cá»ng trong há»c kỳ mùa Äông 2003/2004 có 45.542 sinh viên á» Schleswig-Holstein, trong Äó có 26.510 ngÆ°á»i á» các trÆ°á»ng Äại há»c tá»ng hợp và 16.973 ngÆ°á»i á» các trÆ°á»ng Äại há»c chuyên nghiá»p.
Trong nÄm há»c 2007/2008 có 335.473 há»c sinh á» các trÆ°á»ng giáo dục chung, trong Äó có 36% là há»c sinh tiá»u há»c, 25% là há»c sinh trung há»c phá» thông, 18% là há»c sinh trÆ°á»ng thá»±c tiá» n, 11% há»c sinh trÆ°á»ng Äại trà , 6% há»c sinh trÆ°á»ng tÃch hợp và 3% là há»c sinh trÆ°á»ng Äặc biá»t. Ngoà i ra còn có các trÆ°á»ng Waldorf tá»± do (1% sá» há»c sinh) và các trÆ°á»ng trung há»c ban Äêm (0,1%).
Má»t Äiá»u Äặc biá»t trong ná»n giáo dục á» Schleswig-Holstein là có tất cả 48 trÆ°á»ng Äan Mạch á» phần Äất Schleswig-Holstein, do Hiá»p há»i Các trÆ°á»ng Äan Mạch Nam Schleswig-Holstein quản lý. Bằng tá»t nghiá»p bằng 2 thÆ° tiếng á» các trÆ°á»ng nà y Äược mặc nhiên công nháºn á» Äức và Äan Mạch.
Khoa há»c và nghiên cứu sá»a
Các trÆ°á»ng Äại há»c tá»ng hợp vá»i chức nÄng nghiên cứu khoa há»c và truyá»n tải kiến thức tạo chá» dá»±a vững chắc cho há» thá»ng các cÆ¡ sá» nghiên cứu á» Schleswig-Holstein, há» thá»ng nà y còn Äược bá» sung bá»i các viá»n nghiên cứu ngoà i trÆ°á»ng Äại há»c. Các nghiên cứu á» Schleswig-Holstein á» cấp Äá» Äược quá»c tế thừa nháºn Äược tiến hà nh á» các lÄ©nh vá»±c nghiên cứu biá»n, y sinh và kỹ thuáºt y tế cÅ©ng nhÆ° khoa há»c tá»± nhiên và khoa há»c kỹ thuáºt. Các viá»n nghiên cứu ngoà i trÆ°á»ng Äại há»c kết ná»i quá trình từ nghiên cứu cÆ¡ bản tá»i nghiên cứu ứng dụng cho tá»i chuyá»n giao khoa há»c và công nghá». Äa sá» các viá»n nghiên trá»±c thuá»c các cÆ¡ quan nghiên cứu quá»c gia nhÆ° Há»i Max-Plank-Gesellschaft, Liên hiá»p Leibnitz-Gemeinschaft và Há»i Fraunhofer-Gesellschaft. Ba trong sá» các viá»n nghiên cứu ngoà i trÆ°á»ng Äại há»c á» Schleswig-Holstein là thà nh phần của tá» chức khoa há»c lá»n nhất nÆ°á»c Äức là Liên hiá»p Helmholtz của các trung tâm nghiên cứu Äức, Äó là CÆ¡ sá» Sinh há»c Helgoland (Viá»n Nghiên cứu Cá»±c và Biá»n Alfred Wegener), Trung tâm Helmholtz Geesthacht- trung tâm nghiên cứu váºt liá»u và bá» biá»n, Trung tâm Helmholtz nghiên cứu Äại dÆ°Æ¡ng á» Kiel.
VÄn hóa sá»a
Ná»n vÄn hóa của Schleswig-Holstein do ảnh hÆ°á»ng của vÄn hóa Äan Mạch và Fri-dÆ¡ nên rất phong phú. Ná»n vÄn hóa nà y Äược Äặc trÆ°ng bá»i các yếu tá» lá»ch sá» Äá»a lý nhÆ° vá» trà nằm giữa 2 biá»n Bắc và Baltic, cÅ©ng nhÆ° ná»n vÄn minh nông nghiá»p sÆ¡ kỳ. Äặc biá»t á» phÃa Bắc của bang thì ảnh hÆ°á»ng của Xcan-Äi-na-vi trong kiến trúc và táºp quán sinh hoạt rất rõ nét.
Schleswig-Holstein là 1 bang vá»i truyá»n thá»ng vÄn há»c phong phú. Chứng minh Äiá»u nà y là những danh nhân nhÆ° Johann Heinrich VoÃ, Matthias Claudius, Friedrich Hebbel, Theodor Storm, Klaus Groth cÅ©ng nhÆ° Heinrich và Thomas Mann. Thomas Mann vá»i tiá»u thuyết "Buddenbrooks" ÄÄ Äem lại vinh quang cho vÄn há»c Lübeck. Nhiá»u tác giả ÄÆ°Æ¡ng Äại cÅ©ng Äã góp phần viết nên lá»ch sá» vÄn há»c Äức. Äó là nhà vÄn Äoạt giải Nobel VÄn há»c Günter Grass (sá»ng á» huyá»n Herzogtum-Lauenburg), công dân danh dá»± của Schleswig-Holstein Siegfried Lenz (sá»ng á» Rendsburg), nhà vÄn Günter Kanert và nhà thÆ¡ nữ quá cá» Sarah Kirsch. Má»t Äiá»u Äặc biá»t là ná»n vÄn há»c Bắc Fri-dÆ¡.
á» lÄ©nh vá»±c âm nhạc thì và o nÄm 1986, Justus Frantz Äã tá» chức nên Festival Ãm nhạc Schleswig-Holstein là Festival âm nhạc cá» Äiá»n lá»n nhất châu Ãu. Hà ng nÄm, và o tháng 7 và tháng 8 có khoảng 130 buá»i hòa nhạc vá»i trên 100.000 khán giả phân bá» tại 30-50 Äiá»m biá»u diá» n trong toà n bang. Bên cạnh Äó, trong khuôn khá» của Há»c viá»n Äà o tạo Dà n nhạc thuá»c Trung tâm VÄn hóa bang á» Salzau, của các khoa Äà o tạo nghá» sÄ© á» Äại há»c Ãm nhạc Lübeck, cÅ©ng nhÆ° của Há»c viá»n Äà o tạo Dà n hợp xÆ°á»ng có má»t chÆ°Æ¡ng trình phát triá»n tà i nÄng trẻ từ khắp các nÆ°á»c, chÆ°Æ¡ng trình nà y rất ná»i tiếng trên thế giá»i. Festival Ãm nhạc là sá»± kiá»n trá»ng tâm hà ng nÄm của bang.
Liên hoan Nhạc ká»ch Eutin (Opera trong vÆ°á»n lâu Äà i) Äược tá» chức nÄm 1951 và o dá»p ká»· niá»m 125 nÄm ngà y mất của nhà soạn nhạc Carl Maria von Weber là ngÆ°á»i Äược sinh trÆ°á»ng á» Eutin. Từ những buá»i biá»u diá» n ban Äầu của vá» nhạc ká»ch Opera của Weber "Der Freischütz" Äã phát triá»n thà nh má»t chuá»i các buá»i diá» n (má»i nÄm 3 vá» Opera vá»i 22- 25 buá»i diá» n á» vÆ°á»n Lâu Äà i Eutin) thu hút hà ng nÄm khoảng 50.000 khán giả tá»i Äông Holstein.
Festival nhạc Heavy Metal Wacken-Open-Air-Festival Äược tá» chức hà ng nÄm là 1 sá»± kiá»n quá»c tế ná»i báºt, là liên hoan nhạc Metal lá»n nhất thế giá»i. Từ nÄm 1989, và o dá»p lá» Hiá»n Xuá»ng luôn có má»t buá»i biá»u diá» n nhạc Blues á» Eutin vá»i khoảng 15.000 khán giả.
Bên cạnh nhiá»u sân khấu nhá» thì Schleswig-Holstein có 3 nhà hát Äa nÄng lá»n: Nhà hát Lübeck, Nhà hát Kiel và Nhà hát bang Schleswig-Holstein á» Schleswig. Bad Segeberg ná»i tiếng nhá» Liên hoan Tác phẩm của Karl May Äược tá» chức hà ng nÄm.
Phạm vi Äá» tà i của khoảng 250 bảo tà ng á» Schleswig-Holstein Äược phân bá» rá»ng. Äó là những bảo tà ng trung tâm của Quỹ Schloss-Gottorf, những lâu Äà i lá»ch sá», các ngôi nhà trong các thà nh phá», má»t sá» lượng lá»n các bảo tà ng Äá»a phÆ°Æ¡ng có giá trá», tất cả thá» hiá»n Äược quá khứ và Äặc Äiá»m riêng của con ngÆ°á»i và Äất nÆ°á»c, và dụ nhÆ° Bảo tà ng Carl-Haeberlin-Friesenmuseum á» Wuk trên Äảo Föhr. Bảo tà ng của Quỹ Nolde á» Seebüll trÆ°ng bà y những tác phẩm của há»a sÄ© thuá»c trÆ°á»ng phái Biá»u hiá»n Emil Nolde ngay trong cÄn nhà ông Äã sá»ng. Bảo tà ng ngoà i trá»i Schleswig-Holstein á» Kiel-Molfsee trÆ°ng bà y những ngôi nhà lá»ch sá» của toà n bang.
Tám nhà trÆ°ng bà y và bảo tà ng á» Kiel Äã liên kết lại thà nh Há»i Bảo tà ng cạnh biá»n. Thuá»c há»i nà y gá»m có Nhà trÆ°ng bà y Äá» cá» của Bảo tà ng Nghá» thuáºt Kiel, nhà bá» trÆ°ng bà y sinh váºt biá»n GEOMAR, Bảo tà ng Nghá» thuáºt Kiel, Nhà trÆ°ng bà y Lá»ch sá» y dược, Phòng triá»n lãm tranh thà nh phá» Kiel, Bảo tà ng Giao thông ÄÆ°á»ng thủy và thà nh phá» Warleberger Hof, nhà nuôi cá cÅ©ng nhÆ° bảo tà ng Äá»ng váºt.
"Những ngà y phim phÆ°Æ¡ng Bắc" á» Lübeck là má»t trong những liên hoan phim Bắc Äức có truyá»n thá»ng và lá»n nhất. Liên hoan phim nà y dà nh cho phim của phÆ°Æ¡ng Bắc: có thá» xem các bá» phim của Äan Mạch, Thụy Äiá»n, Na Uy, Ai-xlen, Phần Lan, Extôni, Latvia và Litva.
Thá» thao sá»a
Schleswig-Holtein có bá» biá»n dà i nên thá» thao nÆ°á»c rất phát triá»n nhÆ° câu cá, song trÆ°á»c hết thì Kiel là má»t trong những trung tâm thuyá»n buá»m của thế giá»i, Äược công nháºn qua các cuá»c Äua thuyá»n buá»m của các thế váºn há»i mùa hè 1936 và 1972. Vá»i Tuần lá» Kiel và Tuần lá» Travemünde thì bang là nÆ¡i tá» chức của 2 trong sá» các cuá»c Äua thuyá»n buá»m lá»n nhất và già u truyá»n thá»ng nhất của thế giá»i. Theo truyá»n thá»ng, trong Tuần lá» VÅ©ng biá»n và o mùa thu á» vÅ©ng Flensburg, các váºn Äá»ng viên tham gia và o những cuá»c Äua thuyá»n cuá»i cùng của nÄm. Giải Äua thuyá»n lâu Äá»i nhất của bang là cuá»c Äua Aalregatta mà trong má»t thá»i gian dà i Äược tá» chức thà nh cuá»c Äua má» mà n cho Tuần lá» Kiel. Tá»ng cá»ng toà n bang có 230 câu lạc bá» quy tụ 32.000 váºn Äá»ng viên thuyá»n buá»m.
Sylt và Flemarn Äược xem là thánh Äá»a của lÆ°á»t sóng. á» thà nh phá» Äua thuyá»n Ratzeburg có 1 trung tâm huấn luyá»n của liên bang và 1 cÆ¡ sá» huấn luyá»n cho thế váºn há»i, có nhiá»u Äá»i có thà nh tÃch thÆ°á»ng xuyên luyá»n táºp á» Äây. Có thá» ká» ra Äây Äá»i Äua thuyá»n 8 thà nh viên của Äức nÄm 1960 và 1968 Äược Äà o tạo á» Ratzeburg. Từ nÄm 2000 Äã hình thà nh á» bá» biá»n phÃa Äông và Tây loại hình thá» thao lÆ°á»t ván diá»u kéo. á» St. Peter Ording có nhiá»u cuá»c Äua của loại hình thá» thao nà y.
Bóng ném sá»a
á» Schleswig-Holstein có 2 câu lạc bá» bóng ném thÆ°á»ng xuyên nằm á» tá»p Äầu trong giải hạng nhất Bundesliga của liên bang, trong bóng ném châu Ãu và thế giá»i: Äó là các câu lạc bá» TWH Kiel và SG Flensburg-Handewitt. Danh tiếng nà y Äược chứng minh trong nÄm 2007 vá»i tráºn chung kết Cúp C1 bóng ném bao gá»m 2 Äá»i Schleswig-Holstein sau khi các cầu thủ của Kiel Äã Äánh bại Äá»i thủ Äan Mạch Äá» và o chung kết. á» hạng nhất của liên bang có thá»i gian cón có các Äá»i của VfL Bad Schwartau, TSB Flensburg, SG Weiche-Handewitt và TSV Altenholz. Äá»i Handewitt từ Liên minh thá» thao Weiche-Handewitt trÆ°á»c Äây nháºp vá»i Äá»i TSB Flensburg thà nh Äá»i SG Flensburg-Handewitt.
Bóng Äá sá»a
Có tiếng á» liên bang là các Äá»i bóng có truyá»n thá»ng VfB Lübeck (Giải hạng 4, sân váºn Äá»ng Lohmühle) và Holstein Kiel (Giải hạng 3, sân váºn Äá»ng Holstein), Äá»i Holstein Kiel từng vô Äá»ch Äức nÄm 1912.
Schleswig-Holstein là bang duy nhất á» Tây Äức không có Äá»i bóng nà o Äại diá»n trong Giải bóng Äá hạng nhất FüÃball-Bundesliga. TrÆ°á»c khi có Giải hạng nhất và o nÄm 1963 thì Äá»i Holstein Kiel chÆ¡i á» giải Oberliga Nord (Ngoại hạng miá»n Bắc) và o các nÄm 1947-1963 và VfB Lübeck và o các nÄm 1947-1950, 1952-1954, 1957/1958, 1959-1961, 1962/1963. Äây là hạng cao nhất lúc bấy giá». Ngoà i ra còn có các Äá»i Itzehoer SV (1950/1951), Heider SV (1956/1957, 1960/1961), VfR Neumünster (1955-1963) và 1.FC Phönix Lübeck (1957-1960) cÅ©ng có mặt á» giải Oberliga. TrÆ°á»c Äó, từ 1933 Äến 1944, có 14 câu lạc bá» thuá»c Hạng nhất trong giải vùng Gauliga Nordmark và Gauliga Schleswig-Holstein. Äá»i TSV Uetersen vô Äá»ch Giải hạng 3 trong bảng phân vùng Hamburger Germania và o nÄm 1950, Äược thÄng hạng Hamburger Amateurliga và già nh ngôi vô Äá»ch nÄm 1956/1957. Äá»i VfB Lübeck Äược lên hạng 2 liên bang má»t thá»i gian ngắn và o các nÄm 1995 và 2002, Äá»i lá»t và o vòng bán kết Cúp Quá»c gia Äức FDB-Pokal và o nÄm 2004.
Bóng Äá Mỹ sá»a
Schleswig-Holstein có 2 Äá»i thuá»c Giải hạng nhất môn bóng Äá Mỹ là Äá»i Kiel Baltic Hurricanes của Câu lạc bá» ASC Kiel và Äá»i Lübeck Cougars. Các Äá»i nà y chÆ¡i á» hạng GFL, là hạng cao nhất của liên bang. Và o ngà y 9 tháng 10 nÄm 2010 Äá»i Hurricanes gặp Äá»i Berlin Adler á» chung kết và thắng 17:10. Má»t nÄm sau Äó thì há» thua Äá»i Schwäbisch Hall Unicorns á» tráºn chung kết vá»i tá»· sá» 44:48.
Các loại hình thá» thao khác sá»a
Câu lạc bá» có nhiá»u há»i viên nhất là Câu lạc bá» VfL Pinneberg thuá»c Hiá»p há»i Thá» thao Schleswig-Holstein.
Tại Câu lạc bá» VfB Lübeck bên cạnh bóng Äá và bóng ném còn có bóng bà n, các tuyá»n thủ bóng bà n nam và nữ Äã có má»t thá»i gian dà i á» Giải hạng nhất Bundesliga, Äá»i nam Äã có lần Äoạt cúp châu Ãu (ETTU-Cup). Tại Câu lạc bá» VfB Lübeck thì môn cầu lông cÅ©ng có nhiá»u thà nh tÃch, tại Äây có 1 cÆ¡ sá» Äà o tạo váºn Äá»ng viên trẻ của liên bang. Lübeck, Kiel và Flensburg là những nÆ¡i già u truyá»n thá»ng vá»i môn quyá»n Anh.
Tại bá» biá»n phÃa Tây á» Nordfriesland và Dithmarschen môn bi ném rất phá» biến. Thà nh trì của môn bóng Äấm là Kellinghusen, Schülp b. Nortorf và Gnutz. á» bãi biá»n Timmendorf ngÆ°á»i ta chÆ¡i khúc côn cầu từ cuá»i những nÄm 1980. Câu lạc bá» khúc côn cầu Äặc biá»t có nhiá»u thà nh tÃch và o Äầu những nÄm 1990 và hiá»n nay là câu lạc bá» chuyên nghiá»p duy nhất chÆ¡i khúc côn cầu á» Schleswig-Holstein.
Hà ng nÄm á» Brokstedt và vòng Äua Dithmarschen á» Albersdorf có tá» chức Äua mô tô tá»c Äá». Tại vòng Äua Egon-Müller-Ring á» Jübek có nhiá»u giải chung kết chạy của thế giá»i và ỠÄây cÅ©ng Äược tá» chức giải Äua xe thế giá»i Langbahn-WM-Grand-Prix. Các môn thá» thao khác nhÆ° cưỡi ngá»±a cÅ©ng rất phá» biến và có nhiá»u váºn Äá»ng viên thà nh tÃch cao.
Các sá»± kiá»n Äược tá» chức thÆ°á»ng xuyên sá»a
- Festival Ãm nhạc Schleswig-Holstein
- Ngà y Schleswig-Holstein
- Tuần lỠKiel
- Lá» há»i Kieler Umschlag
- Tuần lỠTravemünde
- Cúp LÆ°á»t ván Thế giá»i Windsurf Word Cup Sylt á» Westerland
- Những ngà y Phim phương Bắc Lübeck
- Liên hoan Ãm nhạc Karl-May á» Bad Segeberg
- Liên hoan Nhạc Metal Wacken Open Air
- Há»i chợ Nông nghiá»p NORLA á» Rendsburg
- Giải vô Äá»ch Bóng chuyá»n bãi biá»n Äức á» Timmendorf
- Những tuần lá» Cá trÃch muá»i á» Glückstadt
- Những ngà y Cá trÃch á» Kappeln
Công dân Danh dá»± sá»a
Sáu ngÆ°á»i sau Äây là Công dân Danh dá»± của Schleswig-Holstein
- Helmut Schmidt, nháºn danh hiá»u nÄm 2000, nguyên là Thủ tÆ°á»ng Äức, Äại biá»u Quá»c há»i liên bang
- Uwe Ronneburger, 2000, nguyên là Phó Chủ tá»ch Äảng FDP của liên bang và Chủ tá»ch Äảng FDP của bang
- Gerhard Stoltenberg, truy tặng 2002, nguyên Thủ hiến bang Schleswig-Holstein và Bá» trÆ°á»ng Bá» Quá»c phòng, Bá» Tà i chÃnh liên bang, Äại biá»u Quá»c há»i liên bang
- Siegfried Lenz, 2004, nhà vÄn Äức ná»i tiếng (ná»i dung nhiá»u cuá»n sách của ông nói vá» Schleswig-Holstein) sá»ng á» Telenhusen cạnh Rendsburg má»t thá»i gian nhất Äá»nh trong nÄm.
- Armin Mueller-Stahl, 2010, diá» n viên, sá»ng á» Schleswig-Holstein, tham gia công viá»c á» Äại há»c Ãm nhạc Lübeck và nhiá»u bảo tà ng khác nhau của Schleswig-Holstein
- Heide Simonis, 2004, nguyên là nữ Thủ hiến bang Schleswig-Holstein (1993-2005)
Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phÆ°Æ¡ng tiá»n truyá»n tải vá» Schleswig-Holstein. |