Hversu há var Marshall-aðstoðin sem Ísland fékk eftir seinni heimsstyrjöld?

Svar

Í töflunni hér að neðan má sjá þá upphæð sem Bandaríkin vörðu í Marshall-aðstoðina á árunum 1948-53, og hversu mikið hvert land fékk í sinn hlut. Alls tóku 16 lönd við fjármunum en hér eru Belgía og Lúxemborg talin saman. Tölurnar eru fengnar af heimasíðu Marshall-samtakanna, George C. Marshall Foundation:

Marshall-aðstoðin í milljónum Bandaríkjadala
Land	Í heild	Styrkir	Lán
Bretland	3.189,8	2.805,0	384,8
Frakkland	2.713,6	2.488,0	225,6
Ítalía	1.508,8	1.413,2	95,6
Vestur-Þýskaland	1.390,6	1.173,7	216,9
Holland	1.083,5	916,8	166,7
Grikkland	706,7	706,7
Austurríki	677,8	677,8
Belgía og Lúxemborg	559,3	491,3	68,0
Danmörk	273,0	239,7	33,3
Noregur	255,3	216,1	39,2
Tyrkland	225,1	140,1	85,0
Írland	147,5	19,3	128,2
Svíþjóð	107,3	86,9	20,4
Portúgal	51,2	15,1	36,1
Ísland	29,3	24,0	5,3
Svæðisbundin aðstoð	407,0	407,0
Samtals	13.325,8	11.820,7	1.505,1

Marshall-aðstoðin er kennd við þáverandi utanríkisráðherra Bandaríkjanna, George C. Marshall. Í ræðu sem hann hélt 5. júní 1947 bauð hann öllum Evrópuríkjum upp á aðstoð Bandaríkjanna við enduruppbyggingu eftir seinni heimsstyrjöldina. Um var að ræða umtalsverða fjárhagsaðstoð sem að einhverju leyti yrði í lánsformi, en langmest í formi styrkja sem næðu yfir fjögur ár.

Bandaríkjamenn sáu hag sinn í því að styrkja lýðræði og markaðskerfi Evrópuríkja, auk þess sem stjórnmálaleg áhrif þeirra yrðu tryggð. Sovétmönnum var illa við hina stjórnmálalegu hlið Marshall-aðstoðarinnar og þeir afþökkuðu tilboðið. Í kjölfarið fylgdu þjóðir á áhrifasvæði þeirra í Austur-Evrópu sem seinna mynduðu Austantjaldsblokkina. Eftir stóðu 16 lönd sem tóku tilboði Marshalls, í Vestur- og Suður-Evrópu, og gerðu með sér áætlun, svonefnda Viðreisnaráætlun Evrópu, árið 1947. Fjárhagsaðstoðin hófst ári síðar og stóð til 1953.

Í hlut Íslands komu 29,3 milljónir Bandaríkjadala, þar af 24 milljónir í beinan styrk. Heildarfjárhæð aðstoðarinnar var 13.325,8 milljónir dala. Hlutur Íslendinga var því rúm 0,2%. Danir fengu í sinn hlut um nífalda upphæð á við Íslendinga, eða 273 milljónir dala. Umdeilanlegt er hvort hlutur Íslendinga hafi verið of rausnarlegur miðað við það að herseta Breta og Bandaríkjamanna hafði fremur góð áhrif á efnahagslífið en slæm en ekki verður lagður dómur á það hér.

Heimild og mynd:

• George C. Marshall Foundation

Hér er svarað eftirtöldum spurningum:

• Hversu há var Marshall-stuðningsupphæðin, sem Ísland fékk eftir seinni heimsstyrjöld? Var hún mjög há í samanburði við til dæmis Danmörku? (Daði Halldórsson)
• Hversu miklum fjármunum veittu Bandaríkjamenn í Marshall-aðstoðina? Hversu háar upphæðir fékk hver þjóð? (Bjarni Guðjónsson)